Աթեիզմ

[Ամմէ]

Հավանական, հնարավոր և պատահական… սրանք բառեր են որոնք ունեն որոշակի իմաստ ու ըստ էության նաև գիտական նշանակություն…

արպեսզի մի բան պատահի, թեկուզ "պատահական", այն պետք ա լինի հնարավոր և հավանական… և եթե դա հաշվի առնենք ապա պատահական բառը շատ դժվար ա օգտագործել որպես փիլիսոփայական կամ գիտական կատեգորիա… գրականության, առօրյա կյանքում և այլն, կարելի ա, բայց ես էդ բառն օգտագործելով չէի վիճի…

առանց հավանական և հնարավոր տերմինների, պատահականությունը կյանք չունի՝ իմաստ չունի… բայց առանց պատահականության հավանականությունն ու հնարավորը երջանիկ ապրում են…

Մեֆ ճիշտ ես, համաձայն եմ քեզ հետ:

[Տրիբուն]

Տրիբուն ջան, եթե ես ասեմ, որ հենց հիմա նետելու եմ մեր հայտնի նարդու զառերից մեկը ու հաստատ նարդու զառը կանգնելու է 4 թվի վրա և վերջում այդպես էլ լինի, դրան ես ինչպե՞ս կոչեմ: Դա ՊԱՏԱՀԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ չէ արդյո՞ք: Թե ես սխալ եմ , կամ էլ մոգ եմ ու դա էդպես էլ պետք է լիներ: Նարդու զառը կարող է կանգնել և՛ 4 և՛ 3 վրա հավասար ՀԱՎԱՆԱԿԱՆՈՒԹՅԱՄԲ , բայց եթե կանգնել է 4-ի վրա ուրեմը դա պատահականություն էր,որ ես ասացի ու կանգնեց հենց իմ ասած թվի վրա: Մնացած թողնում եմ քեզ, կարող ես և չհավատալ,որ պատահականություններ չեն լինում:

Ապրես, դու ինքդ բոլոր հարցերի պատասխանները տվեցիր:

Մեր իմացած զառը՝ 1-ից 6-թվերով, եթե նետես, ապա յուրաքանչյուր թիվ ընկնելու հավանականությունը նույնն ա, քանի որ պարզ զառը ունի կոնկրետ 1d6 գեներատոր: Այսինք, ստեղ պատահակնություն չկա, քանի որ դու նետելուց առաջ գիտես, որ 4 ընկնելու հավանականությունը մոտ 15,5% ա:

Եթե երկու զառ նետես, կունենաս 2d6 գեներատոր, ու ամեն քցելուց առաջ կիմանաս թե ինչ հավանականությամբ քո երկու զառերի գումարը կկազմի 2-ից 12: Ու ամեն քցելուց առաջ կիմանս, որ 2 (1+1, հափ-եք) կամ 12 (6+6, դու-շեշ) կանգելու հավանականությունը ավելի փոքր ա քան ասենք 7 կագնելու հավանականությունը (1+6, 2+5, 4+3): Ֆռշտե՞յն:

Էս վերևում բացատրածս ամեն ինչը ոչ մի դեպքում չի կարող կոչվել պատահականություն, քանի որ ցույց ա տալիս իրականության մեջ գոյություն ունեցող կայուն մաթեմատիկական հարաբերություններ:

Հիմա կասես, իսկ ի՞նչ ա պատահականությունը էտ դեպքում: Պատահականությունը դա իրար հետ կապ չունեցող կամ անկայուն կապի մեջ գտնվող երևույթների իրականություն դառնալն ա, կամ իրարից լրիվ անկախ երևույթների համընկնումն ա: Օրինակ, եթե դու տունը զառ նետես ու ընկնի 4, իսկ Գոքորը Մեկոնգի ափին նույն պահին ձուկ բռնի ու մի անգամից 4 հատ ձուկ բռնի, սրան կարանք ասենք պատահականություն:

[Ամմէ]

ա վ

Ապրես, դու ինքդ բոլոր հարցերի պատասխանները տվեցիր:

Մեր իմացած զառը՝ 1-ից 6-թվերով, եթե նետես, ապա յուրաքանչյուր թիվ ընկնելու հավանականությունը նույնն ա, քանի որ պարզ զառը ունի կոնկրետ 1d6 գեներատոր: Այսինք, ստեղ պատահակնություն չկա, քանի որ դու նետելուց առաջ գիտես, որ 4 ընկնելու հավանականությունը մոտ 15,5% ա:

Եթե երկու զառ նետես, կունենաս 2d6 գեներատոր, ու ամեն քցելուց առաջ կիմանաս թե ինչ հավանականությամբ քո երկու զառերի գումարը կկազմի 2-ից 12: Ու ամեն քցելուց առաջ կիմանս, որ 2 (1+1, հափ-եք) կամ 12 (6+6, դու-շեշ) կանգելու հավանականությունը ավելի փոքր ա քան ասենք 7 կագնելու հավանականությունը (1+6, 2+5, 4+3): Ֆռշտե՞յն:

Էս վերևում բացատրածս ամեն ինչը ոչ մի դեպքում չի կարող կոչվել պատահականություն, քանի որ ցույց ա տալիս իրականության մեջ գոյություն ունեցող կայուն մաթեմատիկական հարաբերություններ:

Հիմա կասես, իսկ ի՞նչ ա պատահականությունը էտ դեպքում: Պատահականությունը դա իրար հետ կապ չունեցող կամ անկայուն կապի մեջ գտնվող երևույթների իրականություն դառնալն ա, կամ իրարից լրիվ անկախ երևույթների համընկնումն ա: Օրինակ, եթե դու տունը զառ նետես ու ընկնի 4, իսկ Գոքորը Մեկոնգի ափին նույն պահին ձուկ բռնի ու մի անգամից 4 հատ ձուկ բռնի, սրան կարանք ասենք պատահականություն:

Ինչ լավ ա, որ մենք իրար հասկացանք

[Տրիբուն]

Ինչ լավ ա, որ մենք իրար հասկացանք

Իրարը չգիտեմ, բայց եթե դու իրոք հասկացար հավանականության ու պատահականության տարբերությունը, հատկապես նառդի խաղալուց, էտ իրոք շատ լավ ա:

[Sambitbaba]

Հիմա կասես, իսկ ի՞նչ ա պատահականությունը էտ դեպքում: Պատահականությունը դա իրար հետ կապ չունեցող կամ անկայուն կապի մեջ գտնվող երևույթների իրականություն դառնալն ա, կամ իրարից լրիվ անկախ երևույթների համընկնումն ա: Օրինակ, եթե դու տունը զառ նետես ու ընկնի 4, իսկ Գոքորը Մեկոնգի ափին նույն պահին ձուկ բռնի ու մի անգամից 4 հատ ձուկ բռնի, սրան կարանք ասենք պատահականություն:

Իսկ եթե պատկերացնենք.

Ձեռքով պատահաբար խփում ես նարդու տախտակին, տախտակը շարժվում է, իսկ զառը թռնում, և չորսի փոխարեն երեք է կանգնում:

Այդ պահին Մեկոնգի Գոքորի բռնած չորրորդ ձուկը, որ դեռ Գոքորի ձեռքին էր, - ձեռքից պլստում ու հետ է ընկնում ջուրը, - պատահականությու՞ն է սա արդյոք…

[Տրիբուն]

Իսկ եթե պատկերացնենք.

Ձեռքով պատահաբար խփում ես նարդու տախտակին, տախտակը շարժվում է, իսկ զառը թռնում, և չորսի փոխարեն երեք է կանգնում:

Այդ պահին Մեկոնգի Գոքորի բռնած չորրորդ ձուկը, որ դեռ Գոքորի ձեռքին էր, - ձեռքից պլստում ու հետ է ընկնում ջուրը, - պատահականությու՞ն է սա արդյոք…

Էս արդեն լրիվ նյու էյջ ա Գոքորի ձուկն ու Ամմէի զառերը իրար հետ կապված են ինչ որ տիեզերական ինտելեկտով: Որ մոտիկ լինեին կարող ա ամուսնանային իրար հետ:

[Ամմէ]

Իրարը չգիտեմ, բայց եթե դու իրոք հասկացար հավանականության ու պատահականության տարբերությունը, հատկապես նառդի խաղալուց, էտ իրոք շատ լավ ա:

Պարզ էր ինչպես այն ծովը, որտեղ մի ժամանակ լողում էին Գոքորի բռնած 4 ձկները, այն ժամանակ,երբ ես նետում էի նարդու զառը,որը կանգնում էր 4 -ի վրա: Ճի՞շտ եմ հասկացել

[Ամմէ]

Իսկ եթե պատկերացնենք.

Ձեռքով պատահաբար խփում ես նարդու տախտակին, տախտակը շարժվում է, իսկ զառը թռնում, և չորսի փոխարեն երեք է կանգնում:

Այդ պահին Մեկոնգի Գոքորի բռնած չորրորդ ձուկը, որ դեռ Գոքորի ձեռքին էր, - ձեռքից պլստում ու հետ է ընկնում ջուրը, - պատահականությու՞ն է սա արդյոք…

ներողություն խոսքիս համար Սամբիտբաբա ջան , դա արդեն «Պատահականությունների Պապաշան ա»

[Varzor]

Իսկ ուր մնաց անհավանականությունների տեսությունը?
Այն շատ խնդիրների բացատրություն է տալիս

[Sambitbaba]

Գոքորի ձուկն ու Ամմէի զառերը իրար հետ կապված են ինչ որ տիեզերական ինտելեկտով:

Հավատա, այնքան էլ իրականությունից հեռու չես:
Լսած կլինես, երևի, այն հին խոսքը, որ, եթե Համզաչիմանում թիթեռը թևը թափ տա, - շատ հնարավոր է, որ Ավստրալիայում ցունամի լինի:

Կամ էլ, գուցէ քեզ ծանո՞թ է հարյուրերորդ կապիկի տեսությունը:

[Rhayader]

Լսած կլինես, երևի, այն հին խոսքը, որ, եթե Համզաչիմանում թիթեռը թևը թափ տա, - շատ հնարավոր է, որ Ավստրալիայում ցունամի լինի:

Sambitbaba, որ մտքեր ես մեջբերում, կոնտեքստն էլ ուսումնասիրիր, խնդրում եմ: Թիթեռնիկի թևերի թափահարումից առաջացած փոթորիկը («թիթեռնիկի էֆեկտը») քաոսի տեսության ալեգորիա է, որը ներմուծել է Էդվարդ Լորենցը: Պարզեցված տեսքով այն հնչում է այսպես՝ ոչ գծային դետերմինիստիկ համակարգում շատ փոքր երևույթը, չունենալով ուղղակի (գծային) կերպով մեծ հետևանքների բերելու պոտենցիալ, կարող է ազդել այլ երևույթների ընթացքի վրա, ու այդ ազդեցությունները, գումարվելով իրար, կարող են բերել կտրուկ տարբերվող արդյունքի: Այն պատճառով, որ դետերմինիստիկ ոչ գծային համակարգում ոչ միայն ամեն ինչ պատճառ է հանդիսանում մեկ այլ բանի վրա, այլ նաև ազդեցություն ունի համակարգի բազմաթիվ այլ գործոնների վրա, որոնք ազդեցություն ունեն իրար վրա ու ունեն հետևանքներ: Այլ կերպ ասած, քաոսի տեսություն, ոչ թե համատիեզերական միտք: Նյուէյջի հենց այդ գիծը չեմ սիրում, իրենց գեղեցիկ թվացած ցիտատները վերցնում են, հանում կոնտեքստից, հետո հանկարծ ցիտատը, որն առանց իրեն ծնած տեսության զրոյական արժեք ունի, ընկնում է ինչ-որ հոգևոր կոնտեքստ ու դառնում մարդկանց կյանքի գաղափարախոսություն:

[Sambitbaba]

Sambitbaba, որ մտքեր ես մեջբերում, կոնտեքստն էլ ուսումնասիրիր, խնդրում եմ: Թիթեռնիկի թևերի թափահարումից առաջացած փոթորիկը («թիթեռնիկի էֆեկտը») քաոսի տեսության ալեգորիա է, որը ներմուծել է Էդվարդ Լորենցը: Պարզեցված տեսքով այն հնչում է այսպես՝ ոչ գծային դետերմինիստիկ համակարգում շատ փոքր երևույթը, չունենալով ուղղակի (գծային) կերպով մեծ հետևանքների բերելու պոտենցիալ, կարող է ազդել այլ երևույթների ընթացքի վրա, ու այդ ազդեցությունները, գումարվելով իրար, կարող են բերել կտրուկ տարբերվող արդյունքի: Այն պատճառով, որ դետերմինիստիկ ոչ գծային համակարգում ոչ միայն ամեն ինչ պատճառ է հանդիսանում մեկ այլ բանի վրա, այլ նաև ազդեցություն ունի համակարգի բազմաթիվ այլ գործոնների վրա, որոնք ազդեցություն ունեն իրար վրա ու ունեն հետևանքներ: Այլ կերպ ասած, քաոսի տեսություն, ոչ թե համատիեզերական միտք:

Ռայ ջան, հաջորդ ֆիզիկայի դասագիրքս գրելիս կանեմ հենց այնպես, ինչպես խորհուրդ ես տալիս: Բայց քեզ չի՞ թվում, որ ամեն մի հասարակ հարցի վրա դասախոսություն կարդալն այնքան էլ հնարամիտ միջոց չէ ֆորումում զրուցելու համար: Շատերի՞ն է արդյոք դա հետաքրքիր:
Ես, օրինակ, քո նմանատիպ գրառումները կարդում եմ միայն քո հանդեպ հարգանքից ելնելով, քանզի արդեն կեսից ուղղակի զահլաս գնում է: Ներիր խնդրում եմ, ես սա քեզ վիրավորելու համար չեմ ասում. ցավոք, սա իրականություն է: Չեմ կարծում, թե շատերն են ֆորում մտնում դասախոսություն լսելու համար: Մի՞թե հնարավոր չէ մարդավարի խոսել իրար հետ. այնպես, որ ուրիշներին էլ հետաքրքիր լինի: Կրակն ընկա, մեկ անգամ ասացի, թե կոնկրետ գիտություններն իմ ձիուկը չեն: Դու էլ ինձ ընդհանրապես դեբիլի տեղ ես դրել ու ամեն խոսքիս վրա բերանս ծեփում ես քո գիտական պոռթկումներով: Ինչ-որ դետերմինիստական պլացեբոյի հոտ է գալիս…

Նյուէյջի հենց այդ գիծը չեմ սիրում, իրենց գեղեցիկ թվացած ցիտատները վերցնում են, հանում կոնտեքստից, հետո հանկարծ ցիտատը, որն առանց իրեն ծնած տեսության զրոյական արժեք ունի, ընկնում է ինչ-որ հոգևոր կոնտեքստ ու դառնում մարդկանց կյանքի գաղափարախոսություն:

Գիտես, այնպիսի տպավորություն է, որ Նյու Էյջի վրա օվերդոզ ես եղել. երբեմն՝ Աստված գիտե որտեղից և ինչի համար ասած բառերս էլ Նյու Էյջին ես վերագրում: Ինչու՞ ես անպայման ուզում ինձ սահմանափակած լինես Մյու Էյջի մեջ: Չե՞ս վախենում այդպիսով սահմանափակվել ինքդ "Նյու Էյջից դուրս"…


Մյուս անգամ թիթեռի էֆեկտի մասին խոսելուց, մի քանի էջ "Աշխարհը՝ որպես կամք և պատկերացումից" կգրեմ: Կամ էլ "Լեվիաթանից…"

[Rhayader]

Sambitbaba իրականում դու, դե ֆակտո, գիտես, թե որտեղից էր քո բերած ալեգորիան, ու գիտես, ինչ ուսումնասիրես, որ ավելի լավ հասկանաս դա: Կանես դա, թե ոչ՝ քո ընտրությունն է: Պատկերացրու՝ ես քո սիրելի Քրայոնից կոնտեքստից հանած մեջբերում անեի, ու դրանով հիմնավորեի, որ քրիստոնեությունը միակ ճշմարիտ կրոնն է, ու որ անհավատներին պետք է սպանել: Կամ որ քրիստոնյաները հիմար են ու քրիստոնյաներին է պետք սպանել:

[Sambitbaba]

Sambitbaba իրականում դու, դե ֆակտո, գիտես, թե որտեղից էր քո բերած ալեգորիան, ու գիտես, ինչ ուսումնասիրես, որ ավելի լավ հասկանաս դա: Կանես դա, թե ոչ՝ քո ընտրությունն է: Պատկերացրու՝ ես քո սիրելի Քրայոնից կոնտեքստից հանած մեջբերում անեի, ու դրանով հիմնավորեի, որ քրիստոնեությունը միակ ճշմարիտ կրոնն է, ու որ անհավատներին պետք է սպանել: Կամ որ քրիստոնյաները հիմար են ու քրիստոնյաներին է պետք սպանել:

Այսպիսի լեզվով, Ռայ ջան, ես կարող եմ քեզ հետ էջեր լրացնել ինչի մասին կուզես. կուզե՞ս Քրայոնին հայհոյիր, կուզես Տիկամացու Մոնձաէմոնին փառաբանիր: Կուզե՞ս, եկ դռան մասին վիճենք. դու ասա. դուռը ելք է, ես ասեմ. ոչ, դուռը մուտք է:
Միայն թե, ինչ կլինի, եկ յոլա գնանք առանց ֆիզիկայի օրենքների եւ Մենդելեևի աղյուսակի:
Եվ հուսով եմ, որ վերջում ավելի կհավակնենք մեկմեկու համար աղոթելու, քան՝ նզովելու /Կներես, վերջին նախադասությանդ մեջ քրիստոնեությունից ինչ-որ շատ խոսեցիր, դե, ես էլ առիթը բաց չթողեցի ընկերանալ քեզ/:

[Տրիբուն]

Հավատա, այնքան էլ իրականությունից հեռու չես:
Լսած կլինես, երևի, այն հին խոսքը, որ, եթե Համզաչիմանում թիթեռը թևը թափ տա, - շատ հնարավոր է, որ Ավստրալիայում ցունամի լինի:

Կամ էլ, գուցէ քեզ ծանո՞թ է հարյուրերորդ կապիկի տեսությունը:

Ես համզաչիմանցի թիթեռի մասին ոչ միայն լսել եմ, այլ նաև տեսել եմ, կարող անույնիսկ բռնած լինեմ: Տնից տեղից հեռու, The Butterfly Effect կինոն էլ եմ նայել, ու ահագին հավանել եմ: Butterfly Effect -ի մասին էլ քչից-մչից գիտեմ: Բայց իմ էտ քչից-մչից իմացածով կարամ քեզ ասեմ, Սամբիտբաբա ջան, որ դու էլ աչքիս սաղ խառնել ես իրար, ու որոշել ես մեզ էլ խառնես:

Rhayder-ը էս կենացը լավ ծաղկացրել ա, բայց ավելի պարզեցված Butterfly Effect-ը ասում ա, որ մի տեղում համակարգի վրա փոքր ազդեցությունը կարող ա մի ուրիշ տեղում բերի համակարգի անկանխատեսելի փոփոխությունների: Էսքան պարզ, ու ոչ մի կապ պատահականության, զառերի ու հատկապես ձկների հետ: