Քաղաքական քննարկումներ՝ թեմայից դուրս

[Tig]

Մենք վատ ազգ ենք էսօրվա դրությամբ, ես դժվարությամբ եմ պատկերացնում էլի մի ուրիշ սենց տհաճ ժողովուրդ ոնց որ հիմա կա Հայաստանում: Պիտի փոխվենք: Չէ՞, ոչ մի լավ բան չսպասեք էս երկրում: Մենք ադրբեջանցիների, ղազախների, ուզբեկների, տաջիկների նման ազգ ենք: Հավայի գլուխներս խոթել ենք թե մենք եսիմ ինչ մի մեծ երևույթ ենք: Երեսուն տարվա ընթացքում մի կիսատ քաղաք չենք կարում խելքի բերենք, մարդիկ հեսա էգուց մյուս օրը մարսի վրա են քաղաք սարքելու: Գցել ենք բերաններս, հյուրասեր ենք, ընկերասեր ենք, բաց սիրտ ունենք, եսիմ ինչ: Զահրումար ունենք: Էդ սովորական մարդկային հատկանիշներ են, բոլոր ազգերն էլ տենց են, էդ առումով վատ ազգ չկա, բոլորն էլ բարի են, մեկ մեկ օգնում են իրար, իրար տուն հյուր են գնում, մուրացկաններին հաց ու շոր են տալիս, բան: Էդ ազգի լավ ու վատ լինելու հետ կապ չունի: Վերջ, ուրիշ ոչ մի բան չկա որ ասես էդ կողմից հայերը լավ ազգ են:
Պետք ա վերջապես հասկանալ սա, ու աշխատել էս ուղղությամբ, ուրիշ ազգերը մորից լավ չեն ծնվել, աշխատանք ա տարվել էս ուղղությամբ, ու մեծ աշխատանք: Ոչ մի խելքը գլխին ազգ չի ասել մենք լավն ենք, մեզ փոխվել պետք չի, այլ վեր են հանել կեղտն ու ոչնչացրել են: Մենք ու մի քանի մեր նման էլի խղճուկ երկիր գիտենք թե մենք աշխարհի սուրբն ենք, մնացածի էլ բախտն ա բերել էնքան որ: Էս կեղտի մեջ էլ մեր տգիտության ու ապիկարության հետևանքով չի որ ենք, իշխանությունն են զավթել: Ո՞վքեր են զավթել, ո՞նց են զավթնլ, մենք սիրուն իրար հյուրասիրում էին, պուպուշ պուպուշ բաներ էինք անում, օգնում էինք իրաի, մեկ էլ տեսանք իշխանությունը զավթեցին:
Տենց չի: Մենք վատն ենք: Մեր մեջ շատ, շատ-շատ կեղտոտ բարքեր կան: Ու մինչև մենք սա չնկատենք, չսկսենք սրա մասին խոսել, ոչ մի դրական փոփոխություն էս երկրում չի լինելու

Եզրահանգում, մենք անհատական մակարդակում լավն ենք, ազգային մակարդակում վատը...

Խելքին մոտ ա, բայց էլի լիարժեք բացատրություն չի... Բոլորիս մտքերում ինչոր կիսատ բան կա...

[Շինարար]

