Փաշինյանի կառավարության գործունեությունը

[Տրիբուն]

Ինչքան էլ զարմանալի լինի, բայց Դանիայում էլ ա էդպես։ Դանիան դիկտատուրա չի, չէ՞։ Ստեղ հարցը նյուանսներն են։ Նախ էն, որ ոչ մի կուսակցություն երբևէ հիսուն տոկոսը չի անցնում, այսինքն՝ պետք ա մնացած կուսակցությունների հետ ուզած չուզած հաշվի նստի (կա՛մ փոքրամասնության կառավարություն կազմի, ինչի դեպքում եթե կառավարությունը խելոք չմնաց, մյուս կուսակցությունները կարան ասեն՝ վեր կաց, ռադ էղի, կա՛մ կոալիցիա կազմի մյուս կուսակցությունների հետ)։ Մի «պուճուր» տարբերություն էլ էն ա, որ վարչապետին տենց լայն լիազորություններ տրված չեն, ոստիկանությունն ու ԱԱԾ֊ն էլ վարչապետի անձնական գվարդիան չեն։

Ուզում եմ ասել՝ պառլամենտական պետություն լինելով հնարավոր ա ունենալ ժողովրդավարություն։ Բայց Հայաստանում լրիվ թարս ա ամեն ինչ. չնայած որ պառլամենտական ա, էլի փաստացիորեն մի հոգի ա կառավարում երկիրը։

Մենակ Դանիան չի տենց, սաղ Եվրոպան ա տենց։ Վարչապետին էլ ԱԱԾ ու Ոստիկանության հետ կապված լիազորությունները Սահամանադրությունը չի տվել, ՀՀԿ-ի ընդունած Կառավարության մասին օրենքն ա տվել, որը Նիկոլը դեռ չի ուզում ռեսկի փոխի։ Կարող ա և ճիշտ ա անում, էս պահի համար՝ հաշվի առնելով որ Ոստիականությունն ու ԱԱԾ, ոնց տեսանք, դեռ լիարժեք հսկողության տակ չեն։ Բայց առաջին քայլերն արդեն արվում են․ մի շաբաթ առաջ ԱԺ-ն օրենք ա ընդունել, որ ԱԱԾ տնօրենն ու Ոստիկանապետը դառել են քաղաքական պաշտոններ ու մնացածի պես պիտի գան ԱԺ ու հարց ու պատասխանին ու հաշվետվությանը մասնակցեն։

Իսկ էն որ ՔՊ-ն ԱԺ-ում սենց ճնշող մեծամասնություն ա ու կառավարություն առանց կոալիցիայի ա կազմվել, էլի նրանից ա, որ ընդդիմություն չկա էս պահին, լրիվ զրոյա։ Ես հույս ունեմ, որ իրոք թարմ ուժեր կձևավորվեն դրսում էս քանի տարում, ու նույն ՔՈ-ն էնքան ուժեղ կլինի, որ կմտնի ԱԺ։ Կանաչներ կարանան մտնեն ԱԺ ու լուրջ հակակշիռ լինեն ՔՊ-ին։ Ահավոր տխուր կլինի, եթե հաջորդ ընտրություններում էլի տեսնենք ԲՀԿ, Դաշնակ, ՀՀԿ հոտը։

Լավ էլի:
Մեր սահմանադրությունը ուղիղ ճամփա է դեպի դիկտատուրա, որովհետև վարչապետը խորհրդարանական մեծամասնության թեկնածուն ա, այսինքն ապրիորի ԱԺ-ի մարդն ա:
ՀՀ-ում միաբևեռ իշխանություն է: Էս սահմանադրությամբ ֆիքսված ա, որ ընդդիմությունը ձևի համար ա լինելու:

Հոպար, ալամ Եվրոպան սկզբունքորեն տենց ա, բացի Ֆրանսիայից։ Բայց հետդ լրիվ համաձայն եմ, նյուանսներ կան, որ պետք ա վերանայվեն։ Հատակպես էն կայուն մեծամասնության մոմենտը, մեկ էլ էն, որ մեծամասնություն հավաքածը կարա դրսից ում ուզումա վարչապեի թեկնածու առաջադրի, պարտադիր չի, որ ընտրություններից իրա ցուցակը գլխավորած լինի։ Էն ինչ ՀՀԿ-ն արեց իրա էշ գլխին։ Սա ապոշություն ա։

Բայց մեկա, հաշվետվողականության պահով, էս Սահմանադրությունը շատ հստակ ու սիրուն մեխանիզմներ ունի, որ ստիպում ա, որ վարչապետը ու վաբշե կառավարությունը ռեգուլյար գա ԱԺ ու մանրամասն ներկայացնի թե ինչ ա արվել, ինչ չի արվել։ Քննարկման ու հարցերր որակն ու տվյալների ճիշտ ու սխալ լինելը ստուգելն էլ ԱԺ որակի հարց ա։ Որ մի հատ ՔՈ-ի կամ դաժե ՀԱԿ-ի պես գրագետ ջահելներ լինեին ԲՀԿի փոխարեն, իրանց ունեցած լիազորություններով մեջ-մեջ կանեին Նիկոլին էլ սաղ կառավարությանն էլ ամեն հարց ու պատասխանին։ Իսկ հիմա ԲՀԿ-ն նստած ա ընդեղ որ դոդի բիզնեսները պաշտպանի, Լուսավորն էլ ցավոք չի կարացել անհրաժեշտ որակն ապահովի։ Բացի Մանե Թանդիլյանից, ընդեղ ուրիշ մարդ չկա։ Էն էլ Թանդիլյանի ձայնը խլացնում ա Անի Սամսոնյանը՝ իրա անիմաստ բարձր ձայնով։

[Գաղթական]

Հատակպես էն կայուն մեծամասնության մոմենտը, մեկ էլ էն, որ մեծամասնություն հավաքածը կարա դրսից ում ուզումա վարչապեի թեկնածու առաջադրի, պարտադիր չի, որ ընտրություններից իրա ցուցակը գլխավորած լինի։

Բայց սա վատ բան չի:
Հակառակը՝ շատ էլ լավ ա:

Հայաստանի պարագայում, դե պարզ ա, սաղ գնացել Նիկոլին են ընտրել:
ՔՊ-ն, իրա մեծամասնությամբ, Նիկոլի հետևանքն ա:

Բայց նորմալ կայացած քաղաքական դաշտում (եթե սենց հավեսով շարունակվի, ըստ իս, Հայաստանում դրա հասունացող ծիլերը կտեսնենք հաջորդ ընտրություններին, բայց պտուղները կքաղենք արդեն էն մյուսին) շատերն ընտրում են ոչ թե անձերին, այլ կուսակցություններին՝ իրենց գաղափարախոսությամբ ու թաշախուստով:
Ըստ այդմ՝ կուսակցությունները նաև իրենց կադրերի համար են պատասխանատու ու հսկում են դրանց:
Ով էլ ուղիղ գծից շեղվի՝ կարող են փոխարինել, այդ թվում՝ վարչապետին (ոնց որ օրինակ մի 2 շաբաթ առաջ Վրաստանում):

ՈՒ էս պարագայում հեչ պարտադիր չի, որ վարչապետի թեկնածուն կուսակցության առաջին դեմքը լինի կամ ընտրություններին ցուցակը գլխավորած լինի:

[StrangeLittleGirl]

Մենակ Դանիան չի տենց, սաղ Եվրոպան ա տենց։ Վարչապետին էլ ԱԱԾ ու Ոստիկանության հետ կապված լիազորությունները Սահամանադրությունը չի տվել, ՀՀԿ-ի ընդունած Կառավարության մասին օրենքն ա տվել, որը Նիկոլը դեռ չի ուզում ռեսկի փոխի։ Կարող ա և ճիշտ ա անում, էս պահի համար՝ հաշվի առնելով որ Ոստիականությունն ու ԱԱԾ, ոնց տեսանք, դեռ լիարժեք հսկողության տակ չեն։ Բայց առաջին քայլերն արդեն արվում են․ մի շաբաթ առաջ ԱԺ-ն օրենք ա ընդունել, որ ԱԱԾ տնօրենն ու Ոստիկանապետը դառել են քաղաքական պաշտոններ ու մնացածի պես պիտի գան ԱԺ ու հարց ու պատասխանին ու հաշվետվությանը մասնակցեն։

