Տիեզերագնաց աստվածները

[Տրիբուն]

Վեներայի վրա հիմա էլ կարող է կյանք լինել: Ասենք, Հիգերորդ Տարածքում: Եվ եթե մենք Երրորդ Տարածքից Հինգերորդ չենք կարող անցնել, դա չի նշանակում, թե նրանք էլ չեն կարող Հինգերորդից Երրորդն անցնել:

Sambitbaba ջան, մի բան խնդրեմ էլի: Որ գրում ես էս տարածքից էն տարածք անցնելու մասին, ես հա խառնվում եմ իրար ու սկսում եմ կորցնել քո մտքիդ թելը: Մոտս հա տպավորություն ա, ոնց որ խոսքը Երրորդ մասից Չերեմուշկա, կամ լավագույն դեպքում Երևանից Քոբուլեթի գնալու մասին ա:

Էտ քո ածաները որոնց որ կոչվում են եռաչափ տարածություն, քառաչափ տարածություն, հնգաչափ տարածություն, ու սենց: Կարող ա սխլավում եմ, ու պետք ա մի հատ ուրիշի ավելի լավ հասկացողից հարցնել, բայց հաստատ տարածիքց տարածք գնալ չի, էլի:

[Արէա]

Վեներայի վրա հիմա էլ կարող է կյանք լինել: Ասենք, Հիգերորդ Տարածքում: Եվ եթե մենք Երրորդ Տարածքից Հինգերորդ չենք կարող անցնել, դա չի նշանակում, թե նրանք էլ չեն կարող Հինգերորդից Երրորդն անցնել:

Sambitbaba ջան, կներես, բայց ես չափից շատ եմ իրերի գոյության պատճառների մեջ ֆիզիկական բացատրություն փնտրում, որպեսզի ֆիզիկական գոյությունից բացի մեկ այլ գոյություն ու մեկ այլ տարածք կարողանամ պատկերացնել:

Իսկ ինչու՞ պետք է այլմոլորակայիններն անպայման օգտվեն մեր ֆիզիկայի օրենքներից: Կարո՞ղ է, ասենք, նրանց մոլորակի վրա նավթ չլինել: Կարո՞ղ են նրանք լրիվ այլ վառելանյութ օգտագործել, նաև լույսի արագության հետ ընդհանրապես կապ չունենալ: Կարո՞ղ են խնձոր էլ չունենալ, որ իրենց Նյուտոնի գլխին ընկնի…

Մեր դեպքում ուղղակի պարտադիր է, որ նրանք ենթարկվեն նույն ֆիզիկական օրենքներին ինչ մենք, և մոլորակը լինի շատ նման մեր մոլորակին: Վերջիվերջո աստվածները նման էին մարդկանց, չէ՞: Միակ տարբերությունը ավելի զարգացած տեխնիկայի տիրապետելն էր, որն էլ որպես հրաշագործություն էր ընդունվում:

[Հայկօ]

Լավ թեմա ա: Հատուկ շնորհակալություն Արէա-ին ու Rhayader-ին՝ հետաքրքիր քննարկման համար: Ես երևի չափազանց սկեպտիկ եմ՝ սենց բաներին թեկուզ մի քիչ հավատալու համար, բայց որ սենց թեմաները ուղեղը խուտուտ են տալիս՝ փաստ ա: Սայ-ֆայ FTW, բան-ման : Ազիմովի «Վերջին հարցը» կարդացեք՝ աշխարհի սկզբի մասին, Գրեգ Բիրի «Շոշափողները»՝ այլևայլ չափումների մասին, Կլիֆֆորդ Սայմակի «Պարող եղնիկների քարանձավը»՝ պատերին նկարների մասին, Թեոդոր Ստարջոնի «Միկրոկոսմի աստվածը»՝ ստեղծագործ աստծու մասին, ու էս թեման էլ կարդանք, որ մտածենք-բան անենք, ու կարող ա՝ նույնիսկ գրենք ինչ-որ բան :

[Rhayader]

Էդ տվյալները որ գրել ես, տարբեր թեմաներում, մի քանի անգամ ես եմ տարբեր մարդկանց ասել, ուղղակի ալարում եմ հիմա ման գամ գտնեմ, բավականին լավ եմ ծանոթ էդ ամեն ինչին, էդ իմ սիրած ոլորտն ա
Շատ հեռու գնալ պետք չի:
Վեներայի վրա կարո՞ղ էր կյանք լինել:
Մոլորակը աստղ չի, մոլորակի կործանման հետքերն ավելի քիչ են պահպանվում, քան աստղինը: Կարո՞ղ է արեգակնային համակարգում կործանված մոլորակ լինի՞:
Վերջապես կարո՞ղ է լինի լույսի արագությունը գերազանցող տիեզերանավ: Էն ո՞վ ա ասում չի կարող

ա) Վեներայի վրա կյանք լինելու հավանականությունը կախված ա Վեներայի վրա հեղուկ ագրեգատային վիճակում ջրի առկայությունից: Վեներայի մթնոլորտային ճնշումը 92 մթնոլորտ է, ջերմաստիճանը՝ 460 աստիճան ըստ ցելսիուսի: Օգտվենք այս հաշվիչից: 1atm ~ 1bar, մի քիչ պակաս (92 bar ճնշումը մեծ է 92 մթնոլորտից): Այս գրաֆիկից.

կտեսնենք, որ նույնիսկ 100 bar մթնոլորտային ճնշման դեպքում ջրի եռալու ջերմաստիճանը չի գերազանցում 300 աստիճանն ըստ ցելսիուսի: Գումարենք նաև այն, որ արեգակնային քամին Վեներայի մթնոլորտից քշում-տանում է ջրածնի թեթև ատոմները՝ թողնելով ածխածնի ու թթվածնի առավել թեթև ատոմներ (Վեներայի մթնոլորտը մեծ մասամբ բաղկացած է ածխածնի երկօքսիդից): Վեներայի վրա կյանքը, հետևաբար, անհնարին է ու անհնարին է եղել ի սկզբանե՝ ելնելով մոլորակի մագնիսական դաշտի, ուղեծրի, մթնոլորտի առանձնահատկություններից: Գումարենք նաև այն փաստը, որ մոլորակները ոչ թե մոտենում են Արևին, այլ հեռանում նրանից (արեգակնային քամու, Արևի անընդհատ զանգված կորցնելու, արեգակնային մակընթացությունների պատճառով. Երկիր մոլորակն, օրինակ, տարեկան 15 սանտիմետր հեռանում է Արևից):

Արեգակնային համակարգում կործանված, բայց բնակելի մոլորակի գոյության հավանականությունը նույնպես զրոյական է, եթե հաշվի առնենք, թե այն ինչքան մոտ պետք է գտնվեր Երկրին ու ինչպիսի ազդեցություն կունենային Երկիրն ու այդ մոլորակն իրար նկատմամբ (եթե նույնիսկ չբախվեին էլ իրար, ապա ուղեծիրները կդառնային այնքան անկանոն, որ երկու մոլորակներն էլ անբնակելի կդառնային): + մոլորակն իրոք հետք կթողներ, այն էլ բավականին մեծ (ի վերջո, աստղակերպ չի ու պետք է որ բավականաչափ խոշոր բեկորներ թողած լինի, հաշվի առնելով, որ Երկրի նման մոլորակի մեծ մասը հեղուկ ագրեգատային վիճակում է. պատկերացրու՝ կաթիլը կիսվի): Աստղակերպների գոտու բաղադրությունը չափազանց միատոն է, որ դրանք մոլորակի մաս կազմած լինեն, այն էլ՝ բոլորը մի մոլորակի (երկաթ, երկաթ, սիլիցիում, ածխածին ու էլի երկաթ): Հետևաբար՝ ոչ, չի եղել նման բան:

Ոչ, չի կարող լինել տիեզերանավ, որը գերազանցի լույսի արագությունը: Նորմալ եղանակներով լույսի արագությունը գերազանցել անհնարին է. երբ ցանկացած զանգված ունեցող մարմնի արագությունը ձգտում է լույսի արագությանը, նրա զանգվածը ձգտում է անվերջության, F=ma, m->∞, հետևաբար՝ ցանկացած, մերձլուսային արագությունների դեպքում ցանկացած զանգված ունեցող մարմնի նույնիսկ նվազագույն արագացում փոխանցելու համար պետք է կիրառել F->∞ ուժ: Հաշվի առնելով էներգիայի պահպանման օրենքը, այդ ուժը չի կարող առաջանալ դատարկությունից: Հետևաբար՝ ցանկացած վառելիքի միջոցով աշխատող ռեակտիվ շարժիչի դեպքում պետք է կիրառվի m->∞ զանգվածի վառելիք (եթե ենթադրենք, որ վառելիքի առաջացրած ամբողջ էներգիան վերածվում է ռեակտիվ ուժի): Նախնական տիեզերավի զանգվածը ներառում է վառելիքի զանգվածը, հետևաբար այն ունի ->∞ զանգված: Շատ բռի հաշվարկ է (իրականում կարելի է հաշվարկել նույնիսկ այս անվերջ մեծ մեծությունների հարաբերակցությունը բացարձակ ու իրական վառելիքների դեպքում), բայց ավելի լուրջ այս ամենին նայելն անիմաստ է: Երկար պատմությունը կարճ, տիեզերանավի զանգվածը, նյուտոնյան ֆիզիկայի տեսանկյունից, գերազանցում է գալակտիկայի կենտրոնում գտնվող քվազարինը: Եթե նույնիսկ ենթադրենք, որ ֆիզիկայի օրենքները գերբարձր զանգվածի օբյեկտների վրա այլ կերպ են ազդում, ա) նման զանգվածի մի տեղ հավաքելու պրոցեսը կուլ կտար աստղային համակարգը բ) նման տիեզերանավը տեղ հասնելուն պես կուլ կտար մեր Արեգակնային համակարգը: Գումարենք այն, որ նման «տիեզերանավի» վրա օրգանական կամ այլ կյանքի գոյությունն անհնարին կլիներ:

Mass Effect գիտաֆանտաստիկ խաղերում, օրինակ, հայտնաբերում են «Element 0» տարր, որը հնարավորություն է տալիս ստանալ խաղերին վերնագիր տված «mass effect»-ը՝ զանգվածի մանիպուլյացիա անկախ շարժման արագությունից, ինչը հնարավորություն է տալիս մերձլուսային, լուսային, գերլուսային արագությունների պայմաններում նավի զանգվածը կայուն պահել: Իրական կյանքում «Element 0» տարր, ցավոք, գոյություն չունի:

Եթե երբևէ ստեղծվի գերլուսային արագություններով շարժվելու ընդունակ տիեզերանավ, այն կարիք չի ունենա հրթիռային/ռեակտիվ շարժիչների:

Իսկ ավելի հավանական չի՞ որ նկարագրությունն է պրիմիտիվ: Պատկերացրու մի նախամարդու, ով ատոմային ռեակտոր է նկարագրում, եթե փորձես իր նկարագրածով հավաքել, ատոմային ռեակտոր կստանա՞ս

Իսկ ավելի հավատալի չի՞, որ գործ ունենք Ռորսչախի էֆեկտի հետ. տեսնելով մի բան, որը չենք հասկանում, համադրում ենք մի բանի հետ, որը հասկանում ենք: Այլ կերպ ասած, եթե դու պնդում ես, որ միջուկային ռեակտոր տեսնելիս նախամարդը կարող էր ընկալել այն որպես ֆալլոս, ապա ես նույն սկզբունքով կարող եմ ասել, որ մենք, տեսնելով նախամարդու նկարած ֆալլոսը, կարող ենք միջուկային ռեակտոր տեսնել:

Բնականաբար չի կարող ապացուցել, հակառակ դեպքում սա արդեն պաշտոնական տեսակետ կլիներ: Սա ուղղակի նյութ է մտածելու համար, ու բավականին հետաքրքիր նյութ:
Թող լինի գիտաֆանտաստիկա, իմ ուշքը գիտաֆանտաստիկայի համար գնում ա

Այդ մտածելու նյութը կոչվում է Ռասսելի թեյաման: Մի բան, որը կարելի է ենթադրել, թեև դրա համար ոչ մի հիմք չկա, միայն նրա հիման վրա, որ հակառակը հնարավոր չի ապացուցել: Օրինակ, համոզվա՞ծ ես, որ



Իսկ Դենիկենի աչքին ամեն տեղ այլմոլորակայիններ են երևում:

[Արէա]

ա) Վեներայի վրա կյանք լինելու հավանականությունը կախված ա Վեներայի վրա հեղուկ ագրեգատային վիճակում ջրի առկայությունից: Վեներայի մթնոլորտային ճնշումը 92 մթնոլորտ է, ջերմաստիճանը՝ 460 աստիճան ըստ ցելսիուսի: Օգտվենք այս հաշվիչից: 1atm ~ 1bar, մի քիչ պակաս (92 bar ճնշումը մեծ է 92 մթնոլորտից): Այս գրաֆիկից.

Գործից ուշանում եմ, արի Վեներայի մասին մի քիչ պատմեմ, հետո օրվա ընթացքում էն մնացած հարցերին էլ կանդրադառնամ:

Արի տեսնենք, թե ինչ է պատմում Կարլ Սագանը Վեներայի մասին: Թարգմանում եմ մի հատված.


Ջեմաստիճանը Վեներայի մակերևույթին կազմում է 480C, ճնշումը՝ 90 մթնոլորտ:

Սովետական Միության և Միացյալ Նահանգների ավելի քան տասնյակ տիեզերական սարքերի հաջողվել է մտնել Վեներայի խիտ մթնոլորտ ու անցնել ամպերի հսկայական շերտի միջով: Նրանցից մի քանիսին հաջողվել է մնալ Վեներայի մակերևույթին մի քանի ժամ: Սովետական երկու "Վեներա" ապարատներին հաջողվել է երկիր ուղարկել Վեներայի մակերևույթի լուսանկարներ. սովորական տեսանելի լույսի տակ, կարելի է տեսնել Վեներայի դեղնավուն ամպերը, բայց այնքան հարթ են նրանց ստորին մակերևույթները, որ դժվար է հայացքը բևեռել որևէ կոնկրետ հատվածի վրա, սակայն ուլտրամանուշակագույն տիրույթում աշխատող տեսախցիկները թույլատրում են դիտել մթնոլորտի վերին շերտերում գտնվող, 100 կմ/վ արագությամբ սլացող քամիների զարմանահրաշ պատկերները:

Եկեք հետևենք վերը նշված ապարատներին և մտնենք Վեներայի մթնոլորտ:

Վեներայի մթնոլորտը 96%-ով կազմված է ածխաթթու գազից: Կա աննշան քանակությամբ ազոտ, ջրային գոլորշի, արգոն և այլ գազեր, սակայն ածխածնի և ածխաջրերի քանակը չի գերազանցում 0,00001%-ը: Վեներայի ամպերը, ինչպես պարզվեց, հիմնականում իրենցից ներկայացնում են ծծմբաթթվի խիտ լուծույթ: Տեսանելի ամպային շերտի վրա, մոտ 70 կմ բարձրության վրա մշտապես առկա է մանրագույն մասնիկներից կազմված շերտ: 60կմ բարձրության վրա կախված է խիտ ածխաթթվի կաթիլներից բաղկացած ամպը, մակերևույթին մոտենալիս կաթիլներն ավելի ու ավելի խոշոր են դառնում: Մթնոլորտի ներքին շերտերում ծծմբի երկօքսիդի հետքեր կան: Այն, ամպերից վերև բարձրանալով, ընկնում է արևի ուլտրամանուշակագույն ճառագայթման տակ և ջրի հետ ռեակցիայի մեջ մտնելով առաջացնում է ծծմբաթթու, որը կոնդենսացվում է մանր կաթիլների, իջնում է ներքև, և ի շնորհիվ մակերևույթի ներքին շերտերի տաքացման, նորից տարանջատվում է SO2-ի և ջրի, ու նորից սկսում է նույն շրջապտույտը: Վեներայի վրա մշտապես տեղում են ծծմբաթթվային անձրևներ, սակայն վերը նշված շրջապտույտի հետևանքով, ոչ մի կաթիլ մակերևույթին չի հասնում:

Դեղին ծծմբային մշուշը շարունակվում է մինչև 45 կմ բարձությունը, որից հետո սկսվում է մթնոլորտի խիտ, սակայն բյուրեղյա թափանցիկ տիրույթը, որտեղ մթնոլորտային ճնշումն այնքան բարձր է, որ մակերևույթը տեսնել դեռևս հնարավոր չէ: Արևի լույսը, ամբողջովին ցրվելով մթնոլորտի մասնիկներից ծածկում է այն: Այստեղ չկա փոշի, չկան ամպեր, ուղղակի մոլորակի գազային թաղանթը դառնում է անսպասելի խիտ:

Անտանելի շոգը, կործանիչ ճնշումը, թունավոր գազերն ու չարագուշակ կարմրավուն լույսը Վեներան ավելի դժոխքի են նմանեցնում, քան սիրո աստվածուհու: Վեներան մեզ համամոլորակային աղետի օրինակ է ցույց տալիս: Հիմա արդեն հայտնի է, որ մակերևույթի բարձր ջերմաստիճանը հզոր ջերմոցային էֆֆեկտի հետևանք է: Արևի ճառագայթներն անցնում են մթնոլորտի և ամպերի միջով և հասնում են մակերևույթին: Տաքացած մակերևույթը փորձում է ճառագայթման միջոցով ջերմությունը փոխանցել տիեզերքին: Քանի որ Վեներան բավականին սառն է արևից, այն ճառագայթում է հիմնականումսպեկտրի ինֆրակարմիր տիրույթում: Սակայն Վեներայի մթնոլորտում առկա ածխաթթու գազը և ջրային գոլորշիները, համարյա ամբողջովին կլանում են ինֆրակարմիր ճառագայթումը, արևի տաքությունը հայտնվում է ծուղակում, և մակերևույթի ջերմաստիճանը սկսում է աճել այնքան ժամանակ, քանի դեռ այն ինֆրակարմիր ճառագայթման այն փոքր չափաբաժինը, որին հաջողվում է դուրս գալ հզոր մթնոլորտից չի հավասարակշռել մակերևույթի կողմից կլանված արևի ջերմությունը:

Իսկ հնարավո՞ր է, որ եկիրն արժանանա նույն ճակատագրին, կամ որ նույնն է, հնարավո՞ր է, որ Վեներան ժամանակին Երկրի կրկնօրինակն է եղել.

Գոյություն ունի մեկ կարևոր գործոն, որը կարող է փոխել մոլորակի լանդշաֆտն ու կլիման - դա բանական կյանքի առկայությունն է, որն ի վիճակի է էականորեն փոխելու շրջակա միջավայրը: Ինչպես Վեներայի վրա, մեր երկրի վրա նույնպես կա ածխաթթու գազի և ջրային գոլորշու ստեղծած ջերմոցային էֆֆեկտը: Եթե չլիներ այն, երկրի գլոբալ ջերմաստիճանը կիջներ ջրի սառման աստիճանից ցածր: Ի շնորհիվ այդ ջերմոցային էֆֆեկտի, օվկիանոսները շարունակում են մնալ հեղուկ վիճակում և Երկրի վրա հնարավոր է կյանք: Փոքր քանակությամբ ջերմոցային էֆֆեկտը լավ բան է:
Երկրի վրա գործնականում կա այնքան ածխաթթու ինչքան Վեներայի, այն կհերիքի 90 մթնոլորտ ճնշում ապահովելու համար, բայց այդ ածխաթթուն գտնվում է կապված վիճակում երկրի ընդերքում կրաքարի և այլ կարբոնատների տեսքով, ոչ թե մթնոլորտում: Եթե երկրի ջերմաստիճանը մի փոքր բարձրանա, դա կհանգեցնի CO2-ի անջատմանը երկրի մակերևույթին մոտ գտնվող ապարներից, և կմեծացնի ջերմոցային էֆֆեկտը հանգեցնելով երկրի մակերևույթի հետագա տաքացմանը: Տաք մակերևույթում առկա կարբոնատները կարտազատեն ավելի մեծ քանակությամբ CO2, և բացառված չէ, որ այդ պրոցեսն անդառնալի ընթացք կստանա: Հենց դա էլ ամենայն հավանականությամբ տեղի է ունեցել Վեներայի վրա: Վեներան իրենից ներկայացնում է նախազգուշացում հնարավոր աղետի մասին, որը կարող է պատահել մեր մոլորակին բավականին նման ցանկացած այլ մոլորակի հետ:




Իսկ ի՞նչ, եթե հենց սա՛ է պատահել Վեներայի հետ տասնյակ հազարավոր տարիեներ առաջ: Հնարավո՞ր է, թե՞ ոչ:

[Sambitbaba]

Sambitbaba ջան, մի բան խնդրեմ էլի: Որ գրում ես էս տարածքից էն տարածք անցնելու մասին, ես հա խառնվում եմ իրար ու սկսում եմ կորցնել քո մտքիդ թելը: Մոտս հա տպավորություն ա, ոնց որ խոսքը Երրորդ մասից Չերեմուշկա, կամ լավագույն դեպքում Երևանից Քոբուլեթի գնալու մասին ա:

Էտ քո ածաները որոնց որ կոչվում են եռաչափ տարածություն, քառաչափ տարածություն, հնգաչափ տարածություն, ու սենց: Կարող ա սխլավում եմ, ու պետք ա մի հատ ուրիշի ավելի լավ հասկացողից հարցնել, բայց հաստատ տարածիքց տարածք գնալ չի, էլի:

Տրիբուն ջան, ես էլ քեզ չեմ հասկանում, ազնիվ խոսք: Հասկանում եմ, դեմ ես ասածներիս, չես հավատում, դու ավելի շոշափելի բաներ ես հարգում /օրինակ, աթար/, քեզ դուր չեն գալիս ասածներս: Բայց ի՞նչ ես խնդրում: Եվ արդեն առաջին անգամը չի: Ինչպե՞ս ես պետք է հարգեմ խնդրանքդ: Չգրե՞մ: Թե՞ ես էլ չհավատամ իմ գրածին:

Չէ, հավատա, թռչող ափսեները, այլմոլորակայինները… իմ թեման չի: Չեմ ասում, թե չեմ հավատում, քանզի համոզված եմ, որ իրականություն է: Բայց այն, ինչ ինձ է հետաքրքրում, իր մեջ դա էլ է ամփոփում, և այն տեղեկությունները, որ ձեռի հետ ստացել եմ, ի ծնե ժլատ չլինելուս պատճառով, ուրախությամբ կիսում եմ բոլորի հետ: Աստծո մասին էլ եմ այդքան խոսում, և ինչ, դու ինձ հավատացյալ համարու՞մ ես: Այդ դեպքում ո՞վ եմ ես Նետի կարծիքով:

Ինքդ էլ ինձանից շատ ավելի լավ գիտես, թե որքան ինֆորմացիա կա այսօր ցանկացած բանի մասին: Եվ ինչին էլ որ հակված լինես, ինչ էլ ցանկանաս ընդունել, անպայման քեզ բավարարող պատասխաններ, քո սրտով տեղեկություններ հեչի պես կգտնես: Ցավոք, մարդու էգոյի սկզբունքն է՝ հերքել չիմացածը: Իսկ մարդ՝ իր էգոյի ստրուկն է դարձել արդեն վաղուց: Դրա համար էլ սկսում է առաջին հերթին իր չիմացածը հերքող տեղեկություններ հավաքել: Եվ, քանի որ բոլոր կարգի տեղեկություններ էլ այսօր լիքն են մեր շուրջ, առաջին երկու րոպեում գտածը նրան արդեն ավելի քան բավական է:

Եթե մեկը մի բան է ասում, ինչ ես չգիտեմ, ես լռում եմ: Կամ հարցնում եմ, եթե դա ինձ հետաքրքիր է: Իրեն, կամ ուրիշներին: Եվ կարող եմ վիճել՝ որևէ ինֆորմացիա հավաքելուց հետո միայն:

Բայց տես, դուք ինքներդ սկսում եք քննարկել հարցը, ինքներդ ասում եք, որ չունեք այն գիտելիքները, որոնք կկարողանային տիեզերանավերը բերել հասցնել մեզ, ինչպես նաև, աթարը չհաշված, ուրիշ համապատասխան վառելիք չունեք նման ճամփորդությունն իրագործելու համար, և ելնելով դրանից, հերքում եք այն, ինչի ականատեսներն են միլիոնավցոր ձերպեսները: Մի՞թե դու չես տեսնում, որ ինչ-որ բան այն չէ: Ինչու՞ մտքիդ թելը չի կտրվում հենց այս անհամապատասխանության մասին մտածելիս, այլ կտրվում է այն պահին, երբ ես մի երրորդ տարբերակ եմ առաջարկում, այն դեպքում, երբ ձեր երկու տարբերակներն էլ չեն աշխատում:

Ընդ որում, ես քեզ ոչ խնդրում եմ և ոչ էլ ստիպում, որ դու հետևես ասածիս: Նկատել ես երևի, որ ինքս երբեք նման թեմաներ բացած անգամ չկամ: Բայց երբ խոսքը գնում է մի բանի մասին, ինչի մասին ես ինչ-որ բան գիտեմ, - ես համարում եմ, որ ուղղակի իրավունք չունեմ չասել իմասածս: Եվ եթե հարյուր ակումբցուց գոնե երկուսին կհետաքրքրի ասածս, ես կհամարեմ, որ պարտքս կատարել եմ:

[Rhayader]

Գործից ուշանում եմ, արի Վեներայի մասին մի քիչ պատմեմ, հետո օրվա ընթացքում էն մնացած հարցերին էլ կանդրադառնամ:

Արի տեսնենք, թե ինչ է պատմում Կարլ Սագանը Վեներայի մասին: Թարգմանում եմ մի հատված.


Ջեմաստիճանը Վեներայի մակերևույթին կազմում է 480C, ճնշումը՝ 90 մթնոլորտ:

Սովետական Միության և Միացյալ Նահանգների ավելի քան տասնյակ տիեզերական սարքերի հաջողվել է մտնել Վեներայի խիտ մթնոլորտ ու անցնել ամպերի հսկայական շերտի միջով: Նրանցից մի քանիսին հաջողվել է մնալ Վեներայի մակերևույթին մի քանի ժամ: Սովետական երկու "Վեներա" ապարատներին հաջողվել է երկիր ուղարկել Վեներայի մակերևույթի լուսանկարներ. սովորական տեսանելի լույսի տակ, կարելի է տեսնել Վեներայի դեղնավուն ամպերը, բայց այնքան հարթ են նրանց ստորին մակերևույթները, որ դժվար է հայացքը բևեռել որևէ կոնկրետ հատվածի վրա, սակայն ուլտրամանուշակագույն տիրույթում աշխատող տեսախցիկները թույլատրում են դիտել մթնոլորտի վերին շերտերում գտնվող, 100 կմ/վ արագությամբ սլացող քամիների զարմանահրաշ պատկերները:

Եկեք հետևենք վերը նշված ապարատներին և մտնենք Վեներայի մթնոլորտ:

Վեներայի մթնոլորտը 96%-ով կազմված է ածխաթթու գազից: Կա աննշան քանակությամբ ազոտ, ջրային գոլորշի, արգոն և այլ գազեր, սակայն ածխածնի և ածխաջրերի քանակը չի գերազանցում 0,00001%-ը: Վեներայի ամպերը, ինչպես պարզվեց, հիմնականում իրենցից ներկայացնում են ծծմբաթթվի խիտ լուծույթ: Տեսանելի ամպային շերտի վրա, մոտ 70 կմ բարձրության վրա մշտապես առկա է մանրագույն մասնիկներից կազմված շերտ: 60կմ բարձրության վրա կախված է խիտ ածխաթթվի կաթիլներից բաղկացած ամպը, մակերևույթին մոտենալիս կաթիլներն ավելի ու ավելի խոշոր են դառնում: Մթնոլորտի ներքին շերտերում ծծմբի երկօքսիդի հետքեր կան: Այն, ամպերից վերև բարձրանալով, ընկնում է արևի ուլտրամանուշակագույն ճառագայթման տակ և ջրի հետ ռեակցիայի մեջ մտնելով առաջացնում է ծծմբաթթու, որը կոնդենսացվում է մանր կաթիլների, իջնում է ներքև, և ի շնորհիվ մակերևույթի ներքին շերտերի տաքացման, նորից տարանջատվում է SO2-ի և ջրի, ու նորից սկսում է նույն շրջապտույտը: Վեներայի վրա մշտապես տեղում են ծծմբաթթվային անձրևներ, սակայն վերը նշված շրջապտույտի հետևանքով, ոչ մի կաթիլ մակերևույթին չի հասնում:

Դեղին ծծմբային մշուշը շարունակվում է մինչև 45 կմ բարձությունը, որից հետո սկսվում է մթնոլորտի խիտ, սակայն բյուրեղյա թափանցիկ տիրույթը, որտեղ մթնոլորտային ճնշումն այնքան բարձր է, որ մակերևույթը տեսնել դեռևս հնարավոր չէ: Արևի լույսը, ամբողջովին ցրվելով մթնոլորտի մասնիկներից ծածկում է այն: Այստեղ չկա փոշի, չկան ամպեր, ուղղակի մոլորակի գազային թաղանթը դառնում է անսպասելի խիտ:

Անտանելի շոգը, կործանիչ ճնշումը, թունավոր գազերն ու չարագուշակ կարմրավուն լույսը Վեներան ավելի դժոխքի են նմանեցնում, քան սիրո աստվածուհու: Վեներան մեզ համամոլորակային աղետի օրինակ է ցույց տալիս: Հիմա արդեն հայտնի է, որ մակերևույթի բարձր ջերմաստիճանը հզոր ջերմոցային էֆֆեկտի հետևանք է: Արևի ճառագայթներն անցնում են մթնոլորտի և ամպերի միջով և հասնում են մակերևույթին: Տաքացած մակերևույթը փորձում է ճառագայթման միջոցով ջերմությունը փոխանցել տիեզերքին: Քանի որ Վեներան բավականին սառն է արևից, այն ճառագայթում է հիմնականումսպեկտրի ինֆրակարմիր տիրույթում: Սակայն Վեներայի մթնոլորտում առկա ածխաթթու գազը և ջրային գոլորշիները, համարյա ամբողջովին կլանում են ինֆրակարմիր ճառագայթումը, արևի տաքությունը հայտնվում է ծուղակում, և մակերևույթի ջերմաստիճանը սկսում է աճել այնքան ժամանակ, քանի դեռ այն ինֆրակարմիր ճառագայթման այն փոքր չափաբաժինը, որին հաջողվում է դուրս գալ հզոր մթնոլորտից չի հավասարակշռել մակերևույթի կողմից կլանված արևի ջերմությունը:

Իսկ հնարավո՞ր է, որ եկիրն արժանանա նույն ճակատագրին, կամ որ նույնն է, հնարավո՞ր է, որ Վեներան ժամանակին Երկրի կրկնօրինակն է եղել.

Գոյություն ունի մեկ կարևոր գործոն, որը կարող է փոխել մոլորակի լանդշաֆտն ու կլիման - դա բանական կյանքի առկայությունն է, որն ի վիճակի է էականորեն փոխելու շրջակա միջավայրը: Ինչպես Վեներայի վրա, մեր երկրի վրա նույնպես կա ածխաթթու գազի և ջրային գոլորշու ստեղծած ջերմոցային էֆֆեկտը: Եթե չլիներ այն, երկրի գլոբալ ջերմաստիճանը կիջներ ջրի սառման աստիճանից ցածր: Ի շնորհիվ այդ ջերմոցային էֆֆեկտի, օվկիանոսները շարունակում են մնալ հեղուկ վիճակում և Երկրի վրա հնարավոր է կյանք: Փոքր քանակությամբ ջերմոցային էֆֆեկտը լավ բան է:
Երկրի վրա գործնականում կա այնքան ածխաթթու ինչքան Վեներայի, այն կհերիքի 90 մթնոլորտ ճնշում ապահովելու համար, բայց այդ ածխաթթուն գտնվում է կապված վիճակում երկրի ընդերքում կրաքարի և այլ կարբոնատների տեսքով, ոչ թե մթնոլորտում: Եթե երկրի ջերմաստիճանը մի փոքր բարձրանա, դա կհանգեցնի CO2-ի անջատմանը երկրի մակերևույթին մոտ գտնվող ապարներից, և կմեծացնի ջերմոցային էֆֆեկտը հանգեցնելով երկրի մակերևույթի հետագա տաքացմանը: Տաք մակերևույթում առկա կարբոնատները կարտազատեն ավելի մեծ քանակությամբ CO2, և բացառված չէ, որ այդ պրոցեսն անդառնալի ընթացք կստանա: Հենց դա էլ ամենայն հավանականությամբ տեղի է ունեցել Վեներայի վրա: Վեներան իրենից ներկայացնում է նախազգուշացում հնարավոր աղետի մասին, որը կարող է պատահել մեր մոլորակին բավականին նման ցանկացած այլ մոլորակի հետ:




Իսկ ի՞նչ, եթե հենց սա՛ է պատահել Վեներայի հետ տասնյակ հազարավոր տարիեներ առաջ: Հնարավո՞ր է, թե՞ ոչ:

Ո՞ր թվականի կարծիք է դա:

[Rhayader]

Ժամանակակից տվյալներ Վեներայի մթնոլորտի մասին. http://en.wikipedia.org/wiki/Venus#A...re_and_climate
Վեներան երկու անգամ ավելի հեռու է գտնվում Արևից, քան Մերկուրին, ու ստանում է ընդամենը 4 անգամ փոքր արեգակնային էներգիա: Եթե հանենք մոլորակի մթնոլորտն ու հաշվի չառնենք գեոթերմալ էներգիան, Վեներայի մակերևույթի ջերմաստիճանի գագաթնային արժեքն էլի կանցնի 100 աստիճանից ըստ ցելսիուսի (Մերկուրիինը առնվազն 462 աստիճան է ըստ ցելսիուսի): Հետևաբար, Վեներայի վրա, ցանկացած դեպքում, կյանք լինել չէր կարող երբևէ: Հարցի պատասխանը՝ ոչ, հնարավոր չի (հավանականությունը չափազանց փոքր է այն հաշվի առնելու համար):

[Sambitbaba]

Sambitbaba ջան, կներես, բայց ես չափից շատ եմ իրերի գոյության պատճառների մեջ ֆիզիկական բացատրություն փնտրում, որպեսզի ֆիզիկական գոյությունից բացի մեկ այլ գոյություն ու մեկ այլ տարածք կարողանամ պատկերացնել:

Դու, Արէա ջան, քո բջջային հեռախոսի աշխատանքի ֆիզիկական բացատրությունը գիտես, ճի՞շտ է: Հիմա պատկերացրու, որ մի Ավստրալիայի աբորիգեն տեսնում է քեզ, քո բջջայինով խոսելիս, ու վազելով գնում, իր ընկեր աբորիգենին սկսում է քո բջջայինի ֆիզիկական բացատրությունը տալ: Ի՞նչ պետք է հասկանա իր ընկերոջ ֆիզիկական բացատրությունից՝ քեզ պես ֆիզիկական բացատրություն փնտրող այն աբորիգենը, որպեսզի չհերքեի քո բջջային հեռախոսի գոյության հնարավորությունը:

Եվ եթե նա այնուհանդերձ բան չհասկացավ ու հերքեց, դրանից քո հեռախոսը կդադարի գոյություն ունենա՞լ…

Մեր դեպքում ուղղակի պարտադիր է, որ նրանք ենթարկվեն նույն ֆիզիկական օրենքներին ինչ մենք, և մոլորակը լինի շատ նման մեր մոլորակին: Վերջիվերջո աստվածները նման էին մարդկանց, չէ՞: Միակ տարբերությունը ավելի զարգացած տեխնիկայի տիրապետելն էր, որն էլ որպես հրաշագործություն էր ընդունվում

Մարդը ապրում է միայն ցամաքի վրա:
Գորտը ապրում է թե ցամաքի վրա և թե ջրի մեջ:

Դու պնդում ես, որ գորտի ջրի մեջ ապրելը ոչ թե նրա խռիկների առկայությունն է, այլ այն, որ գորտը կարողանում է կես օր շունչը պահել:

Ռայը պնդում է, որ գիտությունն անհնար է համարում գորտի կես օր չշնչելը, և այդ պատճառով հերքում է գորտի գոյությունն ընդհանրապես:

Տրիբունն էլ պնդում է, որ իր մտքի թելը կտրվում է, և այդ պատճառով խնդրում է:



Հ.Գ. Տղերք ջան, հանկարծ չնեղանաք, հա՞: Գրել եմ առանց որևէ հետին մտքի: Ողղակի մի պահ ինձ թվաց, թե այպես՝ "Համատեղ պատմվածքի" պես մի բան է ստացվում…

[Արէա]

Ոչ, չի կարող լինել տիեզերանավ, որը գերազանցի լույսի արագությունը: Նորմալ եղանակներով լույսի արագությունը գերազանցել անհնարին է. երբ ցանկացած զանգված ունեցող մարմնի արագությունը ձգտում է լույսի արագությանը, նրա զանգվածը ձգտում է անվերջության, F=ma, m->∞, հետևաբար՝ ցանկացած, մերձլուսային արագությունների դեպքում ցանկացած զանգված ունեցող մարմնի նույնիսկ նվազագույն արագացում փոխանցելու համար պետք է կիրառել F->∞ ուժ: Հաշվի առնելով էներգիայի պահպանման օրենքը, այդ ուժը չի կարող առաջանալ դատարկությունից: Հետևաբար՝ ցանկացած վառելիքի միջոցով աշխատող ռեակտիվ շարժիչի դեպքում պետք է կիրառվի m->∞ զանգվածի վառելիք (եթե ենթադրենք, որ վառելիքի առաջացրած ամբողջ էներգիան վերածվում է ռեակտիվ ուժի): Նախնական տիեզերավի զանգվածը ներառում է վառելիքի զանգվածը, հետևաբար այն ունի ->∞ զանգված: Շատ բռի հաշվարկ է (իրականում կարելի է հաշվարկել նույնիսկ այս անվերջ մեծ մեծությունների հարաբերակցությունը բացարձակ ու իրական վառելիքների դեպքում), բայց ավելի լուրջ այս ամենին նայելն անիմաստ է:

Կարո՞ղ ես հիշել քանի անգամ է մարդկությունն ասել. ոչ, չի կարող, ու քանի անգամ է սխալվել: Նյուտոնի ֆիզիկայով արագության, զանգվածի ու ժամանակի կապը կկարողանաի՞ր բացատրել: Էն ժամանակ էս քո բանաձևերի վրա կծիծաղեին, Էյնշտեյնը լրացրեց չէ՞ Նյուտոնին: Ինչո՞ւ ես բացառում, որ մեկ ուրիշն էլ լրացնելու է Էյնշտեյնին ու լույսի արագության անհաղթահարելի լինելնու կարծիքն է արդեն ժպիտ առաջացնելու:
Ինչ եմ ուզում ասել. բավականին փոքր գիտելիքներ ունի մարդկությունը դեռևս, այսպիսի վստահությամբ որևէ բան հերքելու համար: Ընդամենը 100 տարում մարդը կարողացավ դուրս գալ արեգակնային համակարգի սահմաններից: Պատկերացրու հազար տարի հետո ինչ կլինի:

Իսկ ավելի հավատալի չի՞, որ գործ ունենք Ռորսչախի էֆեկտի հետ. տեսնելով մի բան, որը չենք հասկանում, համադրում ենք մի բանի հետ, որը հասկանում ենք: Այլ կերպ ասած, եթե դու պնդում ես, որ միջուկային ռեակտոր տեսնելիս նախամարդը կարող էր ընկալել այն որպես ֆալլոս, ապա ես նույն սկզբունքով կարող եմ ասել, որ մենք, տեսնելով նախամարդու նկարած ֆալլոսը, կարող ենք միջուկային ռեակտոր տեսնել:

Ամեն ինչ էլ հնարավոր է Rhayader ջան, ես հո չեմ ասում թե հենց այսպես է եղել, ասում եմ կարող է նաև այսպես եղած լինի: Անգամ, հիմա ներքևում որ հիշատակելու ես Ռասել թեյնիկի մասին, ու որքան էլ որ ինձ կոռեկտ չի թվում էդ օրինակն, ինչպես նաև թռչող սպագետիի օրինակը, ու որպես ծաղր եմ ընդունում զրուցակցի հասցեին, ամեն դեպքում էդ էլ կարող է լինի: Մեծ աշխարհ է:

Այդ մտածելու նյութը կոչվում է Ռասսելի թեյաման: Մի բան, որը կարելի է ենթադրել, թեև դրա համար ոչ մի հիմք չկա, միայն նրա հիման վրա, որ հակառակը հնարավոր չի ապացուցել: Օրինակ, համոզվա՞ծ ես, որ

[Արէա]

Ո՞ր թվականի կարծիք է դա:

1980: Շատ բան չի փոխվել էդ ժամանակից կոնկրետ Վեներայի վերաբերյալ տեղեկացվածության հարցում, հավատա՝ հետաքրքիր չի շարունակել դրսից հետևել մի վայրի, որտեղ իրականում դրսից ոչինչ չի էլ երևում:

[Արէա]

Դու, Արէա ջան, քո բջջային հեռախոսի աշխատանքի ֆիզիկական բացատրությունը գիտես, ճի՞շտ է: Հիմա պատկերացրու, որ մի Ավստրալիայի աբորիգեն տեսնում է քեզ, քո բջջայինով խոսելիս, ու վազելով գնում, իր ընկեր աբորիգենին սկսում է քո բջջայինի ֆիզիկական բացատրությունը տալ: Ի՞նչ պետք է հասկանա իր ընկերոջ ֆիզիկական բացատրությունից՝ քեզ պես ֆիզիկական բացատրություն փնտրող այն աբորիգենը, որպեսզի չհերքեի քո բջջային հեռախոսի գոյության հնարավորությունը:

Եվ եթե նա այնուհանդերձ բան չհասկացավ ու հերքեց, դրանից քո հեռախոսը կդադարի գոյություն ունենա՞լ…

Դե էնպես չի որ աբորիգենն իր շրջապատի բոլոր երևույթների ֆիզիկական բացատրություններն ունի, բջջայինինն էլ չի ունենալու:
Ես ինչ տեսնում եմ, ինչ կա իմ շրջապատում, ինչ գիտեմ որ կա ինչ-որ մի տեղ, դրանց բոլորի գոյության ֆիզիկական բացատրությունները գիտեմ, կարող է իհարկե լինի մի երևույթ որինը չեմ իմանա, բայց քանի դեռ չեմ հանդիպել այդպիսի մի բանի, դժվարանում եմ դա պատկերացնել:

Մարդը ապրում է միայն ցամաքի վրա:
Գորտը ապրում է թե ցամաքի վրա և թե ջրի մեջ:

Դու պնդում ես, որ գորտի ջրի մեջ ապրելը ոչ թե նրա խռիկների առկայությունն է, այլ այն, որ գորտը կարողանում է կես օր շունչը պահել:

Ռայը պնդում է, որ գիտությունն անհնար է համարում գորտի կես օր չշնչելը, և այդ պատճառով հերքում է գորտի գոյությունն ընդհանրապես:

Տրիբունն էլ պնդում է, որ իր մտքի թելը կտրվում է, և այդ պատճառով խնդրում է:

Ճիշտն ասած չհասկացա իմ հարցի ու քո պատասխանի կապը, ես ասում եմ եթե ընդունենք որ աստվածներն իրականում այլմոլորակայիններ են եղել, ապա պետք է ընդունենք որ նրանց մոլորակն ու նրանց վրա ազդող ֆիզիկական օրենքները չափազանց նման էին մեր երկրի ու նրա վրա գործող ֆիզիկական օրենքներին, որովհետև աստվածների միակ առանձնահատկությունը նրանց արտասովոր ունակություններ էին, բայց ոչ արտաքին տեսքը:

Հ.Գ. Տղերք ջան, հանկարծ չնեղանաք, հա՞: Գրել եմ առանց որևէ հետին մտքի: Ողղակի մի պահ ինձ թվաց, թե այպես՝ "Համատեղ պատմվածքի" պես մի բան է ստացվում…

Չէ, ինչ նեղանալ: Անչափ հաճելի ա, նորմալ, բարեկիրթ մարդու հետ բանավիճելը:

[Sambitbaba]

Կարո՞ղ ես հիշել քանի անգամ է մարդկությունն ասել. ոչ, չի կարող, ու քանի անգամ է սխալվել: Նյուտոնի ֆիզիկայով արագության, զանգվածի ու ժամանակի կապը կկարողանաի՞ր բացատրել: Էն ժամանակ էս քո բանաձևերի վրա կծիծաղեին, Էյնշտեյնը լրացրեց չէ՞ Նյուտոնին: Ինչո՞ւ ես բացառում, որ մեկ ուրիշն էլ լրացնելու է Էյնշտեյնին ու լույսի արագության անհաղթահարելի լինելնու կարծիքն է արդեն ժպիտ առաջացնելու:
Ինչ եմ ուզում ասել. բավականին փոքր գիտելիքներ ունի մարդկությունը դեռևս, այսպիսի վստահությամբ որևէ բան հերքելու համար: Ընդամենը 100 տարում մարդը կարողացավ դուրս գալ արեգակնային համակարգի սահմաններից: Պատկերացրու հազար տարի հետո ինչ կլինի:

Ամեն ինչ էլ հնարավոր է Rhayader ջան, ես հո չեմ ասում թե հենց այսպես է եղել, ասում եմ կարող է նաև այսպես եղած լինի: Անգամ, հիմա ներքևում որ հիշատակելու ես Ռասել թեյնիկի մասին, ու որքան էլ որ ինձ կոռեկտ չի թվում էդ օրինակն, ինչպես նաև թռչող սպագետիի օրինակը, ու որպես ծաղր եմ ընդունում զրուցակցի հասցեին, ամեն դեպքում էդ էլ կարող է լինի: Մեծ աշխարհ է:

Արէա ջան, մի՞թե քո գրառումն է սա… Աչքերիս չեմ հավատում…

Ինչո՞ւ ես բացառում, որ մեկ ուրիշն էլ լրացնելու է Էյնշտեյնին ու լույսի արագության անհաղթահարելի լինելնու կարծիքն է արդեն ժպիտ առաջացնելու:

Մի տեղ կարդացի, որ արդեն լրացրել է: Ափսոս, փորփրեցի, բայց չկարողացա հիշել, թե որտեղ: Մոտավորապես ասվում էր, որ նույն լույսի արագությունը… րեմ հիշում, վակուումի մեջ, թե անօդ տարածոթյան, թե էլի մի ինչ-որ բանի մեջ, կարող է ինքն իրեն գերազանցել մինչև մեկուկես անգամ:

[Արէա]

Արէա ջան, մի՞թե քո գրառումն է սա… Աչքերիս չեմ հավատում…

Ի՞նչը քեզ զարմացրեց:

[Sambitbaba]

Ճիշտն ասած չհասկացա իմ հարցի ու քո պատասխանի կապը, ես ասում եմ եթե ընդունենք որ աստվածներն իրականում այլմոլորակայիններ են եղել, ապա պետք է ընդունենք որ նրանց մոլորակն ու նրանց վրա ազդող ֆիզիկական օրենքները չափազանց նման էին մեր երկրի ու նրա վրա գործող ֆիզիկական օրենքներին, որովհետև աստվածների միակ առանձնահատկությունը նրանց արտասովոր ունակություններ էին, բայց ոչ արտաքին տեսքը:

Ցանկանում եմ ասել, որ, զարգացման մեզանից ավելի բարձր մակարդակի վրա գտնվելով, շատ հնարավոր է, որ նրանք կարողանան գոյատևել մի քանի տարբեր պայմաններում, որոնցից ընդամենը մեկը կարող է համապատասխանել մեր պայմանների հետ: Իսկ քանի որ մեզ հասկանալի է միայն այդ մեկը, բոլորովին էլ պարտադիր չէ հերքել այն, ինչից մենք դեռևս տեղյակ չենք:

Իսկ եթե հերքելու փոխարեն փորձենք ընդունել մյուս պայմանների հնարավորությունը, միգուցէ կգա մի օր, երբ մենք է՞լ կտիրապետենք այդ պայմաններում ապրևելու ձևին…