7. Արյամբ ազատագրված հողերը չի կարելի հանձնել թղթով, այդ դեպքում անիմաստ կլինի թափված արյունը։
Ընդհակառակը. խաղաղության հաստատումը հենց նպատակ է հետապնդում մեկընդմիշտ եւ վեջնականապես իմաստավորելու այդ թափված արյունը, ինչը փխրուն զինադադարի վիճակում մշտապես վտանգի տակ է:
2016թ.պաշտոնական տեղեկատվությամբ («Ռազմ-ինֆո»)՝ եղել է 165 զոհ (ներառյալ Ապրիլյան պատերազմը)։ «Ոչ պատերազմական»՝ 2015-ին՝ 76 զոհ։ Ստատուս-քվոյի ընթացքում շուրջ երկու հազար զոհերի արյունն ինչո՞վ է իմաստավորված, ի՞նչ խնդիր է լուծել. մեկ մետր առաջ գնացե՞լ ենք, ընդհակառակը՝ 800 հեկտար կորցրել ենք միայն Ապրիլյան պատերազմում։ Մի նոր դիրք գրավե՞լ ենք, ընդհակառակը՝ դիրքեր ենք կորցրել, եւ ոչ միայն Ապրիլյան պատերազմում։ Մեզ համար նպաստավոր միջազգային նոր մի փաստաթուղթ ստացե՞լ ենք։ Ընդհակառակը՝ Ադրբեջանի օգտին են եղել տասնյակ այդպիսի փաստաթղթեր։ Բանակցային սեղանին մի նոր բան շահե՞լ ենք, ընդհակառակը՝ շատ բաներ կորցրել ենք, այդ թվում՝ հակամարտության կողմ լինելու Ղարաբաղի մանդատը։ Ադրբեջանի համեմատ ուժերի հարաբերակցությունը մի քիչ հօգուտ մեզ փոխվե՞լ է, ընդհակառակը՝այդ հարաբերակցությունը փոխվել է հօգուտ Ադրբեջանի։ Հայաստանի եւ Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությունն աճե՞լ է, ընդհակառակը՝ կրկնակի նվազել է։ Ինչպե՞ս կգնահատվեր այն գործողությունը, որի հետեւանքով երկիրն ու ժողովուրդն այսքան վնաս են կրում. առնվազն՝ ծանրագույն դավաճանություն։ Սա է ստատուս-քվոն պահելու «հերոսության» գինն ու հետեւանքը եւ քաղաքական գնահատականը։ «Արյամբ ազատագրված հողերը չի կարելի հանձնել» կարգախոսը կրկնողները, գիտակցված թե ակամա, շարունակում են դավաճանական նույն ընթացքը, իրենց վրա են վերցնում նախորդ երկու տասնամյակում զոհված եւ հիմա էլ զոհվող երիտասարդների արյունը։ Այսպես շարունակելով է, որ մի օր կարող է իմաստազրկվել նաեւ Ղարաբաղյան պատերազմում թափված արյունը։
8. Եթե Ադրբեջանը համաձայն չէ, ի՞նչ իմաստ ունի խաղաղության գործընթաց նախաձեռնելը։
Դա արդեն Հայաստանի իշխանության գործն է։ Դրա համար կա դիվանագիտական աշխատանք, միջազգային եւ այլ բազմազան լծակների օգտագործման հնարավորություն։ Թող կարողանան գտնել ձեւը։ 1990-ական թվականներին Հայաստանի իշխանությունը նույն դիվանագիտական աշխատանքի շնորհիվ կարողացավ 1994 թվականին Ադրբեջանին բերել զինադադարի ստորագրման, իսկ 1997 թվականին կարողացավ ստանալ Ադրբեջանի պաշտոնական համաձայնությունը խաղաղ կարգավորման պլանի վերաբերյալ։ Վերջնական խաղաղությունը հնարավոր չեղավ միայն Հայաստանում հայտնի ներքաղաղաքական ճգնաժամի հետեւանքով։ Իսկ եթե իշխանությունը չի կարողանում դա անել, ուրեմն խոստովանում է դիվանագիտության ասպարեզում իր անզորությունը, թող հեռանա, եւ դա կանեն ուրիշները, ովքեր կարող են։
Կա եւս մեկ հանգամանք: Եթե Հայաստանը անկեղծորեն շարժվի խաղաղություն գտնելու ճանապարհով (ինչին ձգտում են հասնել միջնորդ երկրները), կառուցողական ու նախաձեռնողական վարքագիծ դրսեւորի, իսկ Ադրբեջանը մերժի, ապա Հայաստանը կհայտնվի շահեկան, Ադրբեջանը՝ մեկուսացված վիճակում: Դրանով էապես կնվազի, եթե ոչ՝ ամբողջությամբ կբացառվի պատերազմի վերսկսման վտանգը, որովհետեւ աշխարհի ճնշումներն ու զայրույթը կուղղվեն դեպի Ադրբեջան: Կամ՝ նա ստիպված կլինի ստորագրել խաղաղության պայմանագիրը։ Ամբողջ խնդիրն այն է, որ Հայաստանի իշխանությունները, ճառասացությունն ու հերթապահ հայտարարությունները մի կողմ դրած` իսկապես գնան խաղաղության պայմանագրի ստորագրման ճանապարհով:
9.Չի կարող փոխզիջում լինել, երբ մի կողմը խոսում է խաղաղության հասնելու համար փոխզիջումների մասին, իսկ մյուս կողմն ասում է՝ երբեք չերազեք նույնիսկ, որՂարաբաղը կանկախանա:
Ուզում էիք, որ Ադրբեջանն ասի, թե Լեռնային Ղարաբաղին անկախությո՞ւն կտա։ Որ այդպես լիներ, հենց 1988 թվականին, կամ հաջորդ տարիներին հարցը լուծված կլիներ, եւ՝ ո՛չ նրանք կունենային «օկուպացված տարածքներ», ո՛չ մենք՝ «ազատագրված հողեր»։ Հենց այդ պատճառով է, որ տվյալ դեպքում անհնար է «փաթեթային լուծում», որտեղ կա՛մ պետք է գրված լինի, թե Ղարաբաղը Ադրբեջանի կազմում է, կա՛մ՝ որ անկախ է։ Այսպիսի դեպքերում (եթե միջազգային հանրությունը կողմերին ուժով չի պարտադրում իր կամքը) լուծումը լինում է միայն «փուլային». հաստատվում է վերջնական խաղաղություն, կարգավիճակի հարցը մնում է հետագա բանակցություններին։ Այդ բանակցությունները կարող են ձգվել ինչքան ուզեք, բայց այդ ընթացքում բացառված կլինի պատերազմը եւ ապահովված՝ Ղարաբաղի լիակատար անվտանգությունը։ Բոլոր խոսակցություններն այն մասին, որ տարածքները կարելի է վերադարձնել միայն Արցախի անկախության ճանաչման կամ փաթեթային այլ լուծման դեպքում, ընդամենը քողարկում են ստատուս-քվոն պահպանելու քաղաքականությունը: Ակնհայտ է, որ հայերի եւ ադրբեջանցիների միջեւ այսօրվա թշնամանքի եւ անվստահության պայմաններում չի կարող լինել Լեռնակին Ղարաբաղի կարգավիճակի այնպիսի լուծում, որը միաժամանակ ընդունելի լինի ե՛ւ Հայաստանի, ե՛ւ Ադրբեջանի համար: Հետեւաբար, փաթեթային լուծում հնարավոր չէ, եւ այն պահանջողները իրականում չեն ցանկանում որեւէ լուծում, ինչը հավասարազոր է պատերազմի վերսկսմանը:
Եւ ընդհանրապես, Ադրբեջանի ռազմատենչ հռետորաբանությունը ավելի շատ ուղղված է ներքին սպառմանը: Մեզ մոտ էլ կան մարդիկ, որոնք, շաքարը գրպանում՝ պատրաստվում են «Բաքվում չայ խմել», ոմանք անգամ պատրաստվում են բոլոր թուրքերին քշել իրենց հայրենիք՝ Միջին Ասիա։ Արտաքին քաղաքական լսարանի համար Ադրբեջանը լրիվ այլ բան է ասում՝ արտահայտելով իր պատրաստակամությունը խաղաղ կարգավորման համար: Այս ամենը միայն վկայում է այն մասին, որ մի բան է հռատորաբանությունը, եւ լրիվ այլ բան՝ իրական մտադրությունները եւ գործնական քաղաքականությունը: Դրանք շփոթել չի կարելի:
Մեջբերել
Տրիբուն-ի խոսքերից
Էջանիշներ