ԵվրաՄայդան․ հեղափոխություն Ուկրաինայում

[Jarre]

Ես հաստատ չեմ ցանկանա, որ Հայաստանը ուշքի գա էս միջոցով։ Չեմ ուզենա, որ ստեղ էլ <<Մայդան>> լինի։ Թքած պետության վրա, եթե պետք ա թեկուզ 1 հոգի զոհվի․․․հայը հայի դեմ կռիվ անի ու զոհվի․․․չէ, էդ ըստ իս հիմարություն ա։ Ավելի լավ ա, ես ստրուկի պես մնամ Հայաստանում ու ստրուկ լինեմ, քան թե ինչ որ մեկը զոհվի Հայաստանի ապագայի համար։ Ու պրիտոմ Սերժը Յանուկովիչ չի։ Յանուկովիչի <<զինվորիկները>> ժողովրդին չէին խփում՝ ուլի պես կանգնած էին, եթե ընդեղ 80 զոհ ա եղել, ստեղ 800 ա լինելու։
Ու ես հաստատ պատրաստ չեմ, իմ ընկերներից, իմ բարեկամներից, իմ սիրելիներից ինչ որ մեկին կորցնեմ Հայաստանի ապագայի համար։
Կներեք մի քիչ կոպիտ ասեմ, իսկ Դուք պատրաստ ե՞ք, Ձեր կնոջը, երեխային, ընկերոջը կորցնել, ինչ ա Հայաստանի նախագան <<Լավ Տղա>> լինի։
Հա՛, կարող եք մտածել, որ իմ նմանների պատճառով ա, որ Հայաստանը էս վիճակում ա, չի զարգանում, Ձեր իրավունքն ա, բայց մեկ ա, ես ԴԵՄ եմ արյան գնով ինչ որ հարց լուծելու։

Արամ ջան, հասկանում եմ քեզ։ Դրա համար հարցը ոչ թե ուրիշի արյունն ա այլ ԻՄ արյունն ա։ Ես էլ չեմ ուզի ոչ մեկի արյունը թափվի։ Բայց եթե գա ժամանակը, որ պատրաստ լինեմ ԻՄ արյունը տամ դուրս կգամ։ Չեմ ուզում անկապ-անկապ խոսամ։ Բայց եթե գա ժամանակը ու ես հասկանամ, որ ես պատրաստ եմ ԻՄ կյանքը, ԻՄ արյունը տալ։ Համակերպվեմ էտ ռիսկի հետ՝ դուրս կգամ։ Ու կարծում եմ էտ ժամանակ ուրիշներն էլ նման մտածելակերպով դուրս կգան։ Ու էտ պարագայում կթափվի ԻՄ ու ՔՈ արյունը՝ էն մարդկանց արյունը, ովքեր պատրաստ են եղել, գիտակցել են, հասկացել են ուր են գնում, ինչի են գնում ու ինչ գին կարան վճարեն։ Իսկ լրիվ անմեղ զոհերը դրանք այն մարդիկ են, ովքեր չեն ուզեցել դուրս գալ, բայց մտել են իրանց տները ու իրանց սպանել են։ Այ դա ամենաահավորն ա։

Ես մեկ-մեկ, որ հայաստանյան անասունների՝ լֆիկի, նեմեցի, շահզահրումարյանի, արծվիկանմանների, սաշիկի ու սերժիկի դեմքերը տեսնում եմ, գիտե՞ս ինչ եմ մտածում։ Որ եթե մի օր իմանամ, որ դրանք միևնույն տեղում են գտնվում, կգնամ, վրես բոմբ կփաթաթեմ ու կեթամ սաղին կտրաքցնեմ։ Մեկա մի օր մեռնելու եմ անկապ տեղը, իսկ սենց գոնե մեռնելուց առաջ կհասկանաս, որ անկապ չի մահդ։ Գոնե դրանց պեսներից կազատես քո հարազատներին, ընկերներին։

[Նաիրուհի]

Այ հիմա էլ դու ես բառ առ բառ իմ մտքերը գրել։ Արամը հարցը սխալ է տալիս, էն ձևակերպումով, որը շատ են սիրում մեր հհկ-իշնիկները։
Ոչ թե պատրաստ եմ հարազատիս, ընկերոջս կյանքը զոհել իշխանափոխության համար (մանավանդ որ էդ հարցը ես չեմ որոշելու, այլ ամեն փողոց դուրս եկողն ինքը), այլ պատրա՞ստ եմ էդ զոհերից մեկը լինել։
Մամաս պատմեց երեկ, որ սիթիում իրենից առաջ կանգնած արևմտահայը, ով մի հաց ու մոտ մի կիլո կարտոֆիլ էր առել, հարցրել է՝ ինչքա՞ն փող կա քարտի վրա։ Ու խնդրել, որ եթե հնարավոր է՝ էդ 34 դրամն էլ օգտագործվի վճարելիս։
Ես ամեն սենց բան լսելիս մահապարտ ահաբեկիչ դառնալու ցանկություն եմ ունենում։ Երանի նրանց, ում էդ ստրկությունը մահից լավ է թվում։

[Արամ]

Ժառ հասկացա քեզ, համաձայն եմ, եթե մարդը պատրաստ ա իր արյունը տա, էդ մարդուն ոչ մեկ իրավունք չունի մեղադրի, քանի դեռ էդ արյուն տալը ինչ որ մեկի արյուն տալուն չի նպաստում։
Բայց ո՞ր մեկդ ա կարողանալու պատասխան տա էն մարդու արյան համար, ով դրան պատրաստ չի եղել։ Հիմա ես եմ, <<դուրս չեմ գալիս>> հեաղափոխության, չեմ ուզում հեղափոխություն լինի, ու ստացվում ա նենց, որ արդյունքում ես մեռնում եմ(ու եթե հեղափոխություն լինի, այսպիսի մարդիկ հաստատ կլինեն), ո՞ր մեկն ա դրա համար պատասխան տալու։

Լիլ ջան,
Ազատությունը, որը ձեռք է բերվում մարդկանց կյանքի գնով, իմ համար ազատություն չի։

[Chuk]

Լիլ ջան,
Ազատությունը, որը ձեռք է բերվում մարդկանց կյանքի գնով, իմ համար ազատություն չի։

Այսինքն ասենք ավելի լավ էր Արցախը գնար Ադրբեջանի կազմ, բայց մարդիկ չզոհվեի՞ն:

Չասես տարբեր սիտուացիաներ են: Երկու դեպքում էլ գործ ունենք ազատության ու մարդու կյանքի հետ:

[Jarre]

Ժառ հասկացա քեզ, համաձայն եմ, եթե մարդը պատրաստ ա իր արյունը տա, էդ մարդուն ոչ մեկ իրավունք չունի մեղադրի, քանի դեռ էդ արյուն տալը ինչ որ մեկի արյուն տալուն չի նպաստում։
Բայց ո՞ր մեկդ ա կարողանալու պատասխան տա էն մարդու արյան համար, ով դրան պատրաստ չի եղել։ Հիմա ես եմ, <<դուրս չեմ գալիս>> հեաղափոխության, չեմ ուզում հեղափոխություն լինի, ու ստացվում ա նենց, որ արդյունքում ես մեռնում եմ(ու եթե հեղափոխություն լինի, այսպիսի մարդիկ հաստատ կլինեն), ո՞ր մեկն ա դրա համար պատասխան տալու։

Լիլ ջան,
Ազատությունը, որը ձեռք է բերվում մարդկանց կյանքի գնով, իմ համար ազատություն չի։

Արամ ջան, համաձայն եմ, ահավոր անարդար ա թվում էս ամեն ինչը։ Բայց փաստը էն ա, որ մեր օրերում մենք հաճախ հենց էս փաստի հետ ենք բախվում։ Ու Չուկն էլ իրա գրառման մեջ բերեց Արցախի օրինակը։
Ես իմ բոլոր բջիջներով դեմ եմ դրան, բայց մյուս կողմից երբեմն ամեն ինչ նենց ա դասավորվում, որ ուղղակի այլ ելք չունես.
կամ պիտի ձեռքերդ ծալես նստես ու սպասես երբ քեզ կբռնաբարեն կամ կսպանեն
կամ պիտի փախնես մի այլ ավելի ապահով, վայր, ինչպես հիմա ես եմ արել
կամ էլ պիտի զենքը ձեռքդ վերցնես ու գնաս պաշտպանես նման անասուններից քեզ ու քո հարազատներին՝ գիտակցելով մարդկային կյանքեր կորցնելու ռիսկը

Դու ուրիշ ի՞նչ տարբերակ ես տեսնում։

[Արամ]

Այսինքն ասենք ավելի լավ էր Արցախը գնար Ադրբեջանի կազմ, բայց մարդիկ չզոհվեի՞ն:

Չասես տարբեր սիտուացիաներ են: Երկու դեպքում էլ գործ ունենք ազատության ու մարդու կյանքի հետ:

Հա՛, Արտ, ազատություն չի։
Համաձայն եմ սիտուացիաները տարբեր չեն, բայց էդ պատերազմում զոհվածներից, ո՞ր մեկի ծնողն էր ուրախ որ Արծախը մերնա արդեն։ Հիմա վիճակը ավելի վատ ա, հայը ոչ թե ադրբեջանցու ձեռքով ա մեռնելու, այլ հայի։
Ազատությունը ձեռք չեն բերում, ուրիշների ազատությունները ոտնահարելով։ Հիմա քո ազատությունն էր թանկ, թե՞ էն զոհված զինվորի, թե՞ էդ զինվորի ընտանիքի։

[Chuk]

Հա՛, Արտ, ազատություն չի։
Համաձայն եմ սիտուացիաները տարբեր չեն, բայց էդ պատերազմում զոհվածներից, ո՞ր մեկի ծնողն էր ուրախ որ Արծախը մերնա արդեն։ Հիմա վիճակը ավելի վատ ա, հայը ոչ թե ադրբեջանցու ձեռքով ա մեռնելու, այլ հայի։
Ազատությունը ձեռք չեն բերում, ուրիշների ազատությունները ոտնահարելով։ Հիմա քո ազատությունն էր թանկ, թե՞ էն զոհված զինվորի, թե՞ էդ զինվորի ընտանիքի։

Արամ ջան, հաղթանակին հետո տեր կանգնել չկարողանալը չի նսեմացնում հաղթանակի դերը:

Պատկերացրու, որ զոհվածներից շատերի ծնողները ուրախ են, որ Արցախը մերն ա: Ու դա բնավ չի նշանակում, որ իրանք խայտառակ ցավեր չեն տարել իրենց զավակի զոհվելուց: Ասածս շատ պարզ, միաժամանակ տխուր բան ա. կան դեպքեր, երբ զոհերից չես կարող խուսափել, կան սիտուացիաներ, որոնք քեզ պարտադրվում են: Նույն Արցախը կորցնելը հազարավոր մարդկանց ցավ կպատճառեր: Հիմա էս վիճակում ապրելը Հայաստանում հազարվաոր մարդկանց համար սարսափելի ա:

[Արամ]

Արամ ջան, համաձայն եմ, ահավոր անարդար ա թվում էս ամեն ինչը։ Բայց փաստը էն ա, որ մեր օրերում մենք հաճախ հենց էս փաստի հետ ենք բախվում։ Ու Չուկն էլ իրա գրառման մեջ բերեց Արցախի օրինակը։
Ես իմ բոլոր բջիջներով դեմ եմ դրան, բայց մյուս կողմից երբեմն ամեն ինչ նենց ա դասավորվում, որ ուղղակի այլ ելք չունես.
կամ պիտի ձեռքերդ ծալես նստես ու սպասես երբ քեզ կբռնաբարեն կամ կսպանեն
կամ պիտի փախնես մի այլ ավելի ապահով, վայր, ինչպես հիմա ես եմ արել
կամ էլ պիտի զենքը ձեռքդ վերցնես ու գնաս պաշտպանես նման անասուններից քեզ ու քո հարազատներին՝ գիտակցելով մարդկային կյանքեր կորցնելու ռիսկը

Դու ուրիշ ի՞նչ տարբերակ ես տեսնում։

Ժառ ջան, ես չեմ տեսնում ուրիշ տարբերակ, բայց եթե ուրիշ տարբերակ չկա, չի նշանակում, որ եղած տարբերակը ճիշտ ա։ Ես էլ մնացածի պես մասնակցելու եմ էդ ամենինչին։ Կյանքում շատ բաների ենք դեմ լինում, բայց ստիպված անում ենք։

[Արամ]

Արամ ջան, հաղթանակին հետո տեր կանգնել չկարողանալը չի նսեմացնում հաղթանակի դերը:

Պատկերացրու, որ զոհվածներից շատերի ծնողները ուրախ են, որ Արցախը մերն ա: Ու դա բնավ չի նշանակում, որ իրանք խայտառակ ցավեր չեն տարել իրենց զավակի զոհվելուց: Ասածս շատ պարզ, միաժամանակ տխուր բան ա. կան դեպքեր, երբ զոհերից չես կարող խուսափել, կան սիտուացիաներ, որոնք քեզ պարտադրվում են: Նույն Արցախը կորցնելը հազարավոր մարդկանց ցավ կպատճառեր: Հիմա էս վիճակում ապրելը Հայաստանում հազարվաոր մարդկանց համար սարսափելի ա:

Արտ, ասում ես 2 դեպքն էլ սարսափելի ա, էդ նույնն բանն ա, ինչ ես բումաժնիկս կորցնեմ ասեմ էս ինչ սարսափելի բան եղավ ու ինչ թևս կտրեմ՝ ասեմ, էս ինչ սարսափելի բան ա, երկուսն էլ սարսափելի ա չէ՞։

[Chuk]

Արտ, ասում ես 2 դեպքն էլ սարսափելի ա, էդ նույնն բանն ա, ինչ ես բումաժնիկս կորցնեմ ասեմ էս ինչ սարսափելի բան եղավ ու ինչ թևս կտրեմ՝ ասեմ, էս ինչ սարսափելի բան ա, երկուսն էլ սարսափելի ա չէ՞։

Չէ, Արամ ջան, ամբողջ հարցը էն ա, որ համարժեք սարսափելի չեն, երբ ուրիշ դիտանկյունից ես նայում:
Ցանկացած մահ ա սարսափելի ու դա հիմա չի թողնում մի քիչ ավելի «սթափ նայել»:

Իսկ հիմա պատկերացրու ասենք իմ մտորումն էս տեսքով. հերիք չի ես եմ սենց ստրուկի նման ապրելու, այլ նաև ծնողներս, ընկերներս, երեխես, թոռս, ընկերներիս ու բարեկամներիս երեխեքն ու թոռները: Ու կարող ա գա մի պահ, որ ես իմ սեփական կյանքը պատրաստ լինեմ վտանգի տակ դնելու, որ մյուսները էս ամենը չքաշեն: Որտև իմ մի կյանքը էդ բոլորի կողքին հեչ բան ա: Թեկուզ պարզ ա, որ իմ հնարավոր մահը շատերի համար ա ցավոտ լինելու:

[Արամ]

Չէ, Արամ ջան, ամբողջ հարցը էն ա, որ համարժեք սարսափելի չեն, երբ ուրիշ դիտանկյունից ես նայում:
Ցանկացած մահ ա սարսափելի ու դա հիմա չի թողնում մի քիչ ավելի «սթափ նայել»:

Իսկ հիմա պատկերացրու ասենք իմ մտորումն էս տեսքով. հերիք չի ես եմ սենց ստրուկի նման ապրելու, այլ նաև ծնողներս, ընկերներս, երեխես, թոռս, ընկերներիս ու բարեկամներիս երեխեքն ու թոռները: Ու կարող ա գա մի պահ, որ ես իմ սեփական կյանքը պատրաստ լինեմ վտանգի տակ դնելու, որ մյուսները էս ամենը չքաշեն: Որտև իմ մի կյանքը էդ բոլորի կողքին հեչ բան ա: Թեկուզ պարզ ա, որ իմ հնարավոր մահը շատերի համար ա ցավոտ լինելու:

Լավ, ենթադրենք, նույն մտորումներդ ես եմ արել, հիմա արդյունքը․
Ստրուկ էի, գնացի մեռա ազատվեցի, ծնողներս էլ տղա չունեն, տղես առանց հեր ա մեծանալու և այլն և այլն․․․
Եվ երկրորդ էս ամեն ինչը մեր ձեռքի տակ ա, մենք կուզենանք սրան ստրուկության կասենք, կուզենանք արքայություն։ ՈՒ խնդրում եմ չասես, որ դա ինքնախաբեություն ա։ Նույն ազատություն ձեռք բերելուց, մեզ ազատ համարելն էլ ա ինքնախաբեություն լինելու։

[Jarre]

Ժառ ջան, ես չեմ տեսնում ուրիշ տարբերակ, բայց եթե ուրիշ տարբերակ չկա, չի նշանակում, որ եղած տարբերակը ճիշտ ա։ Ես էլ մնացածի պես մասնակցելու եմ էդ ամենինչին։ Կյանքում շատ բաների ենք դեմ լինում, բայց ստիպված անում ենք։

Արամ ջան, հասկանում ես, կյանքը նենց ա, որ մենք վերցել ստեղծել ենք արհեստական «ճիշտ» ու «սխալ»։ Կարող ա ասածս որակես որպես անողնաշարություն, անբարոյություն, բայց ճիշտն ու սխալը որոշում ա պահը։ Եթե ողջ էությամբ, հոգով ու սրտով մի հատ բ-ի տղա քեզ տեռորի ա ենթարկում իրա, իրավ թուլի ու իրա թայֆի բարորության համար (ոնց որ հիմա իմ դիտարկմամբ Հայաստանում ա տեղի ունենում) ու եթե տեռորի ա ենթարկում ընտանիքիդ, ու դու բոլոր օրինական ճանապարհները, խաղաղ ճանարապհները փորձում ես ու իրանք իրանց սպառված են ցույց տալիս, ապա մնում ա մի բան, վերացնել էտ պառազիտին ու վերջ։ Այլապես ես եմ վերանալու իմ ցեղով։ Ընտրությունը պարզ ա։ Ու էտ պարագան ունի բացառության կարգով իր ճիշտը՝ ամեն ինչ անել իրան վերացնելու համար։ Կամ ուժազրկելու ու հեղինակազրկելու։

[Chuk]

Լավ, ենթադրենք, նույն մտորումներդ ես եմ արել, հիմա արդյունքը․
Ստրուկ էի, գնացի մեռա ազատվեցի, ծնողներս էլ տղա չունեն, տղես առանց հեր ա մեծանալու և այլն և այլն․․․
Եվ երկրորդ էս ամեն ինչը մեր ձեռքի տակ ա, մենք կուզենանք սրան ստրուկության կասենք, կուզենանք արքայություն։ ՈՒ խնդրում եմ չասես, որ դա ինքնախաբեություն ա։ Նույն ազատություն ձեռք բերելուց, մեզ ազատ համարելն էլ ա ինքնախաբեություն լինելու։

Արամ ջան, իմ համոզմամբ եթե չունես լավին ձգտում, ապա դատապարտված ես: Երբ ժողովուրդը վեր ա կենում պայքարելու, ապա շարժվում ա օպտիմիստական հայացքներով, միայն որը իրան կարող ա բերի դրական տեղաշարժի: Այլ ոչ թե քո նման պեսիմիստական: Ու այո, քո ասածը զուտ պեսիմիստություն է, այլ ոչ թե ռեալիզմ:

[Mephistopheles]

էս ի՞նչ լավ հարցեր եք քննարկում, ի՜մ ժողովուրդ…

[Արամ]

Չգիտեմ, միգուցե և սխալ եմ մտածում, բայց բավարար տրամաբանություն չեմ գտնում տեսանկյունս փոխելու։