է հա, սաղ Եվրոպան տենց ա, բայց փոքրամասնության կառավարություն կոչեցյալն աջակից կուսակցություններով մենակ Դանիային ա հատուկ. այսինքն, ստեղ ոչ թե պետք ա ԱԺ մեծամասնությունը կողմ լինի կոնկրետ վարչապետի թեկնածուի, այլ պետք ա մեծամասնությունը դեմ չլինի։ Կարող ա թվա, թե նույն բանն ա, բայց փոքր նյուանս կա. սա հեշտացնում ա հիսունից ավել տոկոս չհավաքած կուսակցության թեկնածուի վարչապետ դառնալը ու միևնույն ժամանակ դժվարացնում ա միանձնյա իշխանությունը. աջակից կուսակցությունները կառավարության անդամ չեն, նույն քաղաքական թիմի անդամ չեն, հետևաբար հենց մի բան էն չլնի, կարան անվստահություն հայտնեն ու վարչապետին ռադ անեն։ Մյուս երկրներում հիմնականում կոալիցիաներով են աշխատում կառավարությունները, ինչն ավելի ա դժվարացնում վարչապետին ռադ անելը, որտև իրանք որպես իշխող ուժ կորցնում են իշխանությունը (չնայած Դանիայում էլ են կոալիցիաներ ձևավորվում, հատկապես ճգնաժամային պահերին, երբ կուսակցություններն ասում են՝ անվստահություն ենք հայտնելու)։

Ու էս ֆոնի վրա Հայաստանում երկրորդ փուլ, եսիմ ինչ անելը իսկականից կատաստրոֆիկ ա։ Ըստ էության, նույնն ա, ինչ նախագահի ընտրությունները, բայց էն տարբերությամբ, որ ԱԺ֊ն միահյուսվում ա վարչապետին, ու իրարից անկախ չեն գործում։ Մեր սահմանադրությունը ժողովրդավարական չի, պետք ա փոխել։ Բայց դե Նիկոլը վարչապետ դառնալուց հետո ոնց որ թե ասում էր, թե փոխելու կարիք չկա։

[Lion]

Օսիպյանն էլ գնաց...

[Գաղթական]

Պարտադիր չի ամբողջ Սահմանադրությունը փոխել:

Փոխարենը կարելի ա առանձին խնդրահարույց դրույթները ԱԺ-ում բզկտել ու լրամշակել:
Ինչը և վայթե բարեհաջող պարբերաբար արվում ա:

Ըստ իս՝ սենց ավելի խելացի ա, քան թե միանգամից նոր Սահմանադրություն գրել ու հանրաքվեի դնել,
որտեղ կարող ա խոսքի 95% հրաշալի դրույթներ լինեն ու 5% խնդրահարույց:
Արդյունքում՝ նշված 95%-ին կողմ քվեարկողն ավտոմատ էն 5%-ին էլ ձեն տա,
ու 5%-ին դեմ քվեարկողը՝ 95%-ի վրա կատարված աշխատանքը ջուրը գցի..

[Lion]

Լրիվ պիտի փոխվի, Գաղթական ախպեր, ուրիշ ձև չկա - հետո, Սահմանադրությունը միայն հանրաքվեով է փոխվում...

[Գաղթական]

Լրիվ պիտի փոխվի, Գաղթական ախպեր, ուրիշ ձև չկա - հետո, Սահմանադրությունը միայն հանրաքվեով է փոխվում...

Ամբողջ Սահմանադրությունը՝ հա, հանրաքվեով ա փոխվում:
Իսկ դրա առանձին դրույթնե՞րը:

Օրինակ վերջին առաջարկվող փոփոխությունների փաթեթը ՍԴ-ի դատավորների վերաբերյալ չէ՞ր, որ Բադասյանը ներկայացրեց:

[Lion]

Հիմնականն էլի հանրաքվեին է մնում.

Հոդված 202. Սահմանադրության ընդունումը և փոփոխությունը

1. Սահմանադրությունը և Սահմանադրության 1-3-րդ, 7-րդ, 10-րդ և 15-րդ գլուխներում, ինչպես նաև Սահմանադրության 88-րդ հոդվածում, 89-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին նախադասությունում, 90-րդ հոդվածի 1-ին մասում, 103-րդ հոդվածի 2-րդ մասում, 108-րդ, 115-րդ, 119-120-րդ, 123-125-րդ, 146-րդ, 149-րդ և 155-րդ հոդվածներում, 200-րդ հոդվածի 4-րդ մասում փոփոխություններն ընդունվում են միայն հանրաքվեի միջոցով: Սահմանադրություն ընդունելու կամ փոփոխելու նախաձեռնության իրավունք ունեն պատգամավորների ընդհանուր թվի առնվազն մեկ երրորդը, Կառավարությունը կամ ընտրական իրավունք ունեցող երկու հարյուր հազար քաղաքացի: Ազգային ժողովը նախագիծը հանրաքվեի դնելու վերաբերյալ որոշումն ընդունում է պատգամավորների ընդհանուր թվի ձայների առնվազն երկու երրորդով:

2. Բացառությամբ սույն հոդվածի 1-ին մասում նշված հոդվածների, Սահմանադրության մյուս հոդվածներում փոփոխություններն ընդունում է Ազգային ժողովը` պատգամավորների ընդհանուր թվի ձայների առնվազն երկու երրորդով: Համապատասխան նախաձեռնության իրավունք ունեն պատգամավորների ընդհանուր թվի առնվազն մեկ քառորդը, Կառավարությունը կամ ընտրական իրավունք ունեցող հարյուր հիսուն հազար քաղաքացի:

[Արշակ]

Ու էս ֆոնի վրա Հայաստանում երկրորդ փուլ, եսիմ ինչ անելը իսկականից կատաստրոֆիկ ա։ Ըստ էության, նույնն ա, ինչ նախագահի ընտրությունները, բայց էն տարբերությամբ, որ ԱԺ֊ն միահյուսվում ա վարչապետին, ու իրարից անկախ չեն գործում։ Մեր սահմանադրությունը ժողովրդավարական չի, պետք ա փոխել։ Բայց դե Նիկոլը վարչապետ դառնալուց հետո ոնց որ թե ասում էր, թե փոխելու կարիք չկա։

Նիկոլը չի ասում, թե սահմանադրությունը պետք չի փոխել․ ասում ա պետք չի շըփ–թըփ ամեն նոր իշխանություն թափով տարին մեկ սահմանադրություն փոխի իրան հարմարացնի։ Արդեն տենց մի հատ արվել ա ու դա շատ վատ ավանդույթ կարա դառնա։ Հլը թող էս մի սահմանադրությամբ նոր իրավիճակում կառավարեն, փորձի վրա հստակ հասկանան խնդիրները ու նոր սահմանադրություն փոխելու մասին մտածեն։ Մենք դեռ հետհեղափոխական տրանսֆորմացիոն փուլում ենք, երկրի նոր պահանջներին «էփվելու» ժամանակ ա պետք տալ ու հետո արդեն փաթեթով փոփոխություններ մտցվեն։ Հո օրը մեկ մի նոր խնդիր հայտնաբերելով սահմանադրություն չե՞նք փոխելու։
Ինձ թվում ա մի երկու տարուց նոր կարելի ա սահմանադրություն փոխելու հանրաքվե անել։ Երբ այսպես ասած էիֆորիան էլ անցած կլինի, էս սահմանադրության թերություններն էլ ավելի հստակ կլինեն։ Ու վստահ եմ, որ Նիկոլենք հիմիկվանից արդեն փոփոխելու անհրաժեշտ խնդիրները հավաքում են իրանց մեջ։ Ու մենք էլ ստեղ իրար հետ ակտիվ քննարկում ենք։ ՈՒ երբ ժամանակը գա ավելի հստակ պատկեր կունենանք։

[Արշակ]

ՈՒ առայժմ այսպես ասած «սուպերվարչապետական» սահմանադրությունը կարծում եմ մեր օգին ա, որովհետև նոր իշխանություններին ուժեղ լծակներ են պետք իրավիճակը վերահսկելու ու նախկին ռեժիմից երկիրը մաքրելու համար։ Այ էդ պրոցեսը որ պրծնի, ու առողջ միջավայրում նորմալ գաղափարական կուսակցություններ էլ ձևավորվեն, արդեն պետք կլինի բալանսավորել, ինչն էլ պետք ա անենք առաջիկա տարիներին։

[Lion]

Ախր էս "ամեն մի իշխանություն" չէ, է - սա ժողովրդի կողմից ընտրված իշխանություն է՝ առաջինը վերջին 23 տարում: Արդյունքում հենց ինքն էլ շանս ունի ընդունել ժողովրդի կողմից համաձայնություն ստացած սահմանադրություն:

[Արշակ]

Ախր էս "ամեն մի իշխանություն" չէ, է - սա ժողովրդի կողմից ընտրված իշխանություն է՝ առաջինը վերջին 23 տարում: Արդյունքում հենց ինքն էլ շանս ունի ընդունել ժողովրդի կողմից համաձայնություն ստացած սահմանադրություն:

Հա, բայց մենք մինչև հիմա առիթ չենք ունեցել տեսնելու, թե ժողովրդի կողմից ընտրված իշխանության պարագայում ինչ ձև ա նոր սահմանադրությունը աշխատում։ Հլը ամեն ինչ տեսական ա։ Ասենք հենց նույն ԱԺ ընտրությունների կամ ՍԴ անդամ–մանդամների թեման բացվելու ընթացքում պարզվեց որ լիքը ծակեր կան։ ՈՒ դեռ էլի են բացվելու։ Թող էս սաղ հստակ պարզվի նոր փոխենք։ Գումարած, ոնց արդեն ասեցի, թող էիֆորիան անցնի, նոր։ Թե չէ հեղափոխությունից անմիջապես հետո Նիկոլը ինչ սահմանադրություն էլ դեմ տար, մարդիկ կողմ էին քվեարկելու։ Որոշ ժամանակ ա պետք։ Լուրջ քննարկումներ են պետք։ Դեռ խմորվում ա։

[Lion]

Եղբայր, պետությունը և իր պետաիրավական համակարգը փորձադաշտ չեն, որ, թողնենք - ժամանակի հետ աբկատկա արվի մի ինչ որ իրավական մեխանիզմ, նոր հասկանանք դրա լավը կամ վատը ու փոխենք կամ չփոխենք: Իրավաբանությունը լուրջ գիտություն է, երբ կարելի է առանց այդ պրակտիկ փորձարկումների էլ հասկանալ, մեխանիզմը կաշխատի՞, թե՞ ոչ՛:

Սերժի սահմանադրությունը գրած էր հենց իր՝ իր տիպի, իշխանության համար, որտեղ մեկը, նստած ամենախորքում, կարծես սարդն իր որջում, աննկատ, բայց պետքական թելերը քաշելով կառավարում էր պետական համակարգը: Սա անձնակենտրոն մի բան է, սա սկզբունքորեն հարիր չէ Նիկոլի իշխանությանը, եթե, իհարկե, նա չի ուզում արդյունքում Սերժ դառնալ: Սա, կրկնեմ, անձնակենտրոն համակարգ է, սա չի կարող աշխատել, եթե նպատակդրվել ես ժողովրդավարական, իրավական, իշխանության զսպումների և հակակշիռների մեխանիզմների վրա հիմնված պետական համակարգ ստեղծել:

[StrangeLittleGirl]

Նիկոլը չի ասում, թե սահմանադրությունը պետք չի փոխել․ ասում ա պետք չի շըփ–թըփ ամեն նոր իշխանություն թափով տարին մեկ սահմանադրություն փոխի իրան հարմարացնի։ Արդեն տենց մի հատ արվել ա ու դա շատ վատ ավանդույթ կարա դառնա։ Հլը թող էս մի սահմանադրությամբ նոր իրավիճակում կառավարեն, փորձի վրա հստակ հասկանան խնդիրները ու նոր սահմանադրություն փոխելու մասին մտածեն։ Մենք դեռ հետհեղափոխական տրանսֆորմացիոն փուլում ենք, երկրի նոր պահանջներին «էփվելու» ժամանակ ա պետք տալ ու հետո արդեն փաթեթով փոփոխություններ մտցվեն։ Հո օրը մեկ մի նոր խնդիր հայտնաբերելով սահմանադրություն չե՞նք փոխելու։
Ինձ թվում ա մի երկու տարուց նոր կարելի ա սահմանադրություն փոխելու հանրաքվե անել։ Երբ այսպես ասած էիֆորիան էլ անցած կլինի, էս սահմանադրության թերություններն էլ ավելի հստակ կլինեն։ Ու վստահ եմ, որ Նիկոլենք հիմիկվանից արդեն փոփոխելու անհրաժեշտ խնդիրները հավաքում են իրանց մեջ։ Ու մենք էլ ստեղ իրար հետ ակտիվ քննարկում ենք։ ՈՒ երբ ժամանակը գա ավելի հստակ պատկեր կունենանք։

Նիկոլի փաստաբան, էկա՞ր։
Ընտրություններից առաջ Նիկոլը խոսում էր սահմանադրական փոփոխությունների մասին, որ արտահերթ ընտրություններ անցկացվեն։ Հենց ինքն իշխանության էկավ, արդեն սահմանադրական փոփոխությունները հրատապ չեն։ Է հա, ո՞նց հրատապ լինեն։ Ո՞ր մի խելքը գլխին ինքնասիրահարվածը կուզենա իր սեփական իշխանությունը սահմանափակել։
Բայց վերջը, Նիկոլն անսխալական ա։ Էկեք թողնենք, թող աշխատի

[Varzor]

Վարզոր ջան, չեմ կարող տենց լայնածավալ քննարկմանը մասնակցել էդ թեմայով, քանի որ ինքս չեմ ուսումնասիրել:

Բայց բաջանաղիս հաջորդ անգամ հանդիպելուց հիշեմ հարցնեմ իր նկատած թերացումները..

Կարելի է առանձին թեմա բացել