Արցախի հիմնախնդիրը

[Tig]

Ինքնորոշման ծուղակ. «Մոդուս Վիվենդի». Արա Պապյանի հեղինակային հաղորդաշարը

[Chuk]

Կարևոր: Հատկանշական ա, որ էս մասին Իսագուլյանն ա խոսում, ով մեղմ ասած «լևոնական» չի:

«Շուշիի ազատագրումը մեր դիվանագիտության և ռազմական արվեստի համատեղ գործունեության լավագույն օրինակն է»

14.05.2013 | 01:44

Մայիսյան հաղթանակների այս օրերին մեր ունեցածը լիարժեք գնահատելու փոխարեն քաղաքական շահարկումների տիրույթում է հայտնվել հաղթանակի «պատկանելությունը»: Պատմությունը խեղաթյուրելու անհասկանալի միտում է նկատվում, ու սա այն պարագայում, երբ այդ իրադարձությունների ականատեսներն ու վկաները մեր սերնդակիցներն են: Ամեն տարի Շուշիի ազատագրման օրերին քաղաքական օրակարգի թիվ մեկ հարցն է դառնում` այն ժամանակվա ղեկավարությունը, մասնավորապես նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, տեղյա՞կ էր Շուշիի դեպքերից: Այս տարի այդ հարցը, կարծես, ավելի բուռն է քննարկվում: «Իրատես de facto»-ի զրուցակիցը` ԳԱՌՆԻԿ ԻՍԱԳՈՒԼՅԱՆԸ, հետաքրքիր բացահայտումներ ներկայացրեց, ինչը, կարծում ենք, վերջ կդնի այս չարչրկված թեմային:

-Շուշիի ազատագրման օրերին Դուք Լևոն Տեր-Պետրոսյանի հետ եղել եք Իրանում: Ի՞նչ կարող եք վերհիշել այդ օրերից և, ի վերջո, ըստ Ձեզ, Տեր-Պետրոսյանը տեղյա՞կ էր, թե ինչ էր կատարվում Ղարաբաղում:

-Ինձ համար բավականին վիրավորական է, որ երբ ղարաբաղյան շարժման ու դրանից հետո եղած իրադարձություններում դերակատարություն ունեցած անձինք դեռ, Աստծո կամոք, կենդանի են, բայց պատմությունը խեղաթյուրում են: Բոլոր վատ բաների, օրինակ, Շահումյանի, Մարտունաշենի, Գետաշենի հանձնման մեղավորը Լևոն Տեր-Պետրոսյանն է, իսկ, ասենք, Շուշիի հաղթանակի մեջ նա լումա չունի, անգամ չգիտեր, թե ինչ է կատարվելու։ Հետո Քելբաջարն ենք ազատագրում, Լևոն Տեր-Պետրոսյանը չգիտի: Բայց Հորադիզում թեթև նահանջ ենք ունենում, դրա մեղավորը Տեր-Պետրոսյանն է: Այ, ինչո՞ւ մեր հաղթարշավը կանգնեցրին, պարզվում է, Լևոն Տեր-Պետրոսյանը չթողեց: Հարցնում եմ` ինչո՞ւ պարտությունները վերագրել մեկին, իսկ հաղթանակներում նրա մասնակցությունը անտեսել: Հիմա, փա՜ռք Աստծո, համացանցը թույլ է տալիս դիտել մեր Գերագույն խորհրդի նիստերը, ելույթները: Ես եղել եմ ընդդիմության հայտնի գործիչներից մեկը, որի ելույթները եղել են ամենասուրը, միտինգներում ամենախիստն եմ քննադատել ՀՀՇ-ին և Լևոն Տեր-Պետրոսյանին: Բայց ճակատագրի բերումով այդ օրերին ես եմ եղել Իրան մեկնող պատվիրակությունում: Ի միջի այլոց, այդ այցն էլ Իրան մի քանի անգամ հետաձգվել է: Մայիսի 7-ին մենք արդեն Թեհրանում էինք: Նախագահը Ռաֆսանջանիի միջնորդությամբ պիտի հանդիպեր Ադրբեջանի նախագահի պաշտոնակատար Յաղուբ Մամեդովի հետ: Ստորագրվեց հուշագիր, որի կադրերը կան:

-Ի՞նչ էր նախորդել այցին: Կա հետաքրքիր պատմական մի դրվագ ևս, որը, կարծում եմ, անձամբ Դուք պետք է ներկայացնեք ընթերցողներին։

-Հիմա լսում եմ, որ շատ մարդիկ, ովքեր մեծ լումա ունեն ազատագրական պայքարի պատմության մեջ (պաշտպանության նախարար Սեյրան Օհանյան, Ժաննա Գալստյան, Արկադի Տեր-Թադևոսյան, որոնց շատ հարգում եմ), հարձակման տարբեր օրեր են նշում` նկատելով, թե ձյան ու այլ պատճառներով օրը փոխվել է: Լուրջ ռազմական օպերացիային ձյունը, անձրևը կամ այլ միջադեպ չեն կարող խանգարել: Դա կարող է տեղի չունենալ միայն մի պարագայում, երբ գերագույն գլխավոր հրամանատարը հետաձգելու հրահանգ է իջեցնում: Ցավոք, շա՜տ շատերը չէին էլ կարող դրա մասին իմանալ: Այդ օրերին բավականին մեծ ակտիվություն էր ցուցաբերում Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը: Իրանի արտգործնախարար Վելայեթին արդեն այցելել էր տարածաշրջան` Ադրբեջան, Հայաստան, ու պետք է կազմակերպվեր Թեհրանի հայտնի հանդիպումը: Հիշենք նաև, որ այդ օրերին Մութալիբովը հրաժարական էր տվել, նախագահի ժամանակավոր պաշտոնակատարը Մամեդովն էր: Ի դեպ, շատերը, ովքեր ասում են, թե այս ազատագրումից Լևոն Տեր-Պետրոսյանը տեղյակ չէր, չգիտեին անգամ, որ Ադրբեջանում նախագահի պաշտոնակատարը Մամեդովն էր, ոչ թե Մութալիբովը: Ոմանք նույնիսկ իրենց պաշտոնական ելույթների մեջ նշում էին Մութալիբովի անունը:

Անգամ կարող եմ հիշել, թե շաբաթվա որ օրն էր` երկուշաբթի, մայիսի 4: Հանրապետության նախագահը պատվիրակության անդամներին հավաքեց և ասաց` մեկնելու ենք Իրան: Թեև դաշնակցական էի, բայց ընդգրկվել էի պատվիրակության կազմում։ Պատճառներից մեկը, թերևս, այն էր, որ ծնունդով իրանահայ էի: Մայիսի 7-ին ինձ անձամբ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը կանչեց ու ասաց. «Դաշնա՛կ, հասկանում ես, չէ՞, որ երբ Իրանում լինենք, ինչ գործընթացներ են լինելու Ղարաբաղում: Իմ պահանջը քեզնից այն է, որ եթե ձերոնց միջոցով ինչ-որ բան իմանաս, հանկարծ չբարձրաձայնես, կլռես»: Այս ամենն ասվեց շատ բաց տեքստով, նույնիսկ հակադարձեցի. «Ես դաշնակ չեմ, այլ դաշնակցական»: Խոսակցությունը եղել է ինքնաթիռի մեջ: Յաղուբ Մամեդովին դիմավորել էր Ռաֆսանջանին, ու, ի պատիվ Տեր-Պետրոսյանի, պիտի ասեմ, որ նա ասաց` եթե Ռաֆսանջանին չդիմավորի, մենք չենք իջնելու: Իրանական կողմն ամենաբարձր մակարդակով դիմավորեց: Նրա հանձնարարականով ես «լռելու» հրահանգը փոխանցեցի նաև Իրանի այն ժամանակվա Մեջլիսի հայ անդամներին, ովքեր մեզ միացան Իրանում` Վարդան Վարդանյանին և Արտավազդ Բաղումյանին: Նույնիսկ, երբ ինքը Արարատ մարզավանում ներկայացնում էր պաշտոնական պատվիրակության անդամներին, ես այնտեղ չէի, իր իսկ հանձնարարությամբ գտնվում էի հիշյալ մարդկանց և մեր դաշնակցական ընկերների հետ: Դաշնակցական Ագո Կարապետյանը Շուշիի օպերացիայի ժամանակ «կամանդույուշչի» էր, և կարող էր այդ տեղեկությունը «դուրս» գալ: Իսկ ամսի 8-ի առավոտյան մենք արդեն ամեն ինչ գիտեինք: Երբ Մամեդովն ասում է, որ իրենք ամեն ինչ օդանավակայանում են իմացել, ճիշտ է: Բայց իրանական կողմն էլ արդեն այդ մասին գիտեր: Նույնիսկ այն պահին, որ հուշագիրն էր ստորագրվում, մենք գիտեինք ազատագրման մասին, բայց ադրբեջանցիները` ոչ: Մեզ հրահանգված էր` որևէ մեկի ներկայությամբ դա չբարձրաձայնել: Գուցե հիմա սխալ եմ վարվում ու պետական գաղտնիք եմ ասում, բայց այս շահարկումներն անընդունելի են:

-Ձեր բարձրաձայնումներն ու պարզաբանումներն արդարացված են, քանի որ նախ քիչ մարդիկ են տեղյակ, թե իրականում ինչպես է այդ ամենը եղել, հետո էլ փաստերը խեղաթյուրելու ճանապարհով գնալը նախ և առաջ մեր երկրի խորհրդանիշերի` նախագահական ու պետական մյուս ինստիտուտների նսեմացում է։ Անկախ փաստից, թե ով է զբաղեցրել ու զբաղեցնում նախագահի աթոռը, ինչպիսին է մեր վերաբերմունքը տվյալ անձի հանդեպ, պատմությունը չպետք է խեղաթյուրել:

-Ասել, որ այս ամենից տեղյակ չի եղել հանրապետության նախագահը, կամ ձյան համար է հարձակման օր հետաձգվել, մեղմ ասած, ճիշտ չէ: Այդ օպերացիան պիտի լիներ այն ժամանակահատվածում, երբ Իրանում ինչ-որ բան էր ստորագրվում, իսկ Արցախում կատարվածից իբր տեղյակ չեն: Այդ ամենը պիտի համընկներ, ժամանակի ընտրությունն ամենևին էլ պատահական չէր: Մի օր կբացվեն արխիվները, ու կպարզվի, որ մենք պիտի Իրան գնայինք մայիսի 4-ին, հետաձգվեց 7-ին, հետո ինչու ազատագրումը չեղավ 5-ին ու հետաձգվեց 8-ին: Հիմա ներկայացնել այլ տեսանկյունից, թե հա՜յ, գնացել էր այնտեղ Ղարաբաղը հանձներ, ազնիվ չէ: Մենք արդեն այստեղից գնալիս տեղյակ էինք ամեն ինչից:

-Հետաքրքիր է, որ այդ մասին բարձրաձայնում են այնպիսի անձինք, ովքեր մեծ դերակատարություն են ունեցել ժամանակին պետական կառավարման ոլորտում և ազատագրման գործում: Ասել է` իրականությունը գիտեն, բայց այլ կե՞րպ են մեկնաբանում:

-Նա, ում հետ իմ ներկայությամբ խոսել է Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, Վազգեն Սարգսյանն էր: Այն ժամանակ շատ դժվար էր կապ հաստատելը, ուրիշ ժամանակներ էին, հիմա չէ, որ ցանկացած վայրից զանգում ես ու խոսում նախագահի հետ: Կապը շատ դժվար էր, ու դա նաև գաղտնալսվում էր: Շուշիի օպերացիան տեղի է ունեցել, մերոնք ազատագրել են Շուշին, բայց Ադրբեջանի նախագահի պաշտոնակատարը, որը Իրանում է, դրանից տեղյակ չէ, գալիս է փաստաթուղթ է ստորագրում, ձեռք սեղմում: Հետո Մամեդովը հարցազրույց տվեց, ասաց, որ օդանավակայանում է իմացել, զանգել է Ռաֆսանջանիին, նա էլ զանգել է Լևոն Տեր-Պետրոսյանին, ու պարզվել է, նա էլ չգիտի, կգնա Հայաստան, ու ամեն ինչ կկարգավորի և այլն, և այլն: Բայց այս ամենը դիվանագիտություն է, քաղաքականություն: Սա մեր ժողովրդի հաղթանակն էր: Պետք չէ մեկին նսեմացնել, մյուսին` մեծարել: Այդ օրերին Տեր-Պետրոսյանի ամենամեծ ընդդիմախոսը ես էի, բայց նրա կողքին եմ եղել հիշյալ պահերին ու գիտեմ, որ ինքը ոչ միայն տեղյակ է եղել, այլև այդ մասին մեզ զգուշացրել է, որ բերանբացություն չանենք: Նույնիսկ ժամն էր ասում: Մեր պատվիրակության մեջ էին նաև Արա Սահակյանը, Վահան Փափազյանը, նաև նախագահի լուսանկարիչ Մարտինը, ով ֆիքսել է այդ օրվա կադրերը, երբ ես գնալիս գավաթը ձեռքիս ննջել եմ: Այսինքն, գնալիս անգամ մենք գիտեինք ու տոնել ենք: Իսկապես կարող էր Կոմանդոսը` Արկադի Տեր-Թադևոսյանը, չիմանալ, թե ինչու էր հետաձգվում ազատագրման օրը: Պիտի նայել քրոնիկան: Չի կարելի ասել, թե այս բանը մենք արել ենք, իսկ երկրի ղեկավարը դրանից տեղյակ չի եղել:

-Կա տարածված մի կարծիք ևս. եթե Տեր-Պետրոսյանը չարգելեր հաղթարշավը, շատ այլ տարածքներ ևս հիմա մեր տիրապետության տակ կլինեին:

-Այ, այդպես ասողները ոնց Շուշիի գրավման ժամանակ «չլսեցին» իրեն, թող մյուս դեպքերում էլ չլսեին, էլի: Գնային առաջ, ո՞վ էր խանգարում: Չի կարելի բացասական բաները վերագրել Լևոն Տեր-Պետրոսյանին, իսկ Շուշիի գրավման հարցում ասել` նա հեչ էլ տեղյակ չէր, թաքուն ենք ազատագրել: Վերջապես սա նաև լուսահոգի Վազգեն Սարգսյանի նկատմամբ անհարգալից վերաբերմունք է: Նա էր պաշտպանության նախարարը և կապը Լևոն Տեր-Պետրոսյանի հետ նա էր պահում: Միայն Լևոն Տեր-Պետրոսյանն էր ճշգրիտ ժամի ու օրվա մասին տեղյակ: Շատ ճիշտ պիտի հաշվարկեին: Սա այն օպերացիան էր, որ ոչ թե ռազմական, այլ քաղաքական առումով շատ ճիշտ ժամանակ ընտրվեց և կիրառվեց: Մենք և՛ իրանական կողմին չվիրավորեցինք, և՛ լուծեցինք շատ կարևոր խնդիր: Իհարկե, այս ամենի մասին կարող էին չիմանալ և՛ Սեյրան Օհանյանը, և՛ Կոմանդոսը, և՛ Ժաննա Գալստյանը: Եկեք այս հաղթանակը սերունդներին փոխանցենք, որից դասեր պիտի քաղել: Գեղեցիկ պլան էր, պետք է գնահատել: Ղարաբաղյան շարժմանը մասնակից են եղել հանրապետության նախագահից սկսած մինչև վերջին սպասավորը: Սա ժողովրդի ընդհանուր հաղթանակն է:

-Եթե «բանաձևենք», ապա պետք է փաստենք` Շուշիի ազատագրումը և՛ դիվանագիտական, և՛ ռազմական հաղթանակ էր:

-Այո՛, մեծագույն հաղթանակ:

-Եթե դիվանագիտությունը թերանար, չէ՞ր լինի այդ հաղթանակը:

-Չի բացառվում: Երկու շաբաթ հետո միջանցքը բացվեց, իսկ դա որոշվել էր Խորհրդային Միության փլուզման հաջորդ օրը: Առանց Շուշիի ազատագրման ինչպե՞ս էր այն բացվելու: Ժամանակի առումով ևս շատ հարմար պահ էր ընտրված: Ես ինչ-որ մեկին պաշտպանելու և պաշտպանվելու միտում չունեմ, ճշմարտությունն է սա, այս հարցի շահարկումը պիտի ավարտել: Շուշիի ազատագրումը մեր դիվանագիտության և ռազմական արվեստի համատեղ գործունեության լավագույն օրինակն է: Պիտի աշխատել այսուհետ էլ նման կերպ վարվել:

Զրույցը` Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ

Աղբյուր՝ irates.am

[Ambrosine]

Ինտեր հեռուստաընկերություն - "Հայերի համար դա ազատագրական պատերազմ էր"

[Tig]

Ինտեր հեռուստաընկերություն - "Հայերի համար դա ազատագրական պատերազմ էր"

Միացում:

[Ambrosine]

Միացում:

Չեմ թաքցնի, որ դա իմ նպատակն էլ է, բայց մինչ դրան հասնելը դեռ բազմաթիվ խոչընդոտներ կան` հաղթահարելու:

[Tig]

Չեմ թաքցնի, որ դա իմ նպատակն էլ է, բայց մինչ դրան հասնելը դեռ բազմաթիվ խոչընդոտներ կան` հաղթահարելու:

Մենակ թե ոչ ազատագրված տերածքներ հանձնելու միջոցով:

[Ambrosine]

Մենակ թե ոչ ազատագրված տերածքներ հանձնելու միջոցով:

Թեև Ադրբեջանի քարոզչության հետևանքով համընդհանուր տպավորություն է, որ առաջին հերթին մեր զորքերը պետք է հետ քաշվեն այդ տարածքներից, բայց իրականում դա այդպես չէ: Բոլորիդ եմ խորհուրդ տալիս համանախագահների միջնորդությամբ հայ-ադրբեջանական հանդիպումներից հետո հնչեցվող հայտարարությունները կարդալ հենց ԵԱՀԿ կայքից կամ գոնե ՀՀ ԱԳՆ, ոչ թե հայկական կամ ադրբեջանական լրատվամիջոցների մեկնաբանությունները: Իհարկե, բանակցային գործընթացը գաղտնի փուլեր ունի, բայց հայտարարություններից կարելի է եզրակացնել, որ դեռ համաձայնության չենք եկել հակամարտության կարգավորման սկզբունքների շուրջ: Ուզում եմ, որ հստակ լինի այս պահը. մենք դեռ չենք հստակեցրել այն սկզբունքները, որոնցով մենք պետք է ձեռնարկենք կոնկրետ քայլեր: Իմ խորին համոզմամբ, Հայաստանը, համանախագահները ձգտում են սկզբունքների համաձայնեցումից հետո Արցախը վերադարձնել բանակցությունների սեղանին, որովհետև բոլորին է պարզ, որ Արցախը ուղղակի կարող է ջուրը գցել ցանկացած համաձայնություն, որը մեր շահերին դեմ է: Ու, ենթադրում եմ, որ բացի մյուս պատճառներից, որ Ադրբեջանը ամեն անգամ տապալում է բանակցություններում ինչ-որ առաջընթացի հասնելու փորձերը, պայմանավորված է նաև այդ հանգամանքով: Իսկ դա կապված է այն հանգամանքի հետ, որ եթե Ադրբեջանը նստի նույն սեղանի շուրջ Արցախի հետ, դա կնշանակի, որ դե ֆակտո ճանաչում է Արցախը: Ուղղակի Ադրբեջանը մոռանում է, որ ինքը դեռ վաղուց է դա արել: Նշեմ, որ մինչև պատերազմի ավարտը ՀՀ-ն ու Ադրբեջանը ընդամենը երկու համաձայնագիր են ստորագրել` 1992թ., մնացածը եղել են Արցախի և Ադրբեջանի միջև: Ավելին ասեմ, Ռոբերտ Քոչարյանը Արցախի նախագահ լինելու ընթացքում երբևէ նախաձեռնությամբ հանդես չի եկել` կապվելու ադրբեջանցիների հետ` հաշտություն կնքելու կամ գոնե զինադադարի համար, միշտ հակառակն է եղել: Շատ հետաքրքիր դեպքեր կան, որ ժամանակ ունենամ, կգրեմ:

[Tig]

Թեև Ադրբեջանի քարոզչության հետևանքով համընդհանուր տպավորություն է, որ առաջին հերթին մեր զորքերը պետք է հետ քաշվեն այդ տարածքներից, բայց իրականում դա այդպես չէ: Բոլորիդ եմ խորհուրդ տալիս համանախագահների միջնորդությամբ հայ-ադրբեջանական հանդիպումներից հետո հնչեցվող հայտարարությունները կարդալ հենց ԵԱՀԿ կայքից կամ գոնե ՀՀ ԱԳՆ, ոչ թե հայկական կամ ադրբեջանական լրատվամիջոցների մեկնաբանությունները: Իհարկե, բանակցային գործընթացը գաղտնի փուլեր ունի, բայց հայտարարություններից կարելի է եզրակացնել, որ դեռ համաձայնության չենք եկել հակամարտության կարգավորման սկզբունքների շուրջ: Ուզում եմ, որ հստակ լինի այս պահը. մենք դեռ չենք հստակեցրել այն սկզբունքները, որոնցով մենք պետք է ձեռնարկենք կոնկրետ քայլեր: Իմ խորին համոզմամբ, Հայաստանը, համանախագահները ձգտում են սկզբունքների համաձայնեցումից հետո Արցախը վերադարձնել բանակցությունների սեղանին, որովհետև բոլորին է պարզ, որ Արցախը ուղղակի կարող է ջուրը գցել ցանկացած համաձայնություն, որը մեր շահերին դեմ է: Ու, ենթադրում եմ, որ բացի մյուս պատճառներից, որ Ադրբեջանը ամեն անգամ տապալում է բանակցություններում ինչ-որ առաջընթացի հասնելու փորձերը, պայմանավորված է նաև այդ հանգամանքով: Իսկ դա կապված է այն հանգամանքի հետ, որ եթե Ադրբեջանը նստի նույն սեղանի շուրջ Արցախի հետ, դա կնշանակի, որ դե ֆակտո ճանաչում է Արցախը: Ուղղակի Ադրբեջանը մոռանում է, որ ինքը դեռ վաղուց է դա արել: Նշեմ, որ մինչև պատերազմի ավարտը ՀՀ-ն ու Ադրբեջանը ընդամենը երկու համաձայնագիր են ստորագրել` 1992թ., մնացածը եղել են Արցախի և Ադրբեջանի միջև: Ավելին ասեմ, Ռոբերտ Քոչարյանը Արցախի նախագահ լինելու ընթացքում երբևէ նախաձեռնությամբ հանդես չի եկել` կապվելու ադրբեջանցիների հետ` հաշտություն կնքելու կամ գոնե զինադադարի համար, միշտ հակառակն է եղել: Շատ հետաքրքիր դեպքեր կան, որ ժամանակ ունենամ, կգրեմ:

Աստղ ջան, էդ ամեն ինչը ջուրը կգնա, եթե մադրիդյան սկզբունքներ կոչվածը հիմք դառնա քննարկումները շարունակելու, առավել ևս իրական գործողությունների համար:

հ.գ. տենց էլ չասեցիր, թե ինչ կարծիք ունես Արա Պապյանի մոտեցումների վերաբերյալ:

[Ambrosine]

հ.գ. տենց էլ չասեցիր, թե ինչ կարծիք ունես Արա Պապյանի մոտեցումների վերաբերյալ:

Սկզբից մտածում էի, որ իր տեսակետը այն բանին է հանգում, որ Արցախը չի միանալու ՀՀ-ին, ու որ դա նորմալ է: Դրան ես կտրականապես դեմ եմ: Համեմատություն էր անցկացնում գերմանացիների հետ: Գերմանիան մասնատված է եղել բավականին երկար ժամանակ, ամեն նահանգ առանձին քաղաքական միավոր է եղել: Մենք իրարից անջատ ինչքա՞ն ենք ապրել. լեզուն նույնն է, դրոշը նույնն է, ամբողջ օրենսդրական համակարգը նույնն է, ՀՀ-ն էլ ամեն խնդիրը լուծողն է, ինչի՞ մասին է խոսքը: Բայց քանի որ դու միացման կողմնակից ես ու հետն էլ իր տեսակետները, ինչպես հասկանում եմ, ընդունում ես, մտածում եմ, որ սխալ եմ հասկացել ու անպայման մանրամասն կուսումնասիրեմ, նոր կմեկնաբանեմ:

[Արէա]

Էս Մադրիդյան սկզբունքների, ԵԱՀԿ մինսկի խմբի առաջարկած սկզբունքների ընդունումը էս պահին ավելի շատ չի՞ բխում Հայաստանի շահերից:
Իմ հասկանալով էդ սկզբունքների վերջնական իմաստը սրանում է կայանում. Ազատագրված տարածքների վերադարձում Ադրբեջանին, ԼՂՀ անկախություն, սահմանների բացում:
Որքանո՞վ ա սա ավելի վատ ներկայիս դրությունից:
Ո՞մ են պետք էդ չոլերը եթե ապրող չկա: Քարերի երկիր Հայաստանը իրոք կամաց-կամաց քարերի երկիր ա դառնում:
Սենց երկկողմանի պնդաճակատությունը կործանարար հետևանքների ա բերելու:
Ինձ բացատրեք էլի: Ինչի ա սա սենց անընդունելի մեր համար:

[Tig]

Էս Մադրիդյան սկզբունքների, ԵԱՀԿ մինսկի խմբի առաջարկած սկզբունքների ընդունումը էս պահին ավելի շատ չի՞ բխում Հայաստանի շահերից:
Իմ հասկանալով էդ սկզբունքների վերջնական իմաստը սրանում է կայանում. Ազատագրված տարածքների վերադարձում Ադրբեջանին, ԼՂՀ անկախություն, սահմանների բացում:
Որքանո՞վ ա սա ավելի վատ ներկայիս դրությունից:
Ո՞մ են պետք էդ չոլերը եթե ապրող չկա: Քարերի երկիր Հայաստանը իրոք կամաց-կամաց քարերի երկիր ա դառնում:
Սենց երկկողմանի պնդաճակատությունը կործանարար հետևանքների ա բերելու:
Ինձ բացատրեք էլի: Ինչի ա սա սենց անընդունելի մեր համար:

Արէա ջան դու կարդացե?լ ես էդ սկզբունքները:

Բաքուն Երևանին «ճանապարհային քարտեզ է» առաջարկում. Независимая газета

...Հայաստանի արտաքին գործերի նախարար Էդվարդ Նալբանդյանն անսպասելի ուղերձ հղեց, թե «Հայաստանը պատրաստ է ստորագրելու ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի առաջարկած, ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորմանն առնչվող 6 հիմնարար սկզբունքները»:
................................................
...Ընդ որում, նա ևս մեկ անգամ հիշեցրեց, թե որն է ԵԱՀԿ ՄԽ-ի առաջարկած 6 սկզբունքների էությունը. Լեռնային Ղարաբաղին հարակից շրջաններն Ադրբեջանի վերահսկողությանը վերադարձնելը, Լեռնային Ղարաբաղին միջանկյալ կարգավիճակ և անվտանգության ու ինքնակառավարման երաշխիքներ տրամադրելը, ներքին տեղահանվածների և փախստականների՝ իրենց բնակավայրեր վերադառնալու իրավունքն ապահովելը, Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի միջև միջանցք բացելը, հետագայում Լեռնային Ղարաբաղի իրավական կարգավիճակը որոշելը, որը հիմնված կլինի իրավական պարտադիր ուժ ունեցող կամարտահայտման սկզբունքի վրա, անվտանգության միջազգային երաշխքիները:



Ստեղ որտե?ղ ես տեսնում Արցախի անկախության ճանաչում...
Միջանկյալ կարգավիճակ և անվտանգության ու ինքնակառավարման երաշխիքներ տրամադրելը կուտ ա: Հենց 1մմ հող հանձնեցինք, 2-րդ օրը պատերազմը սկսվելու է: Խի? սրա նման պայմանագրեր են խախտվել:

Ընդ որում, եթե պիտի փախստականները վերադառնան, հետո մի քանի անորոշ տարի հետո հանրաքվեյի միջոցաով որոշվի Արցախի ստատուսը, ապա ավելի լավ է հենց հիմա գեղեցիկ փաթեթավորենք ու նվիրենք Ադրբեջանին: Ասեմ, որ սենց շատ ավելի մեծ օգուտ կանենք, քան թե մի քանի տարի սպասենք ու հանրաքվեն անենք, էդ ժամական մեզ նվերի համար նույնիսկ մերսի չեն ասի, իսկ սենց կարող ա մերսիին արժանանանք...

Էս սաղ նրանից ա, որ մեր եզերը փակ քննարկումներ են վարում ու հանրությանը ճիշտ տեղեկություններ չեն տալիս: Ում ասում ես մադրիդյան սկզբունքը վատն ա, ասումա՝ խի?, Արցախը կճանաչեն: Առը հա քեզ թե կճանաչեն, խի? ենք էսքան միամիտ: Ոնցոր հեչ էս աշխարհից չլինեք: Էդ թուրքը ո?ր մի իրա պայմանագիրնա սրբորեն պահել, որ հիմա իրեն հավատանք: Ընդ որում եթե նույնիսկ հրաշք տեղի ունենա, ու էդ պայմանները չխախտի, ապա միևնույն է այս պայմաններով մի քանի տարի հետո փախստականների վերադարձով ու հանրաքվեի միջոցով էլի իրենցն է լինելու: Էլ խի? ենք մեզ էլ իրանց էլ տանջում ու մի քանի տարի սպասում...

հ.գ. Արա Պապյանի հիմնավորումների հետ ծանոթացի Արէա ջան, վերևներում հղումները դրել եմ...

[Արէա]

Հայաստանում վախենում են խոսել տարածքների հանձնման մասին, սենց թեմա Հայաստանում չկա, որովհետև հազար կողմից ամեն տիպի տաքգլուխներ թռնում են դեմքիդ, բայց որ էդ տարածքների փոխարեն հեսա սաղ երկիրն ենք կորցնելու էդ հեչ:

Հակառակ դեպքում կարելի էր մի հայտարարի գալ: Թող փախստականները վերադառնան Արցախ: 1991թ.-ին ԼՂԻՄ-ի բնակչության շատ քիչ տոկոսն էին կազմում ադրբեջանցիները, թող վերադառնան էդ փոքրաթիվ մարդիկ ու հանրաքվե անցկացվի, անկախ պետության կարգավիճակ ձեռք բերի Արցախը, մենք էլ վերադարձնենք էդ տարածքներն ու պրծնենք էդ դարդից:
Սահմանները բացվի, սկսի շնչել մի քիչ էս երկիրը:
Բայց չէ, ի՞նչ տարածք հանձնելու մասին ա խոսքը: Տաբու ա էս թեման Հայաստանում:

[Tig]

Հայաստանում վախենում են խոսել տարածքների հանձնման մասին, սենց թեմա Հայաստանում չկա, որովհետև հազար կողմից ամեն տիպի տաքգլուխներ թռնում են դեմքիդ, բայց որ էդ տարածքների փոխարեն հեսա սաղ երկիրն ենք կորցնելու էդ հեչ:

Հակառակ դեպքում կարելի էր մի հայտարարի գալ: Թող փախստականները վերադառնան Արցախ: 1991թ.-ին ԼՂԻՄ-ի բնակչության շատ քիչ տոկոսն էին կազմում ադրբեջանցիները, թող վերադառնան էդ փոքրաթիվ մարդիկ ու հանրաքվե անցկացվի, անկախ պետության կարգավիճակ ձեռք բերի Արցախը, մենք էլ վերադարձնենք էդ տարածքներն ու պրծնենք էդ դարդից:
Սահմանները բացվի, սկսի շնչել մի քիչ էս երկիրը:
Բայց չէ, ի՞նչ տարածք հանձնելու մասին ա խոսքը: Տաբու ա էս թեման Հայաստանում:

Իմ կարծիքով շատ ճիշտ ա արված, ոչ տաբու ա դրված հանձնելու վրա: Քանի որ հանձնումը կնշանակի ամբողջի կորցնում: Վերևում արդեն ասեցի թե ինչու, հարցը տաքգլուխը չի, այլ այն, որ հանձնմանը կհաջորդի պատերազմը: Չես հավատում? փորձի, ես որ փորձել չեմ ուզում: Թուրքը 1000 անգամ փորձվածա, նորից փորձել չարժի: ՈՒ քեզ թվումա, թե մեր էս ապաշնորհ իշխանությունների օրոք կարող ես շնչե?լ: Արցախով կամ առանց արցախի, սահմանները բաց, կամ փակ... չհավատաս... Նորից եմ ասում Պապյանի մոտեցումներին ծանոթացի ու նոր կհասկանաս թե ճիշտ արտաքին քաղաքականությունը որն ա: Բայց դե նախ պիտի ներքինը կարգավորել, նոր: Այլ հարց է որ մերոնք եզ են: Իսկ եթե եզ են, ապա հանձնումը շատ ավելի տխուր հետևանքներ կունենա քան թե 2 ոտքով մի կոշիկի մեջ մտնելն ու չհանձնելը: Արէա ջան երկնքից ցած իջի: ԼՂՀ ասվածը ֆիկտիվ երևույթ է: ԼՂՀ սահման հասկացություն գոյություն չունի: Դա եղել է ԽՍՀՄ մեծ տերության ներքին վարչական սահման, այսինքն դրա վրա հիմնվելով պետություն ստեղծելը մեզ համար ձեռնատու չի: Կան շատ ավելի ձեռնատու միջազգայնորեն ճանաչված իրավական փաստաթղթեր, որոնց հիման վրա Արցախը, հլը մի բան էլ ավել, Հայաստանին են պատկանում: Այսինքն իրանք մեզ հլը մի բան էլ պարտք են: Ինչի? մենք հիմք չենք ընդունում էդ փաստաթղթերը ու դրանցով սկսում խաղալ: Այլ հարց է, որ ներքուստ տնտեսապես մենք դեռ թույլ ենք մեծ մեծ խոսալու համար, մեր սիրելի իշխանությունների վարած քաղաքականության արդյունքում, ու չենք կարա նման բաները դուխով առաջ տանենք: Բայց մեկա եթե թույլ ենք, ապա չհանձնելը շատ ավելի ձեռնատու է, քանի որ հանձնումով ավելի ենք թուլանալու ու ավելի շուտ ենք վարի գնալու:

[Moonwalker]

Լուիզիանան ճանաչեց Արցախի Հանրապետությունը:

[Tig]

Լուիզիանան ճանաչեց Արցախի Հանրապետությունը:

Եկեք մենք էլ Լուիզիանայի հանրապետությունը ճանաչենք...