«Կրոն» բաժնի թեմաներից դուրս քննարկումներ

[Varzor]

բայց ներքուստ ինձ հեթանոս չեմ համարում, քանի որ Տիգրանի ասածի պես մարդասեր եմ, որը չեմ կարծում, որ վերաբերում է հեթանոսներին։
Հեթանոսներից միայն բնությունը պաշտելն եմ ժառանգել, բայց բոլոր անմարդկային ու հիստերիկ պահվածքի տարրերը մեծ հաճույքով չեմ ընդունում, այսինքն լավ է, որ մենք հեթանոս չմնացինք ամեն դեպքում...
Սա շատ սուբյեկտիվ կարծիք է, գիտեմ ու համոզված եմ, եթե Ակումբում կան հեթանոսներ, կլինեն նաև հարձակումներ այս մեկնաբանության դեմ
Նաև հասկանում եմ, որ այս խոսակցությունները ոչ մի տեղ չեն տանում իրականում, ամեն ինչ պարզ է դառնում միայն այն ժամանակ, երբ երկիրդ պատերազմի մեջ է, կամ արհավիրք է տեղի ունեցել Սպիտակի երկրաշարժի պես...
Շատ համաձայն եմ Varzor–ի հետ, որ մի գաղափար ամեն դեպքում պիտի լինի, որ հենվեն ու այս պարագայում հեծանիվ հորինելն ամենասխալ բանը կլինի։
Ու մի բան էլ Կաթողիկոսի ու նրա անառակությունների վրա կենտրոնանալը ամենաշատ օգուտն է տալիս այդ աղանդներին ու բոլոր տեսակի չկրոններին, որոնք այլ կրոնները աղավաղելով իբր թե գրքեր են գրում, դեռ համարձակվում են այդ գրքերն էլ քարոզել։

Հեթանոս պետք չի լինել, գրագետ մարդու համար հեթանոսությունը կարող է հոբբիի պես բան լինել Ինչ կայծակի, կամ արևի աստված ??
Սակայն խդիրը ոչ թե հեթանոսական տաճարների քանդումն է, որպես կրոնական կառույցներ, այլ մշակութային` նույնիսկ Հայստանի տարածքում կառուցված մզկիթներն են մշակութային արժեքներ:
Նորից շեշտեմ, որ հին հայերը հեթանոս չեն եղել, հենց հունական ոճի հեթանոսությունն է, որ հասել է մեր օրերը` ինֆորմացիայի տեսքով:

Եթե դիտենք կրոնական տեսանկյունից, ապա կաթողիկոսի կամ մյւս եկեղեցականնների պահվածքը եկեղեցուց դուրս` էական չեն:
Հոգևորականի առաջին կարևոր ֆունկցիան ծիսական գործողությունների կատարումն է, հարցերին պատասխանելու կարողությունը: Մնացած "ֆունկցիաները" (կրթության ապահովում, հոգեբանական պատրաստություն, աստվածաշնչի ընթերցում) վաղուց արդեն կատարվում են առանց նրանց մասնակցության: Առանց նրանց է նաև "ընդօրինակաման" տիպար լինելը` հոգևորականը լինելով սովորական մարդ իր բնույթով և էությամբ, դադարել է օրինակելի տիպար լինելուց և ապրում է բոլորիս նման:
Այսինքն, եթե հոգևորականը կատարում է իր վրա դրված հիմնական պարտականությունները` ծիսակատարություններ, պատարագներ, ժամերգություններ, և դա լավ է կատարում, ապա ոչ մի բանում այլևս պետք չէ նրան մեղադրել: Նույնն ա, որ լավ նկարիչի նկարները չեն ընդունում, ասելով, որ "փնթյա, խմող ա, ցնդած ա ..." և այլն: Բայց ինչ ապ ունեն նրա անձնական հատկանիշները իև նկարների որակի հետ? Լավ նկարում է, ուրեմն լավ նկարիչ է, չենք ասում "լավ կամ առաքինի" մարդ է: Նույն ձևով հոգևորականը "լավն է", բայց կարող է "առաքինի" չլինել:
Ճշմարտությանը ծառայելը կարող է լինել նաև առանց այդ ճշմարտությունը հասկանալու կամ ընդունելու:

[Շինարար]

Գագ, Մատթեոս 23: 8-ը իրականում ասում ա. «Բայց դուք Ռաբբի չ'կանչուիք, որովհետև մեկ է ձեր ուսուցիչը՝ Քրիստոսը. և դուք ամենքդ եղբարք էք» (հմմ. ռուսերենի սինոդալ թարգամանություն՝ "А вы не называйтесь учителями, ибо один у вас Учитель -- Христос, все же вы -- братья" և անգլերենի արքա Ջեյմսի տարբերակ. " But be not ye called Rabbi: for one is your Master, even Christ; and all ye are brethren")
Կարծում եմ հիմա պարզ հասկացանք, որ եղբայր էին/են նրանք, ում ուսուցիչը Տեր Հիսուսն էր/է:

Հ.Գ. Ու ընդհանրապես խորհուրդ կտայի չօգտվել Աստվածաշնչի տվյալ օնլայն տարբերակից /թեև ես էլ էի օգտվում մի ժամանակ/: Մեկ-մեկ անհամապատասխանություններն ակնհայտ են:

Դե, հայերեն թարգմանության մեջ էլ անհամապատասխանություններ շատ կան, բնօրինակն ա գտնել պետք, հետաքրքիր ա, որ մեզ հասած հնագույն տեքստերը հունարեն են, իսկ հայերին էն ժամանակ հլբաթ պարտադրել են, որ հունարենից թարգմանեն, արամեերեն տեքստերն էլ չեն հասել, ինձ մի քիչ տրամաբանական չի թվում, որ ի սկզբանե Նոր Կտակարանը ամբողջությամբ հունարեն եղած լինի, հեչ չլինի Քրիստոսը արամեերեն էր չէ՞ խոսում, վերջը ունենք էն, ինչ ունենք, հավատը հավատացողի մեջից ա լինում, տեքստերվ, հոգևորականներով ու շենքերով չի պայմանավորված լինում, չնայած իմը մի քիչ շենքով էլ ա պայմանավորված, մեր Ժամի շենքով

[հովարս]

Երկրորդը` հենց Քրիստոսն ա դրա մասին ասում. Մատթևոսի ավետարանի նույն` 23-րդ գլխում, երբ առաջին նախադասության մեջ ասվում ա, որ Հիսուսը խոսաց ժողովրդի ու աշակերտների հետ, ակնհայտ ա, որ նրանց մեջ փարիսեցիներ էլ կային, քանի որ գլխի երկրորդ հատվածում Հիսուսը ուղղակիորեն դիմում ա վերջիններիս: Իսկ 23: 8-ում ասվում ա. «Բայց դուք որեւէ մէկին ուսուցիչ մի՛ կոչէք, որովհետեւ ձեր ուսուցիչը մէկ է, եւ դուք բոլորդ /այսինքն` հավաքված ժողովուրդը, այսինքն` նաև փարիսեցիները/ եղբայրներ էք։»

Հունարեն բնագրում գրված է այսպես՝
8 ὑμεῖς δὲ μὴ κληθῆτε Ῥαββί· εἷς γάρ ἐστιν ὑμῶν ὁ καθηγητής, ὁ Χριστὸς· πάντες δὲ ὑμεῖς ἀδελφοί ἐστ

և թարգմանվում է այսպես՝
«Բայց դուք Ռաբբի մի կոչվեք, որովհետև ձեդ ուսուցիչը մեկն է՝ Քրիստոս, և դուք բոլորդ եղբայրներ եք: ( Այստեղ այսինքն՝...........չկա)
Moonwolker-ի մեջբերումն էլ ճիշտ է, ուղղակի սա բնագրից է (գրաբար հունարէն):

[davidus]

Բայց հաճախ կամայական մեկնաբանությունները հասնում են մարազմի աստիճանի. դասական օրինակը Տերտուղիանոսի կողմից Աենդորյան հոգեհմայի գործողությունների /Ա Թագ. 28: 8-ից սկսած/ մեկնաբանությունն ա:
Ախր հարևան գալակտիկայից ժամանած հումանոիդին էլ ա պարզ, որ էդ կանչվող հոգին իրոք Սամվելինն էր, ո՞նց կարելի ա աղավաղել, ավելի ճիշտ` 180°-ով շրջել էդ փաստը:

Գագ ջան, ոչ լսել եմ, ոչ էլ առավել ևս կարդացել...

[Skeptic]

Գագ ջան, ոչ լսել եմ, ոչ էլ առավել ևս կարդացել...

Մի բան էլ ասեմ, օֆֆթոփս թարգեմ. կարող ա տպավորություն ստեղծվի, որ ես Աստվածաշնչում տեսնում եմ մենակ վատ բաները ու փորձում եմ դրանք շահարկել: Բայց դա նրանից ա, որ գրեթե բոլորը էդ վատ բաների /Յահվեի կողմից լիքը անմեղ մարդ վերացնելը, երեխային քարկոծելով սպանելու, կույսին բռնաբարելուց հետո նրա հետ ամուսնանալու օրենքները և այլն/ մասին մոռանում են /կամ իրանք իրանց համոզում են, որ մոռանում են/: Էդքան բան:
Բայց համամարդկային արժեքների առկայությունը չեմ ժխտում, հետևաբար դրանք որպես բարոյականության հնարավոր /բայց ոչ միակ/ աղբյուր դիտարկող մարդկանց հետ հաճելի ա շփվելն ու բանավիճելը:

[հովարս]

Իսկ ըստ քո՞

Տիգ. ջան, որպեսզի շարունակեմ իմ տրամաբանությամբ, նախ կցանկանայի իմանալ քո կարծիքը, թե ոնց է մարդն առաջացել:

Ինչ վերաբերվում է հեթանոսական մշակույթին, դրանք բոլորն էլ պատճեահանված են օտարներից, հիմնականում հույներից և պարսիկներից: Համեստությունը լավ բան է, չհպարտանանք ուրիշի ''գանձերով'':

[Tig]

Տիգ. ջան, որպեսզի շարունակեմ իմ տրամաբանությամբ, նախ կցանկանայի իմանալ քո կարծիքը, թե ոնց է մարդն առաջացել:

Ինչ վերաբերվում է հեթանոսական մշակույթին, դրանք բոլորն էլ պատճեահանված են օտարներից, հիմնականում հույներից և պարսիկներից: Համեստությունը լավ բան է, չհպարտանանք ուրիշի ''գանձերով'':

Հովարս ջան, մարդու առաջացման վերաբերյալ իմ կարծիքը հետևյալն է: Ես ընդունում եմ էվոլյուցիոն տեսությունը, բայց չեմ կարծում, որ դա պատահականության արդյունք է...: Ընդունում եմ նաև արարչագործությունը, բայց ոչ բառացի, ինչպես գրված է Աստվածաշնչում: Չեմ ընդունում այն թեորիան, թե իբր կենդանի օրգանիզմները ստատիկ են և ենթական չեն փոփոխության ու իսկզբանէ հենց այդպես էլ ստեղծվել են: Բայց ընդունում եմ, որ կենդանի օրգանիզմը շունչ է առնում Արարչից իր մասինկը ստանալով՝ այսինքն հոգին:

Ինչ վերաբերվում է հեթանոսական մշակույթին: Մենք համարյա թե ստույգ տեղեկություններ չունենք այդ ժամանակաշրջանի վերաբերյալ և միանշանակ չենք կարող ասել, որ հույներից կամ պարսիկներից է վերցված: Ես տեսակետներ եմ լսել, որ նրանք են մեզնից վերցրել: Իսկ իմ կարծիքով, բոլորով մի սկզբնաղբյուրից ենք վերցրել, որը ոչ հունական է, ոչ պարսկական, ոչ էլ հայկական: Բայց դա չէ կարևորը, այլ այն, որ սկսած քրիստոնեության ընդունման օրվանից, եկեղեցին աղաղակում է, թե հեթանոսությունը վայրենիների կրոն է, որը չի տեղավորվում ոչ մի տրամաբանության մեջ...

հ.գ. ...ես ուղակի փորձում եմ առաջին հայացքից իրար հակադիր թվացող բաները համադրել ու ասեմ քեզ, որ շատ հետաքրքիր բաներ են ստացվում...

[Claudia Mori]

Կարինե ջան, մի բան չեմ հասկանում որտեղի՞ց ես եզրակացնում, որ հեթանոսական շրջանում հայերը անմարդկային ու հիստերիկ են եղել: Մի բանում ես հաստատ համոզված եմ, այն մարդը, որ պաշտում է բնությունը, չի կարող հիստերիկ ու անմարդկային լինել: Կարծում եմ նման կարծիք հեթանոսական ժամանակաշրջանի նկատմամաբ ձևավորել է հենց քրիստոնեական եկեղեցին: Եվ ամեն ինչ արել է որպիսի այս կարծիքը հերքող ոչ մի ապացույց չմնա: Բայց դե հո մարդկային տրամաբանությունը չի կարող անջատել: Ըստ իմ տրամաբանության չի կարող մի հասարակարգ երկար գոյություն ունենալ, եթե նրա մեջ գերիշխում է ագրեսիան, քո ասած հիստերիան ու անմարդկայնությունը: Իսկ մենք հեթանոսական շրջանի հազարամյակների պատմություն ունենք... Նորից եմ կրկնում քրիստոնեության անցումը զուտ քաղաքական ենթատեքս կարող էր ունենալ այն ժամանակ, այլ ոչ թե մարդկային որակների բարձրացման և ամրապնդման՝ ըստ իմ տրամաբանության իհարկե...

Հիմա ճիշտն ասած չեմ կարող երկար գրել, թե չէ հեթանոսների պատճառով մարդկային մի քանի ճակատագրեր անտեր կմնան ուղղակի երկու բառով ասեմ, հիմա հեչ շփվե՞լ ես հեթանոսների հետ, իրանցից հիստերիկ մարդ չեմ տեսել, լուրջ եմ ասում, իսկ պատմական փաստերին հետո կանդրադառնամ, ամեն դեպքում չի բացառվում, որ եկեղեցին էլ է չափազանցնում, բայց մի բան հաստատ գիտեմ, եթե մարդ միայն բնազդով է ապրում, ուշադրություն չդարձնելով բանականությանը, այ դա իրոք լուրջ է...

[Tig]

Հիմա ճիշտն ասած չեմ կարող երկար գրել, թե չէ հեթանոսների պատճառով մարդկային մի քանի ճակատագրեր անտեր կմնան ուղղակի երկու բառով ասեմ, հիմա հեչ շփվե՞լ ես հեթանոսների հետ, իրանցից հիստերիկ մարդ չեմ տեսել, լուրջ եմ ասում, իսկ պատմական փաստերին հետո կանդրադառնամ, ամեն դեպքում չի բացառվում, որ եկեղեցին էլ է չափազանցնում, բայց մի բան հաստատ գիտեմ, եթե մարդ միայն բնազդով է ապրում, ուշադրություն չդարձնելով բանականությանը, այ դա իրոք լուրջ է...

Հա, Կարինե ջան, շփվել եմ: Եվ մեջները շատ հիստերիկների եմ հանդիպոլ: Բայց և բարձր բանականություն ունեցող մարդկանց էլ եմ հանդիպել: Ասածս էնա, որ բոլոր հեթանոսներին մի հարթակի տակ մի մտցրու, ինչպես նաև բոլոր քրիստոնյաներին: Եվ հետո նախաաքրիստոնեական հեթանոսներին մի խառնի նորահայտ հեթանոսների հետ:

[Claudia Mori]

Ասածս էնա, որ բոլոր հեթանոսներին մի հարթակի տակ մի մտցրու, ինչպես նաև բոլոր քրիստոնյաներին:

Տիգ դու դեմք ես, ես մարդկանց առաջին հերթին որպես մարդ եմ նայում, եթե որպես մարդ սիրեցի հազար տարի պետք չի, ինչ կրոնի է դավանում, աթեիստ է, ինչ է, ուղղակի դեռ լավ հեթանոս չեմ հանդիպել համ էլ այն ինչ ինձ ասեցիր մի հատ էլ քեզ ասա

[Tig]

Տիգ դու դեմք ես, ես մարդկանց առաջին հերթին որպես մարդ եմ նայում, եթե որպես մարդ սիրեցի հազար տարի պետք չի, ինչ կրոնի է դավանում, աթեիստ է, ինչ է, ուղղակի դեռ լավ հեթանոս չեմ հանդիպել համ էլ այն ինչ ինձ ասեցիր մի հատ էլ քեզ ասա

Եթե չես հանդիպել, բայց ուզում ես հանդիպես՝ կարող եմ ծանոթացնել

Ես գիտեմ, որ դու մարդկանց կրոնական պատկանելիությունից ելնելով չես ընդունում, բայց խոսակցությունը նենց հունով գնաց, որ չկարողացա դա չասեմ

[Claudia Mori]

Եթե չես հանդիպել, բայց ուզում ես հանդիպես՝ կարող եմ ծանոթացնել

Ես գիտեմ, որ դու մարդկանց կրոնական պատկանելիությունից ելնելով չես ընդունում, բայց խոսակցությունը նենց հունով գնաց, որ չկարողացա դա չասեմ

Խնդիր չկա, եթե դու ես ասում, որ քաղաքակիրթ են, ուրեմն կծանոթանանք ինձ ասում էին լավ կանես, որ կրոնի բաժին չմտնես, լսի քաղաքականությունից բեթար քանակությամբ են քննարկումներ գնում

[Շինարար]

Նորից եմ կրկնում քրիստոնեության անցումը զուտ քաղաքական ենթատեքս կարող էր ունենալ այն ժամանակ, այլ ոչ թե մարդկային որակների բարձրացման և ամրապնդման՝ ըստ իմ տրամաբանության իհարկե...

Բեր ասենք, Տիգ, նաև քաղաքակրթային, ինչքան էլ տարբեր երկրներում տարբեր կերպ տարածված լինեն միաստվածական կրոնները, ի վերջո դա մարդկության բնականոն զարգացմամբ պայմանավորված ևս մի անխուսափելի քայլ էր, իմ համոզմամբ՝ այլ կերպ չէր էլ կարող լինել, ու հիմա եթե այլևս սկսում են միաստավածական կրոնները չբավարարել, պատմության տրամաբանությունը կթելադրի, թե ինչ կլինի հաջորդիվ, անիմաստ եմ համարում վերադարձը հավատալիքների ավելի հին համակարգերին, ավելի շուտ նաև անհնար

[հովարս]

Բայց ընդունում եմ, որ կենդանի օրգանիզմը շունչ է առնում Արարչից իր մասինկը ստանալով՝ այսինքն հոգին:

Արարիչ ասելով, երևի նկատի ունես Աստվա՞ծ, եթե այո շարունակեմ: Ինչ որ էվոլյուցիա հաստատ տեղի է ունեցել, բայց ոչ շերեփուկից մարդ, այլ ամեն արարած իր իսկ կարգի մեջ փոփոխություն է կրել:
Աստված-մարդ-հավատք հարաբերության մասին ասեմ, որ մարդը հեռանալով Աստծու ներկայությունից սկսեց ինքն իր ձևով պատկերացնել Նրա էությունը: Շատ ազգերի միֆերի հիմքում ընկած են Աստվածաշնչյան իրողություններ (օր. ջրհեղեղ, կենաց ծառ, բոցեղեն ''հրեշներ'' որ պահպանում են կ. ծառը, երկնքից փրկություն և այլն): Այստեղից էլ ծնվեց կռապաշտությունը(հեթանոսությունը): Քանի որ Հայաստանի տարածքում էին գտնվում Եդեմի պարտեզը և Արարատ լեռը, դրա համար էլ մեզ ավելի հոգեհարազատ էր նոր հավատքը, որը ի սկզբանե էր: Առայժմ այսքանը, կարծում եմ գրածիս համառոտ բովանդակությունը քեզ հասկանալի կլինի:

...ես ուղակի փորձում եմ առաջին հայացքից իրար հակադիր թվացող բաները համադրել ու ասեմ քեզ, որ շատ հետաքրքիր բաներ են ստացվում..

գուցե, բայց քրիստոնեությունը փիլիսոփայություն չի, այլ ռեալ կյանք, որտեղ Աստված/Քրիստոս իրականում գործող անձ է:

[Tig]

Արարիչ ասելով, երևի նկատի ունես Աստվա՞ծ, եթե այո շարունակեմ: Ինչ որ էվոլյուցիա հաստատ տեղի է ունեցել, բայց ոչ շերեփուկից մարդ, այլ ամեն արարած իր իսկ կարգի մեջ փոփոխություն է կրել:
Աստված-մարդ-հավատք հարաբերության մասին ասեմ, որ մարդը հեռանալով Աստծու ներկայությունից սկսեց ինքն իր ձևով պատկերացնել Նրա էությունը: Շատ ազգերի միֆերի հիմքում ընկած են Աստվածաշնչյան իրողություններ (օր. ջրհեղեղ, կենաց ծառ, բոցեղեն ''հրեշներ'' որ պահպանում են կ. ծառը, երկնքից փրկություն և այլն): Այստեղից էլ ծնվեց կռապաշտությունը(հեթանոսությունը): Քանի որ Հայաստանի տարածքում էին գտնվում Եդեմի պարտեզը և Արարատ լեռը, դրա համար էլ մեզ ավելի հոգեհարազատ էր նոր հավատքը, որը ի սկզբանե էր: Առայժմ այսքանը, կարծում եմ գրածիս համառոտ բովանդակությունը քեզ հասկանալի կլինի:



գուցե, բայց քրիստոնեությունը փիլիսոփայություն չի, այլ ռեալ կյանք, որտեղ Աստված/Քրիստոս իրականում գործող անձ է:

Մի րոպե, մի րոպե, Հովարս ջան, ես ի՞նչ մի խուճուճացրիր հարցը: Ես ընդհամենը ասել եմ, որ կարծում եմ հեթանոսությունը այն վայրի կրոնը չի ինչ որ ներկայացնում է մեզ եկեղեցին, իսկ դու էս ո՞ւր հասար...