Ընդհանրապես հայերեն ասելով՝ այստեղ լռելյայն հասկանում ենք աշխարհաբարը, իսկ ավելի կոնկրետ՝ հենց արևելահայերենը։ Ի վերջո, Հայաստանի Հանրապետության պետական լեզուն արևելահայերենն է, ոչ թե արևմտահայերենը կամ, առավել ևս, գրաբարը։Եղիայեան-ի խոսքերից
Ընդհանրապես հայերեն ասելով՝ այստեղ լռելյայն հասկանում ենք աշխարհաբարը, իսկ ավելի կոնկրետ՝ հենց արևելահայերենը։ Ի վերջո, Հայաստանի Հանրապետության պետական լեզուն արևելահայերենն է, ոչ թե արևմտահայերենը կամ, առավել ևս, գրաբարը։
Վերջին խմբագրող՝ Ուլուանա: 01.02.2010, 03:21:
Երջանկությունը ճամփորդելու ձև է, ոչ թե նպատակակետ։
Ռոյ Գուդման
«Հետայսու» ձևը հաստատ սխալ չէ։ Գրաբարում չգիտեմ ինչպես է, բայց ժամանակակից արևելահայերենում այդ բառը միանգամայն ճիշտ է, իհարկե, ոչ այնքան տարածված, որքան «այսուհետև»–ը, բայց ճիշտ է։ Հենց հիմա էլ ձեռքիս տակ ունեմ 2008 թվականին լույս տեսած բառարան–տեղեկատու, որում այդ բառը կա։
Երջանկությունը ճամփորդելու ձև է, ոչ թե նպատակակետ։
Ռոյ Գուդման
Ներեցէք, սակայն ես տարբեր բացատրութիւն մը պիտի տամ: «Բ» շրթնային պայթականէն ետք «կ» կոկորդային պայթականին անցումը շատ կը դժուար է, քանի այս երկուքը իրարմէ հեռու և իրարու անյարիր արտասանութիւններ են. ուստի լեզուն այս կացութիւնը դարմանած է «ա» յօդակապի շնորհիւ, որուն արտաբերումը «բ» պայթականէն ետք ոչ մէկ դժուարութիւն կը յարուցէ, իսկ «ա»-էն ալ «կ»ին անցումը նմանապէս հեշտ է: Այլ խօսքով՝ «ռմբակոծել» բային մէջ յօդակապը ձևով մը արտասանական միջնորդի դեր կը կատարէ «բ» և «կ» հնչիւններուն միջև: «Քարկոծել»-ին մէջ «կ» պայթականին արտաբերումը «ր»-էմ ետք շատ հեշտ է, քանի «ր»-ն ձայնորդ բաղաձայն ըլլալով օժտուած է ձայնի շատ աւելի մեծ համեմատութեամբ (քան «բ»-ը), միւս կողմէ այս վերջինին արտասանութեան աւարտը շատ աւելի մօտ և յարիր է «կ»-ի արտասանութեան, այս պատճառով աթ լեզուն զանց առած է «ա» յօդակապը:
eduard30 (08.02.2010)
Կը ներէք, չեմ ուզեր ճապաղիլ, սակայն չեմ կրնար նաև համաձայնիլ բոլորովին: Արևելահայերուդ մտածողութեամբ «ճիշդ» է այն ամէնը, որ կիրառութիւն գտած է. այս տրամաբանութեամբ ալ՝ դուք «ճիշդ» կը նկատէք նաև «արձագանՔ» ձևը, քանի այդպէս նուիրականացած է,մինչ ստուգաբանօրէն «արձագանԳ» է: «Հետայսու» (յետայսու) սխալ ձևը շատ յաճախուած է մեր երկու բարբառներուն մէջ ալ. սակայն մենք յարատև կը յիշեցնենք մերոնց, որ սխալ է ան, միւս կողմէ՝ որևէ բառարան մուտք չի գործեր ան, մինչդեռ ձեր բառարանագիրները ազատ տեղ կու տան անոր հենց այն պատճառով, որ տարածում գտած է: Ինչպէս որ չէք վերացներ «արձագանք» սխալ ձևը, նոյնպէս ալ կը պահէք «հետայսու» սխալ ձևը. ասոր պահպանումը պատճառ մը չէ, որ ան դադրի սխալ մտածուած ու կազմուած բառ մը ըլլալէ:
Հետաքրքիր է, թե եթե ոչ բառարանները, եթե ոչ բառի իրական նշանակությունը, իմաստը, ապա տվյալ դեպքում ի՞նչը կարող է ապացույց համարվել:
Չգիտեմ, անձամբ ես սեփական էշն առաջ բրդելու երևույթ եմ տեսնում:
Ինչևէ, քանի որ հատկապես նման թեմաներում չեմ սիրում չհիմնավորված խոսել, ապա անցնենք առաջ:
Բոլոր այն բառարանները, որոնք նայեցի, ցույց տվեցին, որ «չվել» չեզոք բայն ունի բազում կիրառություններ, որոնցից միայն մեկն է վերաբերվում թռչուններին:
Այս առումով ապացուցված է, որ այդ բառն ունի բազում իմաստներ:
Մնում է պարզել. կիրառվու՞մ է այլ իմաստներով, թե՞ ոչ:
Այսպես, ես պնդում եմ, որ բազում անգամներ լսել եմ, հետևաբար կիրառվում է: Բայց իմ լսելը մի կողմ թողնենք, հիմա կմեջբերեմ տարբեր գրողների տարբեր ստեղծագործություններից հատվածներ, որտեղ այդ բառը տարբեր իմաստներով գործածվում է, ու սրանով ապացուցած կլինեմ բառի բազում կիրառությունը: Այդ ապացույցս էլ հակադրում եմ ոչ մի բանով չհիմնավորված ձեր կարծիքներին:
Տանտիրուհին, սմքած մի պառավ, կանգնած-սպասում Էր դռան առաջ, Սյուզին հեռվից նկատեց: «Մենակ կին Է, — ասաց,– երեխաներ, թոռներ ունի, բոլորը չվել են` ամեն մեկը մի քամու ուղղությամբ, ասում Է, որ տունն ինձ Է կտակելու...»: Մտան տուն:
«Կրակե շապիկ»
Պետրոսյան ՎարդգեսԻնքը կուլ տվեց Արամի ասածը, որովհետև հարձակվելու, չարախնդալու առիթ ներկայացավ, այն էլ` ինչպիսի առիթ. «... Իսկ որ մեծ հորեղբայրդ, ոչ թե 1915-ին, այլ 1945-ին, Հայաստան վերադառնալու փոխարեն Ամերիկա է չվել, իսկ որ փոքր հորեղբայրդ 1963-ին, այսինքն, երեկ-մյուս օրը, իր ծննդավայր Երևանից Ավստրալիա է փախել, դրա համա՞ր էլ պիտի թուրքերը ներողաթլուն խնդրեն, Արամ Էֆենդի»: Արամը կարկամեց, ասես համրացավ, իսկ ինքը բավարարված, քմծիծաղով սկսեց ուսումնասիրել Արմենակ և Սիրակ Վահանյանների լուսանկարները:
«Կրակե շապիկ»
Պետրոսյան ՎարդգեսԱյդ լեռնադաշտը, ի պատիվ այնտեղ բնակված Թորգոմի տան հայրերի, նա կոչում է Հարք, որ նշանակում է հայրեր: Այնտեղ, մինչև Բաբելոն գնալը, ապրելիս են եղել Թորգոմա տան հայրերը՝ Հաբեթը, Գամերը, Թիրասը, ինչպես նաև Թորգոմը, որոնք չվել են տարբեր վայրեր: Թորգոմը և նրա ցեղի մարդիկ անցել են Բաբելոն:
«Տասներկու ճանապարհորդություն դարերի խորքը»
Մուսայելյան ԿարենԿիրակի 25. — Իբսենի «Դոկտոր Շտոկմանի» դերում եմ` այն տարբերությամբ, որ Շտոկմանը բեմի վրա է հալածվում իր ճշմարտության համար, իսկ ես` իրական կյանքում: Բացի այդ, նա կարող էր նորվեգիայից չվել մի այլ երկիր և ապրելու համար մի գործ որոնել, իսկ ես շղթայված եմ տեղում, այնպիսի մի շղթայով, որն ոչ թե ես, այլ աշխարհի վաթսուն պետությունները միասին չկարողացան կտրել քառասուն տարվա ընթացքում: Ապրելու համար աշխատանք խնդրեցի` չտվեց կառավարությունը, որպես 45 տարվա գրող թոշակ խնդրեցի` մերժվեցի:
«Կարմիր օրեր»
Կամսար ԼեռԵրեկոյան դեմ մեր ճանապարհորդները գտնվում էին Սագամի ձորում: Գետափին հանգստացող մի քանի գյուղացիներ տեղեկություն տվին նրանց, որ Դավիթ ու Գրիգոր իշխանների բանակը չվել էր այդտեղից հենց միևնույն օրը, և թե Ամրամի զորքերը գտնվում են այդ միջոցին Աղստև և Կուր գետերի խառնուրդի մոտ: — Ցանկալի էր իմանալ, թե ինչո՞ւ Ամրամը հեռացել է այդքան յուր ամրոցից, — հարցրեց Եզնիկն իշխանին, երբ նրանք գետն անցնելով` դեմ դրին դեպի դաշտավայրը:
«Գևորգ Մարզպետունի»
Մուրացան— Այդ նշան է, որ ափխազցիները մոտենում են նրան: Ահա գարդմանացիք էլ այստեղից են չվել: Կնշանակե նրանք միացնում են բանակները:
«Գևորգ Մարզպետունի»
ՄուրացանԱպշել էր սերասկեր փաշան
Արարատյան դաշտում,
Այնինչ Հայաստանի
Տերերը խուճապահալած,
Ժողորդդյան կռվից անպետ,
Չվել էին Բաթում,
Եվ բարբարոս փաշաների
Առջև ծունկի եկած՝
Նրանց հայացքն էին որսում
Եվ գութը պաղատում:
Նրանք ուզում էին իբրև ողորմություն,
Ինչ որ մենք նըվաճել էինք
Մարտի դաշտում կարմիր:
Զարյան ՆաիրիԱյդ բնական է: Փորձեցեք երկու շաբաթ հետո այդ աղետյալներին առաջարկել չվել ուրիշ երկիր, նրանք կծիծաղեն...
Չորսուկես ժամ քարակույտերը դիտելուց հետո վերադարձանք քաղաք:
«Ուղեգրություններ և ակնարկներ հրապարակախոսական»
Շիրվանզադե ԱլեքսանդրԱռաջին անգամն էր, որ Զաքի խանի անսահմանափակ իշխանությունը փոխարինվել էր պետական օրգաններով: Զաքի խանը մի տարի առաջ չվել էր այս աշխարհից ամեն ինչ թողնելով պետության տնօրինությանը: Տանտիրոջ տանը պատրաստված էր արտակարգ ճոխ հյուրասիրություն ու անթերի մեծարանք:
«Մագիլների մեջ»
Ռշտունի ԳագիկՀիմա Ամոլ Ահարոնի տղայի տղաներից միայն մեկն է մնացել հոր ու պապերի արհեստի վրա՝ հողագործ տրակտորիստ: Մյուս չորսից մեկը միլիցիոներ է ու ճանճ է քշում պետբանկի մուտքի առաջ հոգնելով, մեկը շոֆեր է, երրորդը՝ «Սոյուզմյասի» գնորդ, էն մյուսն էլ թռել, չվել է այս քաղաքից, ուրիշ ավելի մեծ քաղաքում կուլտուրական «գյանք» քաշելու: Կուլտուրական «գյանք» քաշելու նպատակով Հին թաղից եկել, քաղաքի վզին է ընկել նաև Սոլանին Բարուշը:
«Մատյան եղելությանց»
Խանզադյան ՍերոԹոնիրների անուշ բուրման փոխարեն, նա լցված էր լռության ողբով: Այդ գյուղի բնակիչները ևս չվել էին դեպի Ծղուկի լեռները: Կանգ առան ընկուզենիներով ծածկված խորունկ ձորում:
«Մխիթար Սպարապետ»
Խանզադյան ՍերոԳալով իր բանակը, Բայինդուր իշխանը իսկույն հրամայեց չվել: Երկար պատրաստությունների պետք չկար. զինվորներից ամեն մեկը գիտեր, թե ինչ պետք էր անել:
«Դավիթ Բեկ»
ՐաֆֆիԱրդեն նա չէր շատանում աղախիններով և այրիներով. այլ աչքը առավել անուշահամ պատառների վրա էր ձգում... Այն ժամանակ քաղաքի աղաները ոտքի ելան և ուզում էին մի մանսար սարքելու և Էջմիածին ուղարկելու, որ տեր-Մինասին Սևան աքսորել տան. բայց նրա բարեկամները (դուք կարծում եք թե` տեր-Մինասի պես մարդիկ բարեկամներ չե՞ն ունենում, ավա՛ղ. դուք սաստիկ սխալվում եք) խորհուրդ տվին յուրակամ չվել դեպի Էջմիածին և կուսակրոն վիճակ ընդունել: Նա այդպես էլ արավ:
«Արձակ երկեր»
Պատկանյան ՌաֆայելՈւրեմն որոշ հստակություններ մտցնեմ:Ահա փոքր բանտը, ահա Սահակ Բարսեղյանի հոր հավերժ փակված խանութր, ահա Անգլիական այգին, ռուսական եկեղեցին ու գնո՛ւմ են երկու ասպետներ ցուրտ, ձմեռային գիշերով, անմարդ Աստաֆյանով, գնում են, գնում են, գնում են, գնո՛ւմ: Հայերը խոսում է, նա խոսում է անհաջող ինքնասպանների մասին, որոնք,նրա ասելով, ավելիշատ ենքան նրանք, որոնք կարողանում են կամավոր հաջողությամբ չվել այն աշխարհը: նա ասում է, որ ինքնասպանությունն ընդհանրապես հիմարություն է և ոբ ինքը միայն մի դեպքում կարող է ինքն իրեն սպանել, եթե մեծանա և գլխի մազերը թափվեն և ինքր դաոնա ճաղատ, հանրահաշվի ուսուցիչ պարոն Բահրադյանի նման :
«Խառն օրեր»
Մահարի Գուրգեն
Նախ ասեմ, որ հրաշալի հասկանում եմ, որ որևէ գրողի կողմից այդ բառի այդպես գործածումը չի կարող ճիշտ լինելու նշան լինել. նրանք կարող են նաև անգրագետ լինել: Այս բոլոր մեջբերումները կատարել եմ ցույց տալու համար, որ բառը տարբեր իմաստներով կիրառելի է: Հուշեմ, որ կարող է կիրառելի լինել թե՛ ճիշտը, թե՛ սխալը:
Ինչ վերաբերվում ա այլ իմաստներով կիրառվելու ճիշտ լինելուն ես դա ապացուցել եմ՝ բառարանային մեջբերումներով, հեղինակավոր բառարաններից, բայց բառարանների շարքը կարող եմ լրացնել: Առավելագույնը որ դուք կարող եք ասել, որ այլ իմաստներով գործածումը ՀՆԱՑԱԾ ՁԵՎ է, բայց նման բան ասելու համար պետք է ՀՍՏԱԿ ՀԻՄՔ ունենաք, օրինակ ավելի նոր ու հեղինակավոր բառարանի ձևով: Քանի դեռ նման աղբյուր ցույց չտաք, ձեր խոսքերը մնում են ընդամենը խիստ սուբյեկտիվ վերաբերմունք՝ ոչ մի հիմք չունեցող:
Վերջին խմբագրող՝ Chuk: 01.02.2010, 03:49:
Քայլ առ քայլ՝ դարից դար
Խենթ եմ
Հարգելի Եղիայեան, ոչ, ես ճիշտ համարում եմ ոչ թե այն ամենը, ինչ տարածված է (Աստված հեռու պահի ինձ նման մոլորությունից), այլ այն ամենը, ինչ ներկայումս հաստատված է պաշտոնապես՝ պետականորեն։ Իսկ թե ինչ է եղել տարիներ կամ դարեր առաջ՝ գուցե հետաքրքիր է, բայց այսօրվա տեսանկյունից՝ ժամանակավրեպ։
Երջանկությունը ճամփորդելու ձև է, ոչ թե նպատակակետ։
Ռոյ Գուդման
Եթե փորձենք ընդհանրացնել Չուկի բերած օրինակները, ես կասեի՝ չվել նշանակում է լքել, հեռանալ, մեկնել՝ տեղահան լինելով, ավելի լավ կյանքի ակնկալումով, գուցե նաև անվերադարձ, գոնե՝ առանց վերադառնալու հավակնության: Այս իմաստով նույնիսկ թռչունները չվում են մի ուղղությամբ, հակառակ թռիչքը արդեն կոչվում է վերադարձ: Իմաստի այս նրբերանգներից ելնելով՝ լեզվակիրներն ասում են, որ դպրոց կամ խանութ չեն չվում, այլ գնում են: Որովհետև եթե անգամ սա լեզվական սխալ չէ, ապա կիրառական սխալ է:
Restaurant բառացի կը նշանակէ կազդուրիչ, հաստատիչ, իսկ restaurer անորոշ դերբայը՝ կազդուրել, հաստատել: Այսպէս կոչուած են այն հաստատութիւնները, ուր մարդիկ կը հանգչէին՝ ճամբորդութենէ ու յոգնութենէ ետք կազդուրուելու և իրենց ուժերը վերահաստատելու համար: Այս նոյն
հաստատութիւնները սկսան հետզհետէ նաև ճաշ հրամցնել հոն, ուր անցեալին մարդիկ իրենց մախաղին մէջ արդէն կ'ունենային իրենց ուտելիքը: Այսպէսով ալ կամաց-կամաց յիշեալ հաստատութիւնները սկսան կոչում փոխել ու վերածուիլ ճաշարանի, ուր կը յաճախէին ամէն դասակարգէ ու խաւէ մարդիկ: Եթէ Իսահահեանի ծանծաղ ուղեղով՝ restaurant-ը ինչ որ ընտրանիի մը կարիքները հոգացող հաստատութիւն է, ապա այս իմաստը ան ստացած է ժամանակի ու գործածութեան բերումով: Բացարձակապէս ոչ մէկ արգելք կամ սահմանափակում չկայ, որ restaurant-ը թարգմանենք ճաշարան, որը անհամեմատ աւելի ընտիր ու բնորոշ եսզր է, քան երբեմնի «կազդուրիչ»ն ու «հաստատիչ»ը: Ձեր՝ արևելահայերուդ խաթարուած ճաշակն է, որ այսպիսի ընտիր բառեր մէկդի կը ձգէ և օտարներու թիւր ու թերի «բառ»երը կ'որդեգրէ տգիտաբար և մուրացկանի հոգեբանութեամբ: Ե՞րբ պիտի արթննաք ձեր այս մահացու թմբիրէն...և վերագտնէք ձեր բառային արժանապատւութիւնը:
eduard30 (08.02.2010)
Զարմանալի է. «չու»ին ստուգաբանութիւնը չէք գիտեր, շատ բարի, բառարան մը բանա՞լ ալ չէք գիտեր: Չուել՝ արմատը «չու», կը նշանակէ թռչիլ, գաղթել, մեկնիլ, ընթանալ, ուրեմն «չու» արմատն ալ կը նշանակէ թռիչք, գաղթ, մեկնում, ընթացք: Չեմ հասկնար, թէ ինչու՞ այսպէս գաւաթ մը ջուրի մէջ կը խեղդուիք, երբ անդին ովկիանոսներ կը կտրէք ու կ'անցնիք անարգել:
eduard30 (03.02.2010)
Այս ի՞նչ Նոյին դարուան գրառում մը պեղած էք…
Ըսեմ, անշուշտ բառարան մը բանալ գիտեմ, բայց չեմ պատրաստուիր ձեռքս պահած ըլլալ բառանաը, երբ կմտնեմ կոր այս թոփիքը (թեման):
Եթե խեղդուելու ըլլամ, ձայն մը կհանեմ, որ փրկարարական օղակ մը նետեք:
My World My Space (04.02.2010), Sphinx (04.02.2010), _Հրաչ_ (04.02.2010), Ուլուանա (04.02.2010)
Յարգելիս Եղիայեան,
Մենք արեւելահայերուն բան մըն ալ սորվեցնելու իրաւունք չունինք, այնքան ատեն, որ Beirut-ը կը գրենք Պէյրութ, փոխանակ գրելու Բեյրութ: Եթէ յարգանք ունինք լեզուի հանդէպ, յարգանք ունենանք անոր բոլոր բաղադրիչներուն հանդէպ, առաջինը՝ այբուբենին, որ պէտք է արտասանուի ayb ben gim (alfa beta gamma) եւ ոչ թէ ծանծաղահանունչ ayp pen kim, եղբայր հեքիմ:
eduard30 (08.02.2010)
Ժող ջան կասե՞ք վերջը ինչ որոշվեց, ո՞նց ա գրվելու գիշեր ու զօր թե՞ գիշերուզօր........
հա, մեկ էլ լսե՞լ եք, ասում են զեղչ բառը ուզում են փոխարինել գնանկ -ով, ճի՞շտ ա էդ...
Ինձ թվում է` վիճելու թեմա չի կարող լինել, թե որևէ տառի արևելահայ կամ արևմտահայ արտասանություններից որն է նախընտրելի կամ հակառակը` ծանծաղահնչուն, յուրաքանչյուրս խոսում ենք լեզվի այն տարբերակով, որի կրողն ենք, այլ բան է, որ արևելահայ լեզվի կրողի ցուցումները օգտակար չեն կարող լինել արևմտահայ լեզվի կրողի համար այնքանով, որքանով արևմտահայ լեզվի կրողների ցուցումները ոչնչով չեն օգնի արևելահայ լեզվի կրողներին
Համաձայն եմ չվիճելու առաջարկիդ, բայց ինչպէ՞ս համաձայն լինեմ, որ Այբուբենի իւրաքանչիւր տառը ունի մեկից աւելի արտասանութիւն:
Չէ՛, ինքս ինձ թոյլ չեմ տայ Գագիկն անուանեմ Քաքիկ, ո՛չ էլ թոյլ կտամ ճիշտ արտասանելու համար գրել Կակիկ, որ է Kakik:
Այսպէս է մեր լեզուն՝ հայերէնը, իր արեւմտեան եւ արեւելեան գրական տարբերակներով, ուր կան տասնեակ հազարաւոր «գագիկներ» եւ «կակիկներ»՝ սկսած տեղանուններից ու վերջացրած ամենաանկարեւոր բառով: Այդպէս չէ՞ ընկեր չան:
Չգիտեմ՝ երբ ու ինչպես պիտի հատուկ որոշում կայացվեր այդ հարցի հետ կապված, բայց ամեն դեպքում ըստ 2008 թվականին լույս տեսած «Միասին, անջատ կամ գծիկով գրվող բառեր» բառարան–տեղեկատուի՝ երկու ձևերն էլ ճիշտ են։
Երջանկությունը ճամփորդելու ձև է, ոչ թե նպատակակետ։
Ռոյ Գուդման
My World My Space (06.02.2010)
Այս պահին թեմայում են 17 հոգի. (0 անդամ և 17 հյուր)
Ձեր իրավունքները բաժնում
Մեջբերել
Էջանիշներ