Մենք վատ ազգ ենք էսօրվա դրությամբ, ես դժվարությամբ եմ պատկերացնում էլի մի ուրիշ սենց տհաճ ժողովուրդ ոնց որ հիմա կա Հայաստանում: Պիտի փոխվենք: Չէ՞, ոչ մի լավ բան չսպասեք էս երկրում: Մենք ադրբեջանցիների, ղազախների, ուզբեկների, տաջիկների նման ազգ ենք: Հավայի գլուխներս խոթել ենք թե մենք եսիմ ինչ մի մեծ երևույթ ենք: Երեսուն տարվա ընթացքում մի կիսատ քաղաք չենք կարում խելքի բերենք, մարդիկ հեսա էգուց մյուս օրը մարսի վրա են քաղաք սարքելու: Գցել ենք բերաններս, հյուրասեր ենք, ընկերասեր ենք, բաց սիրտ ունենք, եսիմ ինչ: Զահրումար ունենք: Էդ սովորական մարդկային հատկանիշներ են, բոլոր ազգերն էլ տենց են, էդ առումով վատ ազգ չկա, բոլորն էլ բարի են, մեկ մեկ օգնում են իրար, իրար տուն հյուր են գնում, մուրացկաններին հաց ու շոր են տալիս, բան: Էդ ազգի լավ ու վատ լինելու հետ կապ չունի: Վերջ, ուրիշ ոչ մի բան չկա որ ասես էդ կողմից հայերը լավ ազգ են:
Պետք ա վերջապես հասկանալ սա, ու աշխատել էս ուղղությամբ, ուրիշ ազգերը մորից լավ չեն ծնվել, աշխատանք ա տարվել էս ուղղությամբ, ու մեծ աշխատանք: Ոչ մի խելքը գլխին ազգ չի ասել մենք լավն ենք, մեզ փոխվել պետք չի, այլ վեր են հանել կեղտն ու ոչնչացրել են: Մենք ու մի քանի մեր նման էլի խղճուկ երկիր գիտենք թե մենք աշխարհի սուրբն ենք, մնացածի էլ բախտն ա բերել էնքան որ: Էս կեղտի մեջ էլ մեր տգիտության ու ապիկարության հետևանքով չի որ ենք, իշխանությունն են զավթել: Ո՞վքեր են զավթել, ո՞նց են զավթնլ, մենք սիրուն իրար հյուրասիրում էին, պուպուշ պուպուշ բաներ էինք անում, օգնում էինք իրաի, մեկ էլ տեսանք իշխանությունը զավթեցին:
Տենց չի: Մենք վատն ենք: Մեր մեջ շատ, շատ-շատ կեղտոտ բարքեր կան: Ու մինչև մենք սա չնկատենք, չսկսենք սրա մասին խոսել, ոչ մի դրական փոփոխություն էս երկրում չի լինելու

Արեա, կարաս ինձ ատես, բայց ես արդեն մտածում եմ, որ դու ինչ-որ փողի կանալ ես կպցրել, որ ինտերնետներում սենց բաներ գրես, ժողովրդին բարոյալքելու փորձեր անես, համոզես, որ մենք արժեհամակարգային անկում ունենք: Խոսալու բան էլ չունեմ:

[Շինարար]

Կներես, ինձ պիտի թույլ չտայի սենց բան ասել: Բայց ասվածն ասած ա, փոխել չեմ կարող:

[Արէա]

Արեա, կարաս ինձ ատես, բայց ես արդեն մտածում եմ, որ դու ինչ-որ փողի կանալ ես կպցրել, որ ինտերնետներում սենց բաներ գրես, ժողովրդին բարոյալքելու փորձեր անես, համոզես, որ մենք արժեհամակարգային անկում ունենք: Խոսալու բան էլ չունեմ:

Կարող ա տենց էլ կա: Չես կարա ասես: Հայ ենք չէ՞:

[Արէա]

Եզրահանգում, մենք անհատական մակարդակում լավն ենք, ազգային մակարդակում վատը...

Խելքին մոտ ա, բայց էլի լիարժեք բացատրություն չի... Բոլորիս մտքերում ինչոր կիսատ բան կա...

Տիգ ջան չգիտեմ: Մենակ գիտեմ մի բան, մենք շատ վատ ենք մեզ պահում կողքինների, հարևանների, ծանոթների, անծանոթների, պատահական մարդկանց նկատմամբ:
Մենք շատ վատ սովորություններ ունենք:
Շատ վատ ենք դաստիրակում մեր երեխաներին, որովհետև չգիտենք ճիշտը ո՞րն ա, ո՞նց են անում:
Մեր աչքի առաջ միշտ շատ վատ օրինակներ են, ու չգիտես ինչի մեր մոտ ամենատականքը ամենահաջողակն ու ամենաերջանիկն ա:
Մենք գիտենք դա ա ճիշտը:
Ու տենց ենք ապրում:
Մենք էլ ենք ուզում հաջողակ ու երջանիկ լինենք ու շանտղություն ենք անում, որովհետև մեզ թվում ա դե դա ա միակ ձևը:
Սրանց մասին պիտի խոսվի:
Անընդհատ պիտի խոսվի:
Պիտի մաքրվի էս գողական կեղտոտ բարքերը:
Պիտի նորմալ, մարդավարի ապրել սովորեցնել էս մարդկանց:
Պիտի նորմալ, ազնիվ, գրագետ, համեստ, խելացի մարդու կերպար քարոզել:
20 տարի դրա հակառակն ա արվում:
Տեսնում ենք արդյունքը:
Հիմա արդեն ուշ ա:
Արդեն վաղուց պիտի սկսած լիենինք խոսել սրա մասին:
Թե չէ մարդկանց թողել ծառ ու շենք ենք փրկում:
Թքած ունեմ ծառի վրա էլ, շենքի վրա, մարդկանց ա պետք փրկել: ՄԱՐԴՈՒՆ ա պետք փրկել: Մարդկանց մեջ էդ ՄԱՐԴՈՒՆ արթնացնել ա պետք:
Մնացածը հավայի բաներ են:
Ոչ մի պայքար ոչ մի լուրջ արդյունքի չի բերելու մինչև մենք չմտածենք սրա մասին: Մինչև չսկսենք պայքարել սրա դեմ:

[Chuk]

Հա, ճիշտ ես կարդացել հարցը: Մենք ծայրահեղ, աբսուրդի հասնող հանդուրժող ժողովուրդ ենք: Անձնական հարթակում չէ, հանրային: Անձնականում հանկարծ մեկը թթու խոսք ասի, կամ թարս նայի, կոկորդը կկռծենք: Բայց հանրային մակարդակում հանդուրժողակոնությունը ձգտում է անվերջ դրականի: Բայց էս դրականի հետևանքները լրիվ բացասական են: Մեր գլխին ինչ սարքում են մենք ձայն չենք հանում: Չեմ ասում հատ ու կենտ ընդվզումներ չկան, ես խոսում եմ հանրային մակարդակի մասին: Մենք դրան պատասխանում ենք առավելագույնը արտագաղթով: Հիմա հարց՝ Ինչո?ւ:

Տիգ ջան, ու նորից համաձայն չեմ:

Արի նորից նույն պատմական էքսկուրսը կատարենք: Շատ հեռու չգնանք, դիտարկենք իմ ձևակերպմամբ վերջին «քաղաքական շրջանը», որը ես համարում եմ 2008-ի կեղծված ընտրություններից հետո սկսվածը: Ի՞նչ եղավ 2008-ին, ավելի քան հարյուր հազար մարդ ընդվզեց: Իհարկե ամեն մեկը իր չափով. մեկը մենակ երեկոները հանրահավաքին լինելով, մյուսը Ազատության հրապարակում գիշերելով, երրորդը մարտի 1-ին ոստիկանից խլած դուբինկան ձեռին: Սա արդեն հիմնահատակ հերքում ա քո տեսակետը, որ մենք հանրային հարթակում հանդուրժող ենք:

Դու գուցե կասես, որ արդյունքի չենք հասել, հետևաբար վերջնարդյունքում ստացվում է, որ հանդուրժող ենք: Բացարձակ սխալ մոտեցում ցուցաբերած կլինես, եթե էդպիսի բան ասես: Արի օրինակը վերցնենք սևամորթ ստրուկի վրա, ով մի օր էլ չի դիմանում, ընդվզում ա, կանգնում ու թքում ա ստրկատերի դեմքին, ասում վերջ, ես էլ քո ստրուկը չեմ, ես ազատ մարդ եմ, հետո ստանում ա մտրակի 1000 հարված, ծեծվում ահավոր ձևի: Դրանից հետո տենց ջարդված մարմնով մի կերպ կանգնում ա ոտի վրա ու ասում. «ես ազատ մարդ եմ», ճակատին ստանում հրացանի փամփուշտ, ու անգամ գերեզման չի ունենում, դիակը գցում են գետը, տանում ա: Ի՞նչ ես կարծում, ինքը հանդուրժո՞ղ էր, թե՞ անհանդուրժող: Իհարկե անհանդուրժող էր, չնայած որ արդյունքի չհասավ:

Նույն կերպ արդյունքի չհասանք 2008-ին: Պատճառները քննարկելը էս պահին այժմեական խնդիր չի, շատ ա խոսվել էս մասին, տարբեր կարծիքներ կան: Բայց մի արձանագրում կարող ենք հանգիստ անել. հանրային մակարդակում հանդուրժող չէինք, պարզապես չհաջողվեց հասնել հաղթանակին:

Սրանից հետո կամ «կզում» ու դառնում էինք հանդուրժող, կամ էլ շարունակում էինք անհանդուրժող լինել: Եղանք անհանդուրժող, վկան մի քանի ամիս հյուսիսային պողոտայի հանրային նստացույցը, վկան դրանից հետո եղող բազմահազարանոց ցույցերը: Էլի արդյունքի չհասանք, չկարողացանք հաղթել: ԲԱՅՑ անհանդուրժող էինք: Ուղղակի ուժներս չներեց, գուցե խելքներս չներես, հնարավորություններս չներեց:

Հետո մարեց հանրահավաքային ալիքը: Էստեղ գուցե դու կարողանայիր ասել, որ էդ պահից սկսած հանդուրժող դարձանք: Բայց էլի սխալված կլինես, որտև էս տարվա նախագահական ընտրություններից հետո Ազատության հրապարակ դուրս եկած քաղաքացին նորից ցույց տվեց, որ անհանդուրժող ենք: Հանրային մակարդակում անհանդուրժող: Ուրիշ հարց, որ նորից պարտվեցինք, որ շարունակություն չհետևեց, որ չնվաճեցինք մեր հաղթանակը: Բայց դա չի նշանակում որ հանդուրժող ենք:

Չի՛ նշանակում, որովհետև «անհանդուրժողականություն» ու «հաղթանակը» հոմանիշներ չեն: Դու կարող ես չհանդուրժել անարդարությանը, պայքարես դրա դեմ, բայց հաղթանակի չհասնես: Բայց որ մենք ունենք հանրային ռեսուրս, անարդարության դեմ հանրային ընդվզման ռեսուրս, դա փաստ է, որը ոչ մեկը չի կարող հերքել: Ու մեզ մնում է միայն ու միայն կարողանալ էդ ռեսուրսը օգտագործել, նորից ոտի կանգնեցնելու ձևը գտնել ու գտնել էդ ռեսուրսը ճիշտ օգտագործելու, այս անգամ արդեն հաղթանակի հասնելու ձևը: Այլ ոչ թե հուսահատվել, մեղքը գցել մեր «հանրային անգիտակցության» վրա, անարդուրյան դեմ «հանրային հանդուրժողականություն» կեղծ կատեգորիայի վրա:

[Գալաթեա]

Արէա, մամայիս տանը որ գողություն էր եղել (ախպորս նվիրած TV էին գողացել, BAXI-ի կաթսան, ֆոտոապարատը, տենց էլի), մեր դիմացի հարևանն էդ ժամանակ գյուղում էր եղել, մեր էդ զամոկն էլ էդքան հաջող չէր, ինչ մեղքս թաքցնեմ, հանգիստ իրանց գործն արել գնացել էին:
Հետո մամաս որ էլի բացակայում էր երկրից, ոնց որ գողության ժամանակ, ես ու Սասը գնացել էինք էդ տունը, նայելու՝ նորմալ ա ամեն ինչ թե չէ, լավ ուշ գիշեր էր, դուռը բացեցինք, մտանք ներս, մեկ էլ սոտովիիս զանգ ա գալիս ու դիմացի հարևանը, էն որ ասում ես՝ վատություն ա վեշնի անում, շշնջալով ասում ա՝ "Լիլիթ ջան, չեմ ուզում վախացնեմ քեզ, բայց հենց նոր մամայիդ դռան ձենը լսեցի, մոտեցա թաքուն ականջ դրեցի, ոնց ոևց որ մարդ կա ձեր տանը, ի՞նչ անեմ, միլիցա կանչե՞մ":
Ասեցի, որ ես եմ, հանգստացրի ու շնորհակալություն հայտնեցի:

Էս սենց էլի, ասեցի գրեմ:

[Արէա]

Գալաթեա ջան, եթե ուղղակի էնպես գրեցիր, լավ արեցիր, լավ պատմություն էր, սենց մարդիկ շատ կան, ապրեն իրանք, եթե իմ ասածի հետ էր կապված, կապը չտեսա:
Ես ասում եմ լավ մարդ չկա՞: Տենց բա՞ն եմ ասել:

[Գալաթեա]

Գալաթեա ջան, եթե ուղղակի էնպես գրեցիր, լավ արեցիր, լավ պատմություն էր, սենց մարդիկ շատ կան, ապրեն իրանք, եթե իմ ասածի հետ էր կապված, կապը չտեսա:
Ես ասում եմ լավ մարդ չկա՞: Տենց բա՞ն եմ ասել:

Բառացիորեն գուցեև չես ասել, բայց հատկապես վերջին գրառումիցդ դժվար ա այլ բան եզրահանգել:

[Արէա]

Բառացիորեն գուցեև չես ասել, բայց հատկապես վերջին գրառումիցդ դժվար ա այլ բան եզրահանգել:

Լավ, ես սխալ եմ արտահայտում մտքերս երևի: Իզուր էլ խոսում եմ էլի:

[Գալաթեա]

Լավ, ես սխալ եմ արտահայտում մտքերս երևի: Իզուր էլ խոսում եմ էլի:

Չէ, Արէա ջան, սիրելիս
Պարզապես բոլորիս հայտնի ճշմարտությունը, որ բոլոր մարդկանց մեջ կան և լավերը, և տականքը, դու մի քանի անգամ խտացրած գույներով ու քո բավականին ազդեցիկ գրիչով ներկայացնում ես մի լսարանի, որտեղ գիտես, գրեթե բացառապես լավ մարդիկ են հավաքված: Որոնք շատ լավ գիտեն էդ ամենը, հաստատ ռաստվել են կյանքի վատի ու կեղտի հետ...
Ու երբ որ դու տենց մռայլ-մռայլ գրում ես, մեկը ինձ մոտ՝ քեզ հակադրվելու ցանկություն ա առաջանում ու ցույց տալու, որ չէ, տենց չի, որ անկախ դառը իրականությանը, մեկ ա լավն ա ուժեղ ու նեկ ա լավն ա հաղթում:

[Tig]

Տիգ ջան, ու նորից համաձայն չեմ:

Արի նորից նույն պատմական էքսկուրսը կատարենք: Շատ հեռու չգնանք, դիտարկենք իմ ձևակերպմամբ վերջին «քաղաքական շրջանը», որը ես համարում եմ 2008-ի կեղծված ընտրություններից հետո սկսվածը: Ի՞նչ եղավ 2008-ին, ավելի քան հարյուր հազար մարդ ընդվզեց: Իհարկե ամեն մեկը իր չափով. մեկը մենակ երեկոները հանրահավաքին լինելով, մյուսը Ազատության հրապարակում գիշերելով, երրորդը մարտի 1-ին ոստիկանից խլած դուբինկան ձեռին: Սա արդեն հիմնահատակ հերքում ա քո տեսակետը, որ մենք հանրային հարթակում հանդուրժող ենք:

Դու գուցե կասես, որ արդյունքի չենք հասել, հետևաբար վերջնարդյունքում ստացվում է, որ հանդուրժող ենք: Բացարձակ սխալ մոտեցում ցուցաբերած կլինես, եթե էդպիսի բան ասես: Արի օրինակը վերցնենք սևամորթ ստրուկի վրա, ով մի օր էլ չի դիմանում, ընդվզում ա, կանգնում ու թքում ա ստրկատերի դեմքին, ասում վերջ, ես էլ քո ստրուկը չեմ, ես ազատ մարդ եմ, հետո ստանում ա մտրակի 1000 հարված, ծեծվում ահավոր ձևի: Դրանից հետո տենց ջարդված մարմնով մի կերպ կանգնում ա ոտի վրա ու ասում. «ես ազատ մարդ եմ», ճակատին ստանում հրացանի փամփուշտ, ու անգամ գերեզման չի ունենում, դիակը գցում են գետը, տանում ա: Ի՞նչ ես կարծում, ինքը հանդուրժո՞ղ էր, թե՞ անհանդուրժող: Իհարկե անհանդուրժող էր, չնայած որ արդյունքի չհասավ:

Նույն կերպ արդյունքի չհասանք 2008-ին: Պատճառները քննարկելը էս պահին այժմեական խնդիր չի, շատ ա խոսվել էս մասին, տարբեր կարծիքներ կան: Բայց մի արձանագրում կարող ենք հանգիստ անել. հանրային մակարդակում հանդուրժող չէինք, պարզապես չհաջողվեց հասնել հաղթանակին:

Սրանից հետո կամ «կզում» ու դառնում էինք հանդուրժող, կամ էլ շարունակում էինք անհանդուրժող լինել: Եղանք անհանդուրժող, վկան մի քանի ամիս հյուսիսային պողոտայի հանրային նստացույցը, վկան դրանից հետո եղող բազմահազարանոց ցույցերը: Էլի արդյունքի չհասանք, չկարողացանք հաղթել: ԲԱՅՑ անհանդուրժող էինք: Ուղղակի ուժներս չներեց, գուցե խելքներս չներես, հնարավորություններս չներեց:

Հետո մարեց հանրահավաքային ալիքը: Էստեղ գուցե դու կարողանայիր ասել, որ էդ պահից սկսած հանդուրժող դարձանք: Բայց էլի սխալված կլինես, որտև էս տարվա նախագահական ընտրություններից հետո Ազատության հրապարակ դուրս եկած քաղաքացին նորից ցույց տվեց, որ անհանդուրժող ենք: Հանրային մակարդակում անհանդուրժող: Ուրիշ հարց, որ նորից պարտվեցինք, որ շարունակություն չհետևեց, որ չնվաճեցինք մեր հաղթանակը: Բայց դա չի նշանակում որ հանդուրժող ենք:

Չի՛ նշանակում, որովհետև «անհանդուրժողականություն» ու «հաղթանակը» հոմանիշներ չեն: Դու կարող ես չհանդուրժել անարդարությանը, պայքարես դրա դեմ, բայց հաղթանակի չհասնես: Բայց որ մենք ունենք հանրային ռեսուրս, անարդարության դեմ հանրային ընդվզման ռեսուրս, դա փաստ է, որը ոչ մեկը չի կարող հերքել: Ու մեզ մնում է միայն ու միայն կարողանալ էդ ռեսուրսը օգտագործել, նորից ոտի կանգնեցնելու ձևը գտնել ու գտնել էդ ռեսուրսը ճիշտ օգտագործելու, այս անգամ արդեն հաղթանակի հասնելու ձևը: Այլ ոչ թե հուսահատվել, մեղքը գցել մեր «հանրային անգիտակցության» վրա, անարդուրյան դեմ «հանրային հանդուրժողականություն» կեղծ կատեգորիայի վրա:

Ընդհանուր վերլուծությանդ հետ համաձայն եմ: Բայց հենց հաղթանակի չհասնելն է խնդիրը: Ես ավելի գլոբալ եմ նայում հարցին: Վերջին մի քանի հարյուրամյակում մենք հաղթանակների ահավոր մեծ պակաս ունենք: Ու համոզված եմ դա մեր մտածողության հետևանք է: Խնդիրը նրանում է, որ մենք դեռ չենք կարողանում այդ մտածողության պոչը բռնել, հասկանալ պատճառները ու շտկել: Մենք մեծ պոտենցյալ ունենք: Մենք մեզանից ուժեղին ծնկի բերելու կարողություն ունենք, Արցախը վկա: Բայց մենք մեր ձեռքբերումները պահելու կարողություն չունենք... Ինչու?...
Արցախյան ազատամարտիկներից եմ լսել՝ պատերազմում ավելի հեշտ էր, քանի հիմա: Ցանկացած զինվորական կփաստի, որ գրավելը ավելի հեշտ է, քան պահելը: Ո?ւր է կորել, մեր պահելու, պահպանելու ունակությունը: Էլի կասես խնդիրը իշխանություններն են, մեր ձեռք բերածը փաստացի իրենք են տնօրինում... Է հա, բայց ինչու?, ինչո?ւ են իրանք այնպիսին, ինչպիսին որ կան: Ու խոսքս վերջին 20 տարվա մասին չի, ոչ էլ վերջին 200 տարվա մասին, այլ շատ ավելիի մասին է: Ինչո?ւ չինացի իշխանավորը իր երկրի հզորացման մասին կմտածի, ու ոչ միայն կմտածի, այլև կգործի, իսկ մերը ոչ: Ես միշտ էն կարծիքին եմ եղել, որ դա հանրային, գումարային մտածողության արդյունք է, քանի որ էդ իշխանավորը օդից չի իջել, այլ այս հանրույթից է աճել: Ինչո?ւ ենք թողել, որ նման բոսյակները աճեն: Ու էսօր էլ մեր կողքի սուտի ճիվաղներին չենք ճզմում ու կրկին թողում ենք աճեն /Բիձու ականջը կանչի/: Վախկոտ ենք՝ գուցե, բայց բոլորս? Չէ, ոնց պտտվում եմ խնդիրը արժեհամակարգային է, ենթագիտակցորեն մենք արդարացնում ենք իրանց վարք ու բարքը, դրա համար չենք ճզմում:

[Tig]

Տիգ ջան չգիտեմ: Մենակ գիտեմ մի բան, մենք շատ վատ ենք մեզ պահում կողքինների, հարևանների, ծանոթների, անծանոթների, պատահական մարդկանց նկատմամբ:
Մենք շատ վատ սովորություններ ունենք:
Շատ վատ ենք դաստիրակում մեր երեխաներին, որովհետև չգիտենք ճիշտը ո՞րն ա, ո՞նց են անում:
Մեր աչքի առաջ միշտ շատ վատ օրինակներ են, ու չգիտես ինչի մեր մոտ ամենատականքը ամենահաջողակն ու ամենաերջանիկն ա:
Մենք գիտենք դա ա ճիշտը:
Ու տենց ենք ապրում:
Մենք էլ ենք ուզում հաջողակ ու երջանիկ լինենք ու շանտղություն ենք անում, որովհետև մեզ թվում ա դե դա ա միակ ձևը:
Սրանց մասին պիտի խոսվի:
Անընդհատ պիտի խոսվի:
Պիտի մաքրվի էս գողական կեղտոտ բարքերը:
Պիտի նորմալ, մարդավարի ապրել սովորեցնել էս մարդկանց:
Պիտի նորմալ, ազնիվ, գրագետ, համեստ, խելացի մարդու կերպար քարոզել:
20 տարի դրա հակառակն ա արվում:
Տեսնում ենք արդյունքը:
Հիմա արդեն ուշ ա:
Արդեն վաղուց պիտի սկսած լիենինք խոսել սրա մասին:
Թե չէ մարդկանց թողել ծառ ու շենք ենք փրկում:
Թքած ունեմ ծառի վրա էլ, շենքի վրա, մարդկանց ա պետք փրկել: ՄԱՐԴՈՒՆ ա պետք փրկել: Մարդկանց մեջ էդ ՄԱՐԴՈՒՆ արթնացնել ա պետք:
Մնացածը հավայի բաներ են:
Ոչ մի պայքար ոչ մի լուրջ արդյունքի չի բերելու մինչև մենք չմտածենք սրա մասին: Մինչև չսկսենք պայքարել սրա դեմ:

Պիտի սրա պատճառը հասկանանք, որ կարողանանք պայքարել: Մինչև չհասկանանք, չենք կարող: Օրինակ ես ոնց գցում բռնում եմ, խորքային պատճառը չեմ կարում հասկանամ...

[Tig]

Չէ, Արէա ջան, սիրելիս
Պարզապես բոլորիս հայտնի ճշմարտությունը, որ բոլոր մարդկանց մեջ կան և լավերը, և տականքը, դու մի քանի անգամ խտացրած գույներով ու քո բավականին ազդեցիկ գրիչով ներկայացնում ես մի լսարանի, որտեղ գիտես, գրեթե բացառապես լավ մարդիկ են հավաքված: Որոնք շատ լավ գիտեն էդ ամենը, հաստատ ռաստվել են կյանքի վատի ու կեղտի հետ...
Ու երբ որ դու տենց մռայլ-մռայլ գրում ես, մեկը ինձ մոտ՝ քեզ հակադրվելու ցանկություն ա առաջանում ու ցույց տալու, որ չէ, տենց չի, որ անկախ դառը իրականությանը, մեկ ա լավն ա ուժեղ ու նեկ ա լավն ա հաղթում:

Լիլ ջան, ես էլ եմ համաձայն, որ վերջին հաշվով լավն ա հաղթում: Որ լավը ընդհանուր առմամաբ ավելի շատ ա քան թե վատը: Հակառակ դեպքում էս մոլորակը անմարդաբնակ կլիներ, մարդկությունը կկործանվեր: ՈՒ էս պահին հայ ազգի մեջ էլ դեռ գերակշռում է լավը, քանի որ կանք: Բայց էն աստիճան չի գերակշռում, որ կարողանանք մեջքներս շտկել ու տեղում դոփելու, կամ հետ գնալու փոխարեն, առաջ գնանք:

[Արէա]

Պիտի սրա պատճառը հասկանանք, որ կարողանանք պայքարել: Մինչև չհասկանանք, չենք կարող: Օրինակ ես ոնց գցում բռնում եմ, խորքային պատճառը չեմ կարում հասկանամ...

Տիգ ջան ես մոտավոր գիտեմ ինչ պիտի արվի, բայց հիմա որ ասեմ շատերն են նեղվելու, որովհետև դաժան բան եմ ասելու: Ավելի նուրբ ասեմ, մոտավորապես սենց.

Պիտի մաքրվի էս գողական կեղտոտ բարքերը:
Պիտի նորմալ, մարդավարի ապրել սովորեցնել էս մարդկանց:
Պիտի նորմալ, ազնիվ, գրագետ, համեստ, խելացի մարդու կերպար քարոզել:

Պատճառն էլ էս ա.

20 տարի դրա հակառակն ա արվում:

Բայց, քանի կան էս իշխանությունները սենց ա լինելու: Պետք ա, որ մեկը, ով հետո ա գալու, հասկանա սա, ու ցանկություն ունենա ուղղելու սա: Հակառակ դեպքում ով էլ լինի որոշ ժամանակ անց նույն ճահճի մեջ ենք հայտնվելու: