Ճիշտ ես, բայց գաղտնիք չի, որ կրոնն (պետք է ընդունել, որ կրոնն ու ուսմոնքը տարբեր բաներ են) իր մեջ ներառում է բոլար այդ միջոցները ու դրան էլ գումարած մարդու կողմից անհասկանալիի ու գերբնականի հանդեպ ունեցած վախն ու ակնածանքը: Այսինքն` կրոնը ոչ թե միջոց է, այլ միջոցների համադրություն, որտեղ գլխավոր միջոց է հանդիսանում որևէ ուսմունքի հիման վրա տարածված մարդկանց գիտակցուոյթունների վրա ազտելու և վախացնելու գաղափարը: Մյուսն միջոցներն ավելի շատ ընդհանրական են` անկախ հասարակարգից ու ուսմունքից:
Ըստ էության մարդկանց մանիպուլյացիայի ենթարկելու միջոցները կարելի է բաժանել երկու գլոբալ խմբերի`
1. Մարդու վրա ենթագիտակցական ու բնազդային մակարդակի ազդեցություն:
2. Մարդու վրա գիտակցական մակարդակի ազդեցություն
Առաջինի մեջ կարելի է ներառել կենսական անհրաժեշտությունների (սնունդ, քուն, հաճույք, վախ) և բնածին ռեֆլեքսների վրա ներգործությունը:
Երկրոդի մեջ ներառվում են այնպիսի միջոցները, որոնք մարդուն գիտակցական մակարդակով են բավարարում (փառք, իշխանություն, երջանկություն, անմահութոյւն և այլն) և ըստ ընդունված տեսակետների կրկին բերում են առաջինների վրա ներգործության (օրինակ` մարդը ձգտում է փառքի և իշխանության ոչ ինքնանպատակ, այլ իր բնական պահանջմունքները բավարարելու համար):
Ըստ էության կրոնը սկսում է իր ներգործությունը երկրորդ տարբերակի միջոցներով և դաշտ էստեղծում առաջին մեթոդների քողարկված և ոչ այդքան կիրառմանը:
Ու դա թույլ է տալիս կրոնի քողի տակ իրականացնել ավելի լայնածավալ և արդյունավետ մանիպուլյացիաներ:
Տրամաբանորեն` միջոցները շատ են, կիրառումը ավելի բազմազան ու ճկուն:
Էջանիշներ