Արտերկրում մեծացող երեխաների հայերենի պահպանման հարցը

[Ուլուանա]

ՈՒլուանա հարգանքներս:
Նախանձեցի ջանասիրությանդ )))

Գաղթական ջան, ճիշտն ասած` ես հիմնականում տանն եմ ու կարող եմ ինձ թույլ տալ էդքան ժամանակ հատկացնել հայերենին, բայց պարզ ա, որ աշխատող ծնողներն, ինչքան էլ մեծ ցանկություն ունենան, գործնականում չեն կարող նշածս բոլոր բաները կամ թեկուզ դրանց մեծ մասը հասցնել, բայց մտածեցի` խաղերն ավելի մատչելի ու ավելի հարմար միջոցներ են, նաև ահագին արդյունավետ, որոնք ցանկացած ծնող էլ ցանկության դեպքում քիչ թե շատ կարող ա անել: Մենք, օրինակ, դրանց մի մասը` էն բանավորները, հաճախ խաղում ենք ճանապարհին կամ ինչ-որ տեղ սպասելիս, այսինքն` երբեմն դրանց վրա նույնիսկ հատուկ լրացուցիչ ժամանակ չի ծախսվում, էլի: Նենց որ դուք էլ փորձեք :

[Բարեկամ]

Ճիշտն ասած` էս նոր բառերի մտապահման ու յուրացման առումով դեռ արդյունավետ մեթոդ չեմ գտել, փնտրտուքի մեջ եմ: Ուրախ կլինեմ, եթե մեկը հուշի ինչ-որ արդյունավետ մեթոդ:

Ես վաղուց արդեն ուզում եմ գրառում անել հայերեն ուսուցանելու մեթոդների մասին, որոնք մշակել և կիրառում եմ արդեն ավելի քան երկու տարի և արդյունավետության որոշակի գնահատականներ ունեմ։ Մեթոդներից մեկը, որը կարծես հայտնաբերածներիցս ամենանշանակալիցն է, հենց նոր բառերի մտապահման մեթոդն է, որի մասին առանձին գրառում եմ պատրաստվում անել։ Նույնիսկ մտքովս անցել է /կիասալուրջ/ պատենտավորել այդ մեթոդը
Դրա և այլ դիտարկումներիս մասին շուտով առանձին կգրեմ։

[StrangeLittleGirl]

Բյուր, եկել եմ ասեմ, որ էս ասածիցդ հետո ամբողջ ընթացքում հատուկ ուշադրություն եմ դարձրել էս հարցի վրա, ու պիտի խոստովանեմ, որ դու ճիշտ էիր. իմ շրջապատում ինչքան հայ ծնողներ գիտեմ, ոչ մեկն էլ իր երեխայի հետ անընդհատ ու հետևողականորեն հայերեն չի խոսում, նույնիսկ նրանք, ովքեր անընդհատ պնդում են, թե տանը մենակ հայերեն են խոսում, որ երեխաների վրա ջղայանում են, երբ անգլերեն են խոսում, բայց, մեկ ա, ինչքան էլ ասեն, օգուտ չկա: Բազմիցս ականջովս եմ լսել բոլոր էդ ասողներից, թե ոնց են պարբերաբար անգլերեն բառեր ու արտահայտություններ մեջ գցում երեխայի հետ խոսելիս, կամ նույնիսկ ինչ-որ բաներ հենց անգլերենով են ասում, երբեմն հենց իրենք են անգլերենով սկսում խոսակցությունը, ոչ թե երեխայի անգլերենին են անգլերենով պատասխանում: Բայց եթե իրանց լսես, իրոք կստացվի, որ խեղճերն ամեն ինչ անում են, բայց երեխաները, մեկ ա, անգլերենի են անցնում: Չգիտեմ, երևի իրանք էլ չեն զգում, բայց փաստն էն ա, որ իրանց ներկայացրածն իսկապես էնքան էլ չի համապատասխանում իրականությանը:

Ի դեպ, էստեղի շաբաթօրյա հայկական դպրոցի մասին էլ կպատմեմ շուտով, դե, Արեգն արդեն մի տարի ա` հաճախում ա:

Ան, ստեղ մի խնդիր էլ կա, որի մասին վերջերս եմ սկսել մտածել ու գրականություն կարդալ: Ըստ էության, ծնողներն իրենք էլ են լեզուն կորցնում արերկրում ապրելով, ու իրանց համար էլ ա գնալով դժվարանում հայերեն խոսելը: Հետևաբար, երեխային օտար լեզվով պատասխանելը պայմանավորված ա նաև իրանց համար դրա՝ ավելի հեշտ լինելով:

[StrangeLittleGirl]

Ես վաղուց արդեն ուզում եմ գրառում անել հայերեն ուսուցանելու մեթոդների մասին, որոնք մշակել և կիրառում եմ արդեն ավելի քան երկու տարի և արդյունավետության որոշակի գնահատականներ ունեմ։ Մեթոդներից մեկը, որը կարծես հայտնաբերածներիցս ամենանշանակալիցն է, հենց նոր բառերի մտապահման մեթոդն է, որի մասին առանձին գրառում եմ պատրաստվում անել։ Նույնիսկ մտքովս անցել է /կիասալուրջ/ պատենտավորել այդ մեթոդը
Դրա և այլ դիտարկումներիս մասին շուտով առանձին կգրեմ։

Ես քո փորձի լուրջ կարիքն ունեմ: Էստեղ հայկական դպրոց ա բացվում, ու ինձ կանչել են համակարգելու: Պիտի մի կերպ գործը գլուխ հանեմ:

[Գաղթական]

Գաղթական ջան, ճիշտն ասած` ես հիմնականում տանն եմ ու կարող եմ ինձ թույլ տալ էդքան ժամանակ հատկացնել հայերենին, բայց պարզ ա, որ աշխատող ծնողներն, ինչքան էլ մեծ ցանկություն ունենան, գործնականում չեն կարող նշածս բոլոր բաները կամ թեկուզ դրանց մեծ մասը հասցնել, բայց մտածեցի` խաղերն ավելի մատչելի ու ավելի հարմար միջոցներ են, նաև ահագին արդյունավետ, որոնք ցանկացած ծնող էլ ցանկության դեպքում քիչ թե շատ կարող ա անել: Մենք, օրինակ, դրանց մի մասը` էն բանավորները, հաճախ խաղում ենք ճանապարհին կամ ինչ-որ տեղ սպասելիս, այսինքն` երբեմն դրանց վրա նույնիսկ հատուկ լրացուցիչ ժամանակ չի ծախսվում, էլի: Նենց որ դուք էլ փորձեք :

Հա, ճիշտ ես իհարկե:
Մեզ մոտ էլ խնդիրը մի քիչ այլ է:
Նենցա, որ կինս ինքը մեծացելա Հայաստանից դուրս ու իր ծնողները տանը ոչ հայերեն լեզու են պահել, ոչ՝ մշակույթ:
Հայերենին ավելի լավ սկսելա տիրապետել ու հայկականն ուսումնասիրել՝ մեր ամուսնությունից հետո:
Բայց դեռ էլի բաներ կան, որ կատարյալ չեն:
Չնայած էս ամեն ինչին՝ ինքն էլա խստորեն տանը հայերեն լեզուն պահում:
Դե ես ինքս մեծ մասամբ տանը չեմ լինում գործի եմ գնում, երբ երեխեքը դեռ քնած են ու հետ եմ գալիս, երբ արդեն քնած են ))
Իսկ կինս ընտրելա աշխատանքից դուրս գա մինչև երեխեքը մի քիչ ավելի մեծանան:

ՈՒ հիմա, որ նայում եմ, երեխեքը նույն քերականական ու խոսակցական սխալներն են անում ինչ մայրը + դրան գումարելով սեփականները ))

[ivy]

Հետաքրքիր է, որ մենք ոչ շաբաթօրյա դպրոց ենք գնում, ոչ հատուկ վարժանքներ ենք անում, բայց Սոնյան մաքուր հայերեն է խոսում, գրում ու կարդում՝ դեռ հետն էլ հաշվի առնելով, որ օրվա մեծ մասը գերմանալեզու միջավայրում է անցկացնում։
Երևի էն էլ ազդեցություն ունի, որ Հայաստան ենք հաճախ գնում կամ տատիկ-պապիկն են երբեմն գալիս։
Ու հա, ծնողի կողմից երեխայի հետ լեզուն մաքուր ու հետևողականորեն օգտագործելը ամենակարևոր բաներից մեկն է, որովհետև իմ կողմից փաստորեն մեծամասամբ մենակ էդ ներդրումն է եղել։

[Արէա]

Արէա ջան, գրածդ կամ դառը հեգնանք է արտահայտում կամ մեղադրանքի պես մի բան, կամ երկուսը միասին։ Եվ էս տեսակետը առաջին անգամ չեմ լսում, ու դրա մեջ ճշմարտության մաս կա։
Բայց մի բան ասեմ։ Ասածիդ մեջ երկու առանցքային բառ ես օգտագործել․ հաջողակն ու երջանիկը, իսկ դրանք նույն բանը չեն, հաճախ՝ լրիվ տարբեր․
հաջողակությունը պարտադիր չի ենթադրում երջանիկ լինել, ու երջանիկները ոչ միշտ են հաջողակ լինում կյանքում։
Այո, գուցեև դու ճիշտ ես, տվյալ հասարակարգում հաջողակ լինելու շանսերը ավելի մեծ են, երբ ավելի լիարժեք ու անմնացորդ ես ինտեգրված, իսկ ընտանիքիդ պարտադրած լեզուն ու մշակույթը կարող են խանգարել էդ անմնացորդությանը։ Ու եթե մարդն իր երեխաների համար զուտ հաջողակությունն է հետապնդում, ապա լեզու-մեզու պահպանել-փոխանցելը իմաստ չունի։
Իսկ ի՞նչ ա երջանկությունը․ ներդաշնակություն ինքդ քո հետ, առաջին հերթին։ Իսկ դրա նախադրյալներից մեկը, ըստ իս, արմատներ ունենալն է։ Իսկ արմատներիդ հետ կապվում ես առաջին հերթին լեզվի միջոցով։ Եթե լեզուն չգիտես, մնացած բոլոր կապերը սուտ են, անիրական, երևակայական։
Եթե ուզում ես երեխադ երջանիկ լինի, գոնե ստեղծիր նրա համար սեփական արմատը զգալու հնարավորությունը, եթե կտրել ես նրան հայրենիքից։

Ուլուանա ջան, կներես, էս էլ գրեմ, ու էլ չեմ գրի։ Ուղղակի կարծիք եմ ասում, պատկերացրեք, գուցե ապագայում ձեր երեխաներն էլ էսպես մտածեն, հիմիկվանից պատրաստվեք, թե ինչ պիտի պատասխանեք

Ես ուղղակի չեմ պատկերացնում էդ ինքնություն, արմատներ, գեներ կոչվածը։
Մորական կողմս Մշից ա, հորականս՝ Խոյից, բայց ես ոչ մի էմոցիոնալ զգացողություն չունեմ էդ վայրերի, էդ բարբառների ու սովորույթների նկատմամբ։

Ես շատ եմ սիրում Հայաստանը ու ավելի շատ՝ հայերեն լեզուն, բայց սիրում եմ որովհետև հազար ու մի հիշողություն ու զգացողություն ունեմ դրանց հետ կապված։
Ես երբ Երևանից երկար ժամանակ բացակայում եմ, կարոտից մեռնում եմ, բայց կարոտում եմ ոչ թե շենքերն ու փողոցները, այլ կարոտում եմ իմ զգացողություններն ու հիշողությունները էդ շենքերի ու փողոցների հետ կապված։
Ու եթե էս ծնված չլինեի էստեղ, մանկությունս էստեղ անցած չլիներ, չեմ պատկերացնում թե ինչը պիտի ինձ ստիպեր հարազատություն զգալ էս վայրերի նկատմամբ։
Բացի նրանից, որ ծնողներս հետևողականորեն արհեստական հարազատության զգացողություն սերմանեին իմ մեջ։
Իրենց հիշողություններն ու զգացողություններն արհեստականորեն փոխանցեին ինձ։
Ու ես չեմ հասկանում թե դրանից ես ինչ պիտի շահեի, բացի արհեստական կարոտից, ու հետագայում գուցե հիասթափությունից։
Սա էմոցիոնալ կողմի մասին։

Բայց Բյուրը հետաքրքիր բան ասեց, որ երկլեզու երեխաներին ավելի հեշտ կլինի այլ լեզուներ սովորել, սա ինձ համոզեց, ու կարծում եմ, որ միայն սրա համար, եթե մանավանդ դա առանձնապես մեծ ջանքեր չի պահանջում, արժի երեխաներին հայերեն սովորացնել։
Բայց էդ ինքնություն, արմատներ, բան մի քիչ կեղծ ու սենտիմենտալ ա ինձ թվում։

Հ.Գ. Կռիվ չանեք էլի հետս, հազարից մեկ եմ բան գրում՝ ագրեսիվ ռեակցիայից աշխատունակությունս ընկնում ա, հազար հատ գործ ունեմ անելու
Ընդունեք որպես կարծիք, կամ անտեսեք, անցեք։

[Ուլուանա]

Ուլուանա ջան, կներես, էս էլ գրեմ, ու էլ չեմ գրի։ Ուղղակի կարծիք եմ ասում, պատկերացրեք, գուցե ապագայում ձեր երեխաներն էլ էսպես մտածեն, հիմիկվանից պատրաստվեք, թե ինչ պիտի պատասխանեք

Ես ուղղակի չեմ պատկերացնում էդ ինքնություն, արմատներ, գեներ կոչվածը։
Մորական կողմս Մշից ա, հորականս՝ Խոյից, բայց ես ոչ մի էմոցիոնալ զգացողություն չունեմ էդ վայրերի, էդ բարբառների ու սովորույթների նկատմամբ։

Ես շատ եմ սիրում Հայաստանը ու ավելի շատ՝ հայերեն լեզուն, բայց սիրում եմ որովհետև հազար ու մի հիշողություն ու զգացողություն ունեմ դրանց հետ կապված։
Ես երբ Երևանից երկար ժամանակ բացակայում եմ, կարոտից մեռնում եմ, բայց կարոտում եմ ոչ թե շենքերն ու փողոցները, այլ կարոտում եմ իմ զգացողություններն ու հիշողությունները էդ շենքերի ու փողոցների հետ կապված։
Ու եթե էս ծնված չլինեի էստեղ, մանկությունս էստեղ անցած չլիներ, չեմ պատկերացնում թե ինչը պիտի ինձ ստիպեր հարազատություն զգալ էս վայրերի նկատմամբ։
Բացի նրանից, որ ծնողներս հետևողականորեն արհեստական հարազատության զգացողություն սերմանեին իմ մեջ։
Իրենց հիշողություններն ու զգացողություններն արհեստականորեն փոխանցեին ինձ։
Ու ես չեմ հասկանում թե դրանից ես ինչ պիտի շահեի, բացի արհեստական կարոտից, ու հետագայում գուցե հիասթափությունից։
Սա էմոցիոնալ կողմի մասին։

Բայց Բյուրը հետաքրքիր բան ասեց, որ երկլեզու երեխաներին ավելի հեշտ կլինի այլ լեզուներ սովորել, սա ինձ համոզեց, ու կարծում եմ, որ միայն սրա համար, եթե մանավանդ դա առանձնապես մեծ ջանքեր չի պահանջում, արժի երեխաներին հայերեն սովորացնել։
Բայց էդ ինքնություն, արմատներ, բան մի քիչ կեղծ ու սենտիմենտալ ա ինձ թվում։

Հ.Գ. Կռիվ չանեք էլի հետս, հազարից մեկ եմ բան գրում՝ ագրեսիվ ռեակցիայից աշխատունակությունս ընկնում ա, հազար հատ գործ ունեմ անելու
Ընդունեք որպես կարծիք, կամ անտեսեք, անցեք։

Հա, Արէա ջան, մարդիկ տարբեր ընկալումներ ու պատկերացումներ ունեն ինչպես էս հարցի, էնպես էլ շատ ու շատ այլ հարցերի հետ կապված: Արդեն իմացանք, որ դու տենց ես ընկալում, ու քեզ համար անհասկանալի ու նաև արհեստական ա հակառակ մոտեցումը: Ուղղակի դու էլ փորձի հասկանալ, որ ամեն մարդ իր պատճառներն ու պատկերացումներն ունի դրա վերաբերյալ, ու զուտ որովհետև դրանք քոնի հետ չեն բռնում, դեռ չի նշանակում, թե սխալ են կամ անիմաստ:

Ի դեպ, մեջբերածդ գրառման հեղինակը ես չեմ, այլ Բարեկամը :

[Ուլուանա]

Ան, ստեղ մի խնդիր էլ կա, որի մասին վերջերս եմ սկսել մտածել ու գրականություն կարդալ: Ըստ էության, ծնողներն իրենք էլ են լեզուն կորցնում արերկրում ապրելով, ու իրանց համար էլ ա գնալով դժվարանում հայերեն խոսելը: Հետևաբար, երեխային օտար լեզվով պատասխանելը պայմանավորված ա նաև իրանց համար դրա՝ ավելի հեշտ լինելով:

Գիտեմ, Բյուր, ես չեմ մեղադրում էդ ծնողներին խոսքի մեջ անգլերեն օգտագործելու համար, պարզ ա, որ միջավայրն ահագին ազդում ա, ու մարդ ակամա սկսում ա արդեն տվյալ միջավայրի լեզվով մտածել շատ դեպքերում: Ես ընդամենը փաստն էի արձանագրում, որ իրականում իրանք սխալ են ներկայացնում իրավիճակը:

[Արէա]

Հա, Արէա ջան, մարդիկ տարբեր ընկալումներ ու պատկերացումներ ունեն ինչպես էս հարցի, էնպես էլ շատ ու շատ այլ հարցերի հետ կապված: Արդեն իմացանք, որ դու տենց ես ընկալում, ու քեզ համար անհասկանալի ու նաև արհեստական ա հակառակ մոտեցումը: Ուղղակի դու էլ փորձի հասկանալ, որ ամեն մարդ իր պատճառներն ու պատկերացումներն ունի դրա վերաբերյալ, ու զուտ որովհետև դրանք քոնի հետ չեն բռնում, դեռ չի նշանակում, թե սխալ են կամ անիմաստ:

Ի դեպ, մեջբերածդ գրառման հեղինակը ես չեմ, այլ Բարեկամը :

Ես արդեն ընկալել եմ, ու Գայլին էլ խնդրեցի դադարեցնել թեմայից դուրս զրույցը, որպեսզի ձեր թեման չփչացնենք։
Էլ չեմ գրի, ներողություն ։)

[StrangeLittleGirl]

Ուլուանա ջան, կներես, էս էլ գրեմ, ու էլ չեմ գրի։ Ուղղակի կարծիք եմ ասում, պատկերացրեք, գուցե ապագայում ձեր երեխաներն էլ էսպես մտածեն, հիմիկվանից պատրաստվեք, թե ինչ պիտի պատասխանեք

Ես ուղղակի չեմ պատկերացնում էդ ինքնություն, արմատներ, գեներ կոչվածը։
Մորական կողմս Մշից ա, հորականս՝ Խոյից, բայց ես ոչ մի էմոցիոնալ զգացողություն չունեմ էդ վայրերի, էդ բարբառների ու սովորույթների նկատմամբ։

Ես շատ եմ սիրում Հայաստանը ու ավելի շատ՝ հայերեն լեզուն, բայց սիրում եմ որովհետև հազար ու մի հիշողություն ու զգացողություն ունեմ դրանց հետ կապված։
Ես երբ Երևանից երկար ժամանակ բացակայում եմ, կարոտից մեռնում եմ, բայց կարոտում եմ ոչ թե շենքերն ու փողոցները, այլ կարոտում եմ իմ զգացողություններն ու հիշողությունները էդ շենքերի ու փողոցների հետ կապված։
Ու եթե էս ծնված չլինեի էստեղ, մանկությունս էստեղ անցած չլիներ, չեմ պատկերացնում թե ինչը պիտի ինձ ստիպեր հարազատություն զգալ էս վայրերի նկատմամբ։
Բացի նրանից, որ ծնողներս հետևողականորեն արհեստական հարազատության զգացողություն սերմանեին իմ մեջ։
Իրենց հիշողություններն ու զգացողություններն արհեստականորեն փոխանցեին ինձ։
Ու ես չեմ հասկանում թե դրանից ես ինչ պիտի շահեի, բացի արհեստական կարոտից, ու հետագայում գուցե հիասթափությունից։
Սա էմոցիոնալ կողմի մասին։

Բայց Բյուրը հետաքրքիր բան ասեց, որ երկլեզու երեխաներին ավելի հեշտ կլինի այլ լեզուներ սովորել, սա ինձ համոզեց, ու կարծում եմ, որ միայն սրա համար, եթե մանավանդ դա առանձնապես մեծ ջանքեր չի պահանջում, արժի երեխաներին հայերեն սովորացնել։
Բայց էդ ինքնություն, արմատներ, բան մի քիչ կեղծ ու սենտիմենտալ ա ինձ թվում։

Հ.Գ. Կռիվ չանեք էլի հետս, հազարից մեկ եմ բան գրում՝ ագրեսիվ ռեակցիայից աշխատունակությունս ընկնում ա, հազար հատ գործ ունեմ անելու
Ընդունեք որպես կարծիք, կամ անտեսեք, անցեք։

Արէա ջան, հլը արի սենտիմենտալ ու գիտական մասերը մի կողմ թողնենք: Ծնողը ո՞նց ա մեծացնում էրեխեքին: Իրա փորձն ու գիտելիքները փոխանցելով, չէ՞: Դու լեզվին նայի որպես գիտելիք ու փորձ, որը ծնողը երեխային փոխանցում ա անկախ ազգությունից: Ու դա երեխայի աշխարհը հարստացնում ա:

Նայի, իմ նախնիներն էլ են զանազան տեղերից էղել, բայց ես ոչ մի աշխարհագրական տեղ չեմ կարոտում (ոչ նույնիսկ Հայաստանը, որտեղ կյանքիս մեծ մասն ա անցել): Բայց իմանալով նախնիներիս մասին՝ հետաքրքրություն կա էդ տեղերի նկատմամբ: Ես գիտեմ, որ մի օր մի արձակուրդ Կեսարիայում կանցկացնեմ, ու դա ինձ համար ավելի շատ բան կասի, քան ասենք կամայական եվրոպական քաղաք: Էդ իմ ինքնության մասն ա, ու ինձ դուր ա գալիս, որ հարուստ ինքնություն ունեմ: Էրեխեքին զրկելով դրանից՝ իրենց կանգնացնում ես լիքը հարցերի առաջ: Դեռ ոչ մի հայ (ու այլազգի) երեխաների չգիտեմ, որ մեծանալով իրենց ծնողներին մեղադրել են հայերեն (կամ այլ լեզու) սովորեցնելու մեջ: Բայց գիտեմ շատերի, որոնք մեղադրում են չսովորեցնելու մեջ: Եթե մեծանա, ու լեզուն պետք չգա, վնաս չի, եթե մեկ ա իմանա: Բայց եթե ուզենա լեզուն իմանալ ու չիմանա, էդ ժամանակ արդեն ոչինչ չես կարա հետ բերես:

Մի օրինակ բերեմ, որ հասկանալի լինի, որ խոսքը մենակ հայերի մասին չի: Մի գերմանացի ընկերուհի ունեմ, ազգանունը Դզվանկովսկի ա: Զռռում ա, որ գերմանական չի: Բայց իրա Ձվանկովսկի պապիկը միշտ գերմանացի ա ներկայացել ու էրեխեքին չի ասել, թե որտեղից են: Ու հետո էդ ընկերուհուս հայրը, հիմա էլ ընկերուհիս ընկած փորձում են պարզել, թե որտեղից ա էդ ազգանունը: Բնական ա, Լեհաստանում պետք ա փնտրել: Բայց լեհերեն չգիտեն, գնում են ու բախվում տուպիկի: Ու հիմա իրանք ինքնության խնդրի առաջ են կանգնած: Իրանք չգիտեն՝ ով են: Արդյոք սա ուզու՞մ ենք մեր երեխաների համար:

[StrangeLittleGirl]

Գիտեմ, Բյուր, ես չեմ մեղադրում էդ ծնողներին խոսքի մեջ անգլերեն օգտագործելու համար, պարզ ա, որ միջավայրն ահագին ազդում ա, ու մարդ ակամա սկսում ա արդեն տվյալ միջավայրի լեզվով մտածել շատ դեպքերում: Ես ընդամենը փաստն էի արձանագրում, որ իրականում իրանք սխալ են ներկայացնում իրավիճակը:

Չէ, չեմ ասում մեղադրում ես: Ուղղակի իրանք էլ խնդիր ունեն, որի մասին չգիտեն: Պետք ա դրանից սկսել, բայց դե սա լրիվ նոր թեմա ա, գիտությունը նոր ա սկսում սրանով զբաղվել:

[Ուլուանա]

Ես արդեն ընկալել եմ, ու Գայլին էլ խնդրեցի դադարեցնել թեմայից դուրս զրույցը, որպեսզի ձեր թեման չփչացնենք։
Էլ չեմ գրի, ներողություն ։)

Նեղացած տոն եմ տեսնում գրածիդ մեջ, որը մի քիչ անհասկանալի ա: Թեմայի նպատակը հստակ ներկայացրել եմ առաջին գրառման մեջ, բայց չնայած դրան` քննարկվել ա նաև էն հարցը, որը դու բարձրացրիր, ու էդ դեպքում հարց ա առաջանում, եթե քեզ էդ հարցն իրոք հետաքրքրում էր («ի՞նչ իմաստ ունի»-ն), ինչի՞ չես կարդացել թեմայի սկզբի քննարկումները, էնտեղ շատ մանրամասն խոսվել ա դրա մասին, եթե կարդացած լինեիր, էդ հարցը նորից չէիր տա, որովհետև քո հարցին ի պատասխան ինչ որ ասվեց վերջին էջերում, նախորդ էջերում շատ ավելի հանգամանալից արդեն քննարկվել էր մարդկանց կողմից: Ու ստացվում ա, որ քո գրառման նպատակը ոչ թե էդ հարցերի պատասխանը պարզելն էր, այլ հայերենի պահպանմամբ զբաղվողների արածի անիմաստությունը դեմքներին շպրտելը:

[Արէա]

Նեղացած տոն եմ տեսնում գրածիդ մեջ, որը մի քիչ անհասկանալի ա: Թեմայի նպատակը հստակ ներկայացրել եմ առաջին գրառման մեջ, բայց չնայած դրան` քննարկվել ա նաև էն հարցը, որը դու բարձրացրիր, ու էդ դեպքում հարց ա առաջանում, եթե քեզ էդ հարցն իրոք հետաքրքրում էր («ի՞նչ իմաստ ունի»-ն), ինչի՞ չես կարդացել թեմայի սկզբի քննարկումները, էնտեղ շատ մանրամասն խոսվել ա դրա մասին, եթե կարդացած լինեիր, էդ հարցը նորից չէիր տա, որովհետև քո հարցին ի պատասխան ինչ որ ասվեց վերջին էջերում, նախորդ էջերում շատ ավելի հանգամանալից արդեն քննարկվել էր մարդկանց կողմից: Ու ստացվում ա, որ քո գրառման նպատակը ոչ թե էդ հարցերի պատասխանը պարզելն էր այլ հայերենի պահպանմամբ զբաղվողների արածի անիմաստությունը դեմքներին շպրտելը:

Ազնիվ խոսք նեղացած չեմ
Առաջին գրառումը չեմ կարդացել, վերնագրից դատելով կարծեցի թե կարելի ա քննարկել նաև պահել-չպահելու հարցը, էս սխալիս համար էլ եմ ներողություն խնդրում։
Ոչ մեկի դեմքին բան չեմ շպրտում, հասկացա որ սա շատ սրտամոտ ու ցավոտ թեմա ա շատերի համար, ներողություն եմ խնդրում եթե անզգուշությամբ վիրավորել եմ ինչ-որ մեկին։
Նախորդ գրառումները չեմ կարդացել։ Ներողություն

[Բարեկամ]

Ուլուանա ջան, կներես, էս էլ գրեմ, ու էլ չեմ գրի։ Ուղղակի կարծիք եմ ասում, պատկերացրեք, գուցե ապագայում ձեր երեխաներն էլ էսպես մտածեն, հիմիկվանից պատրաստվեք, թե ինչ պիտի պատասխանեք

Ես ուղղակի չեմ պատկերացնում էդ ինքնություն, արմատներ, գեներ կոչվածը։
Մորական կողմս Մշից ա, հորականս՝ Խոյից, բայց ես ոչ մի էմոցիոնալ զգացողություն չունեմ էդ վայրերի, էդ բարբառների ու սովորույթների նկատմամբ։

Ես շատ եմ սիրում Հայաստանը ու ավելի շատ՝ հայերեն լեզուն, բայց սիրում եմ որովհետև հազար ու մի հիշողություն ու զգացողություն ունեմ դրանց հետ կապված։
Ես երբ Երևանից երկար ժամանակ բացակայում եմ, կարոտից մեռնում եմ, բայց կարոտում եմ ոչ թե շենքերն ու փողոցները, այլ կարոտում եմ իմ զգացողություններն ու հիշողությունները էդ շենքերի ու փողոցների հետ կապված։
Ու եթե էս ծնված չլինեի էստեղ, մանկությունս էստեղ անցած չլիներ, չեմ պատկերացնում թե ինչը պիտի ինձ ստիպեր հարազատություն զգալ էս վայրերի նկատմամբ։
Բացի նրանից, որ ծնողներս հետևողականորեն արհեստական հարազատության զգացողություն սերմանեին իմ մեջ։
Իրենց հիշողություններն ու զգացողություններն արհեստականորեն փոխանցեին ինձ։
Ու ես չեմ հասկանում թե դրանից ես ինչ պիտի շահեի, բացի արհեստական կարոտից, ու հետագայում գուցե հիասթափությունից։
Սա էմոցիոնալ կողմի մասին։

Բայց Բյուրը հետաքրքիր բան ասեց, որ երկլեզու երեխաներին ավելի հեշտ կլինի այլ լեզուներ սովորել, սա ինձ համոզեց, ու կարծում եմ, որ միայն սրա համար, եթե մանավանդ դա առանձնապես մեծ ջանքեր չի պահանջում, արժի երեխաներին հայերեն սովորացնել։
Բայց էդ ինքնություն, արմատներ, բան մի քիչ կեղծ ու սենտիմենտալ ա ինձ թվում։

Հ.Գ. Կռիվ չանեք էլի հետս, հազարից մեկ եմ բան գրում՝ ագրեսիվ ռեակցիայից աշխատունակությունս ընկնում ա, հազար հատ գործ ունեմ անելու
Ընդունեք որպես կարծիք, կամ անտեսեք, անցեք։

Արէա ջան, բնական է, որ այդպես կարող ես մտածել, բայց ասեմ՝ դա ընդամենը ենթադրությունդ է, իսկ իրականում լիքը ուրիշ գործոններ կան, որոնց մասին երևի չես կարող լիարժեք տեղյակ լինել, եթե չապրես դրսում ու մաշկովդ զգացած չլինես "արմատներ" կոչվածի տարբեր շերտերն ու փուլերը և՛ քո, և՛ երեխաներիդ առումով, առանց որևէ ձևականության ու արհեստականության։

Էդ առումով անկեղծորեն կիսվեմ սեփական փորձառությամբ, եթե կհետաքրքրի։

Ես արդեն մոտ տասնհինգ տարի է, ինչ ապրում եմ հայրենիքից մոտ տասնհինգ հազար կիլոմետր հեռու։ Տղաս երկու տարեկան էր, երբ հեռացանք, աղջիկս դրսում է ծնվել։ Տանը խոսում ենք հայերեն, քանի որ դա մեր բնական ձևն է։ Բայց քանի որ ես մշտապես ֆուլ-թայմ աշխատել եմ, երեխաներս օրվա մեծ մասը դրսում են եղել, անգլախոս միջավայրում, իրականում տանը գործնականում մի քանի ժամ էինք միայն լինում միասին ու շփվում, ու դա էլ հապճեպ, տնային գործերը հասցնելու ռեժիմում, համարյա երբեք այնպես չի եղել, որ հնարավորություն ունենամ երեխաներիս հետ նստեմ ու զբաղվեմ լրացուցիչ աշխատանքներով, որոնցից մեկն էլ հայերենի գրագիտություն սովորեցնելն է։ Հեռավորության պատճառով հայրենիք այցելեն էլ, ցավոք, հաճախ չէր ստացվում․ երեք տարին մեկ, մի չորս-հինգ շաբաթով առավելագույնը։ Երեխաներս երկուսն էլ գնացել և գնում են տեղի շաբաթօրյա հայկական դպրոց, որից լեզվի ուսումնառության առումով օգուտ համարյա չի եղել, միակ նշանակալից օգուտը հայ ընկերների ձեռքբերումն է սովորաբար լինում։ Արդյունքում երեխաները տասը տարուց ավել շաբաթօրյա դպրոց հաճախելուց հետո կարդում են մի կերպ, կարդացածը մեծ մասամբ չեն հասկանում, գրավոր խոսքին տիրապետում են շատ ցածր մակարդակում, եթե առհասարակ տիրատեպում են, ինքնուրույն բանավոր խոսքում դժվարանում են անգամ պարզագույն նախադասություններ կազմել, իսկ մտքերը հայերեն նորմալ արտահայտելու մասին չեմ էլ խոսում։ Սա ընդհանուր պատկերն է, բացառություններով իհարկե։
Ասեմ՝ երեխաներս այդ բացառությունների մեջ չէին, և երբ տղաս իր սովորական, ամենօրյա հանրակրթական դպրոցի ավարտական քննություններից մեկը ընտրեց հայերենը որպես օտար լեզու /հայերենը բարեբախտաբար առաջարկվում էր օտար լեզուների մեջ/, ավելի ճիշտ՝ ոչ թե ինքն ընտրեց, այլ ես՝ հավատացնելով, որ ինքը բավարար գիտի, քննությունն արդեն պատրաստի ունի գրպանում, ինչու՞ չօգտվի, իրականում ես մեղանչում էի ճշմարտության առաջ, որովհետև տղայիս հայերենի մակարդակն այն չէր, ինչ կուզենայի, և ես "նենգաբար" ցանկացա օգտագործել առիթը, որ լեզուն նորմալ սովորի, քանի որ մեկ էլ երբ դրա առիթը կլիներ, իր հետագա կյանքում է՛լ ավելի ծանրաբեռնված կլիներ ուսմամբ, աշխատանքով, պլյուս՝ ցանկություն էլ երևի թե դժվար ունենար /ինչպես և այդ պահին էլ չուներ/։
Բայց համոզեցի։
Երկու տարի առաջ սկսեցինք կանոնավոր պարապել հայերեն․ ամեն երկրորդ օրը, մեկ ժամ։ Ոչ կարդալ էր կարգին կարողանում, ոչ տառերն էր հիշում նորմալ, բառապաշարն էլ սահմանափակ էր ահագին, խոսքի երևի յոթանասուն տոկոսն էր միայն հայերեն բառեր, երբեմն՝ է՛լ ավելի քիչ։ Դրան գումարած, տղաս ինքնուրույն, չազդվող մտածելակերպ ունի։ Հայրենասիրություն-բան նրան խոսքով չես ներշնչի։ Ընդհակառակը, դա հակառակ ազդեցությունն է ունենում, մանավանդ որ, ինչպես նկատեցիր, ոչ մի հուշա-էմոցիոնալ կապվածություններ չունի, իսկ թութակությունն իրեն հատուկ չի, ու նման բաներն իրեն ավելի հիասթափեցնում ու ներվայնացնում էին։
Հիմա չեմ ուզում մտնել մեր դասընթացի մանրամասների մեջ, բայց քանի անգամ ափսե եմ կոտրել բարկությունից ու հուսահատությունից՝ իր կամակորության առիթով, քանի որ մերժում էր մի բառ ավել գրել, ասես հատուկ սաբոտաժ էր անում դասը, դիտավորյալ չէր սովորում, ու հայտարարում էր, որ հենց հանձնի վերջացնի քննությունը, մեկընդմիշտ մոռանալու ա հայերենը։ Ընդ որում, նա, ի տարբերությունում էստեղ շատերի, երբեք կուրորեն չի ընդունել սփյուռքում տարածված գաղափարախոսությունը, որ հայն ու հայերենը լավ են ու լավն են։ Միշտ թերահավատորեն ա վերաբերվել․ իսկ ո՞վ ասաց։ Եվ հային ու հայերենին նայել է որպես օբյեկտիվորեն գոյություն ունեցող մի սովորական ագզ, առանց սուբյեկտիվ ընկալումներիԼ
Բայց ես համառորեն շարունակում էի լեզուն ուսուցանել։ Ու տես թե ինչ տեղի ունեցավ, հենց անցավ էն շեմը, որ սկսեց տիրապետել լեզվին, զգալ լեզուն, երբ որ հայտնաբերեց իր համար հայերենը, սկսեց գնահատել այն, սկզբում զուտ որպես հետաքրքիր, հարուստ լեզու, հետո երբ էդ լեզվի միջոցով իրեն ծանոթացրի հայկական ֆիլմերին ու գրականությանը, դուռ բացվեց դեպի մշակույթ, ու իրեն սկսեց դուր գալ, որ ինքը արմատներ ունի, մի բան, որի մասին առաջ գաղափար չուներ ու, ըստ երևույթին, կարիքն էլ չուներ։

Երևի սա լավագույն բաներից մեկն էր, որ ես, կարծում եմ, արել եմ երեխայիս համար․ իրեն հայտնաբերել տալ սեփական արմատները, ազգային ինքնության ծնունդ հարուցել իր մեջ, ու դա ընդամենը լեզվի՝ պատշաճ մակարդակով տիրապետման շնորհիվ, իր հավելյալ ածանցյալներով - ծանոթացում մշակույթին, պատմությանը, իրականությանը և այլն։
Ինձ թվում ա՝ սա շատ կարևոր բան ա կյանքում՝ արմատի գտնելն ու գիտակցումը, անկախ ամեն ինչից՝ հաջողություններից ու երջանկությունից, ու նրանք, ովքեր դա չունեն, ուղղակի տեղյակ չեն դրա կարևորության մասին։