Աթեիզմ

[Sambitbaba]

Ժող, ստեղ մի հատ ֆունդամենտալ հարց կա… ի՞նչ ա նշանակում հավատալ… արդյոք դա ներառում ա նաև վստահելը…

Մեֆ ջան, կներես, բայց էդ հավասարության նշանը ոչ մի կերպ չեմ կարողանում հանել: Պատճառը... դե, վերևներում շատ ենք խոսել այդ մասին, կրկնվելու իմաստը չեմ տեսնում, որովհետև կարծիքներիս մեջ ոչ մի փոփոխություններ տեղի չեն ունեցել: Իսկ կարճ կապած՝ կրկնեմ հետևյալը. հավասարության նշանը ճիշտ է, որովհետև երկուսն էլ սահմանափակ են: Մեկը՝ իր հավատի մեջ, իսկ մյուսը՝ իր գիտելիքների մեջ: Եվ իրենց ընկալածից դուրս, երկուսն էլ ուղղակի կույր են:

Տրիբունը շատ լավ ասել է արդեն ամեն ինչ՝ թե կրոնի և թե այսօրվա գիտության մեջ համարյա հավասար քանակությամբ անհայտների մասին: Ճիշտն ասած, երևի անհավասար քանակության, որովհետև, ինչ վերաբերվում է կրոնին, մենք համարյա բոլորս էլ արդեն գիտենք, թե ինչն է անհայտ այնտեղ ու ցանկության դեպքում անհայտները համարակալելն այնքան էլ բարդ չի լինի: Իսկ գիտության մեջ... մամա միա...

Բայց այս ամենը հեչ... գրել ստիպեց հետևյալ կայֆ միտքդ.

Առանց վստահության կա՞ հավատք...

Ինչ լավ միտք է, Մեֆ... ազնվորեն, կուկլա միտք է...

Մտորելու էնքան նյութ է տալիս...

Գիտե՞ս, թե Օշոն ինչ է ասում. "Եթե գնում ես այնպիսի մեկի հետևից, ինչպիսին Հիսուսն է, ուրեմն վաղ թե ուշ կնմանվես նրան, բայց սկզբից պետք է հանդգնել ու գնալ: Ժամանակի ընթացքում դու կզգաս, որ նա իրոք որ Աստծո որդին է՝ և դա դեռ ամենը չէ, չէ որ ի շնորհիվ նրա պարզ կդառնա, որ դու էլ ես Աստծո որդի: Բայց սկզբում պետք է վստահել: Եթե կասկածի գոնե ստվեր անգամ ծագի, դռները կմնան փակ":

Հիմա տես, թե ինչ է ստացվել: Երկու հազար տարվա ընթացքում ոչ ոք, անկախ նրանից, աթեիստ է թե հավատացյալ, - այդպես էլ չհասկացավ, որ ինքն Աստծո որդի է... Մի՞թե դա չի ասում այն մասին, որ ոչ ոք այդպես էլ չվստահեց Հիսուսին... Աթեիստները՝ հասկանալի է, բայց հա՞վա՞տա՞ցյալ՞նե՞րը՞...
Եվ սա էլ է պատճառ, որպեսզի էն ասածդ հավասարումնը չհանեմ երկու բառերի միջից, քանզի դուք երկուսդ էլ՝ թե աթեիստներդ, և թե հավատացյալներդ, հավասար չվստահող եք...

Բայց ասեմ, Մեֆ ջան, որ նրանք շատ աննախանձելի վիճակի մեջ են գտնվում ու կարեկցանքի են արժանի: Որովհետև ինչ խոսք, որ տրամաբանորեն հավատքն ու վստահությունը պետք է լինեն միասին: Բայց տես, թե ինչ վիճակում է գտնվում հավատացյալը. նա հավատում է մեկին, ումից վախենում է: Իսկ հնարավո՞ր է արդյոք վստահել նրան, ումից վախենում ես...

Մի խոսքով մարդու ուղեղ քարկապ է ընկնում... ինչ ուզում ես, մտածիր...

[Chuk]

հարցը պարզ էր, չես կարող հավասարության նշան դնել կրոնի ու աթեիզմի միջև…

կենսաբիդ դասատուին էլ որ տեսնես իմ կողմից մի հատ կպաչես… ես պատկերացնում եմ էդ առարկան ինչ ողբալի վիճակում ա եղել…

Է հա, ես էլ գրառմանս մեջ գրել էի, որ չես կարող հավասարության նշան դնել կրոնի ու աթեիզմի վերջ: Էդտեղ վերջակետ: Վերջակետին հաջորդում ա հաջորդ միտքը, հաջորդ նախադասությունը, որը քո հարցի հետ հեռավոր առնչություն ունի, ուղղակի որը բարձրաձայնելու համար քո հարցը խթան ա հանդիսացել: Էդ միտքն ա. կարող եմ հավասարության նշան դնել լիքը աթեիստների ու լիքը հավատացյալների մեջ, որտև սրանց երկուսինն էլ իրականում կույր հավատ ա, (մեկը՝ հավատացյալը, կրոնը չի ուսումնասիրել, բայց իրան թվում ա, որ ինքը հավատացյալ ա, մյուսը՝ աթեիստը, գիտությունը, աթեիզմի հիմքը չի ուսումնասիրել, բայց իրան թվում ա, որ ինքը աթեիստ ա): Իրականում գուցե ստեղ պետք ա ավելի պարզեցնել ու պնդել, որ ԻՐԱԿԱՆՈՒՄ սրանք ոչ հավատացյալ են, ոչ էլ աթեիստ, այլ իրենք իրենց են տենց մեծարել:

Ինչ վերաբերում ա կենսաբիս դասատուին, իր տիպն էն տիպն էր, որ հաստատ կիրակի օրերը եկեղեցում մոմ ա վառում, իսկ երկուշաբթի օրերը դպրոցում պատմում ա էվոլյուցիայի մասին դասը, առանց խորանալու, որ թե դա ինչ ա, անգիր արած: Բայց խնդիրն իրա անձը չի: Պաշտպանության ձևն ա սխալ, որ ասում ես, որ իբր աթեիստները չեն քարոզում, իսկ հավատացյալները քարոզում են:

Ոչ, Մեֆ ջան: Մեր սաղ կրթական համակարգը կառուցված ա գիտությունը տարածելու, էդ թվում էվոլյուցիոն տեսությունը տարածելու վրա: Սա դասական իմաստով քարոզ չի իհարկե, բայց սա էն հիմքն ա, որի շնորհիվ մեր հասարակությունում էսօր աթեիզմի գաղափարախոսությունը գերիշխում ա, եթե անգամ մենք դա չենք զգում: Ու սա լավ ա, որտև մարդկության զարգացման համար հենց գիտությունը պետք ա տարածես, իմ համոզմամբ, ոչ թե կրոնը: Ուղղակի եթե դու քո պաշտպանական ձևում նման խնդիր ես դնում, որ հավատացյալը բրոշյուրով մտնում ա տուն, իսկ աթեիստը չէ, դրանով ոչ միայն մեր կրթությանն ես անպատվում (գրեթե ողջ աշխարհի), այլև ծիծաղելիորեն խաբում ես:

Մտնում ենք բոլոր տները «բրոշյուրներով», բա ի՞նչ պիտի անեինք: Մտնում ենք դասագրքերով, մտնում ենք հանրագիտարաններով, մտնում ենք հեռուստացույցով՝ գիտահանրամատչելի հաղորդումներով, մտնում ենք ինտերնետով ու տարածում ենք գիտությունը, լա՛վ ենք անում ու շարունակելու՛ ենք անել: Միաժամանակ շարունակելու ենք դեմ լինել կրոնի՝ կրթական համակարգ մտնելուն, միաժամանակ շարունակելու ենք դեմ լինել կրոնի՝ կառավարման համակարգ մտնելուն ու տենց ուրիշ երևույթների:

[Mephistopheles]

Է հա, ես էլ գրառմանս մեջ գրել էի, որ չես կարող հավասարության նշան դնել կրոնի ու աթեիզմի վերջ: Էդտեղ վերջակետ: Վերջակետին հաջորդում ա հաջորդ միտքը, հաջորդ նախադասությունը, որը քո հարցի հետ հեռավոր առնչություն ունի, ուղղակի որը բարձրաձայնելու համար քո հարցը խթան ա հանդիսացել: Էդ միտքն ա. կարող եմ հավասարության նշան դնել լիքը աթեիստների ու լիքը հավատացյալների մեջ, որտև սրանց երկուսինն էլ իրականում կույր հավատ ա, (մեկը՝ հավատացյալը, կրոնը չի ուսումնասիրել, բայց իրան թվում ա, որ ինքը հավատացյալ ա, մյուսը՝ աթեիստը, գիտությունը, աթեիզմի հիմքը չի ուսումնասիրել, բայց իրան թվում ա, որ ինքը աթեիստ ա): Իրականում գուցե ստեղ պետք ա ավելի պարզեցնել ու պնդել, որ ԻՐԱԿԱՆՈՒՄ սրանք ոչ հավատացյալ են, ոչ էլ աթեիստ, այլ իրենք իրենց են տենց մեծարել:

Չուկ ջան, լիքը "հավատացյալի ու աթեիստի" հասկացությունն անբովանդակ ա… դու պտի համեմատես ասենք հավատացյալ ֆունդամենտալիսկտին ու ու աթեիստ ֆունդամենտալիստին, նույն քաշային կարգերում… ու էդ ժամանակ կարանք որևէ նշանի մասին խոսենք, բայց ոչ հավասարության նշանի…

Ինչ վերաբերում ա կենսաբիս դասատուին, իր տիպն էն տիպն էր, որ հաստատ կիրակի օրերը եկեղեցում մոմ ա վառում, իսկ երկուշաբթի օրերը դպրոցում պատմում ա էվոլյուցիայի մասին դասը, առանց խորանալու, որ թե դա ինչ ա, անգիր արած: Բայց խնդիրն իրա անձը չի: Պաշտպանության ձևն ա սխալ, որ ասում ես, որ իբր աթեիստները չեն քարոզում, իսկ հավատացյալները քարոզում են:

Չուկ ջան, դու էնքան միամիտ ես որ կարծում ես թե իմ պաշտպանական ստրատեգիան էդ բրոշյուրն ա՞… բրոշյուրից լավ օրինակ կարող ա չունենա՞մ… չնայած գրել եմ դրա մի ասի մասին, բայց որ պետք լինի ասա մի հատ էլ կգրեմ…

Ոչ, Մեֆ ջան: Մեր սաղ կրթական համակարգը կառուցված ա գիտությունը տարածելու, էդ թվում էվոլյուցիոն տեսությունը տարածելու վրա: Սա դասական իմաստով քարոզ չի իհարկե, բայց սա էն հիմքն ա, որի շնորհիվ մեր հասարակությունում էսօր աթեիզմի գաղափարախոսությունը գերիշխում ա, եթե անգամ մենք դա չենք զգում: Ու սա լավ ա, որտև մարդկության զարգացման համար հենց գիտությունը պետք ա տարածես, իմ համոզմամբ, ոչ թե կրոնը: Ուղղակի եթե դու քո պաշտպանական ձևում նման խնդիր ես դնում, որ հավատացյալը բրոշյուրով մտնում ա տուն, իսկ աթեիստը չէ, դրանով ոչ միայն մեր կրթությանն ես անպատվում (գրեթե ողջ աշխարհի), այլև ծիծաղելիորեն խաբում ես:

Չուկ ջան, կրթությունը՝ կրթություն ա, պրոպագանդան՝ պրոպագանդա… կրթկության նպատակը գիտությունը տարածելը չի ու ոչ դասական և ոչ էլ ոչ դասական իմաստով պրոպագանդան ու կրթությունը որևէ առնչություն չունեն իրար հետ… ես նույնիսկ կասեի լրիվ հակառակ են իրար… պրոպագանդան կոչված ա մարդկանց ստիպել մտածելու նույն կերպ որ ավելի հետ լինի նրանց կառավարելն ու ամենակարևորը անել տալ էն ինչ ուզում են. ինտելեկտը մթագնում ա… մինչդեռ կրթությունը, ինտելեկտի վրա ա հիմնված ու զարգացնում ա մարդու անհատականությունը… սրանք իրար հետ որևէ աղերս չունեն…

իմ պաշտպանական ձևը ես չեմ օգտագործել, Չուկ ջան… բայց անգամ բրոշյուրը կենսաբանության գրքի հետ համեմատելը, բավականին զվարճալի ա… չգիտեմ քեզ ով ա համոզել որ կենսաբանության գիրքն ու կրոնական բուկլետը, հետևաբար և պրոպագանդան ու կրթությունն ինչ որ առնչություններ ունեն, բայց էդ մարդը շատ դաժան կատակ ա արել հետդ… հաջորդը ո՞րն ա Սորբոնի ու Փարիզի աստվածամոր տաճարի ընդհանրությունն ա՞… թե՞ մադրասաների ու համալսարանեմրի անուղակի կապը ոչ դասական իմաստով, դու հեչ տեսել ե՞ս թե դրանցից ինչ ձևի մարդիկ են դուրս գալիս…

Չուկ ջան, ես քեզ չեմ խաբել, քեզ ուրիշ մարդ ա խաբել որ կրթությամբ գիտությունն են տարածում…

Մտնում ենք բոլոր տները «բրոշյուրներով», բա ի՞նչ պիտի անեինք: Մտնում ենք դասագրքերով, մտնում ենք հանրագիտարաններով, մտնում ենք հեռուստացույցով՝ գիտահանրամատչելի հաղորդումներով, մտնում ենք ինտերնետով ու տարածում ենք գիտությունը, լա՛վ ենք անում ու շարունակելու՛ ենք անել: Միաժամանակ շարունակելու ենք դեմ լինել կրոնի՝ կրթական համակարգ մտնելուն, միաժամանակ շարունակելու ենք դեմ լինել կրոնի՝ կառավարման համակարգ մտնելուն ու տենց ուրիշ երևույթների:

լավ եք անում Չուկ ջան, բայց աշխատեք որ շատ պրոպագանդայի չնմանվի, որովհետև կարող ա հակակրանք առաջացնի մարդկանց մոտ… պրոպագանդական տեխնոլոգիաները կրթության մեջ կիրառելի չեն… դրանք տարբեր նպատակնեմրի են ծառայում…

[Sagittarius]

Ոչ, Մեֆ ջան: Մեր սաղ կրթական համակարգը կառուցված ա գիտությունը տարածելու, էդ թվում էվոլյուցիոն տեսությունը տարածելու վրա: Սա դասական իմաստով քարոզ չի իհարկե, բայց սա էն հիմքն ա, որի շնորհիվ մեր հասարակությունում էսօր աթեիզմի գաղափարախոսությունը գերիշխում ա, եթե անգամ մենք դա չենք զգում: Ու սա լավ ա, որտև մարդկության զարգացման համար հենց գիտությունը պետք ա տարածես, իմ համոզմամբ, ոչ թե կրոնը: Ուղղակի եթե դու քո պաշտպանական ձևում նման խնդիր ես դնում, որ հավատացյալը բրոշյուրով մտնում ա տուն, իսկ աթեիստը չէ, դրանով ոչ միայն մեր կրթությանն ես անպատվում (գրեթե ողջ աշխարհի), այլև ծիծաղելիորեն խաբում ես:

Չուկ, շեշտադրումդ սխալ ա. ես իհարկե հասկանում եմ, թե ինչ ես ուզում ասել, բայց նման ձևակերպմամբ ստացվում ա, որ կրոնը որոշ չափով գիտությանն է զիջել իրեն պատկանող տեղը: Իսկ իրականում գիտությունը կրոնով չի զբաղվում, գիտությունը կրոնի նկատրմամբ դիրքորոշում չունի (ես չեմ խոսում առանձին գիտնականների կրոնական համոզմունքների մասին): Աթեիզմն ա կրոնի ոլորտից, աթեիզմը կամ ագնոստիզմն են քննարկում կրոնը... օքեյ, կրոնը կարելի ա համեմատել փիլիսոփայության ու որոշ չափով հոգեբանության հետ: Բայց գիտությունը լրիվ այլ կատեգորիա ա: Գիտությունը չէր ապացուցում, որ երկիրն ա արևը շուրջ պտտվում և ոչ թե հակառակը, այն նպատակով, որ Աստվածաշունչը կամ քրիստոնեությունը սխալ հաներ. այն ուղղակի փաստ էր արձանագրում: Չի բացառվում, որ ամեն գիտնական բացահայտում մարդկության հարյուրավոր կրոններից մեկի պնդումն է փուչ անում. թե կրոնները այդ բացահայտումները ոնց կօգտագործեն, դա արդեն գիտության խնդիրը չէ:

[Տրիբուն]

ոնց չէմ սիրում էս կարգի հարցումները, որ մարդկան պարտադիր փորձում են կրոնական որևէ խմբի դասակարգել: Ախր կան մարդիկ, որոնք ընդհանրապես կորնական որևէ կատեգորիայի մեջ չեն մտնում, իրանց էտ ամեն ինչը «պո բառաբանու». ոչ թե իրանք Աստծուն չեն հավատում, այլ դրա շուրջ գլուխ չեն ցավցնում:

Բայց ինքը ըստ կրոնական պմբերի չի դասակարգում, այլ ուղղակի ցույց ա տալիս, որ հավատացյալները համասեռ չեն, այսինքն ամեն մեկը մի ձևի ա հավատում՝ սկսած անձնավորված Աստծուց, վերջացրած առիթից առիթ ինչ-որ գերբնական ուժերին հավատացողներով:

Հիմա էս հարցն ա, թե ողջ գոյությունը մի հատ «Աստված» ա ստեղծել ու մեզ հետևում ա, թե մեր ողջ Տիեզերքը մի հատ գերօրգանիզմի (հասարակության) լաբարատորային սրվակներում ա, ու իրանք մեր վրա փորձարկումներ են անում, թե էս ամենը ուղղակի «թաքնված տեսախցիկ» ա, չգիտեմ, տարբերակներ են. թե որքա՞ն հավանական, էլի չգիտեմ: Բայց մի բան հաստատ գիտեմ, էս մոլորակի ցանկացած երկոտանի էս հարցի շուրջ էնքան գաղափար ունի, որքան ես, ասյինքն՝ զրո:

Դրա համար, ինչպես կասեր Սունդուկովը՝
Влюбляйтесь, женитесь, топитесь – море рядом

Որքանով ես եմ հասկացել, Սգո ջան, դու ֆանտաստիկայի սիրահար ես: Ես էլ ի միջի այլոց: Այսինքն էս բոլոր հարցերը քեզ հետաքրքրում են: Ուրեմն ես չեմ հավատում, որ (1) քո հմարա բացարձաի մեկ ա, (2) քո ու մնացածների(ս) գիտելիքները բացարձակ զրոյա էս հարցում: Համաձայն եմ, որ անհայտները ահավոր շատ են, բաց գիտելիքը բացարձակ զրո չի կարա լինի:

[Sagittarius]

Որքանով ես եմ հասկացել, Սգո ջան, դու ֆանտաստիկայի սիրահար ես: Ես էլ ի միջի այլոց: Այսինքն էս բոլոր հարցերը քեզ հետաքրքրում են: Ուրեմն ես չեմ հավատում, որ (1) քո հմարա բացարձաի մեկ ա, (2) քո ու մնացածների(ս) գիտելիքները բացարձակ զրոյա էս հարցում: Համաձայն եմ, որ անհայտները ահավոր շատ են, բաց գիտելիքը բացարձակ զրո չի կարա լինի:

Որ հարցու՞մ... ողջ գոյության էության, աղբյուրի, երբի, որտեղի, ինչուի՞: Հա, ձգտում ա զրոյի: Նայի, մենք կարող ենք հասկանալ, երկիրը, հետո արեգակնային համակարգը, հետո գալակտիկան, հետո տիեզերքը, հետո... տեսականորեն... տիեզերքների կլաստերները, հետո գերտիեզերքը, որը տիեզերքների տիեզերքն ա, ու այդպես շարունակ: Բայց մենք ի վիճակի չենք հասկանալու էտ «այդպես շարունակը», մեր ուղեղը ուղղակի չի կարող process անի էտ տարածության ու ժամանակի բացակայության գաղափարը, ցանկացած օբյեկտ որ մենք ուսումնասիրքն գալու ա «բա հետո» հարցը... հլը մի պահ պատկերացրու, գժական ա:

Հա, ինձ հետաքրքիր ա ասենք իմանալ ավելին Տիեզերքի մասին, ցանկացած այլ նոր «օբյեկտի» մասին. մեկ-մեկ հավեսով կքննարկեմ-կերևակայեմ նաև ողջ գոյության մասին: Բայց ծիծաղելի եմ համարում, երբ ցանկացած մարդ (կլինի հոգևոր, թե գիտնական) լուրջ դեմքով փորձում ա հասկանալ/բացատրել, կամ այլ բառով ասած սահմանել, անսահմանության գաղափարը: Քանի մենք սահման չենք փնտրում ու գիտակցում ենք, որ ոչ մի նոր բացահայտում վերջնական սահման չի լինելու, սաղ նորմալ ա:

[Տրիբուն]

Որ հարցու՞մ... ողջ գոյության էության, աղբյուրի, երբի, որտեղի, ինչուի՞: Հա, ձգտում ա զրոյի: Նայի, մենք կարող ենք հասկանալ, երկիրը, հետո արեգակնային համակարգը, հետո գալակտիկան, հետո տիեզերքը, հետո... տեսականորեն... տիեզերքների կլաստերները, հետո գերտիեզերքը, որը տիեզերքների տիեզերքն ա, ու այդպես շարունակ: Բայց մենք ի վիճակի չենք հասկանալու էտ «այդպես շարունակը», մեր ուղեղը ուղղակի չի կարող process անի էտ տարածության ու ժամանակի բացակայության գաղափարը, ցանկացած օբյեկտ որ մենք ուսումնասիրքն գալու ա «բա հետո» հարցը... հլը մի պահ պատկերացրու, գժական ա:

Հա, բայց մեր էտքան հասկացածը արդեն զրոյից բավականին մեծ թիվ ա: Համեմատության մեջ նայի - ինչքան բան մարդիկ գիտեին տիեզերքի մասին 1000 տարի առաջ, 200 տարի առաջ, 20 տարի առաջ, ու էսօր: Մարդկությունը ահռելի քանակությամբ ինֆորմացիայա հավաքել, ու, ամենակարևորը, էտ ինֆորմացիան գրեթե բոլորին հասանելի ա, կամ հասանելի ա ցանկության դեպքում: Ու հասանելի պարզ ու հասկանալի տեսքով:

Հա, ինձ հետաքրքիր ա ասենք իմանալ ավելին Տիեզերքի մասին, ցանկացած այլ նոր «օբյեկտի» մասին. մեկ-մեկ հավեսով կքննարկեմ-կերևակայեմ նաև ողջ գոյության մասին: Բայց ծիծաղելի եմ համարում, երբ ցանկացած մարդ (կլինի հոգևոր, թե գիտնական) լուրջ դեմքով փորձում ա հասկանալ/բացատրել, կամ այլ բառով ասած սահմանել, անսահմանության գաղափարը: Քանի մենք սահման չենք փնտրում ու գիտակցում ենք, որ ոչ մի նոր բացահայտում վերջնական սահման չի լինելու, սաղ նորմալ ա:

Էս կարող ա իմ համար էլ ա ծիծաղելի: Ու երևի հենց էս սահմանումը տալ փոձելուց ա, որ կրոնի ու գիտության մեջ սահմանը միանգամից ջնջվում ա: Բան չունեմ ասելու, լրիվ համաձայն եմ, լիարժեք սահմանումներ տալու փորձեր անել պետք չի, քանի որ արդյունքը ծիծաղելի ա ստացվում:

[Sagittarius]

Հա, բայց մեր էտքան հասկացածը արդեն զրոյից բավականին մեծ թիվ ա: Համեմատության մեջ նայի - ինչքան բան մարդիկ գիտեին տիեզերքի մասին 1000 տարի առաջ, 200 տարի առաջ, 20 տարի առաջ, ու էսօր: Մարդկությունը ահռելի քանակությամբ ինֆորմացիայա հավաքել, ու, ամենակարևորը, էտ ինֆորմացիան գրեթե բոլորին հասանելի ա, կամ հասանելի ա ցանկության դեպքում: Ու հասանելի պարզ ու հասկանալի տեսքով:

հա, դրա համար ասում եմ, մենք կոնկրետ «օբյեկտները» (նույնիսկ ճիշտ բառն ընտրելն ա դժվար) կարող ենք հասկանալ: Այսինքն, էտ նշանակում ա, որ մարդ չի կարող հավայի ասել, որ Երկիրը տափակ ա, քանի որ ինքը դրան հավատում, որովհետև Երկիրը մեզ հայնտի ա, այն ուսումնասիրել ենք: Հիմա անցել ենք մյուս լեվելների ուսումնասիրմանը: Բայց ոչ ողջ պատկերը, ողջ գոյությունը, որովհետև պարադոքսի առաջ ենք միշտ կանգնելու:

«Մեծ պայթյունի» տեսությունը բացատրում ա, թե ոնց ա ձևավորվել մեր ներկայիս Տիեզերքը: «Եվոլյուցիայի տեսությունը» բացատրում ա, թե ոնց ա առաջացել ու զարգացել կյանքը երկրի վրա: Բայց սրանցից ոչ մեկ էն «վերջնական աղբյուրը» գտնելու փորձ չի անում, քանի որ երբ գտնես ցանկացած վերացական աղբյուր, հաջորդ տրամաբանական հարցը լինելու ա՝ իսկ ո՞րն է դրա աղբյուրը:

[Chuk]

Չուկ ջան, լիքը "հավատացյալի ու աթեիստի" հասկացությունն անբովանդակ ա… դու պտի համեմատես ասենք հավատացյալ ֆունդամենտալիսկտին ու ու աթեիստ ֆունդամենտալիստին, նույն քաշային կարգերում… ու էդ ժամանակ կարանք որևէ նշանի մասին խոսենք, բայց ոչ հավասարության նշանի…

Մեֆ, կայֆավա՞տ ես լինում
«Լիքը» ես ասել էի թե ովքեր են: Ես համեմատել էի հենց նույն քաշային կարգերում գտնվող աթեիստներին ու հավատացյալներին: էդ էն քաշային կարգն ա, որ իրան հռչակում ա կամ աթեիստ, կամ հավատացյալ, բայց ինքը գաղափար չունի թե ինքը ինչ ա: Ու էդպիսիք մեծամասնություն են:

Չուկ ջան, դու էնքան միամիտ ես որ կարծում ես թե իմ պաշտպանական ստրատեգիան էդ բրոշյուրն ա՞… բրոշյուրից լավ օրինակ կարող ա չունենա՞մ… չնայած գրել եմ դրա մի ասի մասին, բայց որ պետք լինի ասա մի հատ էլ կգրեմ…

Պաշտպանական ստրատեգիայի անուն դու տվեցիր: Իհարկե՛ կունենաս ավելի լավ հիմքեր, քեզ ճանաչելով վստահ եմ: Խոսել էի կոնկրետ ասածիդ մասին, որն ինձ էր ուղղված ու սխալ էր:

Չուկ ջան, կրթությունը՝ կրթություն ա, պրոպագանդան՝ պրոպագանդա… կրթկության նպատակը գիտությունը տարածելը չի ու ոչ դասական և ոչ էլ ոչ դասական իմաստով պրոպագանդան ու կրթությունը որևէ առնչություն չունեն իրար հետ… ես նույնիսկ կասեի լրիվ հակառակ են իրար… պրոպագանդան կոչված ա մարդկանց ստիպել մտածելու նույն կերպ որ ավելի հետ լինի նրանց կառավարելն ու ամենակարևորը անել տալ էն ինչ ուզում են. ինտելեկտը մթագնում ա… մինչդեռ կրթությունը, ինտելեկտի վրա ա հիմնված ու զարգացնում ա մարդու անհատականությունը… սրանք իրար հետ որևէ աղերս չունեն…

Համաձայն եմ: Հենց դրա համար էլ մեկնակետդ սխալ ա: Որտև կրոնն ասում ա, որ դպրոց մտնում «կրոնի պատմություն» սովորեցնելու համար: Դրա կոնտեքստում առնձին դասատուներ են, որ քարոզ են անելու: Իրանք ասելու են, որ սովորեցնում են, պատմություն, ընդամենը պատմություն: Մեֆ ջան, ես գրել էի, որ դասական իմաստով էդ քարոզ չի, բայց գիտությունը տարածելը ու նաև հավատացյալներին դարձի բարելը գիտության սրբազան գործն ա

իմ պաշտպանական ձևը ես չեմ օգտագործել, Չուկ ջան… բայց անգամ բրոշյուրը կենսաբանության գրքի հետ համեմատելը, բավականին զվարճալի ա… չգիտեմ քեզ ով ա համոզել որ կենսաբանության գիրքն ու կրոնական բուկլետը, հետևաբար և պրոպագանդան ու կրթությունն ինչ որ առնչություններ ունեն, բայց էդ մարդը շատ դաժան կատակ ա արել հետդ… հաջորդը ո՞րն ա Սորբոնի ու Փարիզի աստվածամոր տաճարի ընդհանրությունն ա՞… թե՞ մադրասաների ու համալսարանեմրի անուղակի կապը ոչ դասական իմաստով, դու հեչ տեսել ե՞ս թե դրանցից ինչ ձևի մարդիկ են դուրս գալիս…

Չուկ ջան, ես քեզ չեմ խաբել, քեզ ուրիշ մարդ ա խաբել որ կրթությամբ գիտությունն են տարածում…

Մեֆ ջան, իմ հոպար, ինձ ոչ մեկն էլ չի խաբել, ես ընդամենը ղժժում էի քո համեմատությունների վրա. այ սենց պարզ ու կոնկրետ:
Իսկ կրթության ֆունկցիան, այո, գիտելիքի տարածումն ա, եթե ուրիշ ֆունկցիա ունի, լուսավորիր խնդրում եմ:

լավ եք անում Չուկ ջան, բայց աշխատեք որ շատ պրոպագանդայի չնմանվի, որովհետև կարող ա հակակրանք առաջացնի մարդկանց մոտ… պրոպագանդական տեխնոլոգիաները կրթության մեջ կիրառելի չեն… դրանք տարբեր նպատակնեմրի են ծառայում…

Փոխադարձեմ խորհուրդդ: Մենք ահագին ժամանակ ա տները մտնում ենք ու գիտությունը տարածում ենք: ՈՒ հակակրանք չենք առաջացնում: Բայց կողքից հայտնվում են ծայրահեղական աթեիստներ, ովքեր նենց են թռնում կրոնի դեմքին, որ հակակրանք են առաջացնում: Դու դրանցից ես: Մի քիչ զսպեք ձեզ: Էսպես թե էնպես գիտությունը վաղուց հաղթածի դերում ա, նենց մի արեք, որ եղած հավատացյալներին վանեք: Փորձեք նրանց հետ խոսել հասկանալու ձգտումով, էդ դեպքում ձեզ էլ կհասկանան:

[Mephistopheles]

Հա, բայց մեր էտքան հասկացածը արդեն զրոյից բավականին մեծ թիվ ա: Համեմատության մեջ նայի - ինչքան բան մարդիկ գիտեին տիեզերքի մասին 1000 տարի առաջ, 200 տարի առաջ, 20 տարի առաջ, ու էսօր: Մարդկությունը ահռելի քանակությամբ ինֆորմացիայա հավաքել, ու, ամենակարևորը, էտ ինֆորմացիան գրեթե բոլորին հասանելի ա, կամ հասանելի ա ցանկության դեպքում: Ու հասանելի պարզ ու հասկանալի տեսքով:



Էս կարող ա իմ համար էլ ա ծիծաղելի: Ու երևի հենց էս սահմանումը տալ փոձելուց ա, որ կրոնի ու գիտության մեջ սահմանը միանգամից ջնջվում ա: Բան չունեմ ասելու, լրիվ համաձայն եմ, լիարժեք սահմանումներ տալու փորձեր անել պետք չի, քանի որ արդյունքը ծիծաղելի ա ստացվում:

կրոնի ու գիտության սահմանը հստակ ա, հնարավոր չի ջնջել…

[Chuk]

Չուկ, շեշտադրումդ սխալ ա. ես իհարկե հասկանում եմ, թե ինչ ես ուզում ասել, բայց նման ձևակերպմամբ ստացվում ա, որ կրոնը որոշ չափով գիտությանն է զիջել իրեն պատկանող տեղը: Իսկ իրականում գիտությունը կրոնով չի զբաղվում, գիտությունը կրոնի նկատրմամբ դիրքորոշում չունի (ես չեմ խոսում առանձին գիտնականների կրոնական համոզմունքների մասին): Աթեիզմն ա կրոնի ոլորտից, աթեիզմը կամ ագնոստիզմն են քննարկում կրոնը... օքեյ, կրոնը կարելի ա համեմատել փիլիսոփայության ու որոշ չափով հոգեբանության հետ: Բայց գիտությունը լրիվ այլ կատեգորիա ա: Գիտությունը չէր ապացուցում, որ երկիրն ա արևը շուրջ պտտվում և ոչ թե հակառակը, այն նպատակով, որ Աստվածաշունչը կամ քրիստոնեությունը սխալ հաներ. այն ուղղակի փաստ էր արձանագրում: Չի բացառվում, որ ամեն գիտնական բացահայտում մարդկության հարյուրավոր կրոններից մեկի պնդումն է փուչ անում. թե կրոնները այդ բացահայտումները ոնց կօգտագործեն, դա արդեն գիտության խնդիրը չէ:

Չէ, Սագ, մի քիչ սխալ ես մեկնաբանել: Խնդիրն էն ա, որ թեման աթեիստների ու աթեիզմի մասին ա, ու ես քննարկման մեջ մտնում եմ հաշվի առնելով միայն ՈՐՈՇ աթեիստների վերջին շրջանի ագրեսիվ վարքը:
Աթեիստները որպես հիմք վերցնում ա գիտությունը, ստեղից գիտության ու աթեիզմի կապը: Կարճ ասած գիտությունը կարող ա գոյություն ունենա առանց կրոնի, իսկ աթեիզմը չի կարող գոյություն ունենա ոչ առանց կրոնի, ոչ էլ առանց ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ: Ես էս թեմայում գիտությունը շոշափել եմ միայն աթեիզմի տեսանկյունից: Խնդիրն էն ա, որ եթե վերցնում ենք աթեիզմի մի շարք մեղադրանքներ կրոնի նկատմամբ, դրանք նույնությամբ կարելի ա շարադրել աթեիզմի ուղղությամբ: Ու սա միայն ու միայն շնորհիվ որոշ աթեիստների որոշ գաղափարների, որոնք շրջանառում են:

Ես ինքս ագնոստիկ եմ: Բայց ավելի հակված եմ կրոնը շրջանցելուն: Կարող ես ասենք նայես, թե էս յոթ տարվա մեջ ակումբում քանի անգամ եմ կրոնական թեմաներում գրառումներ արել: Պարզապես գնալով մոդայիկ ա դառնում կրոնին քլնգելը: Սրա դեմ էլ ես պրոբլեմ չունեմ, իրականում: Բայց երբ դա անում են դիլետանտները (խոսքս լուրջ մարդկանց մասին չի, ասենք Մեֆի, ակումբի Աթեիստի, Ռայի մասին չի), այլ մարդիկ, ովքեր ուղղակի չգիտեն թե ինչ ա աթեիզմը, ինչ ա կրոնը, ինչ ա էվոլյուցիոն տեսությունը, բայց քանի որ «նորաձև» ա, իրենց հռչակում են «աթեիստ» ու սկսում հավայի քլնգել, ներվերս չի դիմանում: Վերջերս տենց բաներ շատ եմ տեսել, դրա համար մտել էի ընդամենը ասելու, որ էդ մարդիկ, չեն տարբերվում կույր հավատացողներից;

[Mephistopheles]

Չէ, Սագ, մի քիչ սխալ ես մեկնաբանել: Խնդիրն էն ա, որ թեման աթեիստների ու աթեիզմի մասին ա, ու ես քննարկման մեջ մտնում եմ հաշվի առնելով միայն ՈՐՈՇ աթեիստների վերջին շրջանի ագրեսիվ վարքը:
Աթեիստները որպես հիմք վերցնում ա գիտությունը, ստեղից գիտության ու աթեիզմի կապը: Կարճ ասած գիտությունը կարող ա գոյություն ունենա առանց կրոնի, իսկ աթեիզմը չի կարող գոյություն ունենա ոչ առանց կրոնի, ոչ էլ առանց ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ: Ես էս թեմայում գիտությունը շոշափել եմ միայն աթեիզմի տեսանկյունից: Խնդիրն էն ա, որ եթե վերցնում ենք աթեիզմի մի շարք մեղադրանքներ կրոնի նկատմամբ, դրանք նույնությամբ կարելի ա շարադրել աթեիզմի ուղղությամբ: Ու սա միայն ու միայն շնորհիվ որոշ աթեիստների որոշ գաղափարների, որոնք շրջանառում են:

լրիվ համաձայն եմ…

Ես ինքս ագնոստիկ եմ: Բայց ավելի հակված եմ կրոնը շրջանցելուն: Կարող ես ասենք նայես, թե էս յոթ տարվա մեջ ակումբում քանի անգամ եմ կրոնական թեմաներում գրառումներ արել: Պարզապես գնալով մոդայիկ ա դառնում կրոնին քլնգելը: Սրա դեմ էլ ես պրոբլեմ չունեմ, իրականում: Բայց երբ դա անում են դիլետանտները (խոսքս լուրջ մարդկանց մասին չի, ասենք Մեֆի, ակումբի Աթեիստի, Ռայի մասին չի), այլ մարդիկ, ովքեր ուղղակի չգիտեն թե ինչ ա աթեիզմը, ինչ ա կրոնը, ինչ ա էվոլյուցիոն տեսությունը, բայց քանի որ «նորաձև» ա, իրենց հռչակում են «աթեիստ» ու սկսում հավայի քլնգել, ներվերս չի դիմանում: Վերջերս տենց բաներ շատ եմ տեսել, դրա համար մտել էի ընդամենը ասելու, որ էդ մարդիկ, չեն տարբերվում կույր հավատացողներից;

ստեղ ես վերապահումներ ունեմ Չուկ ջան… կույր հավատացյալը կարա ընտանիքով ինքնասպան լինի, բոմբորը կապի վրան ու անհավատներին պայթացնի, իրա սուրբ պարտքը համարի դա, երեխային բուժօգնությունից զրկի… կրոնի քողի տակ պատերազմներ են լինում, բայց աթեիստը ինչքան էլ կույր լինի, էս բաները չես կարող իրենցիս սպասել… ոչ մի կույր աթեիստ Դարվինի կամ էվ. տեսության համար մարդ չի սպանի… իհարկե շատ վատ ա կույր աթեիզմը, բայց բայց կույր հավատացյալի հետ համեմատելու չի…

[Տրիբուն]

հա, դրա համար ասում եմ, մենք կոնկրետ «օբյեկտները» (նույնիսկ ճիշտ բառն ընտրելն ա դժվար) կարող ենք հասկանալ: Այսինքն, էտ նշանակում ա, որ մարդ չի կարող հավայի ասել, որ Երկիրը տափակ ա, քանի որ ինքը դրան հավատում, որովհետև Երկիրը մեզ հայնտի ա, այն ուսումնասիրել ենք: Հիմա անցել ենք մյուս լեվելների ուսումնասիրմանը: Բայց ոչ ողջ պատկերը, ողջ գոյությունը, որովհետև պարադոքսի առաջ ենք միշտ կանգնելու:

«Մեծ պայթյունի» տեսությունը բացատրում ա, թե ոնց ա ձևավորվել մեր ներկայիս Տիեզերքը: «Եվոլյուցիայի տեսությունը» բացատրում ա, թե ոնց ա առաջացել ու զարգացել կյանքը երկրի վրա: Բայց սրանցից ոչ մեկ էն «վերջնական աղբյուրը» գտնելու փորձ չի անում, քանի որ երբ գտնես ցանկացած վերացական աղբյուր, հաջորդ տրամաբանական հարցը լինելու ա՝ իսկ ո՞րն է դրա աղբյուրը:

Աչքիս, մենք լրիվ նույն բանն ենք ասում ...

[Chuk]

լրիվ համաձայն եմ…




ստեղ ես վերապահումներ ունեմ Չուկ ջան… կույր հավատացյալը կարա ընտանիքով ինքնասպան լինի, բոմբորը կապի վրան ու անհավատներին պայթացնի, իրա սուրբ պարտքը համարի դա, երեխային բուժօգնությունից զրկի… կրոնի քողի տակ պատերազմներ են լինում, բայց աթեիստը ինչքան էլ կույր լինի, էս բաները չես կարող իրենցիս սպասել… ոչ մի կույր աթեիստ Դարվինի կամ էվ. տեսության համար մարդ չի սպանի… իհարկե շատ վատ ա կույր աթեիզմը, բայց բայց կույր հավատացյալի հետ համեմատելու չի…

Մեֆ, հասկանոմւ եմ ինչ ես ասում: Ես էդ կույր հավատի մասին չեմ:
Ես նրանց մասին եմ, ովքեր ֆանատիկ երբեք են դառնա հեչ որ չէ էն պատճառով, որ չեն խորացել: Քո ասածները հիմնականում ֆանատիկներն են, ովքեր իրականում ուսումնասիրել են կրոնը, ինչ-որ բանի հասել են: Սխալ բանի՝ իմ ու քո կարծիքով, բայց հասել են:

Մեֆ ջան, նայի, իմ շրջապատում որ հարցնեմ, երևի հալալ կեսը կասի որ հավատացյալ ա, հալալ կեսը, որ աթեիստ ա: Իրականում իրանց մեծ մասը ոչ աթեիստ են, ոչ էլ հավատացյալ: Լավ, վաղը կփորձեմ ավելի մանրամասն շարադրել, հիմա լավ չի ստացվում:

[Sagittarius]

ստեղ ես վերապահումներ ունեմ Չուկ ջան… կույր հավատացյալը կարա ընտանիքով ինքնասպան լինի, բոմբորը կապի վրան ու անհավատներին պայթացնի, իրա սուրբ պարտքը համարի դա, երեխային բուժօգնությունից զրկի… կրոնի քողի տակ պատերազմներ են լինում, բայց աթեիստը ինչքան էլ կույր լինի, էս բաները չես կարող իրենցիս սպասել… ոչ մի կույր աթեիստ Դարվինի կամ էվ. տեսության համար մարդ չի սպանի… իհարկե շատ վատ ա կույր աթեիզմը, բայց բայց կույր հավատացյալի հետ համեմատելու չի…

Աթեիստն էլ կարող ա հավատքը կորցնելու «պատճառով» դեպրեսիայի մեջ ընկնի, կյանքի իմաստը չգտնելով, սերիական մարդասպան դառնա: Կրոնական կամ ցանկացած տեսակի կողմնորոշումը մարդկային սխալի նկատմամբ իմունիտետ չի տալիս:

Ստեղ տարբրեությունը էն ա, որ գիտությունը էս «բազարի» հետ կապ չունի: Այն, ի տարբերություն կրոնի, սուբյեկտիվ չի, չի ասում՝ ինչն ա ճիշտ, ինչը՝ սխալ: Այն պարզապես չոր, անմեղ փաստեր ա ներկայացնում: Մեֆ ջան, դու, վերը նշված տեսությունների օրինակը էս կոնտեկստում օգտագործելով, անում ես նույն սխալը, ինչ շատ հավատացյալներ, գիտությունը ու կրոնը բերում ես մի հարթության: