Ասենք ո՛չ ապազգային և ցածրաճաշակ երաժշտությանը

[Ֆոտոն]

... բայց դրա համար կա պետություն, որ պարտավոր է օգնել հենց կրթված երաժիշտներին, իսկ սիրողաբար զբաղվողները թող իրենք իրենց գլխի ճարը տեսնեն, բայց արգելել նրանց պետք չի:

Լսի՛ր, գիտե՞ս քանի կիրթ, գրագիտություն ու բարձրագույն կրթություն ստացած երաժիշտ կա, որ երաժիշտ կոչվելու իրավունք չունի: Էստրադայում էլ լիքն են: Անուններ չտամ էլի: Նշեմ նաև, որ Ռուբեն Հախվերդյանն էլ երաժշտական կրթություն չունի: Հո դրանով չե՞նք ուղղորդվելու: Հախվերդյանին սիրողականի տակ արգելե՞ն: Էդպես է, է՞լի, որ դիպլոմակիրները գրագետներից չեն տարանջատվում էս ոլորտում:

[Շինարար]

Լսի՛ր, գիտե՞ս քանի կիրթ, գրագիտություն ու բարձրագույն կրթություն ստացած երաժիշտ կա, որ երաժիշտ կոչվելու իրավունք չունի: Էստրադայում էլ լիքն են: Անուններ չտամ էլի: Նշեմ նաև, որ Ռուբեն Հախվերդյանն էլ երաժշտական կրթություն չունի: Հո դրանով չե՞նք ուղղորդվելու: Հախվերդյանին սիրողականի տակ արգելե՞ն: Էդպես է, է՞լի, որ դիպլոմակիրները գրագետներից չեն տարանջատվում էս ոլորտում:

Հարգելի ընկեր Ֆոտոն, ես ասել եմ, որ ընդհակառակը սիրողականներին պետք չէ արգելել, ուղղակի պետությունը պարտավոր է օժանդակել այն երաժիշտներին, որոնց գործունեությունը նպաստում է հայ մշակույթի զարգացմանը: Ռուբեն Հախվերդյանը իմ ամենասիրելի հայ երգիչն է, բայց ասել, որ նա մեր ազգային մաքուր երաժշտական ավանդույթների, որոնք այստեղ քննարկվում են, շարունակողն է, կարծում եմ կարծիքները կարող են տարակարծիք լինել, ըստ էության Հախվերդյանը ունի իր ւնկնդիրը և առանձնահատուկ պետական օժանդակության կարիք չունի, պետք է օգնել նրանց, ովքեր մաքուր, զուլալ հայ երգի ջատագովներ են, իսկ արգելել ոչ ոքի պետք չի, ուշադիր կարդա իմ նախորդ գրառումը, կտեսնես, որ ես դեմ եմ արգելքներին:
Հ. Գ. Իսկ քո հետ ես լրիվ համաձայն եմ, ուղղակի չհասկացա, թե իմ գրառման որ մասն էր քեզ վրդովվեցրել:

[Ֆոտոն]

Հարգելի ընկեր Ֆոտոն, ես ասել եմ, որ ընդհակառակը սիրողականներին պետք չէ արգելել, ուղղակի պետությունը պարտավոր է օժանդակել այն երաժիշտներին, որոնց գործունեությունը նպաստում է հայ մշակույթի զարգացմանը:

Էդպես էլ անում են: Իրենց կարծիքով:

Ռուբեն Հախվերդյանը իմ ամենասիրելի հայ երգիչն է, բայց ասել, որ նա մեր ազգային մաքուր երաժշտական ավանդույթների, որոնք այստեղ քննարկվում են, շարունակողն է, կարծում եմ կարծիքները կարող են տարակարծիք լինել, ըստ էության Հախվերդյանը ունի իր ունկնդիրը և առանձնահատուկ պետական օժանդակության կարիք չունի, պետք է օգնել նրանց, ովքեր մաքուր, զուլալ հայ երգի ջատագովներ են, իսկ արգելել ոչ ոքի պետք չի, ուշադիր կարդա իմ նախորդ գրառումը, կտեսնես, որ ես դեմ եմ արգելքներին:
Հ. Գ. Իսկ քո հետ ես լրիվ համաձայն եմ, ուղղակի չհասկացա, թե իմ գրառման որ մասն էր քեզ վրդովվեցրել:

Բա Հախվերդյան լինելուց առաջ իր ունկնդիրը չի ունեցել, ուզում ես ասել. «Կրթություն չունի, չաջակցենք, բայց որ արդեն ունկնդիր ունի, էլ ի՞նչ անենք, պետական օժանդակության կարիք չունի:» Մոտավորապես էս է դուրս գալիս:

[Շինարար]

Բա Հախվերդյան լինելուց առաջ իր ունկնդիրը չի ունեցել, ուզում ես ասել. «Կրթություն չունի, չաջակցենք, բայց որ արդեն ունկնդիր ունի, էլ ի՞նչ անենք, պետական օժանդակության կարիք չունի:» Մոտավորապես էս է դուրս գալիս:

Դե գոնե նրանց, ում մասին կարող են վստահ լինել, որ կարող է որակով գործ անել, աջակցեն, իսկ բնության հղկած քարերի մասին հետո կմտածեն: Ասենք ովքեր զբաղվում են աշուղական երաժշտության տարածմամբ, ովքեր Կոմիտասի տարածմամբ կամ ժողովրդական երգերի տարածմամբ են զբաղվում, գոնե առայժմ նրանց թող օգնեն, դա որ անեն, կսկսենք պահանջել, որ օգնեն մեր սիրած երաժիշտներին էլ Ասացի պահանջներս այնպես ձևակերպեմ, որ միանգամից աչքները չվախեցնեմ:
Մենք այստեղ վիճաբանում ենք, իրանք այնտեղ Թաթուլ են լսում, չալաղաջ են ուտում, բղկում են ու Թաթուլին մի քանի հազար դոլար շաբաշ են տալիս, իսկ պետական ինչ-որ երգչախմբի վոկալիստի ամսեկան մի քանի հազար դրամ աշխատավարձն էլ ուշացնումեն

[Ֆոտոն]

Դե գոնե նրանց, ում մասին կարող են վստահ լինել, որ կարող է որակով գործ անել

Պահանջներդ հաստակ չեն, լուրջ մոտեցում չի: Երաժիշտներն էլ համակարծիք չեն միմյանց, դրա համար էլ միասնական կարծիք չկա, որ ներկայանալի ու պայքարելի լինի: Չնայած՝ որ՞ ասպարեզում ենք միասնական որ:

Ես էլ պայքարելու բան չեմ տեսնում, քանի որ, եթե ինձ թողնեն, կոնսերվատորիան էլ կբեռնաթափեմ, կանվանեմ ո՛չ թե կոնսերվայի գործարան, այլ երաժշտանոց, Իսկ Էստրադայի համար առանձին քոլեջն էլ բավական է: Իսկ էնտեղ կդասավանդեն էսօրվա երգողները, նույն բանը կլինի էլի:

Բայց, ի միջի այլոց, էս վիճակը հայերի մենաշնորհը չի: Օրինակ Շառլ Ազնավուրի 70 ամյակին նվիրված համերգին, Փարիզում, լիքը անճաշակ ֆրանսիական երգիչ-երգչուհի երգեց, որ Ազնավուրին հարիր չէր:

Հ.Գ. Սա էլ ինքնակարգավորովող համակարգ է, որ առանց մեզ էլ իր ճամփին է: Սիրում եմ Կոմիտաս, Եկմալյան, Ա. Խաչատրյան, Ա. Բաբաջանյան, Տ. Մանսուրյան, Ավետ Տեր-Տերյան, Լուսինե Զաքարյան, Գոհար Գասպարյան ... մի քանի տարի առաջ իրենց դիսկերը հնարավոր չէր ճարել: Հիմա էդ բոլորն ունեմ, համերգներ կան, ինձ հերիք է:

[Հարդ]

դե մի հատ հարց էլ ես քեզ տամ, բա խի պիտի Արամեի տեղը Փինկ Ֆլոյդ, Արթուր Մեսչյան, Բամբիռ պրոպագանդեն ??

ասենք ես կյանքում չեմ ասի որ Արամեն ավելի լավ ա երգում կամ նման մի բան, բայց հետաքրքիր ա ոնց ես մտածում ??

Պիտի պրոպագանդեն, որ մարդիկ դուրս գան էս կիսառաբիսային անհասկանալի վիճակներից: Օրինակ դու Մեսչյանի երգերն ես արժեք համարում, թե Արամեինը? Պետք ա ցուց տրվի այն, ինչը արժեք ունի (մշակութային), իսկ Արամեներն անցողիկ են... ու նրանց դաստիարակած սերունդը սահմանափակ մտածողության տեր մարդիկ: Իսկ ասեն Մեսչյանի երգերը ստիպում են մտածել, որը դաստիարակում ա մտածող սերունդ:

[Cesare]

Պիտի պրոպագանդեն, որ մարդիկ դուրս գան էս կիսառաբիսային անհասկանալի վիճակներից: Օրինակ դու Մեսչյանի երգերն ես արժեք համարում, թե Արամեինը? Պետք ա ցուց տրվի այն, ինչը արժեք ունի (մշակութային), իսկ Արամեներն անցողիկ են... ու նրանց դաստիարակած սերունդը սահմանափակ մտածողության տեր մարդիկ: Իսկ ասեն Մեսչյանի երգերը ստիպում են մտածել, որը դաստիարակում ա մտածող սերունդ:

եսքանով համաձայն եմ քո հետ ... բայց Փինկ Ֆլոյդ, Բամբիռ .. էս ինչ ա ???
Արամեն ավելի լավ ա քան էս ...

[Yeghoyan]

լսեք ինչ ուզում եք, ու՞մ եք խանգարում /հաստատ ոչ մեկին/, հլա մի հատ էլ ասեն ոչ

[Հարդ]

եսքանով համաձայն եմ քո հետ ... բայց Փինկ Ֆլոյդ, Բամբիռ .. էս ինչ ա ???

Դու չգիտես Փինկ Ֆլոյդ... լավ չի: Դա չեն բացատրում ինչ ա: Երբ ծանոթանաս, կիամանաս ինչ ա: Իսկ Բամբիռը մեր հին ռոք խմբերից ա:

[Չամիչ]

Մարդկային հոգի: Իսկ դաստիարակելու մասին, չեմ կարծում, թե նա այդպիսի առաքելություն էր վերցրել իր վրա: Եվ ընդհանրապես, ո՞վ կարող է նման առաքելություն վերցնել:

Վանաձորցի ջան, հենց ցավն էլ դա է: Շատերը մշակույթի ասպարեզ մտնում են միակ՝ փող սարքելու առաքելությամբ: Մշակութային գործիչը էնքան ներքին հարստություն պետք է ունենա, որ գիտակցի իր առաքելությունը, այլ ոչ թե մշակույթը աղավաղելու, մարդկանց խափելու գնով փողեր դիզի:
Այս կարգի «մշակութային գործիչները» մեր մշակույթը ասիմիլացնում են: Տեղի է ունենում ինքնակամ մշակութային ձուլում: Ձուլում ենք ոչ թե մենք, այլ մեզ են ձուլում:

Է թույլ մի տուր, բայց քո արածով, քո ստեղծածով քեզ գրավիր ունկնդրին, խոսքը միայն քո մասին չէ, այլ բոլոր կրթված երաժիշտների մասին:

Վանաձորցի ջան, արդեն մի անգամ այս միտքը արտահայտեցի, պարզ լինելու համար փորձեմ մեկ անգամ էլ արտահայտել: Հասարակության ճնշող մեծամասնությունը պարտավոր չէ երաժշտական ասպարեզի վերաբերյալ խորը գիտելիքներ ունենա: Մարդկանց մեծ մասը ընկալում է այն ինչ դյուրամարս է: Երաժշտական ասպարեզի մարդիկ շատ լավ գիտեն, որ կա դյուրամարս երաժշտություն: Արամը, Թաթան, Արմենչիկը սրանք բոլորը դյուրամարս, պարզամիտ երաժշտություն են մատուցում, որը աղքատացնում է առանց այն էլ խղճուկ վիճակում գտնվող մեր մշակույթը:
Չեմ ասում, որ սա ընդհանրապես չպետք է գոյություն ունենա: Պետք է մշակվի մի մեթոդ, այդ մեթոդի միջոցով կատարվի վերահսկում, որ պարզունակ եւ օտարամետ երաժշտությունը դոմինանտ դիրքեր չգրավի, ինչը որ հիմա է տեղի ունենում:
Այն, որ Թաթան իրեն թույլ է տալիս արաբա-թուրքախառն մշակմամբ, դյուրամարս ու պարզամիտ հիթ թողարկել խոսում է այն մասին, որ նա նույնպես չի զգում մշակութային գործչի իր առաքելությունը, նա ծառայում է ոչ թե մշակույթին, այլ սեփական գրպանին:
Այս կարգի ձեռնարկումները պետք է արժանանան ամենախիստ քննադատության:

[Չամիչ]

Եթե էդպես ա, ուրեմն արգելենք հայ ռեպերների, հայ ռոքերների, հայ մետալիստների, հայ դասականների, հայ ջազմենների գոյությունը, արգելենք մանրանկարչությունից տարբերվող որևէ այլ ոճով նկարելը և այլն:

Չուկ ջան, բոլոր երաժշտավոճերը, որոնք դու թվարկել ես ոչ մի կապ չունեն ազգայինի պահպանման կամ չպահպանման հետ: Ջազը, ռոքը, փոփը, ռեփը, սրանք ոճեր են, որոնք իրեց գոյությամբ ոչ մի վնաս չեն կարող հասցնել հայ ազգային մշակույթին, բայց այս ոճերում նույնպես, միջակությունների համար չպետք է տեղ լինի: Առայժմ հայկական ռեփը ողողված է միայն միջակություններով:

Չուկ ջան, խոսքս բացառապես ռաբիս ոճի մասին է: Այս ոճն է, որ իրավունք չունի գոյություն ունենալու, ծայրահեղ դեպքում փոքր տոկոսներով: Հենց նույն սպիտակցի Հայկոն: Իր ալբոմներում սպիտակցին անդրադառնում է նաեւ հայ գուսաններին, ազգագրական երգերին: Այն ինչին ռաբիսները կպնում են, ձեռք է բերում թուրքական հչողություն, ոտքից գլուխ աղավաղվում է ու ազգայինը լրիվ ձուլվում է թուրքականի մեջ: Թաթան հիմնականում ստեղծագործում է 6/8 ոճի մեջ: Թաթա մաթաները 6/8-ը էնքան են աղավաղել, որ հասարակության մեջ տերածվել է այն թյուր կարծիքը, որ սա հայկական ռիթմ չէ, մինչդեռ, ու՞ր էին քոչվոր թուրքերը երբ հայերը 6/8 էին երգում:
Հասկանու՞մ ես ինչ է տեղի ունենում, ստեղծագործելով հայ ազգային հիմքեր ունեցող ոճում, նրանք ամեն ինչ ապականում քաշվում են մի կողմ:

Հնարավոր է շատերի համար միանգամից ասելիքս պարզ չլինի, հետագայում կաշխատեմ ավելի խորությամբ անդրադառնալ:

[Չամիչ]

Գրառումս կարդալուց փորձեք տրամաբանել ոչ միայն ձեր տեսանկյունից

Տրամաբանում եմ ոչ թե ի՛մ տեսանկյունից, այլ ազգային շահի՛ տեսանկունից:

Շատերն ասում են՝ Թաթան ապազգային երաժշտություն ա, այն իրավունք չունի հնչելու և այլն... Հարց՝ ինչու իրավունք չունի հնչելու? Իսկ միթե էլեկտրոնային երաժշտությունն ապազգային չի? Որը տանում ա շատ երիտասարդների, ու նրանք էլեկտրոնային լսելով, այլևս ժողովրդական լսելու ընդունակ չեն: Հավատացեք, սա ավելի մեծ խնդիր ա, քան Թաթան:

Վերեւի գրառման մեջ արդեն պատսխանել եմ, փորձեմ կրկին պատասխանել: Էլեկտրոնային երաժշտությունը չի կարող աղավաղել կամ ապականել ազգային երաժշությունը, քանի որ այն չունի հայկական հիմքեր, այն ոչ մի կերպ չի առնչվում ազգայինին:
Թաթան ներկայացնում է 6/8 ոճը: Ինչպես արդեն նշացի 6/8-ը հին ազգային երաժշտական ռիթմ է: Ցանկացած փոքր շեղում հայկականը հնչերանգը սահուն վերածում է թուրքական հնչերանգի: Ազգային արմատները նարկայացնող ոճում ստեղծագործող ցանկացած անհատ, պետք է լավ ծանոթ լինի ինչպես հայկական, այնպես էլ թուրքական հնչերանգին: Մինչդեռ, մոտիկից առնչվելով ռաբիս աշխարհին լավ տեղյակ եմ, որ բացի Անկարայի ու Ստամբուլի երաժշտական ալիքներից ուրիշ ոչինչ չեն լսում: Սրանք բառիս բուն իմաստով կրթվում են թուրքական երաժշտությամբ, էյֆորիայի մեջ են ընկնում թուրքական կլկլոցներից: Հետո էլ, ձեռք բերելով համապատասխան երաժշտական լծակներ մի լավ ապականում են, թուրքացնում են այն ինչ հայկական է:
Թաթան միջակ երգիչ է, նա օժտված չէ կոկորդային այն ճկունությամբ, որպեսզի ուզածին չափով տիրապետի թուրքական կլկլոցներին, եթե բնությունը թույլ տար, կաներ այն, ինչ անում է սպիտակցին կամ Թաթուլը:

Շատերը համեմատեցին Թաթային ու Արամ Ասատրյանին Թաթուլի ու Սպիտակցու հետ: Սա շատ սխալ համեմատություն ա, քանի որ նրանք մի հարթության վրա չեն: Թ

Սրանք նույն հարթության մեջ են: Թաթուլն ու Սպիտակցին բնությունից օժտված են ավելի ճկուն կոկորդով: Կլկլոցները նրանց ավելի հեշտ է տրվում: Իսկ Թաթան ու Արամը ավելի համեստ տվյալներ ունեն, կլկլացնում են այնքան ինչքան կոկորդն է թույլ տալիս:

Ասացվածք կա՝ Ժողովուրդն իմաստուն ա: Ես սրա հետ համամիտ չեմ: Ժողովրդին խաբելը հեշտագույն գործ ա: Դա ցույց ա տվել վերջին տարիների շատ դեպքեր:

100 տոկոսով համաձայն եմ:

իսկ ինչի պիտի մեր առաջատար հեռուստաալիքները Փինկ Ֆլոյդի, Արթուր Մեսչյանի, Բամբիռի փոխարեն Արամե պրոպագանդեն?

Պետք չէ այդքան կատեգորիկ լինել, ինչու՞ պետք է մեկը մյուսի փոխարեն հնչի, թող Փինկ Ֆլոյդ էլ հնչի, Արամե էլ հնչի:

[Տրիբուն]

Տրամաբանում եմ ոչ թե ի՛մ տեսանկյունից, այլ ազգային շահի՛ տեսանկունից:

Չամիչ ջան, իսկ դու համոզված ես որ էտքան լավ գիտես մեր ազգային շահերը ?
Կարող ա ազգի շահերից ելնելով էսօր մանրից պետք է անցնել խոորը թուրքական մուղամի, որ վաղը թուրքական էքսպանսիան շատ ցավոտ չտանենք, կամ տանենք մեղմ կլկլոցի տակ:

[Chuk]

Չուկ ջան, խոսքս բացառապես ռաբիս ոճի մասին է: Այս ոճն է, որ իրավունք չունի գոյություն ունենալու, ծայրահեղ դեպքում փոքր տոկոսներով:

Չամիչ ջան, ամբողջ խնդիրն էն ա, որ դու զուգահեռ ես անցկացնում ռաբիսի ու ժողովրդականի մեջ, որ դու համեմատության եզրեր ես տանում: Ի՞նչ անենք, որ ռաբիսը կարող է ոգեշնչված լինել ժողովրդականից...

Սա մի առանձին, իմ համար զզվելի ոճ է, բայց ընդամենը առանձին ոճ: Եթե դու զուգահեռում ես դա ժողովրդականի հետ, ապա ճիշտն ասած դա քո խնդիրն է:

[Չամիչ]

Չամիչ ջան, իսկ դու համոզված ես որ էտքան լավ գիտես մեր ազգային շահերը ?
Կարող ա ազգի շահերից ելնելով էսօր մանրից պետք է անցնել խոորը թուրքական մուղամի, որ վաղը թուրքական էքսպանսիան շատ ցավոտ չտանենք, կամ տանենք մեղմ կլկլոցի տակ:

Տրիբուն ջան, ես չեմ պատրասվում ենթարկվել թուրքական էքսպանսիայի, իսկ եթե դու ինձ ուզում ես ինչ որ բան ներշնչել, ապա ասեմ,որ աուտոտրենինգը սովորաբար պոզիտիվ ներշնչանք է , այլ ոչ թե նեգատիվ: Ցանկացած ինքնաներշնչանք, երկարատեւ կրկումներից հոտո, ի վերջո իրականություն է դառնում: