Ընտրությունները 10-րդ ընտրատարածքում (2009թ դեկտեմբեր)

[Chuk]

Եկեք կուժն ու կուլան ժողովրդի գլխին չջարդենք հա? Էդ ժողովուրդը 88-ին լաաաավ էլ պայքարում էր: Ու չսկսենք հիշել, թե ժողովրդի հավատը երբա կոտրվել, ինչիա կոտրվել, ինչի չի վերականգնվում և այլն:

Ի դեպ վերջին օրերի ֆռազս անպայման ստեղ էլ պիտի գրեմ, մոռացել էի: Խնդրում եմ, երբ ասում եմ «Տանձ», մի ասեք «Մանդարինը կառիչնըվի ա»: ԻՆչպես Վիշապի իմ գրածից մեջբերած մի նախադասությունն էր կոնտեքստից կտրված ու պատասխանը գրառմանս հետ առնչություն չուներ, այնպես էլ քո գրածը իմ գրածի հետ ոչ մի աղերս չուներ հասարակ պատճառով. ես ժողովրդի գլխին կուժ ու կուլա չեմ ջարդել:

[Rammer]

Սասունցի Դավթին սպասելն է...

Փոքր Մհերին...Բայց իմ կարծիքով ինքը դուրս ա եկել քարանձավից:

[ministr]

Ժողովրդի գլխին ոչ կուժ է ջարդվել, ոչ էլ կուլա:
Ժողովուրդը 88-ին շարժվել ա ճիշտ իմ ասած սցենարով: Մենք սիրում ենք հաղթանակներից հետո թուլանալ ու չշարունակել: Արդյունքում ունենք էն, ինչ ունենք:

Իսկ ընդհանրապես էսօրվա որակական հիմնական հատկանիշը, որն ունի ժողովուրդը, Սասունցի Դավթին սպասելն է, որին կռվի գնալուց իսկի չի ճանապարհելու:

հ.գ. Գրեթե համոզված եմ, որ գրառումս չես կարդացել: Հակառակ դեպքում գրառմանդ տրամաբանական գոյությունն իմ համար անհասկանալի ա:

Կարդացել եմ ապ գրառումդ: Էդ որ մի ժողովուրդնա մշտական կռվի մեջ? Ցանկացած "կռվից" հետո էլ հանգստությունա տիրում: Էդ ժողովուրդը չի կարող մշտապես լինել բարիկադների հետևում: Սկի ՀԱԿ-ը ակտիվ չի էլ ուր մնաց ժողովուրդն ակտիվ լինի: Հիմա կասես դու խաբար չես լավ էլ ակտիվա, բայց ես էլ կասեմ, որ էդ ակտիվությունը լայն զանգվածների համար հաշիվ չի, որովհետև ոչ մի արդյունքի չի հանգեցնում, որովհետև մի տեսածը հազար լսածից լավա: Ժողովուրդը նենց հիասփափությունների անդունդումա գտնվում, որ էլա սելու չի: ՈՒ ամենավատը, որ հիասթափվածա ԱՆԿԱԽՈՒԹՅՈՒՆԻՑ, մի բանից, որով որ հպարտ էինք այն հռչակելու պահին: Հիասթափվածա էէն գլխից, ու մի բան պարզա հասկացել, որ Հայաստանում ջունգլիների օրենքնա գործում` ամեն մեկն իրա համար: Դրա համար էլ շատերը գերադասում են 5000 դրամ վերցնել ու ընտրությունից մի օգուտ ստանալ, քան վիզ դնել մեկին ընտրել, հետո հիասթափվել ու հայհոյել: Էս չարչիությունն էլ ժողովրդի մեջ մտավ նավթի ավտոների հետևից վազելուց, հացի հերթերում հաց թռցնելուց, "կարողա գիդես ֆիդային ես" ասացվածքը սկզբնավորող պատճառները տեսնելով և այդպես շարունակ:
Ժողովուրդը կգնա նրա հետևից, ում հանդեպ կզգա վստահություն, որ վաղը մյուս օր իրեն չի խաբի: Իսկ հիմա մեր քաղաքական դաշտում խաբեբաների ու ֆոկուսնիկների բազմությունա, դրա համար էլ ժողովուրդը սպասումա թե երբա հայտնվելու Փոքր Մհեր, որ իրենց տանի դեպի պայծառ ապագա, իսկ մինչև այդ թքած ունեն իշխանության վրա էլ ընդդիմության վրա էլ, որովհետև ոնց նայում ես վերջում նույն կինոնա ստացվում:
Այ որ ասում ես ամեն ինչից հիասթափվումա ժողովուրդը, վերը նշվածի արդյունքը չի էդ հիասթափությունները? Պայքարի ոգին լաավ էլ որդեգրված էր էս վերջին անգամ: Արտակարգ դրության ավարտից հետո եթե էլի հանրահավաքներ լինեին չէին գալու? Տեսնում եմ, որ նշում ես ՀԱԿ-ի թերացումները, ու կուժն ու կուլայի մի մասն էլ ՀԱԿ-ին ես ուղղել: Այսինքն այդ մասով նույն բանն ենք ասում: Իմ գրառումը ուղղված էր այն բանին, որ համարում ես ժողովուրդը պետք է լինի մշտակտիվ ու պայքարող ու եթե տենց չի ուրեմն так им и надо

[Chuk]

Մինիստր ջան, սկսենք նրանից, որ եթե մի բանակը մարտի դաշտում առաջին հաջողությանը հասնելուց հետո ոգևորված սկսում ա տոնել ու դադարեցնում ա մարտը, դրան անմիջապես հաջորդում ա պարտությունը:
Այսպես, 88-ին հրաշալի շարժում կար: Սակայն անկախացումից հետո այդ շարժումը մարեց: Պայքարը մինչև վերջ չհասցրին: Անկախությունը ընդամենը առաջին ձեռքբերումն էր, այն դեռ պահել, փայփայել էր պետք: Պետք էր կարողանալ լինել միշտ ոտի վրա: Չեղավ: Ստացանք էն, ինչ պիտի ստանայինք:

Հետո տարբեր բաներ եղան: Դու կասես, որ լիդերներն ու կուսակցությունները կոտրեցին հավատը, որ իշխանությունը կոտրեց իր վերաբերմունքով և այլն, ես էլ կասեմ. ճիշտ ես ասում: Բայց կոտրվեց, չէ՞: Ամբողջ խնդիրը հենց դա ա: Պայքարի ոգի ունեցող ժողովուրդը էս վիճակին չէր կարող հասնել: Սա պարզագույն ճշմարտություն ա, որը քո նման խելոք մարդը պիտի որ կարողանար հասկանալ:

88... սիրում եք էդ շարժումից օրինակ բերել: 88-ին ոտի էին բոլոր մտածող մարդիկ: Իսկ հիմա՞, հիմա չէ, վերջին 15 տարիներին: Ու՞ր ես դու: Մեկը հենց դու: Ու՞ր ես: 88-ի պայքարողների ոգին ունենալու դեպքում ոտի էիր լինելու: Չունես էդ ոգին: Որտև 88-ին ինչքան էլ որ լիդերներ կային, մենակ էդ լիդերների գոյությունը չէր, որ մարդկանց ոտի վրա էր պահում: Ու նույնն էլ հիմա: Էդ ոգին ունենալու դեպքում դու ոտի էիր լինելու ու երբ քո նման բոլորը ոտի կլինեին, էդ դեպքում ես ստիպված չէի լինի ասել, որ ժողովուրդը հիասթափվող ա: Դուք հանձնվել եք: Հանձնվել եք բառիս բուն իմաստով:

Մի մասդ Սերժին ա քրֆում, մի մասդ Լևոնին, մի մասդ դաշնակներին: Բայց դուք էս ամեն ինչը թողել եք Սերժին, Լևոնին ու դաշնակներին: Դուք կապ չունեք, որտև դուք համակերպվել եք, որ հաղթել հնարավոր չի: Որտև դուք հիասթափվել եք: Ու ձեր միակ արդարացումն էն ա, որ իրանք են էս վիճակին հասցրել: Երբ որ ինչ-որ մեկը ինձ նեղում ա, իմ միակ մղումն էդ պահին իրան տեղը նստացնելն ա: Իսկ դու համակերպվել եք: Դուք ընդամենը հիվանդագին վիրավորվում եք, երբ որ իրերն իրենց անունով եմ կոչում ու ասում, որ ժողովուրդը հիասթափվել ա ու դրա հիմնական պատասխանատուն ինքն ա՝ իր համակերպվելով, իր պայքարի ոգի չունենալով, իրեն էս ամեն ինչի մասնակիցը չհամարելով: Որտև դուք բեռը դրել եք ուրիշի վրա, իսկ ինքներդ ուզում եք ձեր անձնական կյանքը քաշեք: Ձեր միակ մասնակցությունը հեռակա քրֆելն ա:

[ministr]

Մինիստր ջան, սկսենք նրանից, որ եթե մի բանակը մարտի դաշտում առաջին հաջողությանը հասնելուց հետո ոգևորված սկսում ա տոնել ու դադարեցնում ա մարտը, դրան անմիջապես հաջորդում ա պարտությունը:
Այսպես, 88-ին հրաշալի շարժում կար: Սակայն անկախացումից հետո այդ շարժումը մարեց: Պայքարը մինչև վերջ չհասցրին: Անկախությունը ընդամենը առաջին ձեռքբերումն էր, այն դեռ պահել, փայփայել էր պետք: Պետք էր կարողանալ լինել միշտ ոտի վրա: Չեղավ: Ստացանք էն, ինչ պիտի ստանայինք:

Հետո տարբեր բաներ եղան: Դու կասես, որ լիդերներն ու կուսակցությունները կոտրեցին հավատը, որ իշխանությունը կոտրեց իր վերաբերմունքով և այլն, ես էլ կասեմ. ճիշտ ես ասում: Բայց կոտրվեց, չէ՞: Ամբողջ խնդիրը հենց դա ա: Պայքարի ոգի ունեցող ժողովուրդը էս վիճակին չէր կարող հասնել: Սա պարզագույն ճշմարտություն ա, որը քո նման խելոք մարդը պիտի որ կարողանար հասկանալ:

88... սիրում եք էդ շարժումից օրինակ բերել: 88-ին ոտի էին բոլոր մտածող մարդիկ: Իսկ հիմա՞, հիմա չէ, վերջին 15 տարիներին: Ու՞ր ես դու: Մեկը հենց դու: Ու՞ր ես: 88-ի պայքարողների ոգին ունենալու դեպքում ոտի էիր լինելու: Չունես էդ ոգին: Որտև 88-ին ինչքան էլ որ լիդերներ կային, մենակ էդ լիդերների գոյությունը չէր, որ մարդկանց ոտի վրա էր պահում: Ու նույնն էլ հիմա: Էդ ոգին ունենալու դեպքում դու ոտի էիր լինելու ու երբ քո նման բոլորը ոտի կլինեին, էդ դեպքում ես ստիպված չէի լինի ասել, որ ժողովուրդը հիասթափվող ա: Դուք հանձնվել եք: Հանձնվել եք բառիս բուն իմաստով:

Մի մասդ Սերժին ա քրֆում, մի մասդ Լևոնին, մի մասդ դաշնակներին: Բայց դուք էս ամեն ինչը թողել եք Սերժին, Լևոնին ու դաշնակներին: Դուք կապ չունեք, որտև դուք համակերպվել եք, որ հաղթել հնարավոր չի: Որտև դուք հիասթափվել եք: Ու ձեր միակ արդարացումն էն ա, որ իրանք են էս վիճակին հասցրել: Երբ որ ինչ-որ մեկը ինձ նեղում ա, իմ միակ մղումն էդ պահին իրան տեղը նստացնելն ա: Իսկ դու համակերպվել եք: Դուք ընդամենը հիվանդագին վիրավորվում եք, երբ որ իրերն իրենց անունով եմ կոչում ու ասում, որ ժողովուրդը հիասթափվել ա ու դրա հիմնական պատասխանատուն ինքն ա՝ իր համակերպվելով, իր պայքարի ոգի չունենալով, իրեն էս ամեն ինչի մասնակիցը չհամարելով: Որտև դուք բեռը դրել եք ուրիշի վրա, իսկ ինքներդ ուզում եք ձեր անձնական կյանքը քաշեք: Ձեր միակ մասնակցությունը հեռակա քրֆելն ա:

Չուկ ջան, ապ, բանակը ինքնագլուխ ոչ մի բան չի կարող անել Եթե իրեն հրամայում են "Ազա'տ", ապա հա սկսումա ուրախանալ: Իսկ եթե ասում են գնացեք քնեք, վաղն էլի մարտա լինելու, ապա դժվար թե սաղ գիշեր հարբեն: Պայքարի ոգին էս ժողովրդի մեջ պատմականորեն եղել ա, պայմանավորված պատմության ընթացքով: Բայց միաժամանակ նաև եղել ա ադապտացվելու ոգին, ու դայա պատճառներից մեկը, որ Հայաստանը կա իսկ հարևան պետությունները ոչ: Հիմա թե երբ ա պայքարի ոգին գերակայում ադապտացմանը, կամ հակառակը կախվածա մի շարք պայմաններից:

Ապեր, երբ որ կտեսնեմ էն ուժին, կամ ռեալ մարդուն , ով որ իմ կարծիքով ունակ ա ինչ որ բան շտկելու, կամ գոնե էդ պահին համոզված լինեմ, որ եթե իրան սատարեմ վաղը մյուս օրը չեմ փոշմանի, այն ժամանակ էլ կլինեմ պայքարի մեջ: Դու էլ կասես այ սենց ժողովուրդ էի պատկերացնում ու իրար հետ կգնանք պայքարելու: Ես չեմ հանձնվել, քանի որ էս պահին բան փոխել չեմ կարող, ապա ադապտացվում եմ միջավայրին, հնարավորինս առավելագույնին ձգտելով: Հակառակ դեպքում կամ պետքա համալրեմ քաղբանտարկյալների շարքերը, կամ վրաերթի ենթարկվեմ ոստիկանության կամ քյաչալների կողմից, կամ էլ թողնեմ Հայաստանը հեռանամ: Չէ, ավելի լավա հետևեմ օրինակին և սպասեմ, ես իմ ընտանիքին շատ ավելի եմ պետք:

Հա ներկա պահմաններում հաղթել հնարավոր չի, որովհետև գոյություն չունի ժողովրդին դեպի հաղթանակ տանող ուժ: Հիմա ինչ անենք, էդա: Ժողովուրդը ինքնաբուխ հանրահավաքներ չի կարող անել, իշխանափոխություն չի կարող անել, կազմակերպող ա պետք, մի հատ պուճուր Լենինա պետք ու հետն էլ լիքը վիզ դրած մարդիկ, նվիրյալներ, որ իրենց օրինակով էն մնացածին տանեն առաջ: Գիտես երբ ենք վիրավորվում? Երբ որ սեփական անհեռատեսության ու սխալների համար մեղավոր են հանում ժողովրդին: Որ առաջ ասում էին ժողովուրդն իմաստունա, ծիծաղում էի, ասում էի ինչքան էշություն կա անումա ինչ իմաստուն: բայց որ նայում ես կատարած քայլերի շարժառիթներին, պատճառներին, տեսնում ես որ չէ, ամեն ինչ ճիշտա ու այլ բան դժվար էլ կլիներ սպասել:
Չուկ ջան բեռը ուրիշի վրա չենք դրել, էդ բեռը քաշումա հենց ժողովուրդը: Քաշումա իշխանության լուծը, քաշումա բոլոր նեղությունները, քաշումա բոլոր հիասթափությունները, վիրավորանքները, արհամարհանքը.. այ սայա բեռը: Իսկ հեռակա քրֆում են քաղաքական գործիչները, իրանց բան ու գործն էլ դայա:

[Chuk]

Ապեր, երբ որ կտեսնեմ էն ուժին, կամ ռեալ մարդուն , ով որ իմ կարծիքով ունակ ա ինչ որ բան շտկելու, կամ գոնե էդ պահին համոզված լինեմ, որ եթե իրան սատարեմ վաղը մյուս օրը չեմ փոշմանի, այն ժամանակ էլ կլինեմ պայքարի մեջ:

Այս արդարացումը երևի Քարահունչի պես ծեր ա ու նույնքան չարդարացված:
Սա ընդամենը սեփական պատասխանատվությունը գցելու փորձ ա:
Այս արդարացումը բերողները կարծում են, թե 88-ին մարդիկ ոտի էին լիդերների պատճառով: Չէ, դա էդպես չէր, չնայած դա էլ իր դերն ուներ, բայց հիմնական պատճառն էն էր, որ կար պայքարի ոգի, որն էսօր ուղղակի չունեք:
Մյուս կողմից փոքր-ինչ հակասական է մի կողմից ՀԱԿ-ին մեղադրել վճռական գործողություններ չանելու մեջ, այսինքն ակնկալել, այդ ուժից սպասել, մյուս կողմից ասել որ չես վստահում, հետևաբար կողքից ես նայելու:
Իսկ առավել հետաքրքիրն էն ա, որ իմ գրառման մեջ որոշակի, առանց ամաչելու ասեմ, կուռ տրամաբանությամբ վերլուծություններ ու բացատրություններ կային, ու էդքանից մի նախադասությունը հիվանդագին ընկալվեց ու քննարկման թեման փոխվեց:

Ասել եմ ու կշարունակեմ ասել. բանակ լինելու դեպքում առաջնորդ ինքն իրեն է հայտնվում: 91-ի անկախացումից հետո բանակը ցրվեց: Եթե մարդիկ էդքան գիտակցություն ունենային, որ պիտի կանգուն լինեն, առաջնորդ էլ կհայտնվեր:
Էսօր էլ, եթե բոլոր ցաքուցրիվ խոսողներդ իրականում պայքարի ոգի ունենայիք, կամ ՀԱԿ-ի հետևից կգնայիք, կամ էլ ուրիշ առաջնորդ կգտնվեր:

Չկա: Էդ պայքարի ոգին չկա:
Կրկնում եմ. երբ ինձ նեղում եմ, իմ մեջ ընդվզում ա արթնանում ու ուզում եմ նեղողին իր տեղը ցույց տամ:
Դուք ի՞նչ եք անում:
Ասում եք առաջնորդ չկա, ուրեմն թուլանամ՝ հաճույք ստանամ:

Ես քեզ, ձեզ չեմ մեղադրում: Ընտրությունը ամեն մեկինդ ա: Ոչ մեկը ձեզնից չի կարող պահանջել ակտիվ լինել (թեև ակնկալել կարող ա):

Բայց ժամանակն ա նաև ուրիշ բան սովորել:
Մինչ դա ասելը, հստակեցնեմ: Ես ասում եմ.
1. Ժողովուրդը, իր պայքարի ոգու բացակայության պատճառով, իր համակերպվելու պատճառով, իր կողքից դիտող՝ մասնակից լինելու փոխարեն լինելու պատճառով ունի մեծ պատասխանատվություն էս ամեն ինչում: Իմ գնահատմամբ՝ ամենամեծ պատասխանատվությունը:
2. Բոլոր ժամանակների ընդդիմությունները, այդ թվում ՀԱԿ-ը իր որոշ դեպքերում անգործության, որոշ դեպքերում անվճռականության, որոշ դեպքերում սխալ հաշվարկների պատճառով ունի պատասխանատվություն էս ամեն ինչում:
3. Իշխանությունը իր գործունեությամբ, անարդարությամբ, տեռորով ու մնացած բաներով ունի պատասխանատվություն էս ամեն ինչում:

Ոչ մեկը չի կարող պատասխանատվությունը դնել այս երեք սուբյեկտներից որևէ մեկի վրա. ամեն մեկն ունի իր տեղը:
Ու քանի դեռ ժողովուրդն ու ընդդիմությունը իրենց սխալները չեն տեսել ու փորձել շտկել, լուծումը հեռվում է մնում:

Հիմա այն, թե ինչ ա պետք սովորել:
Ձեզնից ամեն մեկը սիրում ա ՀԱԿ-ի սխալները (կամ՝ իր կարծիքով սխալները) ցույց տալ ու համարել, որ քանի որ ձեր ասածով չի արել, ուրեմն սխալ ա գործել: Ու անընդհատ պնդում ա, որ ՀԱԿ-ն իր սխալների վրա պիտի սովորի, դաս քաղի, հետևություններ անի, մարտավարություն փոխի և այլն: Այս ամենը ճիշտ է այնքանով, որ ՀԱԿ-ն իսկապես պիտի լավ վերլուծի իր գործողությունները ու հետևություններ անի, սխալները փորձի վերացնել: Սխալ է այնքանով, որ ձեր նկատածները պարտադիր չի, որ պետք է կատարվեն, որտև հավանական է որ դուք եք սխալ, իրավիճակին թերի եք տիրապետում, սխալ եզրահանգում եք արել:

Իսկ ձեր հերթին դուք պետք է սովորեք բացի ՀԱԿ-ին (ընդհանրապես ընդդիմությանը, իշխանությանը, ու բոլոր երրորդ սուբյեկտներին) քննադատելու ու փնովելու փոխարեն ինքներդ ձեր սխալները տեսնեք ու փորձեք ուղղել: Մասնավորապես պիտի կարողանաք գիտակցել, որ ձեզնից ամեն մեկի մասնակցությունը ընդհանուր գործի համար կարևոր է, որ դուք էս երկրում սոսկ հյուր չեք, այլ տանտեր, իսկ տանտերը չպիտի մի կողմ քաշվի ու դիտի:

Սա չի նշանակում միանալ ՀԱԿ-ին, դառնալ ՀԱԿ համախոհ:
Հակառակը, եթե Լևոնին խաթա եք համարում, օրինակ, նրա դեմ էլ պետք է պայքարեք:
Պիտի քաղաքացի դառնաք:
Դուք էսօր քաղաքացի չեք:
Դուք ընդամենը մարդ եք, ով ապրում է էս երկրում ու ստիպված հարկեր է վճարում: Բայց քաղաքացի, չէ, չեք:

[Chuk]

Ես ասում եմ.
1. Ժողովուրդը, իր պայքարի ոգու բացակայության պատճառով, իր համակերպվելու պատճառով, իր կողքից դիտող՝ մասնակից լինելու փոխարեն լինելու պատճառով ունի մեծ պատասխանատվություն էս ամեն ինչում: Իմ գնահատմամբ՝ ամենամեծ պատասխանատվությունը:
2. Բոլոր ժամանակների ընդդիմությունները, այդ թվում ՀԱԿ-ը իր որոշ դեպքերում անգործության, որոշ դեպքերում անվճռականության, որոշ դեպքերում սխալ հաշվարկների պատճառով ունի պատասխանատվություն էս ամեն ինչում:
3. Իշխանությունը իր գործունեությամբ, անարդարությամբ, տեռորով ու մնացած բաներով ունի պատասխանատվություն էս ամեն ինչում:

Ոչ մեկը չի կարող պատասխանատվությունը դնել այս երեք սուբյեկտներից որևէ մեկի վրա. ամեն մեկն ունի իր տեղը:
Ու քանի դեռ ժողովուրդն ու ընդդիմությունը իրենց սխալները չեն տեսել ու փորձել շտկել, լուծումը հեռվում է մնում:

Ի դեպ, Մինիստր, մոռացա նշել: Այ էս ընդգծածս հատվածը կարևորագույն կետն է, որտեղից սկսած դու սխալ էիր մեկնաբանել իմ նախորդ գրառումները, ասելով, որ իբր ժողովրդի գլխին եմ կուժն ու կուլան ջարդում: Մենք կարող ենք երկար բանավիճել, ամեն մեկս մեր տեսակետն ունենալով, թե էս երեք սուբյեկտներից որինն է ամենամեծ պատասխանատվությունը: Կոնկրետ ես համարում եմ, որ ժողովրդինը: Բայց չի կարելի պատասխանատվությունը գցել երեքից միայն մեկի վրա ու չի կարելի է ինչ-որ մեկի տեսակետը, ով ժողովրդին է համարում ամենամեծ պատասխանատուն, ասոցացնել «Ժողովրդի գլխին կուժ ու կուլա ջարդելու» հետ: Հեչ որ չէ որովհետև դրանով ցույց կտա, որ ինքը հարցի մասին խորությամբ չի մտածել ու սխալ եզրահանգումների է եկել, ասել է, ասելու համար, որովհետև իր ինքնասիրությունը վիրավորվել է, որ «իրենց» էլ են պատասխանատու համարում:

Ի դեպ, այդ նույն մարդը, ով ինձ մեղադրեց ժողովրդի գլխին կուժ ու կուլա ջարդելու մեջ, «ամեն ժողովուրդ արժանի է իր կառավարությանը» թեզի կրողն է (նայիր այստեղ և այստեղ), որը կտրուկ հակասություն ունի իմ վերևում շարադրածս մտքերը այդպես ընկալելու ու վիրավորվելու, սխալ անվանելու հետ:

[ministr]

Ի դեպ, Մինիստր, մոռացա նշել: Այ էս ընդգծածս հատվածը կարևորագույն կետն է, որտեղից սկսած դու սխալ էիր մեկնաբանել իմ նախորդ գրառումները, ասելով, որ իբր ժողովրդի գլխին եմ կուժն ու կուլան ջարդում: Մենք կարող ենք երկար բանավիճել, ամեն մեկս մեր տեսակետն ունենալով, թե էս երեք սուբյեկտներից որինն է ամենամեծ պատասխանատվությունը: Կոնկրետ ես համարում եմ, որ ժողովրդինը: Բայց չի կարելի պատասխանատվությունը գցել երեքից միայն մեկի վրա ու չի կարելի է ինչ-որ մեկի տեսակետը, ով ժողովրդին է համարում ամենամեծ պատասխանատուն, ասոցացնել «Ժողովրդի գլխին կուժ ու կուլա ջարդելու» հետ: Հեչ որ չէ որովհետև դրանով ցույց կտա, որ ինքը հարցի մասին խորությամբ չի մտածել ու սխալ եզրահանգումների է եկել, ասել է, ասելու համար, որովհետև իր ինքնասիրությունը վիրավորվել է, որ «իրենց» էլ են պատասխանատու համարում:

Ի դեպ, այդ նույն մարդը, ով ինձ մեղադրեց ժողովրդի գլխին կուժ ու կուլա ջարդելու մեջ, «ամեն ժողովուրդ արժանի է իր կառավարությանը» թեզի կրողն է (նայիր այստեղ և այստեղ), որը կտրուկ հակասություն ունի իմ վերևում շարադրածս մտքերը այդպես ընկալելու ու վիրավորվելու, սխալ անվանելու հետ:

Հետո ավելի մանրամասն կգրեմ, հիմա զբաղված եմ:
Այս պահին միայն անդրադառնամ ժողովրդի արժան չարժանին Կառավարությունը որ երկնքիցա ընկել, ոչ էլ դժոխքից ելել, դա էլ ժողովրդի մի մասնա: Հրեշտակի ու սատանայի միջև ընտրություն չի եղել, որ ժողովուրդն էլ սատանայինա ընտրել...Հիմա կասես չեն ընտրվել և այլն: Լավ բա էն ովա 5000-ով գնացել ընտրել? Սկզբից չէի հասկանում էդ մարդկանց մտածողությունը, զարմանում էի, կատաղում էի, բայց որ հետո վերլուծում եմ, տեսնում եմ որ էդ մարդկանց էլ կախելու չի: Թե ինչի, արդեն ասել եմ:

[Gayl]

Լավ բա էն ովա 5000-ով գնացել ընտրել? Սկզբից չէի հասկանում էդ մարդկանց մտածողությունը, զարմանում էի, կատաղում էի, բայց որ հետո վերլուծում եմ, տեսնում եմ որ էդ մարդկանց էլ կախելու չի: Թե ինչի, արդեն ասել եմ:

Բացատրությունդ չեմ կարդացել, որ ասես որ համարի գրառումն ա կկարդամ, բայց մի հարց ինքդ այդպես կվարվե՞ս, 5000 չէ թող 100000 լինի, կանե՞ս:

[ministr]

Բացատրությունդ չեմ կարդացել, որ ասես որ համարի գրառումն ա կկարդամ, բայց մի հարց ինքդ այդպես կվարվե՞ս, 5000 չէ թող 100000 լինի, կանե՞ս:

Ես ինքս իմ մասին շատ ավելի բարձր կարծիքի եմ, որ նման քայլի գնամ (եղելա, որ "լավության" կարգով առաջարկել են ու փոշմանել...): Բայց դրան գնացողի դրության մեջ էլ եմ մտնում, չնայած որ ինքս չէի անի:

[Gayl]

Ես ինքս իմ մասին շատ ավելի բարձր կարծիքի եմ, որ նման քայլի գնամ (եղելա, որ "լավության" կարգով առաջարկել են ու փոշմանել...): Բայց դրան գնացողի դրության մեջ էլ եմ մտնում, չնայած որ ինքս չէի անի:

Ոչ թե չես վերձրել այլ այնպես ես արել, որ փոշմանեն, չես վերձրել, որովհետև շատ ստորացուցիչ ա եղել քո համար, բա էլ ոնց կարելի է մտնել այն մարդու դրության մեջ ով 5000 դրամ փող ա վերձնում, ծախում է ինքն իրեն ու դրանով ինքը ստիպում է որ ամեն անգամ իրեն ստորացնեն, հետո էլ թողես կբողոքեն կասեն երկիրը երկիր չի:

[ministr]

Սա կարդա, մոտավորապես ասել եմ թե ոնց կարելիա

[Chuk]

Հետո ավելի մանրամասն կգրեմ, հիմա զբաղված եմ:
Այս պահին միայն անդրադառնամ ժողովրդի արժան չարժանին Կառավարությունը որ երկնքիցա ընկել, ոչ էլ դժոխքից ելել, դա էլ ժողովրդի մի մասնա: Հրեշտակի ու սատանայի միջև ընտրություն չի եղել, որ ժողովուրդն էլ սատանայինա ընտրել...Հիմա կասես չեն ընտրվել և այլն: Լավ բա էն ովա 5000-ով գնացել ընտրել? Սկզբից չէի հասկանում էդ մարդկանց մտածողությունը, զարմանում էի, կատաղում էի, բայց որ հետո վերլուծում եմ, տեսնում եմ որ էդ մարդկանց էլ կախելու չի: Թե ինչի, արդեն ասել եմ:

Բա հիմա չստացվե՞ց, որ ես ճիշտ էի ասում, ու ժողովուրդը ըստ էս քո ասածի էդ հատվածով պատասխանատու՞ ա

[Տրիբուն]

Ոչ, Արթ ջան, բողոքարկել են, որպեսզի ՀԱԿ-ի բողոքներին հերթ չհասնի

Ոչ ապեր, բողոքարկել են, քանի որ սովորել են ՀԱԿ-ից: Լինում են ընտրություններ, հերթական անգամ կեղծվում են, հերթական անգամ ՀԱԿ-ը բողոքարկում է, հերթական անգամ դատարանը որոշում է ընդունում ոչ ի օգուտ բողոքարկողի, ու սենց անվերջ: ՀԱԿ-ը էս գեղացի համբալին շատ սովորական-պրիմիտիվ դաս ա սովորացրել - բողոքարկիր ընտրության արդյունքներն անկախ ամեն ինչից, մեկա բան չի փոխվելու: Որ ուզում ես իմանաս, էս բողոքարկումը կոնկրետ ձեռառնոցի ու կայֆավատ ա ՀԱԿ-ի հասցեին, ու որ ուզում ես իմանաս, շատ էլ ճիշտ են անում որ ձեռ են առնում - առիթը տվել են, ձեռ են առնում:

[ministr]

Այս արդարացումը երևի Քարահունչի պես ծեր ա ու նույնքան չարդարացված:
Սա ընդամենը սեփական պատասխանատվությունը գցելու փորձ ա:
Այս արդարացումը բերողները կարծում են, թե 88-ին մարդիկ ոտի էին լիդերների պատճառով: Չէ, դա էդպես չէր, չնայած դա էլ իր դերն ուներ, բայց հիմնական պատճառն էն էր, որ կար պայքարի ոգի, որն էսօր ուղղակի չունեք:
Մյուս կողմից փոքր-ինչ հակասական է մի կողմից ՀԱԿ-ին մեղադրել վճռական գործողություններ չանելու մեջ, այսինքն ակնկալել, այդ ուժից սպասել, մյուս կողմից ասել որ չես վստահում, հետևաբար կողքից ես նայելու:
Իսկ առավել հետաքրքիրն էն ա, որ իմ գրառման մեջ որոշակի, առանց ամաչելու ասեմ, կուռ տրամաբանությամբ վերլուծություններ ու բացատրություններ կային, ու էդքանից մի նախադասությունը հիվանդագին ընկալվեց ու քննարկման թեման փոխվեց:

Ասել եմ ու կշարունակեմ ասել. բանակ լինելու դեպքում առաջնորդ ինքն իրեն է հայտնվում: 91-ի անկախացումից հետո բանակը ցրվեց: Եթե մարդիկ էդքան գիտակցություն ունենային, որ պիտի կանգուն լինեն, առաջնորդ էլ կհայտնվեր:
Էսօր էլ, եթե բոլոր ցաքուցրիվ խոսողներդ իրականում պայքարի ոգի ունենայիք, կամ ՀԱԿ-ի հետևից կգնայիք, կամ էլ ուրիշ առաջնորդ կգտնվեր:

Չկա: Էդ պայքարի ոգին չկա:
Կրկնում եմ. երբ ինձ նեղում եմ, իմ մեջ ընդվզում ա արթնանում ու ուզում եմ նեղողին իր տեղը ցույց տամ:
Դուք ի՞նչ եք անում:
Ասում եք առաջնորդ չկա, ուրեմն թուլանամ՝ հաճույք ստանամ:

Ես քեզ, ձեզ չեմ մեղադրում: Ընտրությունը ամեն մեկինդ ա: Ոչ մեկը ձեզնից չի կարող պահանջել ակտիվ լինել (թեև ակնկալել կարող ա):

Բայց ժամանակն ա նաև ուրիշ բան սովորել:
Մինչ դա ասելը, հստակեցնեմ: Ես ասում եմ.
1. Ժողովուրդը, իր պայքարի ոգու բացակայության պատճառով, իր համակերպվելու պատճառով, իր կողքից դիտող՝ մասնակից լինելու փոխարեն լինելու պատճառով ունի մեծ պատասխանատվություն էս ամեն ինչում: Իմ գնահատմամբ՝ ամենամեծ պատասխանատվությունը:
2. Բոլոր ժամանակների ընդդիմությունները, այդ թվում ՀԱԿ-ը իր որոշ դեպքերում անգործության, որոշ դեպքերում անվճռականության, որոշ դեպքերում սխալ հաշվարկների պատճառով ունի պատասխանատվություն էս ամեն ինչում:
3. Իշխանությունը իր գործունեությամբ, անարդարությամբ, տեռորով ու մնացած բաներով ունի պատասխանատվություն էս ամեն ինչում:

Ոչ մեկը չի կարող պատասխանատվությունը դնել այս երեք սուբյեկտներից որևէ մեկի վրա. ամեն մեկն ունի իր տեղը:
Ու քանի դեռ ժողովուրդն ու ընդդիմությունը իրենց սխալները չեն տեսել ու փորձել շտկել, լուծումը հեռվում է մնում:

Հիմա այն, թե ինչ ա պետք սովորել:
Ձեզնից ամեն մեկը սիրում ա ՀԱԿ-ի սխալները (կամ՝ իր կարծիքով սխալները) ցույց տալ ու համարել, որ քանի որ ձեր ասածով չի արել, ուրեմն սխալ ա գործել: Ու անընդհատ պնդում ա, որ ՀԱԿ-ն իր սխալների վրա պիտի սովորի, դաս քաղի, հետևություններ անի, մարտավարություն փոխի և այլն: Այս ամենը ճիշտ է այնքանով, որ ՀԱԿ-ն իսկապես պիտի լավ վերլուծի իր գործողությունները ու հետևություններ անի, սխալները փորձի վերացնել: Սխալ է այնքանով, որ ձեր նկատածները պարտադիր չի, որ պետք է կատարվեն, որտև հավանական է որ դուք եք սխալ, իրավիճակին թերի եք տիրապետում, սխալ եզրահանգում եք արել:

Իսկ ձեր հերթին դուք պետք է սովորեք բացի ՀԱԿ-ին (ընդհանրապես ընդդիմությանը, իշխանությանը, ու բոլոր երրորդ սուբյեկտներին) քննադատելու ու փնովելու փոխարեն ինքներդ ձեր սխալները տեսնեք ու փորձեք ուղղել: Մասնավորապես պիտի կարողանաք գիտակցել, որ ձեզնից ամեն մեկի մասնակցությունը ընդհանուր գործի համար կարևոր է, որ դուք էս երկրում սոսկ հյուր չեք, այլ տանտեր, իսկ տանտերը չպիտի մի կողմ քաշվի ու դիտի:

Սա չի նշանակում միանալ ՀԱԿ-ին, դառնալ ՀԱԿ համախոհ:
Հակառակը, եթե Լևոնին խաթա եք համարում, օրինակ, նրա դեմ էլ պետք է պայքարեք:
Պիտի քաղաքացի դառնաք:
Դուք էսօր քաղաքացի չեք:
Դուք ընդամենը մարդ եք, ով ապրում է էս երկրում ու ստիպված հարկեր է վճարում: Բայց քաղաքացի, չէ, չեք:

Արտ ջան, հինը չգիտեմ, բայց էդ ինչիա չարդարացված? Եթե մտնում եմ պայքարի մեջ, ուրեմն գոնե որոշակի տեսլական պետքա ունենամ: Հասկանում եմ ինչ ես ասում: Որ լիդերի համար չես պայքարում: Բայց իմ, քո, մյուսի հաղթանակի դեպքում երկրի ղեկը տալիս ենք էդ լիդերի ձեռքը: Եթե հաղթենք, բայց էլի նույն տաշտակի առաջ կանգնենք, էլ քանի կոպեկ արժի էդ պայքարը? 88-ին իհարկե լիդերների համար չէին պայքարում, բայց վերջիվերջո լիդերն էլ ա չէ կարևոր? Պայքարը գլխավորողիցա շատ բան կախված: Էն ժամանակ Լևոնի ու Ղարաբաղ կոմիտեի անունով երդվում էին: Իրականում հակասություն չկա: Շատ մարդիկ հենց էդ պասիվության պատճառով են հեռանում շարժումից: Խոսքն այստեղ իմ մասին չի:
Ասում ես պատասխանատվություն: Հարգելիս, գնում ընտրում եմ, հետո պարզվումա որ իմ ձայնից մարդիկ հրաժարվում են: Որպես քաղաքացի քվեարկելը իմ պարտականություննա, որն էլ կատարում եմ: Մեկ էլ ստացվումա, որ ձայնս կամ կեղծվումա, կամ էլ տեղա հասնում, բայց ում համար որ քվեարկել եմ յանա տալիս: Բայց ոչինչ, մեկա գնալու եմ ընտրության: Ինչքան ուզում են բոյկոտ-մոյկոտ ասեն:

Առաջնորդ հետո շարժում, թե շարժում հետո առաջնորդ... հավի-ձվի պատմություննա հիշեցնում: Դժգոհ մարդիկ շատ կային, բայց էդ ամեն ինչը կազմակերպվեց, ընդհանուր տեսք և ուղղվածություն ստացավ միայն ԼՏՊ-ի քաղաքականություն վերադառնալուց հետո:

Էդ քո ասած "հաճույքից" բոլորիս էլ բաժինա ընկնում, անկախ այն բանից ոնց ենք մտածում:

Նշածդ երեք կատեգորիաների միջև պատասխանատվության բաժանվելու մտքին համամիտ եմ:

Չուկ ջան, շատերի համար ՀԱԿ-ին քննադատելը հաճույքի բաժին չի, այլ դառը կորիզ: Այսպես ասած լավ օրից չի որ քննադատում են: Իսկ թե ինչիա ամեն մեկը մի տարբերակ առաջ քաշում, որովհետև ընդհանրապես որևէ տարբերակ չեն տեսնում: Դրա համար էլ մարդա իրա տարբերակն առաջա քաշում, մեկ էլ տեսար ղուշի թևով գնաց հասավ ուր որ պետքա
Օրինակ որ մի կերպ չեմ ընդունում ընտրություն բոյկոտելու գաղափարը:

Ապ, փետրվարին միլիոնից ավել քաղաքացի հայտնվեց, հիմա էլի կորան էդ քաղաքացիները? Էդ հո գրիպ չի հիվանադանան առողջանան: