Ասենք ո՛չ ապազգային և ցածրաճաշակ երաժշտությանը

[Չամիչ]

Ռաբիսն ավելի մոտիկ է մեր հասարակության որոշ խավի, քան դասականը: Ինչի՞ պիտի ինքը պարտադրվի:

Ում որ մոտ է, թող լսի, բայց դա չի նշանակում, որ ռաբիսը պետք է դոմինանտ դիրքեր գրավի, հենց սա է, որ պետք է վերահսկվի, որ Թաթաները վաստակավորենրի կոչում չձեռքբերեն:

[Շինարար]

Միաժամանակ Կոմիտասի անունից ոչ մեկս խոսելու իրավունք չունենք, բայց էդ կարգի երաժշտական նուրբ ճաշակ ունեցող մարդիկ որպես կանոն Թաթայի երաժշտության նման երաժշտություն չեն լսում հասարակ պատճառով. հաճելի չի

Եվ նա սկըսեց… թուրքերեն երգել:

Մանկական ձայնը՝ սկզբում կերկեր,
Վայրկյաններ հետո ինքն իրեն գտավ,
Հունի մեջ մտավ
Ու գնա՜ց-գնա՜ց:

Կաթողիկոսը մթագնեց մնաց:
Մինչ հանկարծահաս զայրույթի ծնած
Կրակը վառվեց ծեր աչքերի մեջ՝
Հենց նոր սկսվող ժպիտը հանգավ:
Առաջի՛ն անգամ,
Առաջի՜ն անգամ
Ա՛ստ՝ Վեհարանի հին պատերի մեջ,
Սրբապղծորեն թուրք երգ է մխում…
Ա՛ստ՝ հայոց հոտի այս սուրբ փարախում,
Հովվապետն ինքը ականջ է կախում
Ինչ-որ մանկան անօրեն երգի…

Մեջբերումը՝ Անլռելուց

Ուղղակի Կոմիտասի անվան հոլովում տեսա, չդիմացա, գրեցի

Հարգելիս, ես հաստատ չեմ համեմատում իրենց, վերևում նշել եմ, որ Թաթա չեմ սիրում, բայց այլ բան է չսիրելը, այլ բան է ասելը, թե վատն է:
Կոմիտասը իհարկե համեմատությունի դուրս է, որովհետև անկախ իր որակներից, որոնց առկայությունը իհարկե անժխտելի է, նա դարձել է նաև հայկական երաժշտության համար այնպիսի մեկը, որպիսին Քրիստոսն է եղել քրիստոնեւոյան համար:

[Chuk]

Եվ նա սկըսեց… թուրքերեն երգել:

Մանկական ձայնը՝ սկզբում կերկեր,
Վայրկյաններ հետո ինքն իրեն գտավ,
Հունի մեջ մտավ
Ու գնա՜ց-գնա՜ց:

Կաթողիկոսը մթագնեց մնաց:
Մինչ հանկարծահաս զայրույթի ծնած
Կրակը վառվեց ծեր աչքերի մեջ՝
Հենց նոր սկսվող ժպիտը հանգավ:
Առաջի՛ն անգամ,
Առաջի՜ն անգամ
Ա՛ստ՝ Վեհարանի հին պատերի մեջ,
Սրբապղծորեն թուրք երգ է մխում…
Ա՛ստ՝ հայոց հոտի այս սուրբ փարախում,
Հովվապետն ինքը ականջ է կախում
Ինչ-որ մանկան անօրեն երգի…

Մեջբերումը՝ Անլռելուց

Վայ, էս ի՜նչ սիրուն տողեր էին...

Առակդ ի՞նչ կցուցանե, եղբայր

[Չամիչ]

Չամիչ ջան, այդ դեպքում արդյոք չպե՞տք ա հրաժարվենք ասենք Մայքլ Ջեքսոն լսելուց, որովհետև դա էլ ազգային չի:

Չուկ ջան, դու ինձ լրիվ սխալ ես հասկացել, կամ էլ չես կարդացել իմ գրառումները:
Խոսքը հայկականի տեղ մատուցվող, թուրքապարսկախառն մելիզմերով գերհագեցած անճաշակ երաժշտության դեմ է ուղղված:
Խոսքը այն մասին է, որ աշխարհը մեզ Արամ Ասատրյանով ու Թաթայով չճանաչի, որովհետև նրանց կողմից մատուցված երաժշտությունը ոչնչով չի տարբերվում մեր հարևան հանրապետությունում մատուցվող երաժշտությունից: Խոսքը այն մասին է, որ Հայկական երաժշտություն լսելիս պարզ զգացվի, որ սա հայկական է:
Իսկ Ջեքսոնի երաժշտությունը ոչ ոք չի վերցնում ու հայկականի տեղ անցկացնում:

Ինձ թվում է պարզ է ասելիքս:

[Chuk]

Խոսքը այն մասին է, որ աշխարհը մեզ Արամ Ասատրյանով ու Թաթայով չճանաչի, որովհետև նրանց կողմից մատուցված երաժշտությունը ոչնչով չի տարբերվում մեր հարևան հանրապետությունում մատուցվող երաժշտությունից: Խոսքը այն մասին է, որ Հայկական երաժշտություն լսելիս պարզ զգացվի, որ սա հայկական է:

Յուրաքանչյուր ազգ ունենում է տարբեր տիպի երաժշտություններ: Սա մի կողմ դնենք. եթե կա այդ ոճի պահանջարկը, ապա պիտի լինի նաև առաջարկը:

Բայց բացի դրանից ես չեմ կարծում, որ աշխարհը մեզ Թաթայով ու Արամ Ասատրյանով ա ճանաչում, նրանք ավելի շատ լոկալ լսելիության երգիչներ են: Իսկ Սայաթ Նովա ճանաչողներ տարածաշրջանում կան, Կոմիտաս ճանաչողներ աշխարհում կան, Արամ Խաչատրյան ճանաչողներ կան:

Բայց եթե անգամ դրանով էին ճանաչելու, ապա թող ճանաչեին:
Վերջին հաշվով ես ինչ-որ երգչի լսելիս չեմ մտածում, թե հարևանս կամ Պողոսն իմ մասին ինչ է մտածելու: Հիմա ասենք ես Չիկ Կորեա եմ սիրում, ու դու կարող է ինձ համարես անճաշակ (ենթադրենք): Հետո՞ ինչ: Նույն ձևի թող ասենք Ֆրանսիան էլ Հայաստանին անճաշակ համարի, հետո ի՞նչ:

[Ahik]

Մի քիչ կեղտոտ ճանապարհով գնամ
Չամիչ ջան, այդ դեպքում արդյոք չպե՞տք ա հրաժարվենք ասենք Մայքլ Ջեքսոն լսելուց, որովհետև դա էլ ազգային չի:

Չուկ ջան լիովին համաձայն եմ հետդ
Իսկ ինչ կասեք հայկական ռեպ-ի մասին, որը սկսել է մանր-մանր քայլերով դոմինանտել հետևում թողնելով թե ազգայինը, և թե ռաբիսը:
Ռաբիսի մեջ գոնե հայհոյանք չկա

[Շինարար]

Վայ, էս ի՜նչ սիրուն տողեր էին...

Առակդ ի՞նչ կցուցանե, եղբայր

Այն որ հայ երաժիշտը չի կարող զերծ մնալ թուրքական ազդեցությունից, դարեր շարունակ մենք փոխգոյակցել ենք թուրքերի, պարսիկների, արաբների հետ, և բնական է որ մեր երաժշտություններն էլ որոշ չափով դիֆուզվել են, ինձ համար զարմանալի կլիներ, որ մեր երգիչների երգերը նման լինեին բուսանովային, չգիտեմ ճի՞շտ եմ տերմինը օգտագործում, թող երաժիշտները ինձ ուղղեն:

Հ.Գ. Կոմիտաս լսելիս անկախ իմ կամքից աչքերս թրջվում են, իսկ Թաթա լսելիս... եսի՞մ, ըտեղ ուրիշ դիսկ չունե՞ք

Իմ աչքերն էլ Արամ Ասատրյան լսելիս են թացանում, հետո՞:

[Ֆոտոն]

Ում որ մոտ է, թող լսի, բայց դա չի նշանակում, որ ռաբիսը պետք է դոմինանտ դիրքեր գրավի, հենց սա է, որ պետք է վերահսկվի, որ Թաթաները վաստակավորենրի կոչում չձեռքբերեն:

Եթե պետության մեծամասնություն կազմող զանգվածը, այն էլ վճարունակ, դա է նախընտրում, ի՞նչ, պիտի լացե՞նք, պարտադրե՞նք: Մեծամասնությունն է թելադրում, կարծիք հայտնում:
Վաստակավոր կոչում տվողներն էլ էդ ճաշակի են ու իրենց կարծիքով վերահսկում են: Բա հետո՞:

Մեկ էլ ասեմ, որ հայ արվեստը, որ բարձրարժեք կանվանեմ ես, տեղացիներից էլ լավ են իմանում ու գնահատում դրսում: Տիգրան Մանսուրյանը Ձեզ օրինակ: Հայ Փոքրիկ երգիչներ երգչախումբը ևս, որ աշխարհի լավագույն 24 երգչախմբերից մեկն է, այն էլ միակ մանկականը: Սա գիտեի՞ք:

[Շինարար]

Արամ Ասատրյանա կարգի երգիչները, իրենց նեղություն չեն տալիս ծանոթանալ ազգայինին, ցավոք այնքան ճաշակ, նրբազգացություն, պատասխանատվության զգացում չունեն, որ կարողանան տիրապատել և պահպանել այն նյուանսը, որը խախտելու դեպքում հայկականը էլ հայկական չէ:

Շատ կներես, բայց Արամ Ասատրյանը անգրագետ մարդ էր, նրան չեն սովորեցրել, թե սա լավ է, սա՝ վատ, հոգուց ինչ բխել է, երգել է, հաջողության գաղտնիքն էլ նրանում է, թե որքանով է նրա հոգուց բխածը համապատասխանել ունկնդիրների հոգում եղածի հետ: Իմ հոգում դա եղել է, կասես՝ թուրքակա՞ն է, ես հատվածը մեջբերեցի, որ մանուկ Կոմիտասը թուրքերեն էր երգում, չենք կարող զերծ մնալ այդ ազդեցությունից, այդքան բան:

[Chuk]

Այն որ հայ երաժիշտը չի կարող զերծ մնալ թուրքական ազդեցությունից, դարեր շարունակ մենք փոխգոյակցել ենք թուրքերի, պարսիկների, արաբների հետ, և բնական է որ մեր երաժշտություններն էլ որոշ չափով դիֆուզվել են, ինձ համար զարմանալի կլիներ, որ մեր երգիչների երգերը նման լինեին բուսանովային, չգիտեմ ճի՞շտ եմ տերմինը օգտագործում, թող երաժիշտները ինձ ուղղեն:

Նու ասենք թե, դե հիմա բացատրի թե իմ գրածի հետ էդ ի՞նչ կապ ուներ

հ.գ. Ի դեպ հուշեմ, որ ես ոչ մի տեղ չէի գրել Կոմիտասին Թաթայի հետ համեմատելու մասին, ոչ էլ կարծել էի, որ որևէ մեկը նման բան է արել: Ասել էի, որ Կոմիտասի անունն է հոլովվել: Իսկ թե ինչ ձևով... կարդա նախորդ էջերից մեկում քո գրառումը

[Rammstein]

Դասականը լավ էլ ազգային հիմքեր ունի, լավ էլ կրոնական ստեղծագործություններ կան. մեսսաներ, ռեքվիեմներ, Ավե Մարիա ...
Իսկ նեգրական հոգևորը համարում ե՞ս դասական:

Այո, թերեւս ճիշտ ես էն առումով, որ գուցե հոգեւոր ուղղվածությամբ գործերը ամեն կրոնի դավանող մարդ չլսի: Բայց նույնիսկ եթե կրոնական սահմանափակում մտցնենք դասական երաժշտության մեջ, մեկ է դա չի արժեզրկում դասականը:

Նեգրական հոգեւորը չեմ լսել:

[Շինարար]

Նու ասենք թե, դե հիմա բացատրի թե իմ գրածի հետ էդ ի՞նչ կապ ուներ

հ.գ. Ի դեպ հուշեմ, որ ես ոչ մի տեղ չէի գրել Կոմիտասին Թաթայի հետ համեմատելու մասին, ոչ էլ կարծել էի, որ որևէ մեկը նման բան է արել: Ասել էի, որ Կոմիտասի անունն է հոլովվել: Իսկ թե ինչ ձևով... կարդա նախորդ էջերից մեկում քո գրառումը

Դե, ես էլ այդ եմ ասում, եթե թուրքերեն երգում էր, կարող է և Թաթայի «Տեսարն» էլ լսեր, ըստ էության մենք վիճաբանելու բան էլ չունենք, մեր գրառումները կարծեմ թե այդքան էլ չեն հակասում իրար

[Չամիչ]

Շատ կներես, բայց Արամ Ասատրյանը անգրագետ մարդ էր, նրան չեն սովորեցրել, թե սա լավ է, սա՝ վատ,

Բա հենց ողբերգությունն էլ սա է, չգիտես ինչու բոլորին թվում է, որ ցանկացած անգրագետ կարող է իրեն երգիչ հռչակել ու բեմ դուրս գալ:
Պատկերացնում ե՞ք ինչ տեղի կունենար, եթե այս կարգի անգրագետներով ողողված լիներ բժշկական, դատական և այլ այս կարգի համակարգները:

Իմ հոգում դա եղել է, կասես՝ թուրքակա՞ն է, ես հատվածը մեջբերեցի, որ մանուկ Կոմիտասը թուրքերեն էր երգում, չենք կարող զերծ մնալ այդ ազդեցությունից, այդքան բան:

Կոմիտասը գրագետ ու բանիմացէր, և որ ամենակարևորն է սրտացավ մարդ էր, ով տոգորված չէր ամեն գնով փող սարքելու անհագ մոլուցքով: Կոմիտասը թուրքական երաժշտություն ուսումնասիրել է շատ պարզ պատճառով, պրոֆեսիոնալ երաժիշտը պետք է լավ ծանոթ լինի օտար մշակույթին, որ սեփականը մատուցելուց հնարավորնս զերծ մնա ավելորդ աղավաղումներից, մատուցի զուլալը:

[Chuk]

Դե, ես էլ այդ եմ ասում, եթե թուրքերեն երգում էր, կարող է և Թաթայի «Տեսարն» էլ լսեր, ըստ էության մենք վիճաբանելու բան էլ չունենք, մեր գրառումները կարծեմ թե այդքան էլ չեն հակասում իրար

Հակասում են այնքանով, որ թուրքական երաժշտության մեջ, ինչպես և հայկականում, կան թե հաջող ու լավ գործեր, թե անհաջողներ: Ահա ես համարում եմ որ Թաթան մեր կիսահաջողներից է կամ անհաջողներից, իսկ Կոմիտասը եթե թուրքականից ազդել է, ապա հաջողից: Իսկ թուրքականից ազդվելու մեջ բացարձակապես վատ բան չեմ տենում: Եթե արվեստը գեղեցիկ է, ապա այն պետք է սիրել, զարգացնել, պահել, անկախ նրանից, հայերինն է, թուրքերինը թե մարսեցիներինը:

[Շինարար]

Բա հենց ողբերգությունն էլ սա է, չգիտես ինչու բոլորին թվում է, որ ցանկացած անգրագետ կարող է իրեն երգիչ հռչակել ու բեմ դուրս գալ:
Պատկերացնում ե՞ք ինչ տեղի կունենար, եթե այս կարգի անգրագետներով ողողված լիներ բժշկական, դատական և այլ այս կարգի համակարգները:

Խնդրում եմ ստեղծագործական գործունեությունը մի համեմատիր մասնագիտական հմտություններ պահանջող մասնագիտությունների հետ: Ասատրյանի անգրագետ լինելու պատճառով ոչ մի շենք չի փլվել, ոչ մի մարդ անտեղի չի դատապարտվել, ոչ մի հիվանդ դանակի տակ չի մահացել… Մարդը երգում էր, ոնց կարող էր, ուզողը լսում էր, չուզողը՝ չէր լսում, թող կրթված երաժիշտները այնպես անեն, որ իրենց լսենք՝ բայց ոչ թե չկրթվածների դեմ արգելքներ դնելով, այլ իրենց երգով մեզ հրապուրելով: Էս ո՞ր դարն է… Այո, տեղից վերկացողը իրավունք ունի երգելու, գրելու, նկարելու, մենք էլ կորոշենք՝ արժե՞ դրան փող տալ, թե՞ ոչ:

Հակասում են այնքանով, որ թուրքական երաժշտության մեջ, ինչպես և հայկականում, կան թե հաջող ու լավ գործեր, թե անհաջողներ: Ահա ես համարում եմ որ Թաթան մեր կիսահաջողներից է կամ անհաջողներից, իսկ Կոմիտասը եթե թուրքականից ազդել է, ապա հաջողից: Իսկ թուրքականից ազդվելու մեջ բացարձակապես վատ բան չեմ տենում: Եթե արվեստը գեղեցիկ է, ապա այն պետք է սիրել, զարգացնել, պահել, անկախ նրանից, հայերինն է, թուրքերինը թե մարսեցիներինը:

Է, ես էլ եմ այդ ասում