Քաղաքական քննարկումներ՝ թեմայից դուրս

[Արէա]

Էս ֆեյսբուքում եմ տեսել, շատ լավն ա: Էս էլ ա էդ արժահամակարգի բացակայության արդյունք: Արժեհամակարգ լիդերներն են ստեղծում, բայց երբ լիդերները մի արժեհամակարգ ունեն, ըստ որի տանողին քֆուր չի հասնում (ձեր տիիրոջ մերը ...) վերջը սենց ա լինում:

Փոքր ժամանակ ինձ միշտ պատմել են, որ մենք քոչվոր ցեղերի անվերջ արշավանքների զոհն ենք եղել, ու ես ակամայից ատում էի բոլոր քոչվոր ցեղերը: Հետո երբ մեծացա սկսեցի հետաքրքրվել թե ինչու Սովետական Народы Мира գրքում աշխարհի համարյա բոլոր պետությունների մշտական բնակչության ցուցակներում հայերը կան, նույնիսկ Աֆրիկյան երկրներում 15-20000 հայ անպայման նշված էր որպես մշտական բնակիչ: Մայրս բացատրեց «Նահապետ» ֆիլմի խնձորի ծառից թափվող ու գետի միջոցով տարբեր ափեր քշվող խնձորների օրինակով, և ես իհարկե ատեցի թուրքերին ևս մի անգամ, մեզ իրենց պես քոչվոր սարքելու համար...Հետո ավելի մեծացա ու մեկ էլ հոպլա` մեր երազած անկախությունը: Վե՜րջ հիմա Նահապետի ծառի խնձորները ոչ միայն ջուրը չի տանի, այլ էն տարածի սերմերից էլ հետ կբերի ու մեր այգին կծաղկի, ու մեկը հազար կդառնա, հազարը միլիոն, բա ո՞նց: Աշխարհասփյուռ հայությունը վերջապես տուն ունի, ու ր կարող է վերադառնալ ու էլ այլևս չդասվել քոչվոր գաղթականների շարքին:Բայց մի րոպե, էդքանը որ գան բա որտե՞ղ են տեղավորվելու: Պետք է մեզնից զավթածները հետ բերենք, որ մերոնք գան տեղ լինի: Փառք աստծո, բա ասում եք արդարություն չկա... Բերեցինք, բոլորը չէ, բայց մի լավ թիքա բերեցինք: Եկեք ձեզ մատաղ, հիմա հանգիստ եկեք...Հենց գաք հավաքվենք իրար գլխի, էլի կբերենք, դժվար չի, տեսա՞ք, ոնց մեկին տասը մեզանից շատին չոքացրեցինք ու մերը հետ առանք, դուք մենակ եկեք ձեզ մատաղ... Սպասեք, էս ու՞ր եք գնում: Ու՞ր... Չէ, չէ, սպասեք, ո՞նց թե ժամանակավոր, 800 տարի սպասել ենք էս օրվան եթե ոչ ավել, էս ու՞ր: Հե'յ, սպասե'ք ասում եմ, էս տունդ, հորդ գերեզմանը, ախպորդ շիրիմը եռաբլուրում էս ու՞մ ես թողնում... Ուրա՞ էն կինոն, սպասի, չէ Նահապետը չէ, ի՞նչ Նահապետ այ մարդ, Նահապետը բնիկ, տեղացի մի ազգի մասինա, էն մյուսը էն պառակտված ախպերն ախպոր դեմ դուրս եկած, էն որ ասումա «գաղթականի հոգի ունե'ք...» Այ էդ մեկը: Նայե'ք, սպասե'ք, այ ժողովուրդ բա էս ու՞մ համար էինք կռվում, ազատագրում, էն քոչվորների՞, ես ձեր քոչվոր հերն անիծեմ, հիմա ես ինքս ինձ ո՞նց ատեմ, ինքս ինձ քցել եմ գետը ու սպաաում թե ինձ որ մի անտեր ափը կհանի, սպասե՜ք... Ե՜ս ձեր քոչվոր... Էս խաղողի այգիները ինչի՞ չորացան այ մարդ, էս ծիրանները ինչի՞ եք կտրել անաստվածներ, էս անտա՞ռն ինչ եղավ, ստեղ անտառ չէ՞ր... Ա՜խ... Աշխարհում էլ քոչվոր ցեղեր չեն մնացել, մի ցեղ է մնացել, միայն մի ցեղ, ուր չկա գեթ մի ընտանիք, որի բոլոր անդամները ապրեն մի երկրում... Կարող ե՞ք ասել դա որ ցեղն է, աշխարհի ամենաքոչվոր, գաղթական ցեղը, որ ոչ թե գետն է քշել այլ ինքն է գետ դառած աշխարհով մեկ գնում ուրիշի հողերը ջրում իսկ իրենը անտեր ու անջուր թողնում, որ չորանա կասե՞ք: Ասում են գետի ակունքի կողքերը միշտ չոր ու ցամաք լեռներ են լինում ու քարեր ուրիշ ոչ մի բան... Ա՜խ, ցավում է, մի ասեք, թողեք մեռնեմ, չլսեմ անունը էդ ցեղի` ես ձեր գաղթական հերն եմ անիծել...

[Շինարար]

Ես համաձայն չեմ: Էդ արժեհամակարգային անկում ասածը իշխանություններին ձեռնտու, իրանց կողմից քարոզվող գաղափարներ են, յանի ամեն ժողովուրդ իր իշխանություններին արժանի ա, յանի դուք եք մեզ ընտրել, մենք հո գիտենք, որ մենք չենք ընտրել: Անտաղանդ երգիչներին ա ձեռնտու, յանի ժողովուրդն էս ա լսում, մենք հո գիտենք, որ մեր գեղում էս տարի մայրաքաղաքից եկած ոչ մի երգչի համերգ չկայացավ, տոմսեր չծախվեցին, ու դրա կողքին ճաշակով, լավ ներկայացումները անցնում են լեփ-լեցուն դահլիճներում, էս էն հարցի պատասխանը, թե փող չկա, դրա համար չեն տոմս առնում, փող չկա, բայց արժեքավոր բանի համար մի 400 մարդ կարողանում ա գումար առանձնացնել, մենք հո գիտենք, որ մարդիկ հեռուստացույց չեն նայում, համենայն դեպս հայկական ալիքներ, ինչքան ուզում ա հեռուստատեսությունները գովազդատուներին խաբեն, թե մեր վարկանիշը սենց ա, նենց ա:
Մի քիչ հավատն ա պակասել, մի քիչ չէ, շատ, էլ կայծը հերիք չի կրակ վառելու համար, բայց որ բոցեր լինում են, լավ էլ հրդեհվում ա, նախագահական ընտրությունները ձեզ օրինակ, իրոք բոց էր, իրոք ժողովուրդը հրդեհվեց, բայց ժողովուրդն ի՞նչ անի, որ էն մարդը, ով կանգնած էր վառարանի կողքին, կրակի վրա սառը ջուր լցրեց, ու մեծ դժվարությամբ, տանջանքի գնով, աղոթքով կրակը հանգցրեց: Մեր ժողովուրդը լավ ժողովուրդ ա, ու վերջին 20 տարում մեր ժողովրդի մոտ ձեր տերմինաբանությամբ ասած արժեհամակարգային վերելք եմ նկատում, միայն ու միայն:

[Արէա]

Ես համաձայն չեմ: Էդ արժեհամակարգային անկում ասածը իշխանություններին ձեռնտու, իրանց կողմից քարոզվող գաղափարներ են, յանի ամեն ժողովուրդ իր իշխանություններին արժանի ա, յանի դուք եք մեզ ընտրել, մենք հո գիտենք, որ մենք չենք ընտրել: Անտաղանդ երգիչներին ա ձեռնտու, յանի ժողովուրդն էս ա լսում, մենք հո գիտենք, որ մեր գեղում էս տարի մայրաքաղաքից եկած ոչ մի երգչի համերգ չկայացավ, տոմսեր չծախվեցին, ու դրա կողքին ճաշակով, լավ ներկայացումները անցնում են լեփ-լեցուն դահլիճներում, էս էն հարցի պատասխանը, թե փող չկա, դրա համար չեն տոմս առնում, փող չկա, բայց արժեքավոր բանի համար մի 400 մարդ կարողանում ա գումար առանձնացնել, մենք հո գիտենք, որ մարդիկ հեռուստացույց չեն նայում, համենայն դեպս հայկական ալիքներ, ինչքան ուզում ա հեռուստատեսությունները գովազդատուներին խաբեն, թե մեր վարկանիշը սենց ա, նենց ա:

Մենք ենք ընտրել, եթե նախագահին էլ չէ, խորհրդարանը 90%-ով մենք ենք ընտրել: Գիտեմ, տեսել եմ տրամադրվածություններն ու գործընթացներն էդ օրերին: Անգամ ընդդիմությունը հհկ-ի 750 հազար ձայնից հետո համարյա չէր խոսում ընտրակեղծիքների մասին, որովհետև դասական իմաստով դրանք համարյա չկային, լավ էլ ընտրել ենք:

Մի քիչ հավատն ա պակասել, մի քիչ չէ, շատ, էլ կայծը հերիք չի կրակ վառելու համար, բայց որ բոցեր լինում են, լավ էլ հրդեհվում ա, նախագահական ընտրությունները ձեզ օրինակ, իրոք բոց էր, իրոք ժողովուրդը հրդեհվեց, բայց ժողովուրդն ի՞նչ անի, որ էն մարդը, ով կանգնած էր վառարանի կողքին, կրակի վրա սառը ջուր լցրեց, ու մեծ դժվարությամբ, տանջանքի գնով, աղոթքով կրակը հանգցրեց: Մեր ժողովուրդը լավ ժողովուրդ ա, ու վերջին 20 տարում մեր ժողովրդի մոտ ձեր տերմինաբանությամբ ասած արժեհամակարգային վերելք եմ նկատում, միայն ու միայն:

Ես երևի ուրիշ երկրում եմ ապրում:

[Արէա]

Էսօր շատ են խոսում թե հիմա հոյակապ երիտասարդություն ունենք, ակցիաներ են անում, սովորում են, արվեստով են զբաղվում, նվագում են, երգում, եսիմ ինչեր են անում, մեր ազգի ապագան են ֆլան ֆստան: Բայց թե ուր են էդ երիտասարդները չգիտեմ, էն փաբերի 100-200 հոգու մասի՞ն ա խոսքը: Հլը կվառտալ եկեք, բանգլադեշ գնացեք, մասիվ հելեք, արեշով ֆռացեք, բան, դպրոցները մտեք, հայաթներում կանգնեք մի երկու րոպե, գյուղեր գնացեք, բիսեդկեքում նայեք, կտեսնեք թե ինչքան լավն են մեր երիտասարդները ու թե ինչ հոյակապ ապագա ենք մենք ունենալու:

[Արէա]

Ի դեպ, սա նորմալ ա, սա ժողովրդի վատը լինելու մասին չի խոսում, ցանկացած երկրում, որտեղ պետական մակարդակով ոչ մի իրապես բարոյական արժեք ներկայացվող երևույթ չի պրոպագանդվում, սենց ա լինելու:
Սա չի նշանակում թե պետությունը պիտի սկսի ագիտացիայով զբաղվել, ոչ: Դրա համար կան մարդիկ. երաժիշտներ, գրողներ, նկարիչներ, արվեստագետներ, սպորտսմեններ, որոնք հենց դրա համար են կոչված, որ ազնվացնեն, վեր բարձրացնեն հասարակության գեղեցիկ, լավ կողմերն ու պախարակեն վատը, բայց դրա համար պետք ա որ չկոտրեն էդ մարդկանց բուռնաշատիպ կենդանիրը, որ նորմալ մարդիկ մնան երկրում ու ստեղծագործեն, լույս սփռեն, ոչ թե նունե մունեների հույսին մնա էս ամեն ինչը:

[Շինարար]

Մենք ենք ընտրել, եթե նախագահին էլ չէ, խորհրդարանը 90%-ով մենք ենք ընտրել: Գիտեմ, տեսել եմ տրամադրվածություններն ու գործընթացներն էդ օրերին: Անգամ ընդդիմությունը հհկ-ի 750 հազար ձայնից հետո համարյա չէր խոսում ընտրակեղծիքների մասին, որովհետև դասական իմաստով դրանք համարյա չկային, լավ էլ ընտրել ենք:

Արեա ջան, չեմ ուզում վիճել, որովհետև ես փաստեր չունեմ, ունեմ մենակ ծանոթ-բարեկամներ, հարևաններ, անձնական դիտարկումներ, ես իրանց հավատում են: Իրանք չեն ընտրել:
Ինչ վերաբերվում ա ուրիշ երկրում ապրելուն, երևի, որովհետև վերջին քառորդ դարում իմ ապրած երկրում մարդիկ անկախություն են նվաճել, Արցախ են ազատագրել, երբ մեկի տունը վառվում ա, հյուրընկալում են, իրանց մի-մի հատ դոշակը տանում են տալիս, որ ծածկվի, փող են հավաքում, որ տուն առնեն էդ մարդու համար: Կարեկից են, աջակից են, իրար թև-թիկունք են: Էն մի տոկոս կեղտը, որը վերև ա բարձրացել ու իշխանությունների կողմից ամեն կերպ խրախուսվում ա դրա ցուցադրումը, քարոզումը, որպես ցուցանմուշային օրինակ դիտարկումը, իմ ապրած երկրում մեծամասնության կողքին մենակ նողկանք ա առաջացնում: Կարող ա իրանցից մեկն էլ Արամ Ասատրյան ա տանը լսում, բայց դրանով իր արժեհամակարգը չեմ համարում որ անկում ա պարել:
Բանակի օրինակին չանդրադարձա, բայց ուզում եմ: Նույն պատկերն ա ինչ երկրում, փոքրամասնություն կազմող մասսան սպայական անձնակազմի կողմից լծակներ ստանալով, փորձում ա իր դրվածքը հաստատել մեծամասնության վրա: Էնտեղ մեծամասնությանը դժվար ա ինչ-որ բան փոխել, որովհետև բանակում ընդվզման ամեն փորձ կարա շատ ծանր ճակատագրական հետևանքներ ունենա յուրաքանչյուրի համար, դրա համար մեծ մասամբ ասում են՝ ***** իրանց ****, էս 2 տարին բարով խերով անցկացնեմ, վերադառնամ իմ ընտանիքին: Քաղաքացիական կյանքում մեծ հաշվով ինչ-որ բան փոխելը ավելի հեշտ ա, դրա համար էլ երբ փոքրամասնությունը զավթում ա իշխանությունը, փորձում ա համակարգը ռազմականացնել:

[Chuk]

Ես բացատրեմ Տիր ջան: Դա էն ա, որ մարդը դաստիարակվում ա, ոչ թե մարդս մարդ լինլի սկզբունքով, այլ օրինակ՝ տես էս մարդը ինչ շուստրի ա, ինչքան բաների ա հասել: ՈՒ էդ շուստրի մարդը ունի հետևյալ որակները՝ խաբեբա է, զոռբա է, թալանչի է, մի խոսքով անմարդկային է: Այսինքն հասարակական էտալոն է դառնում նման որակներ ունեցող մարդը: Քանի դեռ էդ անտեր էտալոնը դրական որակներով օժտվածը չի, մենք էս փոսից դուրս չենք գալու: Իսկ էդ էտալոնը պիտի կերտվի անձնական օրինակներով: Խոսքը՝ տվյալ պարագայում զուտ էդ էտալոնին մատնանշելու համար պիտի օգտագործվի: Ուզում եմ ասեմ, որ դատարկ քարոզով չի լուծվի էս հարցը:

Տիգ, հանկարծ նենց տպավորություն չստանաս, որ կպած ուզում եմ քեզ հակաճառեմ: Ուղղակի հետաքրքիր հարց ես բարձրացրել, որը արժի մի հատ լավ քննել:

Ես էլ համաձայն չեմ «արժեհամակարգային անկում» ձևակերպմանը: Չէ, ես չեմ ասում, չկա տենց բան, կա, բայց կա նաև մեդալիոնի երկրորդ կողմը:

Մի քանի օր առաջ ինձ էլի զանգեցին, ասում են 600 դրամ տվեք, մանկական ամսագիր առեք, դրա հասույթով մենք հաշմանդամ երեխաների ենք բուժելու: Ես հաջողություն մաղթեցի իրանց ու հեռախոսը կախեցի: Որովհետև իմ մեջ վստահ եմ, որ իրանցը զուտ բիզնես ա, որում կեղտոտ ձևով օգտագործում են հաշմանդամ երեխաների անունը: Գուցե սխալվում եմ, բայց ես կարծում եմ, որ էդ նախաձեռնողը հենց քո ասած արժեհամակարգային անկմամբ մարդկանցից ա: Բայց հիմա նայենք մեդալիոնի մյուս կողմը: Էս «բիզնեսը» ծաղկում ա, նման տիպի ախմախ ամսագրերն ավելանում են, տպվում են ոչ քիչ քանակներով, վաճառվում են, հասույթ ա գոյանում: Գիտես ինչի՞: Որովհետև անկախ նրանից ես սխալվում եմ թե ճիշտ եմ նախաձեռնողի որակի մասին գնահատականներումս, հեռախոսի մյուս ծայրում, բնակարաններում, նստած են էն արժեհամակարգով մարդիկ, ովքեր գուցե մի քիչ էլ միամիտ են, բայց անկեղծ ուզում են օգնել հաշմանդամ երեխաներին, առնում են էդ ամսագրերը, տանում գցում աղբանոցը:

Նույն ձևի ինտերնետում մեզ ամեն օր մի նոր պատմություն են ներկայացնում, հիվանդ երեխայի, երիտասարդ կնոջ, մահամերձի, ով բժշկման համար ֆինանսական օգնության կարիք ունի: Նման պատմությունները ներկայացնում են անճարությունից, որտև չգիտեն էլ ուր դիմեն, բայց նաև էն պատճառով, որ տեսնում են, որ դա օգնում է: Որովհետև մոնիտորի էս կողմում կան լիքը մարդիկ, ովքեր իրենց 500, 1000, 5000, 100000 դրամը չեն զլանում տալ օգնելու համար, չնայած որ որոշ դեպքերում դա կարող ա գոտին ավելի պինդ ձգելով են անում:

Մի քանի օր առաջ ինտերնետը թնդացրեց մի աշակերտի պատմություն, ով դեմ էր գնացել դպրոցում հաստատված կարգերի: Մենք միանգամից հիացանք իրենով, համարելով, որ ինքը բացառիկներից է, որ ձեռնոց է նետում հոռի բարքերին, չնայած իր տարիքին: Բացառիկներից չի, էլի կան էդպիսիք, ուղղակի չեն հրապարակայնացվում: Մենք ավելի շատ հրապարակայնացնում իններորդ դասարանցի աղջնակների սեքսի մասին խոսող տեսահոլովակներն ու հայտարարում, որ արժեհամակարգային համակարգն անկում է ապրել:

2008-ի փետրվարյան նստացույցին ես չեմ եղել: Ծառայության մեջ էի: Բայց պատմություններն ինձ հուզում էին: Թե ինչպես էր մասնակիցներից ամեն մեկը հոգ տանում կողքի անծանոթի մասին, էլ կրակով, էլ սնունդով, էլ տաք թեյով, մեքենայով տուն տանելով ու ուրիշ բաներով: Դրանից կարծեմ մի տարի հետո էր, երբ արդեն Հյուսիսային պողոտայում էր նստացույց, նույն մթնոլորտն էր:

Իմ բոլոր ընկերները ապրում են ազնիվ կյանքով, վեհ նպատակներով: Նրանք մերժում են հանցանքը, ընտրում են բարոյականությունը: Երեխա ունեցողները երեխաներին դաստիարակում են այդ նույն արժեհամակարգով:


Ես չեմ հասկանում, թե ոնց կարել է էս ամեն ինչը չտեսնել: Սա է մեր հասարակությունը: Որի կողքին, այո, կան թափթփուկներ, կան ցածր արժեհամակարգ ընտրողներ:
Սրա համար լավ արժեհամակարգ ունեցողները պետք է աթոռից ուղղակի կարողանան գցել վատ արժեհամակարգ ունեցողներին: Միավորվեն ու «բռնեն գլխից»: Հավատա, հենց վերնախավը փոխվեց, քո ասած անկումային արժեհամակարգը, որոշակի շրջանակներում, սկսելու է դրական տեղաշարժ ապրել: Քանի դեռ երկիրդ տիրում է տականքը, հանցագործը, դու չես կարող, թող ներվի ինձ էս տերմինը, ավելի ստորին խավերի արժեհամակարգը ավելի լավացնես:

[Տրիբուն]

Հա... 100000 մարդ հավաքվում ու գրավում ա Բաղրամյանը, Սերժը թռնում ա բոստանի զաբոռի վրայով։
88-91–ին հույսեր կային ու հույս տվողներ կային։ 2008–ին հույս տվող կար։
Հիմա մենակ խույս են տալիս։ Սխալ բան չհասկանաք...

Ապեր, էս հարցով Մեֆին չեմ պատասխանի, քանի որ մեկա իրա էշն ա քշելու՝ հայկական իրականությունից կտրված Բայց քեզ ասեմ, որ բացարձակ հնարավոր չի համեմատել 88-91 թվականները հիմիկվա հետ: Ու էս նույնիսկ հույս կամ խույս տվողների հետ չի կապված:

88-91 թվականներին գործ ունեինք կործանվող երկրի ու քանդվող համակարգերի հետ, երբ շունը տիրոջը չէր ճանաչում: Նույնիսկ իշխանության գտնվող կոմունիստները բացարձակ պատկերացում չունեին, թե ինչ ա կատարվում երկրի հետ: 91-ին, հատկապես ГКЧП-ից հետո, ըստ էության արդեն ոստիկանություն, բանակ, ԿԳԲ, դատարաններ էլ չկային, ով ինչ ուզում անում էր:

Հիմա մեր մոտ լիարժեք կայացած քրեաօլիգարխիկ համակարգ ա, որը տնօրինում ա երկրի բոլոր տնտեսական ու ֆինանսական ռեսուրսներին, գտնվում ա իշխանության բոլոր ճյուղերում, մինչև ատամները զինված ու հաբռգած ա, ու մեջքին կանգնած ունի գործող ինստիտուտներ՝ ոստիկանություն, ԱԱԾ, դատախազություն, դատարաններ, ԱԺ, ու նույնիսկ Սահմանադրական Դատարան: Էս մարդիկ միայն իշխանություն չեն պահում հիմա, էս մարդիկ պահում են ունեցվացք, փող, ազդեցություն, կյանք: Իրանք շատ լավ գիտեն, որ եթե ընտրություններով նորմալ իշխանություն ձևավորվի, իրանցից ոչ մեկը մի օր ազատության մեջ չի կարա մնա, ու ողջ թալանածը փաստացի բռնագանձման ենթակայա:

[Տրիբուն]

Ես էդ արժեհամակարգային անկումը չեմ հասկանում էդ որն ա: Որ խնդրեմ, կբացատե՞ք: Թե չէ՞:

Շին ջան, ես էլ լավ չեմ պատկերացնում Կարող ա տենց գրագետ չկարանամ բացատրեմ, բայց երևի մոտավորապես էն ա, որ տնից դուրս ես գալիս, ու կես ժամ հետո ասում ես. «գ7 ըլնեմ, թե ես մեկ էլ տնից դուրս կգամ»:

[Շինարար]

Շին ջան, ես էլ լավ չեմ պատկերացնում Կարող ա տենց գրագետ չկարանամ բացատրեմ, բայց երևի մոտավորապես էն ա, որ տնից դուրս ես գալիս, ու կես ժամ հետո ասում ես. «գ7 ըլնեմ, թե ես մեկ էլ տնից դուրս կգամ»:

Տրիբուն ջան, քանի որ մենք մեր հայացքներով էնքան մոտ էինք, որ նույնիսկ անհարմար իրավիճակում հայտնվեցինք, ես չեմ հավատում, որ դու ընդունելի ես համարում էդ ձևակերպումը ու չես մտածում, որ դա իրոք մեզ պարտադրվող մտայնություն ա ընդամենը: Ես չեմ հասկանում, եթե լրիվ անկեղծ լինեմ, չեմ վստահում էն մարդկանց, ովքեր ոգևորված խոսում են արժեքների անկման մասին որպես մեր բոլոր դժբախտությունների պատճառ: Կներեք:

[Տրիբուն]

Էս լրիվ ճիշտ ես ասում Գնել ջան: Բայց խնդիրը շատ ավելի խորքային է: Հենց դու խոսում ես էդ խնդրից, բայց հարցադրում չես անում... Ինչո?ւ ենք մենք այսքան տոլերանտ... Ունե?նք էս ախտորոշման պատասխանը: Եթե չունենք, քայլ անելը անիմաստ է: Եթե ունենք, քայլերը պիտի կառուցվեն դա ինկատի ունենալով և շտկելու տեսլականով:

Ապեր, ես չեմ կարա բարձր մատերիաներով դատեմ, խոհափիլիսոփայական հարցեր դնեմ առաջս ու սկսեմ դրանց պատասխանները փնտրել, ներող, լիքը այլ հետաքրքիր զբաղմունքներ կան էս կյանքում:

Բայց, քեզ, եղբայր, որպես անկախ դիտորդ, կարող եմ ասել անկեղծ կարծիքս բոլոր քաղաքացիական նախաձեռնությունների մասին: Դրանք բոլոր, լավագույն դեպքում, դառը ժպիտի են արժանի: Ամեն քաղաքացիական նախաձեռնությանը մենակ ես քսան հակափաստարկ կբերեմ, թե ինչի են ֆուֆլո: Նենց, ձեռ հետ, մի երկուսը.
- Թեղուտ: Ծիպա Թեղուտը չկտրեցին, հաղթեցինք, անտառը փրկեցինք, աչքակապություն արեցինք, բայց էտ ընթացքում Սյունիքի մարզում մի ղուրուշ նոր հանք բացվեց, որոնք պակաս աղետալի չեն բնապահպանական տեսանկյունից: Ու Սյունիքի մարզը, եթե էս տեմպերով գնա, մի 50 տարուս անապատ ա դառնալու:
- Տրանսպորտի թանկացում: Հաղթեցինք: Ու դրանից հետո, քաղաքապետարանն ու գծատերերը միասին, ձեռ ձեռի տված որոշել են, որ քաղաքային տրանսպորտը պիտի հասցնեն էն կատաստրոֆիկ վիճակին, որ մենք գնանք խնդրենք, որ սարքեն 500 դրամ:

Ապեր, եթե համակարգը ոտից գլուխ սխալ ա, ոչ մի ակցիա ու միջոցառում էտ համակարգը մանրից չի փոխելու: Ընդհակառակը, ամեն քաղաքացիական նախաձեռնությունը ավելի ա ամրապնդում համակարգը, քանի որ անկախ իրանից արագ վերածվում ա համակարգին հարմար գործիքի: Բուծիկների պատմությունը վկա:

Եթե շատ եք ուզում մի բան փոխվի ու կազմակերպված եք, գնացեք ու բռնեք կուսակցությունների բգից: Ծեծելով ձեր պահանջները դրեք դեմները: Քանի դեռ քաղաքացիականները պիտի մտածեն, որ կուտակայինը զուտ քաղաքացիական խնդիր ու քաղաքական չի, իսկ կուսակցություններն էլ պիտի մտածեն, որ մենակ իրանք են քաղաքականությունից հասկանում, ու ուրիշ ոչ մեկը, ոչ մի կոնսոլիդացիա չի լինելու: Սերժը վայելելու ա իշխանությունը ու լացացնելու ա սաղիս մայրիգը՝ քաղաքականով ու քաղաքացիականով, ու թելադրելու ա իրա արժեհամակարգը՝ Լֆիկով, Սաշիկով, Բուռնաշով, Գալուստով:

[Տրիբուն]

Տրիբուն ջան, քանի որ մենք մեր հայացքներով էնքան մոտ էինք, որ նույնիսկ անհարմար իրավիճակում հայտնվեցինք, ես չեմ հավատում, որ դու ընդունելի ես համարում էդ ձևակերպումը ու չես մտածում, որ դա իրոք մեզ պարտադրվող մտայնություն ա ընդամենը: Ես չեմ հասկանում, եթե լրիվ անկեղծ լինեմ, չեմ վստահում էն մարդկանց, ովքեր ոգևորված խոսում են արժեքների անկման մասին որպես մեր բոլոր դժբախտությունների պատճառ: Կներեք:

Շին ջան, մեզ պարտադրված ա և՛ արժեհամակարգը, և՛ մտայնությունը:

Էն դպրոցների թեմայում ահագին սրա մասին խոսվել ա, չկրկնենք: Բայց փաստ ա, որ շուստրի ու գռեհիկ բոսյակի կերպարը ամեն կերպ փաթաթվում ա մեր վզին, որպես միակ ու բացարձակ արժեք: Դրան զուգահեռ մեզ նաև համոզում են, որ հենց էտ ա մեր էությունը, ու մենք դրանից ավել ոչ մի բանի ընդունակ չենք, ու հենց էտ ենք մենք ազգովի ցանկանում:

[Շինարար]

Շին ջան, մեզ պարտադրված ա և՛ արժեհամակարգը, և՛ մտայնությունը:

Էն դպրոցների թեմայում ահագին սրա մասին խոսվել ա, չկրկնենք: Բայց փաստ ա, որ շուստրի ու գռեհիկ բոսյակի կերպարը ամեն կերպ փաթաթվում ա մեր վզին, որպես միակ ու բացարձակ արժեք: Դրան զուգահեռ մեզ նաև համոզում են, որ հենց էտ ա մեր էությունը, ու մենք դրանից ավել ոչ մի բանի ընդունակ չենք, ու հենց էտ ենք մենք ազգովի ցանկանում:

Համաձայն եմ, բայց անկում կլինի, եթե հասարակության մեծամասնությունը դա ընկալի որպես իրոք ճիշտ ձև: Մեզ պարտադրում են, ու էս երկար բարակ գրառումները, որ մեզ համոզում են դրանում, կամա թե ակամա, նպաստում են դրան: Չեմ ուզում երկար-բարակ գրել: Մենք փոխվելու կարիք չունենք, մեզ ուղղակի պետք ա հավատ նեշնչել (նույնիսկ ոչ թե ներշնչել, այլ տեղն եկած վաղտ էդ ունեցած հավատի գլխին սառը ջուր չլցնել), որ մենք մեր ունեցած ներուժով կարանք, մենք ուժեղ են հենց էսպիսին, ոնց որ ներկայումս ենք: Ու դա սուտ չի լինի: Բայց երբ ամբիոններից ասում են՝ նախ փոխվենք, բնականաբար դուխաթափ ենք լինում, որովհետև ըստ էության նախ փոխվելու կարիք չկա, երկրորդն էլ մարդը ընտանիք ա պահում, եսիմ մինչև երբ փոխվի, ավելի լավ ա գլուխս կախ՝ իմ ընտանիքի հարցերը լուծեմ:

[Tig]

Տիգ, հանկարծ նենց տպավորություն չստանաս, որ կպած ուզում եմ քեզ հակաճառեմ: Ուղղակի հետաքրքիր հարց ես բարձրացրել, որը արժի մի հատ լավ քննել:

Ես էլ համաձայն չեմ «արժեհամակարգային անկում» ձևակերպմանը: Չէ, ես չեմ ասում, չկա տենց բան, կա, բայց կա նաև մեդալիոնի երկրորդ կողմը:

Մի քանի օր առաջ ինձ էլի զանգեցին, ասում են 600 դրամ տվեք, մանկական ամսագիր առեք, դրա հասույթով մենք հաշմանդամ երեխաների ենք բուժելու: Ես հաջողություն մաղթեցի իրանց ու հեռախոսը կախեցի: Որովհետև իմ մեջ վստահ եմ, որ իրանցը զուտ բիզնես ա, որում կեղտոտ ձևով օգտագործում են հաշմանդամ երեխաների անունը: Գուցե սխալվում եմ, բայց ես կարծում եմ, որ էդ նախաձեռնողը հենց քո ասած արժեհամակարգային անկմամբ մարդկանցից ա: Բայց հիմա նայենք մեդալիոնի մյուս կողմը: Էս «բիզնեսը» ծաղկում ա, նման տիպի ախմախ ամսագրերն ավելանում են, տպվում են ոչ քիչ քանակներով, վաճառվում են, հասույթ ա գոյանում: Գիտես ինչի՞: Որովհետև անկախ նրանից ես սխալվում եմ թե ճիշտ եմ նախաձեռնողի որակի մասին գնահատականներումս, հեռախոսի մյուս ծայրում, բնակարաններում, նստած են էն արժեհամակարգով մարդիկ, ովքեր գուցե մի քիչ էլ միամիտ են, բայց անկեղծ ուզում են օգնել հաշմանդամ երեխաներին, առնում են էդ ամսագրերը, տանում գցում աղբանոցը:

Նույն ձևի ինտերնետում մեզ ամեն օր մի նոր պատմություն են ներկայացնում, հիվանդ երեխայի, երիտասարդ կնոջ, մահամերձի, ով բժշկման համար ֆինանսական օգնության կարիք ունի: Նման պատմությունները ներկայացնում են անճարությունից, որտև չգիտեն էլ ուր դիմեն, բայց նաև էն պատճառով, որ տեսնում են, որ դա օգնում է: Որովհետև մոնիտորի էս կողմում կան լիքը մարդիկ, ովքեր իրենց 500, 1000, 5000, 100000 դրամը չեն զլանում տալ օգնելու համար, չնայած որ որոշ դեպքերում դա կարող ա գոտին ավելի պինդ ձգելով են անում:

Մի քանի օր առաջ ինտերնետը թնդացրեց մի աշակերտի պատմություն, ով դեմ էր գնացել դպրոցում հաստատված կարգերի: Մենք միանգամից հիացանք իրենով, համարելով, որ ինքը բացառիկներից է, որ ձեռնոց է նետում հոռի բարքերին, չնայած իր տարիքին: Բացառիկներից չի, էլի կան էդպիսիք, ուղղակի չեն հրապարակայնացվում: Մենք ավելի շատ հրապարակայնացնում իններորդ դասարանցի աղջնակների սեքսի մասին խոսող տեսահոլովակներն ու հայտարարում, որ արժեհամակարգային համակարգն անկում է ապրել:

2008-ի փետրվարյան նստացույցին ես չեմ եղել: Ծառայության մեջ էի: Բայց պատմություններն ինձ հուզում էին: Թե ինչպես էր մասնակիցներից ամեն մեկը հոգ տանում կողքի անծանոթի մասին, էլ կրակով, էլ սնունդով, էլ տաք թեյով, մեքենայով տուն տանելով ու ուրիշ բաներով: Դրանից կարծեմ մի տարի հետո էր, երբ արդեն Հյուսիսային պողոտայում էր նստացույց, նույն մթնոլորտն էր:

Իմ բոլոր ընկերները ապրում են ազնիվ կյանքով, վեհ նպատակներով: Նրանք մերժում են հանցանքը, ընտրում են բարոյականությունը: Երեխա ունեցողները երեխաներին դաստիարակում են այդ նույն արժեհամակարգով:


Ես չեմ հասկանում, թե ոնց կարել է էս ամեն ինչը չտեսնել: Սա է մեր հասարակությունը: Որի կողքին, այո, կան թափթփուկներ, կան ցածր արժեհամակարգ ընտրողներ:
Սրա համար լավ արժեհամակարգ ունեցողները պետք է աթոռից ուղղակի կարողանան գցել վատ արժեհամակարգ ունեցողներին: Միավորվեն ու «բռնեն գլխից»: Հավատա, հենց վերնախավը փոխվեց, քո ասած անկումային արժեհամակարգը, որոշակի շրջանակներում, սկսելու է դրական տեղաշարժ ապրել: Քանի դեռ երկիրդ տիրում է տականքը, հանցագործը, դու չես կարող, թող ներվի ինձ էս տերմինը, ավելի ստորին խավերի արժեհամակարգը ավելի լավացնես:

Արեա ջան, չեմ ուզում վիճել, որովհետև ես փաստեր չունեմ, ունեմ մենակ ծանոթ-բարեկամներ, հարևաններ, անձնական դիտարկումներ, ես իրանց հավատում են: Իրանք չեն ընտրել:
Ինչ վերաբերվում ա ուրիշ երկրում ապրելուն, երևի, որովհետև վերջին քառորդ դարում իմ ապրած երկրում մարդիկ անկախություն են նվաճել, Արցախ են ազատագրել, երբ մեկի տունը վառվում ա, հյուրընկալում են, իրանց մի-մի հատ դոշակը տանում են տալիս, որ ծածկվի, փող են հավաքում, որ տուն առնեն էդ մարդու համար: Կարեկից են, աջակից են, իրար թև-թիկունք են: Էն մի տոկոս կեղտը, որը վերև ա բարձրացել ու իշխանությունների կողմից ամեն կերպ խրախուսվում ա դրա ցուցադրումը, քարոզումը, որպես ցուցանմուշային օրինակ դիտարկումը, իմ ապրած երկրում մեծամասնության կողքին մենակ նողկանք ա առաջացնում: Կարող ա իրանցից մեկն էլ Արամ Ասատրյան ա տանը լսում, բայց դրանով իր արժեհամակարգը չեմ համարում որ անկում ա պարել:
Բանակի օրինակին չանդրադարձա, բայց ուզում եմ: Նույն պատկերն ա ինչ երկրում, փոքրամասնություն կազմող մասսան սպայական անձնակազմի կողմից լծակներ ստանալով, փորձում ա իր դրվածքը հաստատել մեծամասնության վրա: Էնտեղ մեծամասնությանը դժվար ա ինչ-որ բան փոխել, որովհետև բանակում ընդվզման ամեն փորձ կարա շատ ծանր ճակատագրական հետևանքներ ունենա յուրաքանչյուրի համար, դրա համար մեծ մասամբ ասում են՝ ***** իրանց ****, էս 2 տարին բարով խերով անցկացնեմ, վերադառնամ իմ ընտանիքին: Քաղաքացիական կյանքում մեծ հաշվով ինչ-որ բան փոխելը ավելի հեշտ ա, դրա համար էլ երբ փոքրամասնությունը զավթում ա իշխանությունը, փորձում ա համակարգը ռազմականացնել:

Ջան: Այ էս էի ուզում լսեի: (Y)
Տիր ջան, Արտակ ջան, Գնել ջան լրիվ համաձայն եմ ձեր ասածների հետ: Բայց մենք մեկ ա բարոյահոգեբանական ոլորտում խնդիր ունենք, ընդ որում մեծ ու խորքային խնդիր: Նախ ոչ միայն վերջին 20 տարում, այլ դրանից շատ ու շատ առաջ էլ մեր ազգին խաբել ու քցել են առաջնորդները, կամ գոնէ մեծամասնությունը, արդյունքում մեր վստահությունը կորել է, վերացել: Երկրորդ դա սկսել է դառնալ հասարակական նորմ: Մեր ազգի իմունիտետը իրոք բարձր է, ու դեռ դիմադրում ենք դրան, բայց եթե մի քիչ էլ սենց շարունակվեց... Բայց չէ վերջին տարիների շարժը դեպի դրականն է: Ուղղակի ավելի ինտենսիվ է պետք դարձնել:

Էս էլ իմ էսօրվա ֆեյսբուքյան ստատուսս: Կարծում եմ թեմայի մեջ է՝

<<Ինչո?ւ ենք մենք էսքան հանդուրժող:

Հա, ճիշտ ես կարդացել հարցը: Մենք ծայրահեղ, աբսուրդի հասնող հանդուրժող ժողովուրդ ենք: Անձնական հարթակում չէ, հանրային: Անձնականում հանկարծ մեկը թթու խոսք ասի, կամ թարս նայի, կոկորդը կկռծենք: Բայց հանրային մակարդակում հանդուրժողակոնությունը ձգտում է անվերջ դրականի: Բայց էս դրականի հետևանքները լրիվ բացասական են: Մեր գլխին ինչ սարքում են մենք ձայն չենք հանում: Չեմ ասում հատ ու կենտ ընդվզումներ չկան, ես խոսում եմ հանրային մակարդակի մասին: Մենք դրան պատասխանում ենք առավելագույնը արտագաղթով: Հիմա հարց՝ Ինչո?ւ:
Անկեղծ ասած ես էլ չգիտեմ: Բայց քանի դեռ այս հարցի պատասխանը չունենք, ոչ մի հարց չենք կարող լուծել: Շատերն ասում են սա պիտի ծայրահեղ ազգայնականությամբ կարգավորվի, մյուսներն ասում են ծայրահեղ լիբերալիզմով: Չգիտեմ, բայց ի ծնե չեմ սիրել ծայրահեղություն ասվածը: Ես էդ երկուսի համատեղման կողմնակիցն եմ: Եղիր ազգայնական, բայց մի ոտնահարիր դիմացինի ազատությունները և թույլ մի տուր, որ նա էլ ոտնահարի քո ազատությունները: Նայեք, նույնիսկ ամերիկացին ունի ազգային դրսևորում: Էն ամերիկացին, որին մենք ազգ չենք համարում: Էթնո տեսանկյունից նա երևի թե ազգություն չունի, բայց գաղափարականով նա ազգային որակներ ունեցող է: Փորձեք ամերիկացու մոտ իր պետությանը ստորացնող մի բան ասել, օրինակ դրոշը անարգել կամ նման մի բան: Գլուխդ կջարդի: Ամերիկացի հավաքական կերպարը ունի իր ազգային դիրքորոշումը: Դու կարող ես նրա մոտ ասել, որ քո ազգը լավն է, նույնիսկ ոմանց մոտ կարող ես ասել, որ քո ազգը ավելի լավն է քան թե իրենը: Նա իհարկե չի համաձայնվի, բայց տենց ագրեսիվ չի էլ ընդունի: Բայց փորձի ասես, որ ամերիկացին վատ ազգ է… Փորձի:
Իրանք ունեն էդ սահմանը, մե?նք: Մենք ոչ միայն չունենք այլև առաջին ոտնահարողը մենք ենք: Մի հատ ինքներդ ձեզ հարցրեք, օրվա մեջ քանի? անգամ եք լսում՝ ազգ չենք արտահայտությունը: Կամ քանի? անգամ եք ինքներդ մտածում, կամ ասում դա: Հասկացանք, որ իշխանավորները նսեմացրել, ստորացրել են էս ազգին: Բայց մենք ի?նչ ենք անում, փոխանակ փորձենք դուրս գանք էդ իրավիճակից, մենք էլ ենք նույն բանը շարունակում: Սա չի վերաբերվում բացարձակ բոլորին, հասկանալի է, որ հավաքական հայի մասին եմ խոսում: Մենք հավաքական շահ հասկացություն չունենք: Ամեն մեկս մեր աջը քաշած գլորում ենք մեր օրերը: Մինչև ե?րբ: Հասկանալի է, որ վստահության կորուստ ենք ունեցել: Բայց դե եկեք աշխատենք դրա վերականգնման վրա, ոչ թե ավելի խորացնենք: Եկեք նախ և առաջ վերականգնենք վստահությունը ինքներս մեր նկատմամբ: Վստահ լինենք, որ անկախ ամեն ինչից չենք խաբի, չենք թալանի, չենք ստորացնի, չենք կորցնի մարդկային դեմքը: Եթե մենք մեզ վստահենք, դիմացինն էլ կսկսի վստահել, հետո կսկսենք դիմացինին էլ վստահել: Նոր էդ ժամանակ կձևավորվի ընդհանուր շահը, Մենքի զգացողությունը, ընդհանուրի համար ոտքի կանգնելու կարողությունը: Էս ա ուղին, թե չէ…:
Դե հիմա եկեք միյասին մտածենք ու հասկանանք, թե ինչո?ւ ենք մենք էսքան հանդուրժող դարձել հանրային մակարդակում և էսքան անհարդուրժող անձնական հարթակում:>>

[Արէա]

Համաձայն եմ, բայց անկում կլինի, եթե հասարակության մեծամասնությունը դա ընկալի որպես իրոք ճիշտ ձև: Մեզ պարտադրում են, ու էս երկար բարակ գրառումները, որ մեզ համոզում են դրանում, կամա թե ակամա, նպաստում են դրան: Չեմ ուզում երկար-բարակ գրել: Մենք փոխվելու կարիք չունենք, մեզ ուղղակի պետք ա հավատ նեշնչել (նույնիսկ ոչ թե ներշնչել, այլ տեղն եկած վաղտ էդ ունեցած հավատի գլխին սառը ջուր չլցնել), որ մենք մեր ունեցած ներուժով կարանք, մենք ուժեղ են հենց էսպիսին, ոնց որ ներկայումս ենք: Ու դա սուտ չի լինի: Բայց երբ ամբիոններից ասում են՝ նախ փոխվենք, բնականաբար դուխաթափ ենք լինում, որովհետև ըստ էության նախ փոխվելու կարիք չկա, երկրորդն էլ մարդը ընտանիք ա պահում, եսիմ մինչև երբ փոխվի, ավելի լավ ա գլուխս կախ՝ իմ ընտանիքի հարցերը լուծեմ:

Մենք վատ ազգ ենք էսօրվա դրությամբ, ես դժվարությամբ եմ պատկերացնում էլի մի ուրիշ սենց տհաճ ժողովուրդ ոնց որ հիմա կա Հայաստանում: Պիտի փոխվենք: Չէ՞, ոչ մի լավ բան չսպասեք էս երկրում: Մենք ադրբեջանցիների, ղազախների, ուզբեկների, տաջիկների նման ազգ ենք: Հավայի գլուխներս խոթել ենք թե մենք եսիմ ինչ մի մեծ երևույթ ենք: Երեսուն տարվա ընթացքում մի կիսատ քաղաք չենք կարում խելքի բերենք, մարդիկ հեսա էգուց մյուս օրը մարսի վրա են քաղաք սարքելու: Գցել ենք բերաններս, հյուրասեր ենք, ընկերասեր ենք, բաց սիրտ ունենք, եսիմ ինչ: Զահրումար ունենք: Էդ սովորական մարդկային հատկանիշներ են, բոլոր ազգերն էլ տենց են, էդ առումով վատ ազգ չկա, բոլորն էլ բարի են, մեկ մեկ օգնում են իրար, իրար տուն հյուր են գնում, մուրացկաններին հաց ու շոր են տալիս, բան: Էդ ազգի լավ ու վատ լինելու հետ կապ չունի: Վերջ, ուրիշ ոչ մի բան չկա որ ասես էդ կողմից հայերը լավ ազգ են:
Պետք ա վերջապես հասկանալ սա, ու աշխատել էս ուղղությամբ, ուրիշ ազգերը մորից լավ չեն ծնվել, աշխատանք ա տարվել էս ուղղությամբ, ու մեծ աշխատանք: Ոչ մի խելքը գլխին ազգ չի ասել մենք լավն ենք, մեզ փոխվել պետք չի, այլ վեր են հանել կեղտն ու ոչնչացրել են: Մենք ու մի քանի մեր նման էլի խղճուկ երկիր գիտենք թե մենք աշխարհի սուրբն ենք, մնացածի էլ բախտն ա բերել էնքան որ: Էս կեղտի մեջ էլ մեր տգիտության ու ապիկարության հետևանքով չի որ ենք, իշխանությունն են զավթել: Ո՞վքեր են զավթել, ո՞նց են զավթնլ, մենք սիրուն իրար հյուրասիրում էին, պուպուշ պուպուշ բաներ էինք անում, օգնում էինք իրաի, մեկ էլ տեսանք իշխանությունը զավթեցին:
Տենց չի: Մենք վատն ենք: Մեր մեջ շատ, շատ-շատ կեղտոտ բարքեր կան: Ու մինչև մենք սա չնկատենք, չսկսենք սրա մասին խոսել, ոչ մի դրական փոփոխություն էս երկրում չի լինելու