Պարույր Սևակ

[Լէգնա]

Զգայախաբություն

Ինձ մեկ-մեկ նույնիսկ այնպես է թվում,
Թե ես քնել եմ այն թագուհու հետ,
Որին կոչել են Կլեոպատրա:

Քնել եմ ,հետո…առավոտ ծեգին
Գլխատվել նրա ` ինձ շոյած ` ձեռքով:

[Լէգնա]

Առաջվա պես

Ուր ես ` չկաս,
Չէ որ կայիր…
Ախ ,թե մեկ էլ
Մի օր գայիր
Ու ժպտայիր~
Առաջվա պես,
Առաջվա պես,
Հավատայիր~~~~~~………

[Լէգնա]

ԻՆՉՊԵ՞Ս Թէ ԲԱԽՏ ՉԿԱ...

Առանց հայելու էլ ես ինձ տեսնել գիտեմ
Ծառաբնի՛ վրա, քո ափի մեջ։
Եվ այդ վայրկյաններին ես ինձ դուր եմ գալիս,
Ինչպես դուր է գալիս ինձ իմ տղան։

Պտտեցնում եմ մատլս և... փոխարեն թելի
Մատիս փաթաթվում Է երկնի կապույտն ինքը :
Ոտներիս հետ հողն Է սիրաբանում,
Եվ խաղողի վազն Է ընձյուղ տալիս
Վառվող ծխամորճիս կրակի մեջ...

Ինչպե՞ս թե թախտ չկա, էլ նա ո՞նց Է լինում...

Եվ սխալ Է, որ մենք վայրկյաններով
Ժամն ենք չափում: Ճիշտը հակառակն Է գուցե՝
Կարճ ժամերով չափել վայրկյանները երկար...

Ա~խ այդ վայրկյանները, որ գալիս են ուշ-ուշ,
Ինչպես մարգարեներն ու հերոսներն այն կենտ,
Որ մի ազդ են փրկում բազկով և կամ խոսքով...

Ու ես մտածում եմ, որ հիրավի
Ժամացույցից պիտի շինել շաքար
Ու լուծելով ջրում՝ ըմպել կում -կում ։
Իբրև անքնություն փարատող դեղ։
Եվ հայելուց... պիտի կոշի~կ կարել,
Որ ոտնատակն անգամ հողը արտացոլի...

Իսկ սեփական անձի արտացոլման համար
Ձեզ հայելի պե՞տք է։
Ինձ Հայելի պետք չէ։
Ռետինի պես ձգվող վայրկյաններ կան,
Երբ ինձ տեսնում եմ ես առանց հայելու էլ`
Ծառաբնի՛ վրա,
Քո ափի՛ մեջ,
Նաև ինքնահավան ինքնահոսիս ծայրի՛ն...

[Լէգնա]

ԱՐՇԱԼՈՒՅՍԻՑ ԱՌԱՋ

Արշալույսից առաջ քունն ավելի խորն է։

Նահանջած են լինում մղձավանջներն արդեն:
Օդը երագներ է տեղափոխում,
Դեռ ձև ու կերպ չառած նոր երազներ պես-պես`
Ծնված տրամայի զրրնգոցից մրսկան,
Ողջույնի տեղ հնչող երեխայի լացից,
Թարմ բուրմունքից հացի,
Որ լուռ թևավորվում
Եվ փակ մեքենայում Էլ չի~ տեղավորվում։

Հիմա հավատում են երազներին
Շատ քչերը կյանում:
Ես նրանց մեջ չկամ։
Եվ քանի որ չկամ՝
Ինձ խղճում եմ
(Նախանձելի բան չէ խելքի գալը)...

...Արշալույսից առաջ քունն ավելի խորն Է,
Բայց մոտիկ է նաև արթնացումը:
— Կբացվի նոր մի օր՝
Ինչպես աչքակապը
(Մանուկ հասակում են պահմտոցի խաղում)։
Կբացվի նոր մի օր՝
Ինչպես վիրակապը
(Երեկվա խոր վերքն է սպիացել արդեն):


Ու եթե խոր վերքն է սպացել արդեն,
Արժի՞ արդյոք հիմա,
Արժի՛ ասել արդյոք,
Որ վերքերը, ճիշտ է, լավանում են,
Բայց դրանից միշտ էլ կրճատվում է մաշկը...

[Լէգնա]

ԽՈՍՏՈՎԱՆՈԻՄ ԵՄ

Ես հոգնել եմ մանրաքանդակ պաղ խոսքերից:
Լավ է լինել հմուտ դարբին, քան ոսկերիչ...

[Լէգնա]

ՀՐԱՎԻՐՈՒՄ - ՈՒՐԱԽԱՆՈՒՄ ԵՄ


Եկե~ք, խնդրեմ, եկե~ք այսօր ու դարձեք ինձ սեղանակից`
Օգտվելով իմ այսօրվա բարենպաստ եղանակից:
Եկե՛ք այսօր ուզածի պես ուրախանանք, ուտենք–խմենք,
Չէ՞ որ նորից
Էլ մեր մորից
Չենք ծնվի մենք:


Թող գան, խնդրե՛մ, բոլո ր նրանք, ովքեր գիտեն
Փայլատակել կարմիր գինու թնդությունից.
Ուրախանալ և օտարի՛ խնդությունից,
Ովքեր գիտեն վիշտ ու ցավը ետ վանելու,
Կյանքում լավը և առողջը հավանելու,
Գեղեցիկը ու վսեմը դավանելու
հարգն
ու
կարգը.
Ովքեր գիտեն նաև իրենց բերնի համը,
Թող չուշանա՛ն, թող շտապե~ն, քանի որ դեռ
Գինի-օղին փակ շշերից դուրս չի հորդել,
Եվ չի հասել խորովածի
ժամն
ու
դամը։


Բող մոտենա իմ սեղանին
Նա՛ , ում ձեռքը կոշտացել է
Մուրճից, բահից ու եղանից.
Ով տանջանքից կշտացել է
Ու փնտրում է սպեղանի.
Ով կրում է խոցերն անանց
Աղջիկների ու գեղանի
հարս ու կանանց։


Նա կգտնի այստեղ նրա՛նց,
Ովքեր գիտեն երգել-պարել,
Գրկել-փարել,
Գերել-սիրել,
Ինչպես նաև հյուրասիրել`
Ունեցածը լավ ծախսելով,
Ոչ թե կիտված կոպեկներին
Հավի նման լուռ թխսելով։


Բայց ո՛չ,
այսօր
Ես կանչում եմ նաև նրա՛նց՝
Եվ այդ կիսատ-պռատներին,
Այդ ձեռը փակ-ժլատներին։
Թող գան, մարդկանց չարքը դասվեն.
Թե կարող են՝
Իրենց հիմար արատներից
Թող ամաչեն ու ետ քաշվեն.
Թե չեն կարող`
Իրենց մտքում մեզպեսներին
Թող պարզապես հիմա՛ր հաշվեն...


Մի՛ ուշացեք, դե~հ, ձեզ մատաղ,
Բոլորվեցեք այս կանաչին,
Այս վիզը ծուռ ուռենու տակ,
Եվ բաժակով այս առաջին
Նախ և առաջ «բարով տեսանք» իրար ասենք,
Ինչպես խփել ու խմել են լուսահոգի մեր պապերը։
Եկեք այսօր մենք էլ, առանց ամաչելու,
Նրանց նման որկորներս լավ կարասենք
Ու նախապես թուլացնենք մեր ձիգ տված մեջկապերը,—
Այսօր մի լա~վ, ուզածի՛ս պես ուրախանանք, ուտենք-խմենք.
Չէ՞ որ նորից
էլ մեր մորից
Չենք ծնվի մենք...



Մինչ նազ անող խորովածի համ-դամը գա՝
Ես, տանտիրոջ իրավունքով, ձեզ թամադա։


Դե~հ, խմողաց խո՛ւմը անուշ,
Եռեփ գինու կո՛ւմը անուշ,
Խորովածի հո՛ւմը անուշ...


Այս մի թասն էլ՝ նրա՛նց կենաց, ովքեր կյանքում
Թեկուզ ծանր կարիքի մեջ ու զրկանքում
Ընդունում են
Ու տանում են
Ամե՜ն հարված,
Բայց մնում են
Էլի կյանքին սիրահարված:


Դե՛հ, վերցնենք,
Բաժակները շախով-շուխով չխկացնենք,
Խմենք, հետո այս կենացը ծաղկացնենք.
Ով որ երգի՝ ձայնն անսպառ,
Մատաղը՝ գառ,
Ճրագը՝ վառ...


Տեսնեմ այդ ո՞վ այս բաժակը չի պարպելու,
Տեսնեմ այ՛դ ո՞վ այս բաժակից չի հարբելու...
Այս բաժակն էլ մեր սրտից վեր բաբձրացնենք,
Քամենք այնպե՛ս, կարծես լի է... երեխեքի դառը լացով,
Խմենք, հետո բերաններս քաղցրացնենք
Նրանց թմփլիկ թուշիկների անուշ պաչով։
Թո՛ղ որ նրանք ծիլի նման
Քարն էլ ճեղքեն,
Բարով ծաղկեն
Հեր ու մերով,
Քույր- ախպերով։


Մեր հին գինով` և՛ս մի հին ու նոր կենաց.
Կենացն ըմպենք հավատարիմ բոլո~ր կանանց,
Որոնց հաճախ ցավ ենք տալիս, բայց որքան անց,
Այնքան՝ ցավով` խելքի գալիս,
Տարբերում ենք մամուռ– կանաչ,
էժան և թանկ,
Սեր և դյութանք։


Եկեք փութանք,
Որ չսպառնա նրանց սիրուն ո՛չ մի վտանգ,
Եվ հավատա՛նք,
Որ մենք կյանքում
Բախտի~ նման նրանց գտանք...


Խմենք կենացն անդավաճան ընկերության,
Ընկերների ա~յն սերության,
Որ մինչև իսկ չի ընդհատվում
Աքսորի մեջ ու գերության:
Ընկե՛ր լինենք
Նույն հուզմունքի,
Համոզմունքի՛ ,
Նույն ճաշակի՛ ,
Դրոշակի՝,
Ո՛չ թե ընկեր լոկ բաժակի...


Եկեք նաև մե՛զ չզրկենք,— առանց այն Էլ
Քիչ զրկանքներ հո չենք կրել աշխարհում մենք։
Այս թասով Էլ մե՛ր կենացը եկեք խմենք։
Այս թասով Էլ տրտմությունը,
Ցավը,
Դավը եկեք քամենք,
Որ այսուհետ ուրախ ապրենք`
Կարաս բանանք, տկճոր կպրենք.
Երբեք չզգանք մեզ մենմենակ,
Անթևթիկունք և անհենակ,
Մեր վատ օրը հենց ա՛յս լինի,
Հետո Էլ գան դեռ լավե~րը...


Դե՛ — հա~, քամե՛նք մեր գավերը,
Շուռ տանք պաչենք թասի տակը...


Այս գավով Էլ եկեք հարգենք
Եվ անթառամ հիշատակը
Կամար-կամուրջ քաշողների,
Սյուն ու խաչքար տաշողների,
Սանդ ու երկանք կտրողների,
Ելք ու ճամփա փնտրողների,
Վանք ու պալատ շինողների,
Կտրիճ զավակ ծնողների,
Աղբյուր-առու սարքողների,
Փող ու թմբուկ զարկողների,
Ինչպես նաև հիշատակը
Նրանց հիշող-հարգողների...


Հպարտությամբ և անհատույց երախտիքով
Հիշենք բոլոր ընկածներին՝
Հերոսաբար հանգածներին
Հանուն լույսի
Եվ մե~զ համար.
Հիշենք նաև նրանց ծնող,
Նրանց սնող,
Նրանց զինող
Հայրենիքը հերոսամայր:
Ակնածանքով շուռ տանք հողին
Այս մեկ բաժակ մաքուր օղին,
Այս մի բաժակ անխառն գինին.
Թող մայր հողը նրանց վրա թեթև~ լինի...


Տեսե՛ք, տեսե՛ք, ո~ւխ, վերջապես,
Խորովածը մեջտեղ մտավ։


Հիմա ընտրենք մեզ իսկակա՛ն մի թամադա,
Որ, հավատա~,
Արդեն խմած կենացներին չի հակասի,
Այնպես, ինչպես որ մեզ նման
Քեֆ անողի քեֆն էլ երբե~ք չի պակասի...

[Լէգնա]

ՎԵՐՆԱԳԻՐԸ ՎԵՐՋՈԻՄ


1

Ճանապարհների փոշիների մեջ
Դնում են կնիք նախարարական,
Մի կնիք,
Որին հաշվի չի առնում
Լոկ օրինազանց, քրեագործ քամին...


Սրտի տրոփ ու բաբախ են բաշխում
Մայթերին անկյանք...


Վստահություն են ներշնչում հողին,
Ա՛յն վաղընջական — հինավուրց հողին,
Որ չի կորցնի վստահությունը...


— Այդ... իմ քայլե~րն են։




II

Մի քիչ զարմանք են պատճառում մարդկանց,
Բայց ավելի շատ` անախորժություն...

Փակ դուռ բացելու սուր ճռինչ ունեն,
Հին դուռ փակելու ցավալի թակոց...

Ուրիշի շրթին պաղած են թվում,
Մինչդեռ այրում են իմ բերանը ` մի~շտ...

-Այդ ... իմ խոսքե~րն են:





III

Կանաչ մամուռից արցունք է ծորում,
Ծորում է դանդա՛ղ,
Ծորում է անձա՛յն
Ու մեղմիկ ճթթում
Այն քարաժայռի փոքրիկ սանդի մեջ,
Որ ինքն է փորել:


Ճթթում Է մեղմի~կ,
Իսկ իմ ականջում
Դա փոխարկվում Է ահեղ դղիրդի~...

-Անքնությո~ւնս Է։

IV

Հանկարծ զգում եմ ինձ ազատ - այնպե՛ս,
Ինչպես հովատակն` արոտում արձակ,
Ինչպես կրակը` վառվող անտառում...


Թվում Է՝ կյանքում ամե~նքն են խելոք,
Ամե~նքն են իրոք ամե~ն ինչ զգում...


-Այդ ... ես եմ երգում`
Միայն ի՛նձ համար:

[Լէգնա]

V

Քայլում եմ գարնան լեցուն փողոցով
Ու չեմ նկատում մինչև իսկ կանանց,
Որ գեղեցիկ են՝ բարկացնելո՛ւ չափ...


Քայլում եմ այնպես դանդա~ղ-գլխիկ՚ո~ր,
Ասես փողոցն Է հանգուցվել ոտիս
Ու խճողում Է քայլքս, խճճում...


Արփին շողերի ցած մեկնած ճանկով
Գռուզ մազերս Է թերևս քաշում,
Որ վառի-ցնցի և ուշքի բերի,
Բայց ես չեմ զգում ո՛չ ցավ,
Ո՛չ այրուցք...


Արյունս այնպես դանդաղ Է հոսում,
Ինչպես հարթ հովտում գետը ծավալված,
Երբ չես էլ կարող հասկանալ կարգին,
Թե նա ո՛ր կողմից ո՛ր կողմն Է հոսում...

Մի բան եմ հիշում
Եվ կիսատ թողած՝
Մտքով կառչում եմ մեկ ուրիշ բանի...
Ինքս ինձ խղճում.
Ուզում եմ, որ ինձ
Մի փո~քր սիրեն`
Թեկուզ նպաստով...


- Այդ... ես եմ թախծում...



VI

Ետ-ետ են գնում պատերը հանկարծ,
Անվերջ հեռանում,
Դառնում հորիզոն,
Թե՞ հորիզոնն է այնքան մոտենում,
Որ եթե ուզեմ,
Որպես նոր կախարդ,
Իմ զույգ ձեռքերով կարող եմ հունցել
Նրա կապույտը՝
Խմորի նման...


Աղմուկ ու ժխոր ողողում են ինձ,
Բայց ինձ չեն կպչում,
Ինչպես ձկանը՝ ջուրը օվկիանի...


- Իմ... լռությո՛ւնն է


VII

Լռին շրթերս մի բույն են դառնում,
Ուր թուխս է նստում քմծիծաղն ինքը...


Նայում եմ, սակայն ոչինչ չեմ տեսնում,
Ու թե տեսնում եմ՝
Միայն ինքս ինձ...


Վաղուց այր հասուն՝
Զգում եմ հանկարծ,
Որ ես տակավին հասակ եմ առնում,
Ինքս մի գլխով բարձրանում ինձնից...


Վստահությունը ստվերս է դառնում
Կամ առաջնորդս։


-Արհամարհա՛նքս Է։



VIII

Երդիկի նման՝ բաց են աչքերս,
Բերանս Է բացվում՝ մի լայն դռան պես,
Բայց նա — ծխի պես- մնում է ներսում
Ու խեղդում տան մեջ բնակվող խեղճիս...


Ճչում Է, սակայն... ինչպես քնի մեջ.
Ճիչը դառնում Է մի խուլ փնթփնթոց ...


Եվ ի~նչ թափով Էլ ինձնից վեր նետեմ`
Նա — քարի նման – ներքև է ընկնում ...


Ու նմանվում Է մի չեղա՛ծ թվի,
Որ չի բաժանվում այլ թվի վրա...

-Այդ... իմ տանջա~նքն է:



IX
Հանգիստ չեն տալիս ինձ օր ու գիշեր,
Իմ հոգսը թողած՝
Հոգում ձե~ր համար...


Լվացարարի տենդով են այրվում.
Ուզում են մաքրել աշխա~րհը համայն...


Որքան քշում եմ, որ ինձնից վանեմ,
Այնքան գազազում ու պոկ չեն գալիս`
Մեղրի հոտ առած մեղուների պես...


Միաժամանակ պահակ են ու գող,
Միաժամանակ ծառա են ու տեր,
Միաժամանակ իմն են ու ձերը...

–Այդ ... իմ խոհե՛րն են:



X

Ինչպես խարույկը լույս է շաղ տալիս
Եվ անջատատում է գույն ու ջերմություն,
Այդպես Էլ ինձանից պոկվում է ծիծաղ,
Թափում է ժպիտ,
Եվ բարություն է կաթկթում անվերջ
Իմ դեմքից,
Նաև հագուստի~ց անգամ...


Ինքս վերստին ինձ եմ նմանվում
Ու ճանաչում եմ կրկին ինքս ինձ.
Զգում եմ, որ ես իմ հորն եմ քաշել,
Եվ ինձ չի եղծել կյանքը ոչնչով...


Որտեղ էլ լինեմ`
Իմ տանն եմ զգում,
Եվ բաց է սիրտս`
Հեռագրատան դռների նման...


Համբույրի պես է նայվածքս ջերմին,
Խոսքս` համբույրի շարունակություն,
Որից կարող են ... մանուկնե~ր ծնվել...

-Այդ ... ես եմ ուրա՛խ:




XI
Նա թարգմանիչն է ձեր այն (ինչերի՞),
Որ չեն հասցրել անգամ մի՛տք դառնալ,
Այլ ընդհամենը շարժում են հոգու,
Խաղ են մկանի
Կամ արյունի եռք...

Նույն ինքը նա է,
Որ լաց է լինում
Խաղալիք ուզող ձեր երեղայի
Անմեղ աչքերով,
Եվ ժպիտ դառնում
Ձեր նորածնի երեսի վրա...

Թեպետ չգիտի ճամփան էլ ձեր տան
Եվ ո՛չ մի անգամ չի եղել այնտեղ,
Բայց ձեզ այնքան է բարեկամ ներքուստ ,
Որ նրա վրա նույնիսկ չի հաչի
Ձեր զգոն շունը...

Նա ձեր փոխարեն
Ձեր երազներն է տեսնում քնի մեջ...

- Այդ ... ե~ս եմ որ կամ:

[Լէգնա]

ԵՍ ՉԵՄ ՈՐՈՆՈԻՄ

Ես չեմ որոնում։
Որոնում Է նա,
Ով կամենում Է ինչ-որ բան գտնել,
Իսկ ես... չգիտեմ, թե ինչպե՞ս գտնեմ


Իմ ունեցածը ցույց տալու հնար։

[Լէգնա]

Արդարացնում եմ



Արդարացնում եմ
Այս երկինք կոչված հրաշք սիրունի,
Հրա~շք սիրունի
Հիմար թվացող անտերությունը
Եվ այն,որ աստղե իր խալերի հետ
Նա դեմքը ծածկող սև ամպեր ունի:

Արդարացնում եմ ,
Եվ անծիր ծովի այն թերությունը,
Որ…ափեր չունի:

[Լէգնա]

Սարսռում եմ

Սարսռում եմ
Հալվող-հալվող քո հպումից
Ու պաղ քամուց,
Եվ ա°յն մտքից,
Թե կարող եմ քեզ կորցնել…

Թրթռում եմ
Բաց աչքերով խարխափումից,
Փակ թշնամուց
Եվ այն մտքից,
Որ կարող եմ շատ շոյելուց
Թռչնակի պես քեզ մեռցնել….

Դողդողում եմ
Որդուս վրա,
Եվ քո սիրո,
Բախտի~ վրա իմ ժողովրդի….

Թփրտում եմ
Սրտի~ նման…

[Լէգնա]

Խանդում եմ

Ես խանդու՞մ եմ :

Անկեղծ ասած ,թե ամոթ չէ,
Ինձ շատ ծանոթ և շատ մոտ չէ
Այդ ահավոր խանդ կոչվածը.
Իմ մեջ , գուցե,բնությունից
Ինչ- որ բան ` անտեսված է,
Ուրիշ մի բան` տնտեսված է:

Ընդհամենը գիտեմ լոկ այն,
Որ ես այնտեղ ,որտեղ մարդիկ
Հավանաբար և խանդում են.
Բարկանում եմ – ոչ տևական,
Քմծիծաղում - անբնական,
Եվ … եղածը ես քանդում եմ:

Մեր խորտակված սերը վկա…

[Լէգնա]

Մարդկության կյանքը, ինչպես բոլորս էլ գիտենք, դրսևորվում է ամենից առաջ սերունդների հերթականությամբ, ըստ որում ամեն սերունդ մեռնելով չի կորչում, այլ դառնում է հաջորդ սերնդի համար «ոտի տեղ»՝ այն. իմաստով, ինչ իմաստով մեր ժողովուրդը գործածում է «ոտը տեղ բռնեց» դարձվածքը: Այս պատճառով էլ (կամ՝ այս բանի շնորհիվ էլ) մարդկության բազմադարյան մշակույթը կարելի է նմանեցնել օվկիանոսային այն կղզիներին, որոնք կոչվում են Կորալյան կամ Պոլիպյան և որոնք, ինչպես գիտենք, գոյացել են ջրային նույնանուն կենդանու կրաքարային կմախքից, կմախքի վրա՝ նոր մի կմախք, կմախքների վրա՝ նոր կմախքներ - մինչև որ ծովի մթին հատակից բարձրանա մի նոր կղզի՝ ծովի անեզրության մեջ։
Ես չգիտեմ՝ օվկիանոսներում հիմա է՞լ է շարունակվում Կորալյան կամ Պոլիպյան կղզիների գոյացումը, բայց անկասկած է, որ մշակույթի օվկիանոսում շարունակվում է ու պիտի շարոււնակվի նույն այդ լինելությունը՝ կոչվելով սերունդների հերափոխություն։




**********
Օրենքները չեն ստեղծում մարդկանց, մարդիկ են օրենքներ ստեղծում։ Ու երբ պարզվում է, ոը այս կամ այն օրենքը այլևս չի համապատասխանում նրանց ապրելակերպին ու մտածերլակերպին, ապա մարդիկ այդ օրենքը փոխում են մեկ այլ օրենքով— և դա կոչվում է բարենորոգում կամ հեղափոխություն, ըստ որում արվեստի բնագավառում կատարվող հեղափոխություններն Էլ չեն լինում անարյուն, եթե հիշենք արաբական իմաստուն այն առածը, ըստ որի «արյունն ու թանաքը նույն գինն ունեն»։


********
Կարելի է վիճարկել ամեն մի աֆորիզմ, ամեն մի առած ու ասացվածք, այդ թվում՝ նաև հայերի «երկու բարին մեկտեղ չի լինում» իմաստուն խոսքը։ Կարելի է վիճարկել, քանի որ երբեմն «երկու բարին մեկտեղ լինում է»: Արվեստի պատմությունը նման երջանիկ դեպքերում «երկու բարին» կրողին անվանում է «մեծ», «բարիների» շատության դեպքում՝ «հանճարեղ»։ Բայց ընդհանրապես, դժբախտաբար, իրոք որ «երկու բարին մեկտեղ չի լինում» , ուրեմն և պետք է ճանաչել սեփական տաղանդը և աշխատացնել շահավետորեն: Հակաոակ դեպքում «մեծի ետևից ընկնողը փոքրն էլ է կորցնում»...

[Լէգնա]

********
Ասելիք (որ չունեն շա~տ-շատերը), և ասելու կարողություն (որ պակասում է շատերի~ն),— երկու մեծ դժվարություն, որ անկարելի է հաղթահարել կամքի կամ գիտակցության ուժով, եթե չլինի բնածին օժտվածությունը կամ ներքին կարողությունը։ Դեռևս պակասում է, տակավին թերատ է միայն մի բան՝ ամեն ինչ յուրովի ասելը։


**********
Մեկ անգամ ճամփա են գնում Արդարությունն ու Անարդարությանը և ինչպես պետք էր սպասել, նրանց մեջ կռիվ է ծագում։ Անարդարությունն սպանում է Արդարությանը և որպեսզի հանցագործության հետքերը ծածկի՝ ողջակիզում է նրա դին։ Արդարության բարեկամները, երկար որոնումներից հետո, գտնում են նրա աճյունը և այդ մի բուռ մոխրից սարքում են... թանաք։ Այն օրից ի վեր,— եզրահանգում է արաբ մեծ իմաստասերը,–Արդարությունը մեռած է աշխարհում, նա ապրում է միայն գրքերի մեջ...
Առայժմ երկրագունդը դժվար թե գոռա. «Ոչ, նա ապրում աշխարհում»։ Ուրեմն և գիրք գրողներն էլ չպիտի մոոանան, որ Արդարության մոխրե թանաքով չակերտավոր թե անչակերտ, մակդիրավոր թե անմակդիր սուտ գրելը առնվազն անբարոյականություն է...
«Գեղեցիկ սուտ»–ի սուտ տեսությունից բխում է մեկ ուրիշ հորդահեղուկ չարիք էլ՝ այսպես կոչված «պարզությունը»։
Ձգելով–ձգձգելով մենք «պարզ»–ը հոմանիշ դարձրինք «հասարակ»–ին, ինչպես որ, շա՜տ ափսոս, «հանրության» տեղն էլ գրանցվեց « հասարակություն»-ը։ Բայց պարզը հասարակ չէ։ Պարզ նշանակում է մաքուր (վկան՝ պարզաջրելը, պարզերեսը, պարզկան՝ իրենց ողջ շքախմբով); Իսկ «մաքուր»–ն ու «խոր»–ը, «հստակ»–ն ու «խորունկ»–ը ոչ թե ազգակից են, այլ մերձավոր արյունակից։
Գրողի գերագույն նպատակն է լինել պարզ, բայց ոչ հասարակ։ Ու հանրությանն էլ պարզություն է պետք և ոչ թե հասարակաթյուն, մաքրություն և ոչ թե ծանծաղություն։ Ուստի և գրողը կարող է ունենալ բազում ատելի բառեր, բայց ամենից աոաջ ու հետո պիտի ունենա մեկ անընդունելի բառ, որ է հասարակը։
*****

Ավանդական նման է արյան, այլ բառով ասած՝ ժառանգականության։ Դա մեզնից անկախ և մեր մեջ գործող մի այնպիսի օրենք է, ինչպես որ ժառանգականությունը ։ Եվ դրա ժխտումը հավասարազոր է կոպերով ընկույզ ջարդելուն։ Ու եթե այսպես է՝ էլ ինչո՞ւ այսքան ուժ ու եռանդ ծախսել, այդքան ջուր ու արյուն պղտորել՝ գոռալով ավանդականի մասին։ Ո՞ր որդին (այդ թվամ նաև բիճը) չի քաշում իր հորը կամ քեռուն՝ նույնիսկ հակառակ իր ցանկության։ «Կա»–ն պետք չունի հաստատման և այն էլ դատարանի վճռով։

*******

[Լէգնա]

Ամեն զավակ կա՛մ իր հորն է քաշում, կա՛մ քեռուն։ Այս ավանդականն է։ Բայց ամեն զավակ էլ տարբերվում է իր և՛ հորից, և՛ քեռուց։ Այս էլ՝ Նորը։

*******

...Բա~ռը։ Նա նման է նորահարս աղջկա, որ միշտ հագած-կապած է, կոճկված ու ամոթխած, զգույշ ու խրտչուն։ Եվ նրան մերկ կարող է տեսնել այն տառապյալը միայն, որ սիրում է նրան իր կյանքից առավել և որին՝ երջանիկին, այդ պատճաոով էլ սիրում է ինքը բառը։
Բանից պարզվում է, որ տներ են շինում նաև... աղաքարից (Սահարայի Տեգազի քաղաքում, որովհետև դա աշխարհիս ամենաչորային վայրն է, և աղը անձրևից հալվելու վախ չունի)։ Բայց այս հեքիաթանման իրողությունը մեզ համար պարզապես նշանակում է, որ... ամեն բառ իր գործածության տեղը պիտի ունենա...
****************
Հարկավոր է կրել իր մեջ ժամանակը, սակայն կրել սրա կշիռը և ոչ թե բեռը, պահել սրա արժեքը և ոչ թե գինը, ունենալ սրա հարստությունը և ոչ թե ապրանքը, լինել նրա սնունդը և ոչ թե եվրոպացիների ասած պարտադիր ասորտիմենտը,— այլ կերպ ասած՝ դրսևորել ժամանակի ոչ թե արտահայտությունները, որոնք չեն կարող անցողիկ չլինել, այլ նրա ներքնահայտությունները, որոնք չեն կարող մնայուն չլինել։

********
Ինչքան աղքատ է միտքն ու զգացումը ` նույնքան պերճ ու սիրուն են դառնում բառերը. ինչքան մանր ու ճղճիմ են հույզն ու խոհը ` այնքան ծաղկուն ու պոռոտ է դառնում խոսքը:

*******
Անհնար է ապրել առանց հիասթափման, ինչպես որ ընթանալ առանց սայթաքումի, գործել՝ առանց սխալի, մեծանալ առանց հագուստի կարճությունն ու նեղությունը զգալու։ Ճիշտ այդպես էլ՝ ստվեր չի լինում լոկ այնտեղ, որտեղ լույս չկա, որտեղ համատարած մթություն է, և տաքության զգալու համար պարտադիր է առկայությունը սառնության։
****

Սրամտությունն էլ եղբայրներ ունի , և նրա «պստիկ ախպոր» անունը անգլիական է` հումոր:
*********
Իսկական բանաստեղծություն գրելը ինքնազատագրման պես մի բան պիտի լինի:
*****