Զանազան լեզվական հարցեր

[Հայկօ]

հարց 1. «Եսիմ»-ը մի բառ չի՞: «Ես իմ»-ը ո՞րն ա: Եթե դրա վերջում կախման կետեր էլ ավելացնենք, կստացվի շատ կոպիտ հայհոյանք սեփական ես-ին: ))
հարց 2. «Հարց 1»-ում «ես-ին» արտահայտությունը ճի՞շտ եմ գրել:
հարց 3. Էս ամբողջ գրածիս մեջ մեծատառ-փոքրատառի հետ կապված և կետադրական ի՞նչ սխալներ կան (եթե կան):

Պատասխան 1. Հայերենում կա «եսիմ» եղանակավորող խոսակցական բառը, որ նշանակում է «ես ի՞նչ իմանամ», «չգիտեմ», «ո՞վ գիտե», և կա «ես իմ» բառախումբը, որ բաղկացած է «ես» անձնական դերանունից ու «ես» անձնական դերանվան «իմ» սեռական հոլովաձևից: «Եսիմ»-ը մի բառ է: Եթե վերջում կախման կետերից բացի ևս մոտ քսան-երեսուն հյութեղ բառ ավելացնենք, կստացվի շատ կոպիտ հայհոյանք ոչ միայն սեփական «ես»-ի, այլև, ասենք, Ֆիդել Կաստրոյի հասցեին: Եթե ավելացնենք մոտ հարյուր քսան հանգավորված բառ, ապա կստացվի Չարենցի «Ես իմ անուշ Հայաստանի» բանաստեղծությունը: Եթե հանենք ե, ս, ի, մ տառերն ու ավելացնենք լատինական այբուբենի m, e, r, d, e տառերը, ապա կստացվի հին գվարդիայի պատասխանը անգլիացիներին: Իսկ եթե պարզապես կախման կետեր ավելացնենք, գուցե և ստացվի «ես իմ ցավը տանեմ»-ի կրճատ տարբերակը. ամեն ինչ կախված է սեփական թանկագին «ես»-ի նկատմամբ վերաբերմունքից:

Պատասխան 2. Կամ՝ «ես»-ին, կամ՝ եսին: Գերադասելի է առաջինը:

Պատասխան 3. Չկան: Ցանկալի կլիներ «հարց 1... հարց 3»-ները մեծատառով գրել:

[AniwaR]

Հարց 4. Ի դեպ, ո՞րն է ճիշտ՝ «Հայկօին», թե՞ «Հայկօյին»:
Հարց 5. Ակումբում կան որոշ հայերեն կեղծանուններ, որոնք հոլովելիս այսպիսի հարց է առաջանում. (հուսով եմ՝ Դատարկությունը դեմ չէ, որ իր վրա եմ օրինակը բերում) «Դատարկություն» կեղծանունը սեռական հոլովով ինչպե՞ս կլինի՝ «Դատարկության», թե՞ «Դատարկությունի»: Օրինակ՝ «հարություն»-ը որպես հասրակ գոյական հոլովվում է այսպես. «հարության», իսկ որպես անձնանուն՝ «Հարությունի»: Հը՞ն:

[Հայկօ]

Հարց 4. Ի դեպ, ո՞րն է ճիշտ՝ «Հայկօին», թե՞ «Հայկօյին»:
Հարց 5. Ակումբում կան որոշ հայերեն կեղծանուններ, որոնք հոլովելիս այսպիսի հարց է առաջանում. (հուսով եմ՝ Դատարկությունը դեմ չէ, որ իր վրա եմ օրինակը բերում) «Դատարկություն» կեղծանունը սեռական հոլովով ինչպե՞ս կլինի՝ «Դատարկության», թե՞ «Դատարկությունի»: Օրինակ՝ «հարություն»-ը որպես հասրակ գոյական հոլովվում է այսպես. «հարության», իսկ որպես անձնանուն՝ «Հարությունի»: Հը՞ն:

Ուրեմն՝ սենց. բաժանենք հաճելին օգտակարից:

Սկզբից՝ օգտակարը:

Պատասխան 4. Ճիշտը «Հայկօին» տարբերակն ա:
Պատասխան 5. Ճիշտը «Դատարկությունի» տարբերակն ա: Անունը մնում ա անուն:

[Chuk]

Մոդերատորական. Մնացեք քաղաքակիրթ քննարկման սահմաններում: Գրառումների հեղինակները տուգանվել են, գրառումների համապատասխան հատվածները հեռացվել:

[AniwaR]

Անցնենք գլխավոր հարցերին.

Պատասխան 5. Ճիշտը «Դատարկությունի» տարբերակն ա: Անունը մնում ա անուն:

Ինչու՞, որտե՞ղ է գրված, որ անձնանունները ներքին հոլովման չեն ենթարկվում: Իսկ միգուցե «Հարության» կամ «Դատարկության» տարբերակնե՞րն էլ են ճիշտ, ուղղակի մենք չենք գործածում:

Նախորդ նախադասության մեջ պարույկը ճի՞շտ եմ դրել:

[lusattik]

Պատասխան 4. Ճիշտը «Հայկօին» տարբերակն ա:

Իսկ կա՞ կանոն, ըստ որի Հայկօին տարբերակը ճիշտ լինի:Ես, ճիշտն ասած, անձնանունների հետ կապված բացառություն չեմ հիշում:

[AniwaR]

Կարալյոկն արքայաարմավն ա

Էսօր «Հայերեն ուղղագրական, ուղղախոսական, տերմինաբանական բառարան»-ում նայել եմ. «արքայաարմավ» բառ չկար, իսկ «արքայանարինջ» կար: «Արքա»-յով սկսվող կային նաև «արքայասալոր», «արքայասունկ» և «արքայատանձ» բուսաբանական տերմինները. հետաքրքիր է՝ սրա՞նք ինչեր են:

[Chuk]

Երեկ «Թարգմանության նկատված վրիպակներ» թեմայում մի հարց առաջացավ, որը այսօր համենայն դեպս ճշտեցի լեզվաբանի հետ: Քանի որ անձնական զրույցներից իմացա, որ հարցն ուրիշների մոտ էլ կա, որոշեցի այստեղ մի քիչ մանրամասն գրեմ: Նախ մեջբերեմ խնդրահարույց գրառումը.

Չուկ: Կանոնը սա է.
Թվականների հետ սովորաբար եզակի ձևեր են դրվում, օրինակ` երկու գիրք, չորս ընտանիք ևն:
Սրանց հետ բայերն էլ /ստորոգյալները/ ավելի հաճախ եզակի են դրվում. <Երկու գիրք պակասում է>, <Չորս ընտանիք բնակարան ձեռք բերեց>:
Հոգնակին սխալ չէ, սակայն նախընտրելին եզակին է:
Մեկ այլ կանոն էլ ասում է, որ ներառման դեպքում միայն հոգնակի է դրվում, օրինակ` <Երկուսը եկան>, <Հինգը մեկնեցին> ևն:

Վերաձևակերպումը Պ. Բեդիրյանի <Հայ լեզուն և մեր խոսքը> գրքից է` իմ դասախոսի գրքից (էջ 109):

Քո բերած օրինակ միաժամանակ ճիշտ է և ճիշտ չէ: <Կատուները մլավում են> նախադասությունը կազմությամբ ճիշտ է, սակայն ցավոք, թվականի ու իմ առաջարկության հետ կապ չունի, սխալ օրինակ է: Առավել սխալ է թվականի հետ կապ չունեցող մի օրինակ բերել հավասարեցնել թվականին ու դրանից բխեցնել թվականին վերաբերող կանոն: <5 հոգի դիտում է> և <1 հոգի դիտում է> ձևակերպումները հավասարապես ճիշտ են, բայց եթե փոխես կամ չփոխես էլ, ես կարող եմ լեզվական ուղղումներ այլևս չանել այստեղ: Կրթությունս և մասնագիտությունս բավականաչափ թույլ են տալիս, որ լեզվին վերաբերող այս կամ այն ուղղումն անեմ: Կարծում ես, թե ես հաճո՞ւյք եմ զգում որևէ դիտողություն անելուց: Նպատակս ավելի գրագետ Ակումբ տեսնելն է: Ես այդքան ժամանակ չունեմ, որ յուրաքանչյուր ասածս պնդեմ մի քանի անգամ, ապացուցեմ գրքերով կամ այլ աղբյուրներով:

Հ.Գ. Բլոգի` <ընդլայնված ռեժիմով> խմբագրման ժամանակ այս նախադասությունն է բերում. <Այս գրառումը ջնջելու համար ընտրեք ներքևում բերված տարբերակներից մեկն, ապա սեղմեք 'Ջնջել այս գրառումը' կոճակը>: Այստեղ էլ բարեհնչության սխալ կա:

Երբ ուղիղ ձևով անուն անդամը համաձայնության մեջ է մտնում բայի հետ, ստացվում է արտաքին խաբկանք, որ կարելի է օգտագործել և՛ հոգնակի, և՛ եզակի ձևը: Օրինակ.
- Երկու հոգի մտան խանութ,
- Երկու հոգի մտավ խանութ:
Բավական է անուն անդամը ստանա հոլովական որևէ վերջավորություն, այսինքն՝ թեքվի, արդեն չենք կարող ասել «երկու հոգով մտավ խանութ»: Միանգամից պարզ է դառնում, որ անպայման բայական ձևը պիտի թվով համաձայնեցվեր անուն անդամի հետ: Դրանից ելնելով էլ շատ ավելի մեծ լեզվաբաններ քան Պ. Բեդիրյանն է, որն իհարկե հարգանքի արժանի լեզվաբան է և այս պահին շատ դասագրքեր ունի, օրինակ Աբեղյանը, Աղայանը, Բարսեղյանը, նույնիսկ պրոֆեսոր Գուրգեն Սևակը համարում են, որ համաձայնություն ասածը նկատի ունի առաջին հերթին թիվը, իսկ հետո մնացած բոլոր բաները: Ես լեզվաբան չեմ, գրում եմ լեզվաբանի կարծիք: Ավելին, փորձենք ինքնուրույն այդ կարգի օրինակներ բերել և կտեսնենք, որ ուղիղ ձևով միգուցե և շատ օտար չի հնչում, բայց հոլլոված ձևով ծիծաղելի է դառնում:

Օրինակ.
- 5 հոգով ժողով արեցին,
- 5 հովով ժողով արեց:
Եթե նկատեցիք երկրորդ նախադասության ողջ իմաստը փոխվեց, որովհետև կատարողն արդեն այդ հինգ հոգին չէին, այլ չերևացող ենթական, օրինակ՝ ուսուցիչը, դասախոսը կամ մեկ այլ անձ: Իսկ մենք ընդամենը ուզում էինք ասել, որ 5 հոգի իրար հետ ժողով էին արել:

Չեմ ուզում ավելի խորանալ, որովհետև Բեդիրյանին չեմ կարդացել ու չգիտեմ, թե ինքն իրականում ինչ է գրել, նրա գրածը ճի՞շտ է մեկնաբանվել, թե՞ ոչ:

[AniwaR]

Գլխավոր էջին, թեմաների մասին տեղեկություններում՝
2 դիտումներ, կամ, ավելի ընդհանուր՝ N դիտումներ (N>1)

Սա նման է նրան, որ մեկը խանություն ասի. «ինձ երկու շշեր կաթ տվեք, խնդրեմ»:

Իմ հիշելով, տվյալ դեպքում կանոնը հետևյալն է. եթե քանական թվականի (բնականաբար 1-ից մեծ) և հաշվելի գոյականի միջև չկա ածական, ապա գոյականը մնում է եզակի թվով՝ 3 խնձոր, իսկ եթե կա ածական, ապա գոյականը դրվում է հոգնակի թվով՝ 3 հյութեղ խնձորներ:

[Sphinx]

Իմ հիշելով, տվյալ դեպքում կանոնը հետևյալն է. եթե քանական թվականի (բնականաբար 1-ից մեծ) և հաշվելի գոյականի միջև չկա ածական, ապա գոյականը մնում է եզակի թվով՝ 3 խնձոր, իսկ եթե կա ածական, ապա գոյականը դրվում է հոգնակի թվով՝ 3 հյութեղ խնձորներ:

Եզակիի օգտին վկայող լավագույն օրինակը՝ չափի միավորների կիրառումն է մեզանում՝1մետր և 15 մետր , 1կիլոգրամ և 25կիլոգրամ և այլն:
Իսկ , ինչ վերաբերում է հոգնակիի կիրառման կանոնին՝ կապված ածականի հետ , ապա միշտ չէ, որ ածականը խանգարում է անվան եզակի թվով օգտագործելուն. դա կապված է տրամաբանական շեշտից, բացի այդ չի բացառվում, որ անունն ինքը կազմված լինի ածական+գոյականից, օր 3 Կարմիր գլխարկ տեսա:

[AniwaR]

բացի այդ չի բացառվում, որ անունն ինքը կազմված լինի ածական+գոյականից, օր 3 Կարմիր գլխարկ տեսա:

Այս մեկն ինքնըստինքյան հասկանալի է:

Իսկ , ինչ վերաբերում է հոգնակիի կիրառման կանոնին՝ կապված ածականի հետ , ապա միշտ չէ, որ ածականը խանգարում է անվան եզակի թվով օգտագործելուն. դա կապված է տրամաբանական շեշտից,

Իսկ այս մեկը կխնդրեի ավելի պարզաբանել: Այդ տրամաբանական շեշտն ինչպե՞ս կարելի է որոշել, օրինակներ կբերե՞ք:

[Sphinx]

Իսկ այս մեկը կխնդրեի ավելի պարզաբանել: Այդ տրամաբանական շեշտն ինչպե՞ս կարելի է որոշել, օրինակներ կբերե՞ք/

Ահա կոնկրետ օրինակներ.
Դասարանն ունի 3 գերազանցիկ աշակերտ:
Դասարանի 3 գերազանցիկ աշակերտները պարգևատրվեցին գովասանագրերով:

[Sphinx]

Էսօր «Հայերեն ուղղագրական, ուղղախոսական, տերմինաբանական բառարան»-ում նայել եմ. «արքայաարմավ» բառ չկար, իսկ «արքայանարինջ» կար: «Արքա»-յով սկսվող կային նաև «արքայասալոր», «արքայասունկ» և «արքայատանձ» բուսաբանական տերմինները. հետաքրքիր է՝ սրա՞նք ինչեր են:

արքայասուկ- шампиньон

Մնացած արքաների մասին առայժմ տեղեկություն չունեմ...

[AniwaR]

Մի բան ասեմ էլի: Ինչ-որ բան չի բռնում վերոգրյալների հետ:

Բավական է անուն անդամը ստանա հոլովական որևէ վերջավորություն, այսինքն՝ թեքվի, արդեն չենք կարող ասել «երկու հոգով մտավ խանութ»: Միանգամից պարզ է դառնում, որ անպայման բայական ձևը պիտի թվով համաձայնեցվեր անուն անդամի հետ:

Chuk, դու օրինակ ես բերել «հոգի» բառով, որը տվյալ դեպքում հոգնակի թիվ չի էլ ստանում:

Նախ ասեմ, որ համաձայն չեմ նաև սրա հետ.

Եզակիի օգտին վկայող լավագույն օրինակը՝ չափի միավորների կիրառումն է մեզանում՝1մետր և 15 մետր , 1կիլոգրամ և 25կիլոգրամ և այլն:

«Մետր», «կիլոգրամ» և նմանատիպ բառերը իմաստային տեսանկյունից մի քիչ նման չեն այլ գոյականներին, բացի դրանից, կարծես, հակասում են Չուկի բերած պնդմանը. մի՞թե ճիշտը հետևյալն է՝

60 րոպեն հավասար են 1 ժամի:

Այստեղ «60 րոպեն» կարծես մի ամբողջություն է ընկալվում, ոչ թե 60 հատ նույն երևույթից...

Հետո, մի բան էլ եմ նկատել. կարծես՝ միշտ չէ, որ թվականից հետո անմիջապես դրվող գոյականը պետք է լինի եզակի. մասնավորապես՝ «ը» որոշյալ հոդը ստանալու դեպքում.

Երկու ընկերը մտան խանութ: - Չի հնչում
Երկու ընկերները մտան խանութ:

Համաձայն չեմ նաև սրա հետ.

Ավելին, փորձենք ինքնուրույն այդ կարգի օրինակներ բերել և կտեսնենք, որ ուղիղ ձևով միգուցե և շատ օտար չի հնչում, բայց հոլլոված ձևով ծիծաղելի է դառնում:

Օրինակ.
- 5 հոգով ժողով արեցին,
- 5 հովով ժողով արեց:

«5 հոգով»-ը ենթական չէ, որպեսզի ստորոգյալը համաձայնեցվի դրա հետ: Ենթական թաքնված է, որը կարելի վերականգնել «նրանք»-ի տեսքով.

Նրանք 5 հոգով ժողով արեցին:
Նա 5 հոգով ժողով արեց:

Սենց... Խճճվել եմ... ))

[Արևհատիկ]

Մի հարց էլ ես տամ: Միշտ մտածում եմ, թե էս երկու տարբերակներից որն ա՞ ճիշտ՝
1.Ինձ համար
2.Իմ համար