Պատերա՞զմ, թե՞ խաղաղություն. լրջանալու պահը

[Mephistopheles]

ինչ մի խառնվել եք իրար էդ բանակցելով, էլ հարց չունենք երկրի ներսում, ես իմ հին հեքիաթը պիտի ասեմ՝ ներսից ուղղվենք, վերջ տանք թալանին, նորմալ, հանդուրժող, առաջադեմ, մարդու իրավուքնենրը հարգող, սոցիալապես արդար երկիր դառնանք, կվերադառնանք էդ հարցին:

էդ էլ ա կարևոր, բայց պետք ա հասկանալ էս կոնֆլիկտի ազդեցությունը հայաստանի տնտեսության, ֆինանսների, կոմունիկացիաների, արտաքին քաղաքականության ու ընդհանրապես բոլոր ոլորտների վրա, որ ճիշտ գնահատենք լուծման արժեքն ու հրատապությունը...

ի դեպ, եթե քո ասած երկիրը կառուցվի ապա հենց էդ հասարակությունը պտի ձգտի անհապաղ լուծել էդ հարցը... էդ հարցը դառնալու ա առաջին գերագույն կարևորության հարց, ավտոմատիկ...

[Mephistopheles]

օքեյ

Շին ջան, իմ ախպեր... What are you trying to achieve by ձգձգելով...

[Chuk]

Հիմա փորձենք թարմացնել քննարկումը:

Եթե ամփոփենք, հիմնական տեսակետն էս է, որ պետք է հզորանալ: Շատ լավ, համաձայն եմ, պետք է հզորանալ:

Իսկ մինչ հզորանալը եկեք հարցը փորձենք դարակ առ դարակ բաժանել:

Ունենք իրավիճակ, ունենք հակամարտություն: Հակամարտության մի կողմը (հայկականը) պնդում է, որ ներկայումս ԼՂԻՄ-ի տակ մտնող ողջ տարածքն իրենն է ու ոչ մի միլիմետր չի փոխանցելու այլ երկրի: Հիմնավորման միջազգային հիմքը ազգերի ինքնորոշման իրավունքն է: Հակամարտության մյուս կողմը (ադրբեջանականը) պնդում է ծայրահեղ հակառակը, որ այդ ամբողջ տարածքն իրենն է ու պետք է վերադարձվի: Հիմնավորման միջազգային հիմքը տարածքային ամբողջականության իրավունքն է:

Կներեք, որ սենց բանալ բաներից եմ գալիս, գիտեմ, որ բոլորդ էլ սա գիտեք, բայց գրառմանս տրամաբանությունը ճիշտ կառուցելու համար ուզում եմ կետ առ կետ գնանք: Ուրեմն ֆիքսում ենք, որ սա իրողություն է, ու որ ուզենք թե չուզենք ներկա պահին գործ ունենք դրա հետ: Իհարկե կան մարդիկ, ովքեր ասում են, թե եթե 94-ին «ճիշտ քաղաքականություն» վարվեր, ապա Ադրբեջանին կապիտուլյացիայի ենթարկած կլինեինք ու հիմա խնդիրն էս տեսքը չէր ունենա: Մարդիկ էլ կան, որ պնդում են, որ եթե 97 թվականին փոխզիջման գնացած լինեինք, ապա հիմա արդեն հաշտություն ու խաղաղություն կլիներ, խնդիրն էս տեսքը չէր ունենա: Ես համարում եմ, որ էս պահին ինչքան էլ քննենք երկու տարբերակներն էլ (իսկ քննել միշտ է պետք), համաձայնվենք կամ չհամաձայնվենք, մեր ներկա պահի խնդիրը հիմա չի փոխվում ու մեր առաջ խնդիրը պետք է լուծենք հիմա:



Հիմա գանք խնդրի լուծմանը: Ինչքան էլ մեր Ծլնգը բերի տարբերակներ, իրականում շատ հստակ բաժանումներ կարելի է անել, ենթատարբերակենրը թողնելով հետագա քննարկման: Իսկ տարբերակները ամենասկզբում երկուսն են.

1. Գնալ լուծման
2. Գնալ ժամանակի ձգման, 10, 20, 100, 200 տարով՝ լուծումը թողնելով պատեհ պահի

Այսինքն մեզ պետք է քննարկել էս 2 դեպքերը ու հասկանալ, թե որ դեպք ինչ ենք ստանում ու ինչ ենք կորցնում, ինչն ենք վտանգում կամ ինչն ենք երաշխավորում:

Վերցնենք կետ 1-ը: ԳՆալ լուծման: Եթե ես չեմ սխալվում, ապա մարդկությանն ընդամենը լուծման երկու տարբերակ է հայտնի:
Ա. Կապիտուլյացիայի ենթարկել թշնամուդ
Բ. Հասնել փոխզիջման

Եթե վերցնում ենք կապիտուլյացիայի ենթարկումը, ապա դա ուղղակի նշանակում է պատերազմ: Որովհետև հակամարտության առկա իրավիճակում չկա որևէ այլ տարբերակ, որ կողմերից մեկն առանց պատերազմի ընդունի իր ամբողջական պարտությունն ու ամբողջովին հրաժարվի իր հավակնություններից: Պատերազմը կարող է լինել ինչպես հիմա, էնպես էլ 2 կետով որոշակի ժամանակ ձգելուց հետո, նպատակը հնարավորինս հզորանալն է էդ ընթացքում:

Եթե զգացմունքային պահերը թողնում ենք մի կողմ (մարդկային կյանքեր, խեղված ճակատագրեր և այլն), որպես պետություն մենք կշահենք, եթե կարողանանք պատերազմել ու հաղթել: Որպես պետություն եմ ասում, դուք կարող եք հասկանալ որպես երկու հայկական պետություն՝ Հայաստան ու Արցախ, կարող եք հասկանալ մեկը՝ միացյալ Հայաստան, ըստ ձեր ճաշակի: Միավորվել-չմիավորվելը հետագայի խնդիր է իմ համոզմամբ:

Ու պատերազմի ընտրությունն, ըստ այդմ, իմ համար ընդունելի տարբերակ է: Բայց մի դեպքում, եթե իրատեսական ենք նայում ու ճիշտ հաշվարկներ անում:

Կներեք, կանչեցին գործ անելու, շարունակությունն ավելի ուշ:

Հիմա փորձենք շատ թեթև հաշվարկներ անել: Նու, հաշվարկ է չէլ, ընդամենը նայել իրականությանը: Կրկնում եմ՝ իրականությունը, ոչ թե մեր ցանկությունները:

Պատերազմի համար կարևոր գործոններից մեկը վերցնենք՝ մարդկանց քանակը: Տարեկան ստաբիլ արտագաղթը, հատկապես բանակային տարիքի տղաների համար, խոսուն փաստ ա:
Այսինքն էս հանգամանքով միանշանակ թուլանում ենք: Ըստ պարբերաբար շրջանառվող լուրերի տարեցտարի ավելի բարդ է լինում անհրաժեշտ քանակի պարտադիր զինծառայողների ապահովումն անգամ:

Սպառազինությունը... նուրբ թեմա ա: Ինչ-որ ձեռքբերումներ ունենք, բայց ըստ որոշակի տվյալների հակառակորդ կողմի ձեռքբերումներն անհամեմատ շատ են: Խոսակցությունները շարունակվում են ունեցածի մի հատվածի մաշված, անսարք լինելու մասին:

Սահմանների հարցում նորից ունենք խնդիրներ: Ըստ որոշ լուրերի չունենք ապահոված առաջին անհրաժեշտության ապրանքների, այդ թվում սննդամթերքի ռեզերվ: Երկարաժամկետ պատերազմ ստանալու դեպքում հնարավոր է լուրջ խնդիրների առաջ կանգնենք ներմուծման ոլորտում: Գյուղատնտեսությունը բարձիթողի վիճակում է, անգամ էսպես չենք կարողանում անհրաժեշտը ստանալ՝ առանց ներմուծման: Հարաբերությունների լավացում հարևանների հետ չի արձանագրվում, վարված արտաքին դիվանագիտությունը լարում է առաջացրել անգամ հայ-վրացական հարաբերություններում ու խորանալու միտում է զգացվում:

Բարոյական միջավայրը անկումային վիճակում է: Ճիշտ է, արտաքին վտանգի դեպքում համախմբվում ենք, ինչպես ապրիլյանին եղավ, բայց հետո հեշտ էլ սառում ենք, որտև լիքը խնդիրների ենք բախվում: Զոհերի հարազատները նորմալ չեն փոխհատուցվել, վիրավորներից շատերը նորմալ բուժում չեն ստացել, մասնակիցներին խոստացվել է ուսման վարձերի կրճատում, իսկ հիմա լուրեր են հասնում, որ մասնակիցներից շատերի զին գրքույկներում ջնջում են սահմանային դեպքերին մասնակցելու մասին գրությունը: Կարճաժամկետ համախմբումը միշտ ռեալ է, հանկարծ ու ձգձգվող պատերազմ ունենալու դեպքում արագորեն հակառակ պրոցեսներն են գնալու, մանավանդ եթե թիկունքում էլ դժվարություններ սկսվեն. անգամ 90-ականների դժվարություններից անհամեմատ ավելի մեղմ դժվարություններ:

Սա էն իրականությունն ա, որն ունենք: Ու պատերազմ ընտրելու դեպքում ընտրությունը մնում ա երկուսը:
1. Անհապաղ անցնել պատերազմի, որտև հաջորդ ցանկացած պահ պատերազմելը մեզ համար ավելի անբարենպաստ է լինելու, քան հիմա,
2. Ժամանակ ձգել՝ հզորանալու համար, նոր միայն մտածել պատերազմի մասին:

Հաջորդ անգամ կփորձեմ խոսել հզորանալու համար ժամանա ձգելու մասին:

[Ծլնգ]

Ծլնգի գրառումները վերջապես կարդացի, սպասելիքներս չարդարացան: Ափսոս, բայց դրանց մեջ բարի ցանկություններից բացի այլ բան չկա: Իսկ քաղաքականությունը բարի ցանկությունների դաշտ չի:

Չուկ ջան, քո խնդիրը գիտես ո՞րն ա։ Էն, որ քո ներկայացրածով այս հարցը մեկ անհայտով քառակուսի հավասարում ա, ասենք x^2-1=0, որը ունի երկու լուծում, ու այդ լուծումներից մենակ մեկն ա հասանելի (օրինակիս մեջ x=-1՝ անտեսում ենք բացասական լինելու համար, ինչը մեր պարագայում կնշանակեր, որ բացարձակ կապիտուլյացիայի հասցնել չենք կարողանում, մնում ա x=1 լուծումը, որը քո ներկայացրածով «փոխզիջումներն» են)։ Ընդունում եմ, որ այս ձևով ներկայացրածները կարող են որոշակի հաջողությունների բերել քարոզարշավի ժամանակ, բայց դրանք «կուտեն» մենակ տրիվիալ հավասարումներով մտածողները (երգիրը երգիր չի, x=0), գծային աշխարհահայացք ունեցողները (պիտի «փողզիջենք» որ բարգավաճենք, ասենք հավասարումն էլ x-1=0 տեսքը ունի իրենց համար), կամ, առավելագույնը, նույն քառակուսի հավասարումներով մտածողները (դե հա, բա մի բան պիտի անես, որ սենց վատ վիճակում չմնանք, ու միակ բանը որ կարանք անենք, փոխզիջելն ա)։

Հիմա ինչո՞ւ ա սա խնդիր, կհարցնես, որևհետև էդ անտեր «հարց» կոչվածը ոչ թե մեկ անհայտով քառակուսի հավասարում ա, այլ մասնակի ածանցյալներով, քաոտիկ դինամիկայով դիֆֆերենցիալ հավասարումների համակարգ ա, որտեղ պարամետրերի որոշ մասը ստոքաստիկ բնույթ ունեն, ու «լուծում» գտնելն էլ լրիվ անհույս ա։ Ու նույնիսկ, եթե կարողանաս էլ լուծել, լուծումը մեկ անհայտի արժեք չի, այլ դինամիկ փոփոխական ա, այսինքն լուծումը ոչ թե «փոխզիջում» ա (x=1) այլ «երկար ու տանջալի դիվանագիտական վարքի այնպիսի տեսակ, որ համ էլեկտորատիդ բավականաչափ բավարարի, համ արտաքին սպառողին չթվա թե չոր կողմնորոշում ունես, համ էլ թշնամուդ չթվա, թե դեմը անպաշտպան գառ ա կանգնած, ու այդ ամբողջը պիտի պատստպարված լինի բավարար մարտունակությամբ բանակով, որ թշնամիդ չկարծի թե կարա բլիցկրիգով հարցդ լուծի, բայց ոչ այնքան, որ էներգարեսուրսներիդ մատակարարողը կարծի, թե դու ուզում ես իրեն երկրիցդ արտաքսես, ու հետն էլ այս բոլորի վրա երկրիդ բոլոր ռեսուրսները չծախսես, որ մի քիչ «բարգավաճել» ել ունենանք մինչև տեսնենք գլխներիս ինչ ա գալիս, ու հետն էլ բոլոր ստոքաստիկ պարամետրերի արժեքների դիապազոնների սահմանում մշակած ունենալ ելքի հնարավոր տարբերակներ,...» (սրա մաթեմատիկական անալոգը հնարավորել էլ չի գրել, քանի որ այսպիսի համակարգերը հնարավոր ա մենակ հաշվականորեն մոդելավորել)։ Հա, ու մոռացա ասել, որ այդ համակարգն էլ ոչ թե ճշգրիտ ա, այլ միմիայն մոդել, ու իրականությունը կարա նույնիսկ այդ բարդ մոդելն էլ ահավոր պրիմիտիվ հանել։

Ու ես լիքը հույսով եմ, որ այստեղի քո գրածները ձեր քաղաքական ներկայացնելիքներն են պրիմիտիվ էլեկտորատին ուղղված, այլ ոչ թե ձեր հարցի ըմբռնումը։ Բայց եթե դուք իսկապես այդ կատեգորիաներով եք մտածում, ապա վիճակը էլ ավելի անհույս ա, քան ես պնդում էե «ներկայիս Հայաստանում քաղաքականություն չկա» ասելով։

Հա, ու որ չասեն աբստրակցիաներով եմ մենակ խոսում, մի երկու մեջբերում անեմ այստեղ ասվածների մասին, որոնք վերևը նկարագրած խնդրի մասնակի լուսաբանումներ են։

Էն որ ասում ես մարդկությանը լուծման երկու տարբերակ ա հայտնի... մարդկությանը այսպիսի հարցերի հումանիստական ոչ մի լուծում էլ հայտնի չի։ Ու նույնիսկ բացարձակ կապիտուլյացիան լուծում չի, ինչպես առաջին համաշխարհայինի փորձը ցույց տվեց։ Եթե դեմ ես, բեր այդ մարդկությանը հայտնի լուծում ստացած գոնե մեկ կոնֆլիկտ, որում բավարարվել են երկու կողմն էլ, ու դա չի բերել հետագա կոնֆլիկտների։ Իսկ թե ինչու եմ ավելացրել «հումանիստականը», որևհետև երիտթուրքերը լավ էլ այս տիպի հարցի լուծումը տվեցին, ու այդ լուծման իրականացման մեջ իրենց օգնեց նաև նա, որ այն ժամանակ էլ հայության մտածելակերպը քառակուսի հավասարումներից էն կողմ չէր գնում։

Մեֆը ասում ա, եթե չունեք զիջելու, դուրս գալ ա պետք բանակցություններից... նույնիսկ Իսրայելը, որ շատ ավելի չունի զիջելու քան մենք, դուրս չի գալիս բանակցություններից։ Բանակցել է պետք բոլորի հետ և միշտ։ Եթե չես բանակցում, այդ բարդ քաոտիկ համակարգի լուծումը քո շահերից հեռանում ա։ Բանակցել է պետք, որ այդ համակարգի պարամետրերը միլիմետր-միլիմետր դեպի քո շահեկան լուծման բերող արժեքների փոխես։ Բանակցել է պետք, որևհետև բանակցելու դադարումն էլ է մեկ արժեք, իսկ կան անթիվ ուրիշները. բանակցել այս բանալիով կամ այն, բանակցել այս անձնակազմով կամ այն, բանակցել սրա հետ կամ նրա հետ, բանակցել այդ ձևաչափով կամ այն... ու այս բոլորի փոխարեն, ասում ենք եկեք ընդունենք մեկ արժեք։ Է ընդունիր, ո՞ւմ ես լավություն անում, քեզ, թե քեզ աշխարհի երեսից ջնջել ուզեցող թշնամիներիդ, ովքեր այդ անթիվ ուրիշ արժեքները անընդհատ դիտարկման մեջ են պահում։

Էն որ մեղադրում են «երկիրը հզորացնել է պետք» ասողներին... սա աշխարհահայացքների բախում ա, ոչ թե իրար հետ չհամաձայնվող կողմերի նշան։ Այդ «երկիրը հզորացնել է պետք» ասողները գիտեն, որ իրականում այս հարցը լուծում չունի, ու մենք կարող ենք մենակ այդ բարդ համակարգի պարամետրերը գնալով դեպի մեր շահեկան լուծմանը բերող արժեքների փոխենք։ Իսկ «հենց հիմա» լուծումներ պահանջող մյուս կողմը քառակուսի հավասարումների կատեգորիայով է մտածում, կարծելով, թե կարաս միարժեքանի լուծում ներկայացնես ու կանգնես կողքը դրանով զմայլվես։

Իմ բոլոր ասածները, որոնք Չուկը անվանեց «բարի ցանկություններ» հենց այդ պարամետրերի որոշ մասի դեպի մեր կողմը քաշելուն են ուղղված։ Դե հա, ես ի սկզբանե էլ քաղաքականություն չեմ խաղում, որևհետև քաղաքակություն խաղացողների գերակշռող մասը քառակուսի հավասարումից դուրս մտածելու ունակություն չունի։ Ինքը քաղաքական գործիչ գաղափարը ստեղծում է դեմագոգիկ երևույթներ, որոնք մենակ իրենց քառակուսի հավասարումներով են առաջ մղվում, ի հակառակ ուրիշ քառակուսի հավասարումներով առաջ մղվողների։ Սրա պատճառով է նաև, որ առաջատար երկրների կառավարման ձևերում այդ քաղաքական գործիչների հաճախակի փոխելու լծակներ կան, որ մի դոդոշին մյուսով կարողանաս փոխարինել, ու մի երկու պարամետրդ այս կամ այն կողմ կարողանաս քաշել։

Հա, ու ԼՏՊ-ի մի անհեթեթություն, որի մասին դեռ ոչ ոք բան չասեց ու մտածում էի նախորդ գրառումներիս մեջ ասել, բայց մոռացա... իր ելույթում որպես փոխզիջման օրինակ է բերում Իսրայելի կողմից Սինայի թերակղզու հետ հանձնումը Եգիպտոսին (ի դեպ միմիայն նրանից հետո, որ Իսրայելը հասավ Սինայը գրավելու իր հիմնական նպատակին, բայց սրա շուրջ ծավալվելու հավես չունեմ), բայց լռելով լռում է Գոլանի բարձունքների մասին։ Թե էդքան լավ բան ա փոխզիջում կոչելով հող հանձնելը, բա էդ խի էդ մեկը հետ չե՞ն տալիս։

Ասածս ա, Չուկ ջան, եթե շարունակում ես քառակուսի հավասարումների տարբերակներով խոսել/մտածել, մեկը ես հետդ քննարկելիք չունեմ։ Որպես էլեկտորատի մաս ձեր քաղաքական ուժը «մեզ» արդեն կորցրել ա, այնպես որ այս քննարկումը մի իջացրու քարոզարշավային մակարդակի։ Այդ մակարդակով ձեր ասելիքները արդեն ասեցի ինչու եմ պարտվողական համարում, իսկ թե իրական լուծումներ առաջարկելու ունես, խնդրեմ, բեր, մենք էլ փորձենք միանալ քննարկմանը։ Թե չէ քո բինար հարցադրումներով ու միմիայն երկարժեք լուծումներով տարբերակները արդեն ձանձրալի են, ու նույնիսկ ադի-բուդիի ախորժակ չեն բացում։

[Ծլնգ]

Սա էն իրականությունն ա, որն ունենք: Ու պատերազմ ընտրելու դեպքում ընտրությունը մնում ա երկուսը:
1. Անհապաղ անցնել պատերազմի, որտև հաջորդ ցանկացած պահ պատերազմելը մեզ համար ավելի անբարենպաստ է լինելու, քան հիմա,
2. Ժամանակ ձգել՝ հզորանալու համար, նոր միայն մտածել պատերազմի մասին:

էլի երկուկետանի տաբերակներ... այ եղբայր, քեզ ասինք ստեղ պատերազմ ընտրող չկա, դու էլի «խաղաղությո՞ւն, թե՞ պատերազմ» բանաձևով ես քարոզում... էդ բանաձևը պրծած ա, հաշտվի դրա հետ։

[Արէա]

Իմ հասկանալով սենց ա. ինչքան ուշ եղավ պատերազմը, էնքան ավելի ցավոտ պարտություն ենք կրելու, ու օր առաջ պետք ա մտածել էս հարցը կարգավորելու մասին, շատ ավելի առաջ քան սաշիկին շաքարաքլոր սարքելու բաղձալի երազանքն ի կատար ածելը (ինչը մի քսան տարի տենց երազանք էլ մնալու ա) ոչ թե ասել. խնդիրը լուծում չունի (կամ որ նույնն ա, հեքիաթներ պատմել հզոր հայրենիքի մասին) ու տաք-տաք տեղավորվել բազմոցների մեջ։

[Chuk]

էլի երկուկետանի տաբերակներ... այ եղբայր, քեզ ասինք ստեղ պատերազմ ընտրող չկա, դու էլի «խաղաղությո՞ւն, թե՞ պատերազմ» բանաձևով ես քարոզում... էդ բանաձևը պրծած ա, հաշտվի դրա հետ։

Ծլնգ, նախորդ գրառումդ դեռ չեմ կարդացել, սրան արագ արձագանքեմ: Կարելի ա միլիոնավոր տարբերակներ մոգոնել, բայց ես կետ առ կետ գալիս եմ՝ իրավիճակը մեկնելով:
Հիմա քննարկել էի էն դեպքը, որ ընտրում ենք պատերազմը, ու պատերազմի դեպքում քննարկում եմ էս երկու կարևոր ու հիմնական տարբերակները:

Երբ կքննեմ փոխզիջումային տարբերակները, կխոսենք մնացածի մասին:
Ու բանաձևը պրծած չի:

Ուզեք թե չուզեք, խաղաղություն ուզեք թե ինչ ուզեք, ընտրությունը էդ երկուսի մեջ ա՝ պատերազմ, կամ խաղաղություն: Մնացածը ես կետ առ կետ աստիճանաբար կգնամ: Դեռ նոր եմ սկսել:

[Chuk]

Չուկ ջան, քո խնդիրը գիտես ո՞րն ա։ Էն, որ քո ներկայացրածով այս հարցը մեկ անհայտով քառակուսի հավասարում ա, ասենք x^2-1=0, որը ունի երկու լուծում, ու այդ լուծումներից մենակ մեկն ա հասանելի...

Ծլնգ ջան, ուրեմն սովորական մանիպուլյացիա ես անում հիմա, որտև պարզ ա, որ խնդիրը, որ քննարկում ենք, քառակուսի հավասարում չի, այլ որ պարզեցված օրինակով ընդամենը ներկայացվում ա, քննարկելով հիմնական լուծումները: Ի դեպ զուտ մաթեմատիկայի վրա պրոյեկտելը ստեղ լրիվ անտեղի ա, որտև լրիվ ուրիշ ոճի խնդրի հետ գործ ունենք:

Որպեսզի քննարկենք լուծման ենթատարբերակները, դրանք պետք է շարադրվեն: Երբ շարադրվում է «մենք պետք է քայլ առ քայլ հզորանանք, լավացնենք կրթությունը, պատաիներին ուղեղին հասցնենք էսինչ բանը և այլն», դրանք լուծումների օրինակներ չեն, այլ լուծումից խուսափելուն ուղղված գեղեցկագույն խոսքեր, որովհետև ոչ մի կետով չի հիմնավորվում, թե ինչ քայլերով պետք է հզորանանք, ինչ ռեսուրսներով, ինչքանով է դա հեռանկարային, ռեալ և այլն:

Եթե մնում ենք ցանկությունների մակարդակում, ապա մենք.
- Պետք է այնպես անենք, որ յուրաքանչյուր քաղաքացի ստանա բարձրագույն կրթություն
- Բարձրագույն կրթությունը չպիտի լինի ֆորմալ, այլ ԲՈՒՀ-երը պետք է դարձնենք բարձրակարգ
- Պետք է քաղաքացու մոտ սերմանել պատասխանատվություն աշխատանքի նկատմամբ, ու յուրաքանչյուր աշխատող լինի պրոֆեսիոնալ, գործին նվիրված
- Ցանկացած ապօրինության դեմ պետք է ընդվզենք, օրենքով պայքարենք
- Պետք է վերականգնենք պատմական արդարությունը, պետք է վերադարձնենք Արևմտյան Հայաստանը, Ջավախքը, Նախիջևանը
- Բոլոր երկրներում պետք է ունենանք պրոֆեսիոնալ կադրեր ինչպես դիվանագիտական, այնպես էլ բիզնես ու կառավարական ոլորտներում ներկայացված

Շատ լավ ցանկություններ են, բայց քանի դեռ չկա ներկայացված սրան ոնց ենք հասնելու, տարբեր ժամանակների կառավարությունների խոստումներից էն կողմ չենք անցնի:

Իսկ հասնելու թռուցիկ ասածդ տարբերակը, որ ամեն մեկս մեր գործն անենք ներքևից սկսելով, մի բան փոխելով, ԼԱՎԱԳՈՒՅՆ դեպքում տեսանելի արդյունքի կարող է բերել 20-40 տարում: Սա՝ լավագույն դեպքում: Էդ դեպքում դու պետք է հաշվարկես, որ եթե անգամ էդ ասածդ արվելու է, ինչերի ենք հասնելու 20 տարվա ընթացքում, ինչքան կորուստներ ենք կրելու, դիմանալու ենք, թե չէ, ու վերջապես, իրականում կհասնենք դրական արդյունքի, թե կարող ա ավելի վատ վիճակի հասնենք՝ ավելի անբարենպաստ պայմաններով:

Կարելի ա շատ սիրուն խոսել: Հետո ասել, որ դե քաղաքականության մեջ ես չեմ խառնվում: Բայց այ որպես քաղաքացի, նույնիսկ կապ չունի նույնիսկ որ այլ երկրի, երբ մերժում ես այս կամ այն առաջարկը, հաշվի առնու՞մ ես, որ դա պատասխանատվություն վերցնել է:

[Mephistopheles]

Մեֆը ասում ա, եթե չունեք զիջելու, դուրս գալ ա պետք բանակցություններից... նույնիսկ Իսրայելը, որ շատ ավելի չունի զիջելու քան մենք, դուրս չի գալիս բանակցություններից։ Բանակցել է պետք բոլորի հետ և միշտ։ Եթե չես բանակցում, այդ բարդ քաոտիկ համակարգի լուծումը քո շահերից հեռանում ա։ Բանակցել է պետք, որ այդ համակարգի պարամետրերը միլիմետր-միլիմետր դեպի քո շահեկան լուծման բերող արժեքների փոխես։ Բանակցել է պետք, որևհետև բանակցելու դադարումն էլ է մեկ արժեք, իսկ կան անթիվ ուրիշները. բանակցել այս բանալիով կամ այն, բանակցել այս անձնակազմով կամ այն, բանակցել սրա հետ կամ նրա հետ, բանակցել այդ ձևաչափով կամ այն... ու այս բոլորի փոխարեն, ասում ենք եկեք ընդունենք մեկ արժեք։ Է ընդունիր, ո՞ւմ ես լավություն անում, քեզ, թե քեզ աշխարհի երեսից ջնջել ուզեցող թշնամիներիդ, ովքեր այդ անթիվ ուրիշ արժեքները անընդհատ դիտարկման մեջ են պահում։

Ծլնգ ջան, ինձ թվում ա դու էդքան լավ չես պատկերացնում ինչի մասին ես խոսում... իսրայելի պահով ընդհանրապես լավ չես պատկերացնում..֏.ի՞նչ ա նշանակում պտի բանակցես միշտ...

քեզ թվում ա քեզ չեն տեսնում, թե՞ չեն յականում ինճ քյանդրբազություններ ես անում... ապեր իրանք էտի 1000 տարի ա անում են քեզնից լավ գիտեն ինչ ես ուզում անել...

ոչ մի ֆորմուլա պետք չի գրել... ընգել ես չամիչի բաղերը... եթե դու ինձ չես կարում խաբես, իրանց վաբշե չես կարա...

կոնկրետ հարց ա դրած դու փոխզիջելու բան ունե՞ս, ի՞նչ ես ակնկալում քո տվածի դիմաց... ի՞նչ ես կարծում, մենք ինչի՞ շուրջ ենք բանակցում...

մենակ խնդրում եմ, կարճ ու առանաց բարձրագույն մաթեմատիկական բանաձևերի...

[Ծլնգ]

Ծլնգ ջան, ուրեմն սովորական մանիպուլյացիա ես անում հիմա, որտև պարզ ա, որ խնդիրը, որ քննարկում ենք, քառակուսի հավասարում չի, այլ որ պարզեցված օրինակով ընդամենը ներկայացվում ա, քննարկելով հիմնական լուծումները: Ի դեպ զուտ մաթեմատիկայի վրա պրոյեկտելը ստեղ լրիվ անտեղի ա, որտև լրիվ ուրիշ ոճի խնդրի հետ գործ ունենք:

Ախր էդ ձեր պարզեցումներն են պրիմիտիվ մանիպուլյացիաներ։ Մաթեմատիկայի վրա պրոեկտելը նպատակը ոչ թե այն էր, որ ցույց տամ թե մաթեմատիկայով պիտի լուծենք, այլ այն, որ դու սկի լուծվելիք խնդրի բնույթը չես տեսնում, ինչ մնաց ամբողջ խնդրիրը կամ դրա լուծումը։

Ցանկություններ անվանի, թե ինչ ուզում ես, բայց դրանց վրա է պետք աշխատել։ Ու կոնկրետ թե ինչ է պետք անել չեմ ասում, որևհետև ամեն մեկը իր ձևորով ա այդ հարցերին նպաստում։ Ու ես ձեր նման չեմ ասում «եկեք ղեկավարությանը համոզենք սենց կամ նենց անել», որևհետև գիտակցում եմ, որ ղեկավարություն փոխող այսօրվա Հայաստանում չկա, ու խնդիրներով պետք է զբաղվել ղեկին նստածներին անտեսելով։ Զբաղվողներ, ի դեպ, կան, մինչև ԼՏՊ-ն ու իր համախոհները նույն մտքերն են բրդում արդեն 20 տարի։ Դու քո ցանկություններն ես բերում, ընդունում եմ՝ լավն են։ Արի դրանց վրա աշխատելու ճանապարհներ գտնենք, ոչ թե լուծում չունեցող բանին պարզամիտ լուծումներ գտնելու խաբկանքի վրա ժամանակ վատնենք։

Կարելի ա շատ սիրուն խոսել: Հետո ասել, որ դե քաղաքականության մեջ ես չեմ խառնվում: Բայց այ որպես քաղաքացի, նույնիսկ կապ չունի նույնիսկ որ այլ երկրի, երբ մերժում ես այս կամ այն առաջարկը, հաշվի առնու՞մ ես, որ դա պատասխանատվություն վերցնել է:

Սրանից պրիմիտիվ մանիպուլյացիա դեռ ակումբում տեսած չկայի։ Ես այս թեմայում արտահայտվում եմ մենակ նրա համար, որ հրավիրեցիր կարծիքս հայտնել։ Իսկ ձեր առաջարկած լուծումները ես չեմ մերժել, այլ դուք ինքներդ եք դրանք մերժել սեղմնային վիճակում, քանի որ սխալ տեղ եք այդ լուծումները ման գալիս (նորից նայի պարտվողականության մասին գրառումս)։ Իմ ընտրությունը ներկայիս Հայաստանի քաղաքականությանը չմասնակցելն ա, որևհետև դրանով զբաղվելը խաբկանք է։ Քաղաքացիական անհնազանդությունը այս իրավիճակում ավելի խոստումնալից է, մինչև, այո՛, մի 20-40 տարի հետո կստեղծվի այնպիսի հասարակություն, որտեղ քաղաքականություն խաղալը կդառնա իրատեսական զբաղմունք։ Իսկ դուք ձեր «լուծումներով» թուլացնում եք հասարակությունը, ու նպաստում եք նրան, որ «ժամանակը մեր վրա չի աշխատում»-ը իրական դառնա։ Հաշվի առնո՞ւմ ես, որ դա պատասխանատվություն վերցնել է.... որ հանկարծ չսկսես պատասխանել, ասեմ որ հարցս ռետորիկ էր. չեմ ակնկալում անկեղծ պատասխան, քանի որ հասկանում եմ, որ դու իսկապես հավատում ես նրան, որ քո «լուծումը» կարող է և լուծում լինել։

[Chuk]

Ախր էդ ձեր պարզեցումներն են պրիմիտիվ մանիպուլյացիաներ։ Մաթեմատիկայի վրա պրոեկտելը նպատակը ոչ թե այն էր, որ ցույց տամ թե մաթեմատիկայով պիտի լուծենք, այլ այն, որ դու սկի լուծվելիք խնդրի բնույթը չես տեսնում, ինչ մնաց ամբողջ խնդրիրը կամ դրա լուծումը։

Ցանկություններ անվանի, թե ինչ ուզում ես, բայց դրանց վրա է պետք աշխատել։ Ու կոնկրետ թե ինչ է պետք անել չեմ ասում, որևհետև ամեն մեկը իր ձևորով ա այդ հարցերին նպաստում։ Ու ես ձեր նման չեմ ասում «եկեք ղեկավարությանը համոզենք սենց կամ նենց անել», որևհետև գիտակցում եմ, որ ղեկավարություն փոխող այսօրվա Հայաստանում չկա, ու խնդիրներով պետք է զբաղվել ղեկին նստածներին անտեսելով։ Զբաղվողներ, ի դեպ, կան, մինչև ԼՏՊ-ն ու իր համախոհները նույն մտքերն են բրդում արդեն 20 տարի։ Դու քո ցանկություններն ես բերում, ընդունում եմ՝ լավն են։ Արի դրանց վրա աշխատելու ճանապարհներ գտնենք, ոչ թե լուծում չունեցող բանին պարզամիտ լուծումներ գտնելու խաբկանքի վրա ժամանակ վատնենք։



Սրանից պրիմիտիվ մանիպուլյացիա դեռ ակումբում տեսած չկայի։ Ես այս թեմայում արտահայտվում եմ մենակ նրա համար, որ հրավիրեցիր կարծիքս հայտնել։ Իսկ ձեր առաջարկած լուծումները ես չեմ մերժել, այլ դուք ինքներդ եք դրանք մերժել սեղմնային վիճակում, քանի որ սխալ տեղ եք այդ լուծումները ման գալիս (նորից նայի պարտվողականության մասին գրառումս)։ Իմ ընտրությունը ներկայիս Հայաստանի քաղաքականությանը չմասնակցելն ա, որևհետև դրանով զբաղվելը խաբկանք է։ Քաղաքացիական անհնազանդությունը այս իրավիճակում ավելի խոստումնալից է, մինչև, այո՛, մի 20-40 տարի հետո կստեղծվի այնպիսի հասարակություն, որտեղ քաղաքականություն խաղալը կդառնա իրատեսական զբաղմունք։ Իսկ դուք ձեր «լուծումներով» թուլացնում եք հասարակությունը, ու նպաստում եք նրան, որ «ժամանակը մեր վրա չի աշխատում»-ը իրական դառնա։ Հաշվի առնո՞ւմ ես, որ դա պատասխանատվություն վերցնել է.... որ հանկարծ չսկսես պատասխանել, ասեմ որ հարցս ռետորիկ էր. չեմ ակնկալում անկեղծ պատասխան, քանի որ հասկանում եմ, որ դու իսկապես հավատում ես նրան, որ քո «լուծումը» կարող է և լուծում լինել։

Մաքսիմալ անկեղծ ենք, չէ՞, զրուցում: Ուրեմն արի նախ անդրադառնանք քեզ քննարկման հրավիրելուն: Քննարկման ինքդ ես քեզ հրավիրել, երբ ինձ դիտողություն էիր անում իմ ոճի համար: Թեմայում բազում մարդիկ, բազում գրառումներ ու բազում ոճեր կային, որոնց կարելի էր դիտողություն անել: Դու ընտրեցիր ինձ, ու իմ կոնկրետ ոճը: Պատճառն ակնհայտ էիր, դու իմ մոտեցումներին համաձայն չէիր, բայց դա բարձրաձայն չէիր ուզում ասել, բայց համ էլ ուզում էիր մի հատ ինձ կպած լիներ: Էդ ամենը ինչը լավ հասկանալով ես ընդամենը քեզ առաջարկեցի խոսել, որպեսզի ջրի երեսում լինի ոչ թե հարցից կախված իմ նկատմամբ վերաբերմունքը, այլ հարցի նկատմամբ վերաբերմունքը: Ճիշտ դուրս եկա, ահագին ասելիք ունեիր, անկախ նրանից ես դրան համաձայն եմ թե չէ, ու դու շարունակում ես մնալ քննարկման մեջ, չնայած ավելի սահմանափակվում ենք իրար «կծոտելով»:

Սա ուղղակի նրա համար, որ ցույց տամ, որ ինչքան էլ ասես, որ հետաքրքրված չես Հայաստանի քաղաքականությամբ, մեկ է, լավ էլ հետաքրքրված ես:

Հիմա գանք «Զբաղվողներ, ի դեպ, կան»-ին: Քո թույլտվությամբ փոքրիկ ինքնագովազդ, համեստությունս մի կողմ դնեմ: Էդ «զբաղվողներից» մեկը ես եմ, հիմնականում լուռ: Մնացած արած-չարածս էստեղ չեմ դնի, բայց ակումբն արդեն քեզ պետք է բավարար լինի այդ ինքնագնահատականս ընդունելու համար: Ուղղակի ի տարբերություն շատերի ես հասկանում եմ, որ դրանք շատ քիչ են համատարած փոփոխությունների հասնելու համար: Գոնե՝ կարճ ժամանակում:


Իմ պարզեցումները մանիպուլյացիա չեն: Ես հիմա կետ առ կետ գնում եմ: Հերքիր կետերից մեկը ու ցույց տուր, որ մանիպուլյացիա է: Ցույց տուր ռեալ այլընտրանքը բերածս կետերից որևէ մեկը, օդի մեջ քվազիսահմանումների փոխարեն: Չես անում, չէ՞: Սահմանափակվում ես բարի ցանկություններով: Ուրեմն գնահատենք ումն է մանիպուլյացիան՝ ըստ կոնկրետ ասելիքի:


Հիմա գանք 20-40 տարի հետո եկող հասարակությանդ: Օքեյ, սպասենք: Ենթադրենք սպասեցինք: Տարեկան տվեցինք միջինում 50 զոհ, ընդհանուր մի 1000-2000 (նշածդ 20-40 տարի ժամկետում): Ջհանդամ, աչք փակեցինք, որտև հող ենք պահել: Բայց պահե՞լը հաստատ է, թե գուցե տարեկան մի 800 հեկտար էլ սկսենք կորցնել, մինչև քո ուզած հասարակությունը գա:

Երբ ասում եմ, որ պատասխանատվություն վերցնես քո վրա, նկատի չունեմ, որ էդ զոհերն ու հողի հնարավոր կորուստները քո խղճին են լինելու ու դու ես լինելու դրա մեղավորը: Այլ ասում եմ, քննիր էս ասածս ու ինքդ քեզ ու մեզ ասա. հա, հավանական է որ հենց էդպես կլինի իմ ասած տարբերակով, բայց ես համարում եմ որ դա նորմալ է, գնանք էդ 1000-2000 զոհին ու էդ կորուստներին, ճիշտը դա է:

Ու հա, մի քիչ սրում եմ իրավիճակը, որ հասկանաս թե ինչ հարցի ես պատասխանելու:

[Ծլնգ]

Ծլնգ ջան, ինձ թվում ա դու էդքան լավ չես պատկերացնում ինչի մասին ես խոսում... իսրայելի պահով ընդհանրապես լավ չես պատկերացնում..֏.ի՞նչ ա նշանակում պտի բանակցես միշտ...

Մեֆ ջան, ինձ այնքան էլ չի հետաքրքրում թե քեզ ինչ ա թվում...

կոնկրետ հարց ա դրած դու փոխզիջելու բան ունե՞ս, ի՞նչ ես ակնկալում քո տվածի դիմաց... ի՞նչ ես կարծում, մենք ինչի՞ շուրջ ենք բանակցում...

Այժմյան կոնտեքստում ոչ մի կողմն էլ փոխզիջելու բան իրականում չունի։ Հայաստանին (Արցախը ընդգրկած) չեն տա ոչ մի բան, որը արժենար հող զիջելուն։ Բայց թե վերացական բազառ ես ուզում, ասեմ ինչը կարար ընդունելի լիներ որոշ հողերի դիմաց կոնկրետ իմ համար՝ ելք դեպի Սև ծով։ Բայց դե այնքան էլ միամիտ չեմ, որ կարծեմ թե սա տրվելու ա։ Իսկ բանակցելու պետքության մասին հարցիդ լուրջ պատասխանելու համար պիտի թեզ գրվի, որի [հետազոտությունների] ոչ ժամանակը ունեմ, ոչ էլ ցանկությունը։

[Ծլնգ]

Մաքսիմալ անկեղծ ենք, չէ՞, զրուցում: Ուրեմն արի նախ անդրադառնանք քեզ քննարկման հրավիրելուն: Քննարկման ինքդ ես քեզ հրավիրել, երբ ինձ դիտողություն էիր անում իմ ոճի համար: Թեմայում բազում մարդիկ, բազում գրառումներ ու բազում ոճեր կային, որոնց կարելի էր դիտողություն անել: Դու ընտրեցիր ինձ, ու իմ կոնկրետ ոճը: Պատճառն ակնհայտ էիր, դու իմ մոտեցումներին համաձայն չէիր, բայց դա բարձրաձայն չէիր ուզում ասել, բայց համ էլ ուզում էիր մի հատ ինձ կպած լիներ: Էդ ամենը ինչը լավ հասկանալով ես ընդամենը քեզ առաջարկեցի խոսել, որպեսզի ջրի երեսում լինի ոչ թե հարցից կախված իմ նկատմամբ վերաբերմունքը, այլ հարցի նկատմամբ վերաբերմունքը: Ճիշտ դուրս եկա, ահագին ասելիք ունեիր, անկախ նրանից ես դրան համաձայն եմ թե չէ, ու դու շարունակում ես մնալ քննարկման մեջ, չնայած ավելի սահմանափակվում ենք իրար «կծոտելով»:

Սխալվում ես Չուկ ջան։ Կարդալն էր ինձ հետաքրքիր... բայց այդ կարդալուս ամենաշատ խանգարում էր քո ոճը, դրա համար էլ քեզ առանձնացրեցի ու նշեցի թե ինչով է դա խանգարում, ու նույնիսկ երանգավորեցի, թե ինչ տեսակի կարդալուս էր խանգարում։ Դու ընդունեցիր, ես էլ շարունակեցի կարդալ։ Ու նաև հրավերքդ ընդունեցի, չնայած որ շատ ավելի շուտ էի այն մտքի, որ իմ ասածներից ոչ ոք էլ չի մտափոխվելու, ու, ճիշտն ասած, ես ուրիշներին մտափոխելու էլ չունեմ։

Բայց այս պարբերությունիցդ հետո թեմայում «մնալու» ցանկությունս հօդս ցնդեց, քանի որ չեմ սիրում քննարկումներ վարել մարդկանց հետ, որոնք իմ մոտիվացիաների մասին «մաքսիմալ անկեղծ» ենթադրություններ են անում։ Գրառմանդ մյուս մասը չեմ կարդում, ու թեմայից հեռանում եմ։ Ձեզ բարի քննարկումներ։

[Chuk]

Սխալվում ես Չուկ ջան։ Կարդալն էր ինձ հետաքրքիր... բայց այդ կարդալուս ամենաշատ խանգարում էր քո ոճը, դրա համար էլ քեզ առանձնացրեցի ու նշեցի թե ինչով է դա խանգարում, ու նույնիսկ երանգավորեցի, թե ինչ տեսակի կարդալուս էր խանգարում։ Դու ընդունեցիր, ես էլ շարունակեցի կարդալ։ Ու նաև հրավերքդ ընդունեցի, չնայած որ շատ ավելի շուտ էի այն մտքի, որ իմ ասածներից ոչ ոք էլ չի մտափոխվելու, ու, ճիշտն ասած, ես ուրիշներին մտափոխելու էլ չունեմ։

Բայց այս պարբերությունիցդ հետո թեմայում «մնալու» ցանկությունս հօդս ցնդեց, քանի որ չեմ սիրում քննարկումներ վարել մարդկանց հետ, որոնք իմ մոտիվացիաների մասին «մաքսիմալ անկեղծ» ենթադրություններ են անում։ Գրառմանդ մյուս մասը չեմ կարդում, ու թեմայից հեռանում եմ։ Ձեզ բարի քննարկումներ։

Մաքսիմալ անկեղծ կարծիքս էի գրում, իսկ եթե ասում ես, որ այդպես չի եղել, ընդունում եմ: Մի՞թե ասելիք ունեցողի համար սա պատճառ է գնալու:

[Ծլնգ]

Մաքսիմալ անկեղծ կարծիքս էի գրում, իսկ եթե ասում ես, որ այդպես չի եղել, ընդունում եմ: Մի՞թե ասելիք ունեցողի համար սա պատճառ է գնալու:

Անցուդարձի հոսքում տեսա գրառումդ, ու սրա մասին ուզում եմ մի խորհուրդ տալ։

Ասելիքներս ասել եմ արդեն։ Բայց այո, դա ինձ համար պատճառ է հեռանալու հետագա քննարկումներից, քանի որ ենթատեքստային ենթադրությունները ինձ տհաճ են։ Իսկ խորհուրդս է. թե հարգում ես հետդ բանավեճի մեջ մասնակցողներին, արտահայտվիր իրենց ասածների շուրջ, ոչ թե իրենց մոտիվացիաների։ Այլապես քո ասելիքների մեջ էլ լիքը մոտիվացիոն ենթադրություններ կարող են առաջ բերվել, ու բանավեճն էլ կվերածվի թուքումուրի։