Համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամը և Հայաստանը

[Katka]

Katka ջան,

Հատուկ քո համար, մեր քննարկմանը նոր լիցքեր հաղորդելու նպատակով:

[B]Цены на нефть в пятницу продолжали снижаться, опускаясь порой до отметки ниже 34 долларов за баррель. Это самый низкий уровень за последние 5 лет. Опасения инвесторов о сокращении спроса в условиях экономического кризиса перевешивают решение стран ОПЕК более чем на 2 миллиона баррелей сократить объемы суточной добычи.
В сравнении с июльским пиком цена на черное золото упала более чем в 4 раза, а с начала года падение составило 77%. “Сейчас самый главный вопрос – это спрос, – говорит нефтяной аналитик. – Миру нужен рост промышленного производства, и я думаю, что цены на нефть будут подниматься. Цена в 50 долларов в будущем году никого не удивит, однако сейчас краткосрочные сокращения производства странами ОПЕК не имеют большого влияния на рынок”.

23.12.2008

Նու ես չէի էլ սպասում, որ ասենք ծավալների կրճատումից երկու կամ երեք օր հետո գների փոփոխությունը էական կլինի ու հատկապես բարձրացման ուղղությամբ: Կրճատումը կարծեմ ավելի ուղղված է կանխելու հետագա գների արագ անկումը: Առաջարկը այս պահին էական դեր չի կարող ունենալ, այստեղ առավել պահանջարկն է, որը ռեցեսիայի արդյունքում էականորեն կրճատվել է, բացի այդ սպեկուլյատիվ գործարքները մեծ դեր ունեն գների կարգավորման վրա: Կարճաժամկետում այս ամենը նորմալ եմ համարում: Ցածր գինը դրական եմ համարում, օգնություն է արտադրողին, որը սպառման կրճատման և ներդրումների անկման հետևանքով նեղ դրության մեջ է հայտնվել, կարճ` ծախսերի կրճատում: Բացի այդ ցածր գինը ինֆլյացիան կանխում է, ինչի արդյունքում դրամավարկային քաղաքականությունը կարող մեղմացվել և տոկոսադրույքները իջեցվում են, վերջիններս երկարաժամկետում ներդրումների են բերելու, գուցե և կարճաժամկետում, չգիտեմ:
Այս ամենին ես ավելի մտածում եմ երկարաժամկետում նայել:Դրա համար ասում եմ, չմոռանանք ցանածից միշտ ավելին ես ուզում , երկարաժամկետում կորցրած եկամուտները նավթ արտադրողները պետք է վերականգնեն, հիմա կրճատվեց, բայց ցիկլի վերելքի ժամանակ կրճատվածի արդյունքները տեսնելու ենք, պահանջարկը վերականգնվելու է, իսկ առաջարկը կրճատվել է, գների աճ, սպեկուլյանտների ակտիվացում`իզուր չէ ԱՄՆ-ն իր պաշարները ավելացնում Չինաստանի տնտեսության առողջացումը ակնկալվում է 2009-ի երկրորդ կվարտալում, այդ ժամաանկ միայն գուցե կարելի է սպասել գների աճ: Հիմա անկումը մինչև 30$ (որպես համեմատություն բերեմ նաև 97 թ.-ին, երբ բարելի գինը 18 $-ի էր իջել) կարծում եմ կշարունակվի «այլ հավասար պայմաններում» , դե գիտես` “Черт их всех знает”:

Իսկ Հայաստանը պիտի մտնի ֆոնդային բորսաներ ու սկսի ապագա ունեցող կազմակերպությունների ակցիաներ գնել, ես փող չունեմ, թե չէ կսկսեի խաղալ շուկայում(կատակում եմ), էս ճգնաժամից օգտվել է պետք, այ հիմա ժամանակն է ներդրումներ կատարել և ձեռք բերել տեխնիկա արդյունաբերության համար, գները իջել ու իջնելու են: Քանի որ ամեն տնտեսության հիմքը արդյունաբերությունն է, ապա այտեղ պետությունը պիտի ընտրի կոնկրետ արդյունաբերության ճյուղեր, որ պետք է և կարող է զարգացնել (մենակ թե առաջ չբերեն IT-ին ու տուրիզմը), թեև ժամանակին չի մտածել ու ամեն ունեցածը վաճառել է, բայց չենք քննադատում ու խորհուրդ ենք տալիս հնարավորինս օգտվել ճգնաժամից նոր տեխնիկա, տեխնոլոգիա ձեռք բերել և ճգնաժամից դուրս գալ տեխնիկապես զինված , համ էլ կխթանի տնտեսության զարգացումը, գործազրկության կրճատումը և բլա,բլա, բլա…

P.S. Էհ, շատ խոսացի, հո չհոգնեցիր??

[Norton]

Издание пишет, что по расчетам Минэкономразвития, дефицит бюджета может даже превысить пять процентов, составив от трех до шести процентов. Всего в следующем году бюджет страны может недополучить 32 процента доходов, то есть 3,5 триллиона рублей.

Մինչև 32 տոկոս դեֆիցիտ՝ դա արդեն շատ լուրջա:

[Տրիբուն]

Նու ես չէի էլ սպասում, որ ասենք ծավալների կրճատումից երկու կամ երեք օր հետո գների փոփոխությունը էական կլինի ու հատկապես բարձրացման ուղղությամբ: Կրճատումը կարծեմ ավելի ուղղված է կանխելու հետագա գների արագ անկումը: Առաջարկը այս պահին էական դեր չի կարող ունենալ, այստեղ առավել պահանջարկն է, որը ռեցեսիայի արդյունքում էականորեն կրճատվել է, բացի այդ սպեկուլյատիվ գործարքները մեծ դեր ունեն գների կարգավորման վրա: Կարճաժամկետում այս ամենը նորմալ եմ համարում: Ցածր գինը դրական եմ համարում, օգնություն է արտադրողին, որը սպառման կրճատման և ներդրումների անկման հետևանքով նեղ դրության մեջ է հայտնվել, կարճ` ծախսերի կրճատում: Բացի այդ ցածր գինը ինֆլյացիան կանխում է, ինչի արդյունքում դրամավարկային քաղաքականությունը կարող մեղմացվել և տոկոսադրույքները իջեցվում են, վերջիններս երկարաժամկետում ներդրումների են բերելու, գուցե և կարճաժամկետում, չգիտեմ:
Այս ամենին ես ավելի մտածում եմ երկարաժամկետում նայել:Դրա համար ասում եմ, չմոռանանք ցանածից միշտ ավելին ես ուզում , երկարաժամկետում կորցրած եկամուտները նավթ արտադրողները պետք է վերականգնեն, հիմա կրճատվեց, բայց ցիկլի վերելքի ժամանակ կրճատվածի արդյունքները տեսնելու ենք, պահանջարկը վերականգնվելու է, իսկ առաջարկը կրճատվել է, գների աճ, սպեկուլյանտների ակտիվացում`իզուր չէ ԱՄՆ-ն իր պաշարները ավելացնում Չինաստանի տնտեսության առողջացումը ակնկալվում է 2009-ի երկրորդ կվարտալում, այդ ժամաանկ միայն գուցե կարելի է սպասել գների աճ: Հիմա անկումը մինչև 30$ (որպես համեմատություն բերեմ նաև 97 թ.-ին, երբ բարելի գինը 18 $-ի էր իջել) կարծում եմ կշարունակվի «այլ հավասար պայմաններում» , դե գիտես` “Черт их всех знает”:

Իսկ Հայաստանը պիտի մտնի ֆոնդային բորսաներ ու սկսի ապագա ունեցող կազմակերպությունների ակցիաներ գնել, ես փող չունեմ, թե չէ կսկսեի խաղալ շուկայում(կատակում եմ), էս ճգնաժամից օգտվել է պետք, այ հիմա ժամանակն է ներդրումներ կատարել և ձեռք բերել տեխնիկա արդյունաբերության համար, գները իջել ու իջնելու են: Քանի որ ամեն տնտեսության հիմքը արդյունաբերությունն է, ապա այտեղ պետությունը պիտի ընտրի կոնկրետ արդյունաբերության ճյուղեր, որ պետք է և կարող է զարգացնել (մենակ թե առաջ չբերեն IT-ին ու տուրիզմը), թեև ժամանակին չի մտածել ու ամեն ունեցածը վաճառել է, բայց չենք քննադատում ու խորհուրդ ենք տալիս հնարավորինս օգտվել ճգնաժամից նոր տեխնիկա, տեխնոլոգիա ձեռք բերել և ճգնաժամից դուրս գալ տեխնիկապես զինված , համ էլ կխթանի տնտեսության զարգացումը, գործազրկության կրճատումը և բլա,բլա, բլա…

Մինշանակ: Իմ ասածն էլ հենց դա էր, որ Օպեկի որոշումը շուկայի վրա էական ազդեցություն չի ունենալու, ու գների անկումը շարունակվելու է:

Պրոգնոզները, որ հիմնական տնտեսությունները կսկսեն 2009-ի երկրորդ կեսից, կամ երրորդ եռամսյակից վերականգնվել, համարում է խիստ լավատեսական: Բոլոր նախադրյալները կան, որ ռեցեսիան վերածվելու դեպրեսիայի: Դեռ շատերը չեն խոսում դրա մասին, բայց հուլիս ամսին էլ, ոչ մեկը չէր ցանկանում ընդունել, որ ԱՄՆ հիպոթեքային շուկայի թեթև ցնցումը կարող է նման հետևանքներ ունենա; Բոլոր հիմնական ցուցանիշները կանխատեսում են դեպրեսիա, մինչև երեք տարի տևողությամբ: Բանկրոտների թիվը պատմական բոլոր ռեկորդներն արդեն անցել է, ու հիմնական բանկրոտները դեռ առջևում են: Կանխատեսումները, որ երեք եռամսյակ հետո կսկսվի առողջացումը զւոտ հոգեբանական նշանակություն ունեն` սպառումը քիչ թե շատ ակտիվ պահելու համար:

Դու փող չուենս, որ մտնես ֆինդային բորսաներ ու ակցիաներ ձեռք բերես; Ես էլ չունեմ: Բայց եթե ունենայի էլ չէի մտնի: Ռիսկայնությունը ահավոր բարձր է: Ցանկացած գիգանտ այսօր կանգնած է բանկրոտ վտանգի առաջ, Սիթի գրուփից սկսած, Ջեներալ էլէկտրկով ու գուգլով վերջացրած:

Երկրերդ, եթե դու փող չունես, ինչ կարծիքի ես, բա Հայաստանին որտեղից փող որ մտնի շուկաներ ու ակցիաներ ձեռք բերի; Որ երկիրը փող ունենա, պետք է ներիքն մեծ խնայողություններ լինեն; Մեր արտարժությաին դեպոզիտների ծավալը կիմանաա որքան է, չասեմ: Եթե նույնսիկ երկրի ներսում ոչ մի ներդրում չարվի էլ, բոլոր խնայողությունները, այսինք ազատ ֆինասական միջոցները մոբիլիզացնելու դեպքում մի կես սուպերմարկետ կգնենք, էսօրվա էժան գներով:

Համաձայն եմ, որ որոշակի օգուտներ կարելի ա քաղել այն առումով, որ արտադրական միջոցները էժանանում են, ու կարելի է վերազինել մեր գործարանները, նորացնել արտադրական հզորությունները: Բայց մեր գեղցիներից խելքս բան չի կտրում: Մեր գործարանատերերը նաղդ քեշից բացի ուրիշ բան չեն ընդունում: Անող լինեին, միլիոնները Հյուսիսային պողոտայի գերեզմանատան վրա դնելու փոխարեն մի երկու հատ նամուսով գործարան վերազինած կլինեին, կամ զրոյից կկառուցեին;

P.S. Էհ, շատ խոսացի, հո չհոգնեցիր??

Բոլորովին; Հետաքրքիր ես քննարկում: Ի՞նչ ես ավարտել, ո՞ր թվին, ինչի՞, ո՞վ էր դիպլոմայինիդ ղեկավարը:

[Morpheus_NS]

Համաձայն եմ, որ որոշակի օգուտներ կարելի ա քաղել այն առումով, որ արտադրական միջոցները էժանանում են, ու կարելի է վերազինել մեր գործարանները, նորացնել արտադրական հզորությունները: Բայց մեր գեղցիներից խելքս բան չի կտրում: Մեր գործարանատերերը նաղդ քեշից բացի ուրիշ բան չեն ընդունում: Անող լինեին, միլիոնները Հյուսիսային պողոտայի գերեզմանատան վրա դնելու փոխարեն մի երկու հատ նամուսով գործարան վերազինած կլինեին, կամ զրոյից կկառուցեին;

Նախ ասեմ, որ այն արտադրությունները, որոնց թողարկած արտադրանքը պահանջարկ ունի շուկայում(խոսքս հիմնականում ներքին սպառման համար արտադրվող ապրանքներն են) արդեն իսկ հագեցված են նորմալ կենսագործման անհրաժեշտ տեխնիկայով: Ինչ վերաբերում է մնացած արտադրություններին, ապա դրանց տեխնիկա-տեխնոլոգիական բազան թարմացնելու խնդիրը հիմա արդիական չէ: Կարող ես ասել, թե ինչ միջոցներով նույնիսկ Հայաստանի ամենախոշոր ձեռնարկությունները (ասենք մեքենաշինության ոլորտի) կարող են ձեռք բերել 10-12 մլն դոլոր արժողությամբ ժամանակակից հոսքագիծ, եթե նրանց տարեկան շահույթի մեծությունը մի քանի հարյուր անգամ փոքր է նշված գումարից:

[Դավիթ]

"Դու փող չուենս, որ մտնես ֆինդային բորսաներ ու ակցիաներ ձեռք բերես; Ես էլ չունեմ: Բայց եթե ունենայի էլ չէի մտնի: Ռիսկայնությունը ահավոր բարձր է: Ցանկացած գիգանտ այսօր կանգնած է բանկրոտ վտանգի առաջ, Սիթի գրուփից սկսած, Ջեներալ էլէկտրկով ու գուգլով վերջացրած:"

[Դավիթ]

Չէմ կարծում Գուգլր այդքան շուտ տանռւլ տա: Սիթին ել իր ագահությունից է զոհ գնալու…

[Ֆրեյա]

Հետաքրքիր է, որևէ մեկը նկատել է՞ արդյոք, որ աշխարհի բոլոր երկրները այսօր իրականացնում են հակաճգնաժամային քաղաքականություն, ԱՄՆն, Եւրամիության երկրները, Ռուսաստանը իջեցնում են հարկման դրույքները, մանր և միջին բիզնեսի խրախուսման ծրագրեր են իրականացնում, առանձին ոլորտներ են հովանավորում
Իսկ մեր մոտ՞
Լեռնահանքային խոշոր ձեռնարկությունները ճգնաժամային վիճակում են, հազարավոր աշխատողներ կարող են կրճատվել, իսկ պետությունը ոչինչ չի ասում, լռում է
"Մեզ մոտ ճգնաժամ չկա"- փոքրիկ երեխաները տեսել եք, որ աչքերը փակում են, ասում են՝ ես չկամ Մոտավորապես նույն իրավիճակում է այսօր ՀՀ կառավարությունը, ջայլամի պես գլուխը մտցրել է ավզի մեջ, ու կանգնել է "Մեզ մոտ ճգնաժամ չկա"

Թող ավելի հաճախ դա իրենց համար կրկնեն, որ չմոռանան

Փոխանակ իսկապես կպնեն, մանր միջին բիզնեսին վարկավորն /դա է երկրի ամենամոբիլ շարժիչ ուժը/ փոխանակ հարկային բեռը թուլացնեն, փոխանակ հովանավորչություն անեն, ավելի են խեղդում՝շեշտը դնելով հենց մանր ու միջին բիզնեսի վրա, փոխանակ հարկային դաշտ բերեն խոշոր գործարարներին, ինչից էֆֆեկտը շատ ավելի մեծ կլինի բյուջեի համար
"Հայաստանում տնտեսական ճգնաժամ չկա"

[Norton]

10 ՏԱՐՎԱ ՔՈՉԱՐՅԱՆԻ ՚ԶԱՐԳԱՑՐԱԾՙ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆԸ 2 ԱՄՍՈՒՄ ՔԱՆԴՎԵՑՙ

[18:13] 12 Հունվարի, 2009


Մինչ աշխարհում ելքեր են փնտրում ֆինանսական ճգնաժամը հաղթահարելու համար, մեզանում կառավարությունը գնում է անտրամաբանական քայլերի` մասնավորապես մեծացնելով հարկային բեռը: Այս եւ ՚Ա1+ՙ-ի այլ հարցերի պատասխանում է ՀՀ նախկին վարչապետ Հրանտ Բագրատյանը:


-Ձեր կարծիքով, ինչպե՞ս փակվեց տնտեսական տարին Հայաստանի համար:


-Վերջին ամիսներին, հատկապես հոկտեմբեր-նոյեմբերին պաշտոնական վիճակագրությամբ ամսական ՀՆԱ-ի անկումը նախորդ տարիների նույն ժամանակահատվածի հետ համեմատած մոտ 45 տոկոս է կազմել. դեկտեմբերին անկումը շարունակվել է: Պետք է նկատել, որ նոյեմբեր եւ դեկտեմբեր ամիսները ՀՆԱ-ի իմաստով բարձր արտադրողականության ամիսներ են.հենց այս ժամանակահատվածում է արտադրվում ՀՆԱ-ի մի զգալի մասը, ավելին, քան երկու ամսվա համամասնությունն է: Օրինակ, միայն նոյեմբեր ամսին գյուղատնտեսության համախառն արտադրանքը ամսական կտրվածքով երկու անգամ պակասել է, դա առնվազն գյուղատնտեսության ոլորտի համար նշանակում է, որ իջել ենք 1992 թվականի մակարդակին. չեմ ասում 93-94, որովհետեւ դրանք արդեն բարեհաջող տարիներ էին, որտեղ ուժեղ կառավարություն կար եւ բարեփոխումներ էին իրականացվում: /Հիշեցնենք, որ 1992 թվականին վարչապետ են եղել Գագիկ Հարությունյանն ու Խոսրով Հարությունյանը-խմբ./: Մոտ 40 տոկոսով պակասել է արտահանումը, մինչդեռ տարեվերջ է, եւ արտահանման պայմանագրերը հենց այդ ամիսներին են կատարվում:


Այս տեսակետից դեռեւս չկան դեկտեմբերի տվյալները, բայց մեր ունեցած տեղեկություններով` վիճակը շարունակում է խորանալ: Գործնականում, մենք եթե տարին փակում ենք լավագույն դեպքում 1մլրդ դոլար արտահանմամբ, եւ եթե նկատի ունենանք դոլարի արտահանման գների աճը, ապա այդ արտահանումը զգալիորեն պակաս է 1996 թվականի արտահանման ծավալներից:


Ես կուզենայի, որ այս բացարձակ ճշմարիտ փաստը պարզապես հրապարակավ հնչեցվեր եւ լսեր նախ Ռոբերտ Քոչարյանը, թե իր 10 տարի զարգացրած տնտեսությունն ինչ եղավ 2-3 ամսում, ապա նաեւ այսօրվա իշխանությունը:


-Իսկ որքանո՞վ է կապված Հայաստանում տնտեսական ճգնաժամը միջազգային ճգնաժամի հետ:


-Շատ չնրին: Մեր ճգնաժամի միայն մի քանի տոկոսն է պայմանավորված համաշխարհային ճգնաժամով: Հիմա մեզ մոտ այն ճգնաժամն է, որի պատճառը ԿԲ-ի կողմից երեք տարի առաջ սկսած դրամի արժեվորման քաղաքականությունն է` Տիգրան Սարգսյանի ղեկավարությամբ: Հիմա արտահանումը լրիվ կանգնել է. այսինքն, մենք ի վիճակի չենք որպես ազգ մի որեւէ ապրանք արտադրել եւ վաճառել, հիմա դրա համար մեր գլխին հեքիաթներ են կարդում, թե պետք է ծառայություններ վաճառենք:


-Այսինքն,մեր ճգնաժամը մեծապես կախվա՞ծ է վարվող տնտեսական քաղաքկանությունից:


-Այո: Ճգնաժամը գալիս է փաստելու, որ պետք է քաղաքականության մեջ որոշակի փոփոխություններ կատարել, նախորդ զարգացումներն այնքան վատն էին, որ պետք է անշուշտ փոփոխություններ անել: Իսկ թե ինչպիսի փոփոխություններ են պետք, ես բազմիցս մամուլով ասել եմ` ոլորտ առ ոլորտ:


-Միջազգային ճգնաժամը խոստանում է իր գագաթնակետին հասնել մարտ-ապրիլ ամիսներին, մեզանո՞ւմ երբ կլինի ճգնաժամի գագաթնակետը:


-Նորից եմ ուզում շեշտել, որ այսօրվա Հայաստանի, Ռուսաստանի եւ Ուկրաինայի ճգնաժամերի հետ միջազգային ճգնաժամը կապ չունի, այդ երկրներում գնում է իրենց ճգնաժամը` կառուցվածքային: Միջազգային ճգնաժամն ուղղակի խթանեց, արագորեն ջրի երես հանեց այն հիվանդությունները, որով այդ երկրները տառապում էին, հատկապես Հայաստանը: Որպեսզի ասածս ավելի պարզ լինի, նշեմ, որ միջազգային ճգնաժամի արդյունքում ամբողջ Ֆրանսիայի ՀՆԱ-ն տարվա կտրվածքով ընդամենը մեկ տոկոսով է պակասել: Ավելին, արեւմուտքում ինֆլյացիան եղել է ամենացածրը` 1.5 տոկոս 2008 թվականին: Հայաստանում ինֆլյացիան 1997 թվականից հետո 2008-ին եղել է ամենաբարձրը: Այդքան բարձր եղել էր մեկ էլ Քոչարյանի վարչապետության օրոք: Այս առկա իրավիճակի մեջ 98 տոկոսը հիմար, սխալ քաղաքականությունն է` սկսած դրամի արժեվորումից, սխալ հարկային քաղաքականությունից, պրոգրեսիվ հարկադրման սկզբունքների բացակայությունից. ահա այս բոլորը դուրս են գալիս ջրի երես, երկիրն այլեւս չի դիմանում: Այսինքն, բավական էր դրսի աշխարհը մի փոքր վատանար, եւ մեր տնտեսությունն արդեն պայթում է: Եւ վերջապես արդեն ակնհայտ է դառնում, որ Քոչարյանի ղեկավարած 10 տարում ոչ մի լավ բան չի եղել. եղել է այն, որ եթե 1996-97 թվականիններին 0 դոլար էինք ստանում դրսից, նրա օրոք 2 -25 մլրդ տրանսֆերտ էր գալիս: Ամբողջ այդ տրանսֆերնտների վրա էլ կառուցվել է երկրի տնտեսությունը: Մարդիկ փող էին ստանում դրսից, իրենք էլ մենաշնորհներ էին ստեղծել ներմուծման գծով, ու մարդիկ իրենց ստացած փողով գնում էին ապրանքներն ու ծառայություններն իրենց մենաշնորհներից` փողը փոխանցելով իրենց ձեռքը: Սա է եղել վերջին հաշվով Հայաստանի ՚տնտեսությունՙ ասածը: Ուրիշ ոչինչ չկա:


-Պարոն Բագրատյան, կարծես կատարվում են ձեր տարեվերջյան կանխատեսումները: Բայց դասեր իշխանությունը չի քաղում:


-Այո երեքից, չորս անգամ, ինչպես ես զգուշացնում էի, իջել են պղնձի եւ մոլիբդենի գները. հարց է ծագում` ճգնաժամային է իրավիճակը: Այո, իհարկե, ճգնաժամային է. ով էլ լինի` ճյուղը կտուժի: Բայց ճյուղում գինը երկու անգամ բարձր է, քան 93-94 թվականին համաշխարհային գները: Այն ժամանակ այդ ճյուղերը նորմալ աշխատում էին: Հիմա ինչպես չհիշենք Քաջարանի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի սխալ մասնավորեցումը, կամ ինչպես չհիշել դրա հետեւում կանգնածին, ինչպես չհիշենք Քոչարյանի ռեժիմը: Ճիշտ նկատեցիք, ես ինչ կանխատեսել էի` դեռ մի քանի ամիս առաջ եւ ինչի համար ինձ անգամ կառավարությունը մեղադրեց, այսօր կատարվում է. մենք տեսնում ենք շինարարության ճգնաժամ, լեռնամետալուրգիայի ճգնաժամ, տրանսֆերտների նվազում, տնտեսական անկում, եւ իմ կանխատեսումներից միայն մեկը չի կատարվել` արժեթղթերի շուկայում դեռ պայթյուն չի եղել:


Այսօրվա ճգնաժամը պատասխանն է այն խոր անգործության, որ մենք տեսել ենք Քոչարյանի 10 -ամյա կառավարման ժամանակահատվածում, նաեւ պատասխանն է միջազգային ֆինանսական կառույցների անատամ տնտեսական քաղաքականության, երբ ամեն ինչի հետ համաձայնվում էին` վախենալով, որ հանկարծ վատ բան չգրեն իրենց մասին:


-Տարեվերջին, հակառակ ճգնաժամային իրավիճակի տրամաբանության, ՀՀ հարկային օրենսդրությունը խստացվեց, ինչպե՞ս եք գնահատում այդ հանգամանքը:


-Դա էլ վկայում է պրոֆեսիոնալ անգրագիտության մասին, ճգնաժամի ժամանակ հարկ չեն ավելացնում: Հայ Ազգային Կոնգրեսն առաջարկում էր իջեցնել հարկերը. որոշ դեպքերում պրոգրեսիվ հարկ մտցնել, խստացնել մեծահարուստների նկատմամբ հարկադրումը: Օրինակ` մենք առաջարկեցինք շտապ մտցնել կապիտալի արտահանման հարկ: Երկրից անցյալ տարի դուրս է բերվել ավելի քան մեկ միլիարդ դոլար կապիտալ. այսինքն, հայերը փողը հանում են, կապիտալը դուրսն են ստեղծում: Արդեն կապիտալի արտահանումը կանցնի ներմուծումից, տրանսֆերտներից:


-Պարոն Բագրատյան, չե՞ն հասկանում, որ չեն անում, թե՞ չեն ցանկանում:


-Կարծում եմ` երկուսն էլ. եւ չեն հասկանում, եւ իրենց ձեռք չի տալիս, օրինակ, այսօր պահում են դոլարի կուրսը` անտեղի վատնելով երկրի պահուստները. ես գիտեմ, որ դա արվում է, որովհետեւ Սերժ Սարգսյանը խոստացել է 3 մլրդ դոլարի բյուջե եւ վերջ. իրենց այդպիսի կուրս է պետք, եւ այդ կուրսը իրենց տեսակետից, կայունության պատրանք է ստեղծում: Կարելի է կարծել` ՌԴ-ում, որտեղ անցյալ տարի 13 տոկոս արժեզրկում է նկատվել կամ մյուս երկրներում, որտեղ մեծ ինֆլյացիա է դիտվել, կայությունյունը պակաս է եղել: Իրենց տեսակն այնպիսին է, որ իրենք լավ բան չեն կարող անել. ամբողջ երկիրը հաշվարկած է մի քանի հոգու վրա , որ վերահսկելի լինի ամբողջ տնտեսությունը:


-Լավ, մեր հարկատուներիս, սպառողներիս, ժողովրդին ի՞նչ է սպասվում առաջիկա ամիսներին:


- Առաջիկայում մենք կտեսնենք դրամի կտրուկ արժեզրկում, թեեւ կարող են փող հայթայթել, փորձել բոլոր ռեզերվները, պահուստները վաճառել` կուրսը պահել, բայց այդ դեպքում տնտեսությունը լրիվ կմեռնի, ինչպես հիմա է մեռնում: Այսօր կանգնած է լեռնամետալուրգիան, ոսկերչությունը, ադամանդագործությունը, անընդհատ կրճատվում է եւ չի աճում կոնյակի արտադրությունը: Սխալ կուրսի քաղաքականությամբ բոլորովին անիմաստ է դարձել բարձր տեխնոլոգիական արտադրությունը. որպես օրինակ` փակվեց ՚Լայկոսըՙ: Այս ամենը այն պատճառով, որ ուզում են 305-310 դրամ տեսնել դոլարի կուրսը, դրա համար մենք զոհաբերում ենք ամեն ինչ, իսկ դա պետք է ներմուծողներին. միայն նրանք են շահում դրանից: Ընդ որում, կուրսը պահելով` ինֆլյացիան էլ չեն կարողանում զսպել: 2008 թվականը փակվել է 9.5 տոկոս սղաճով:


-Իսկ ի՞նչ պետք է անի ԿԲ-ն կամ Կառավարությունը` Ձեր կարծիքով:


-ԿԲ-ն պետք է հասկանա, որ բացի դրամի կուրս պահելուց ունի նաեւ այլ գործիքներ: Իսկ կառավարությունը պետք է ծավալի եւ իրականացնի որոշակի ծրագրեր, փոխի հարկային քաղաքականությունը` ընդհանուր առմամբ թեթեւացման ուղղությամբ, հատկապես մանր ու միջին բիզնեսի նկատմամբ, որոնք ամենաշատ հարկերն են վճարում, խստացնի քաղաքականությունը խոշորների նկատմամբ. այդ տեսանկյունից հազվադեպ մտքեր կարող ես հանդիպել մեր պետական այրերի մոտ, որ համապատասխանեն մեր կողմից նշված պահանջներին: Իսկ ընդհանուր առմամբ` արվում է ճիշտ հակառակը:

Ա1+

[Տրիբուն]

Նախ ասեմ, որ այն արտադրությունները, որոնց թողարկած արտադրանքը պահանջարկ ունի շուկայում(խոսքս հիմնականում ներքին սպառման համար արտադրվող ապրանքներն են) արդեն իսկ հագեցված են նորմալ կենսագործման անհրաժեշտ տեխնիկայով: Ինչ վերաբերում է մնացած արտադրություններին, ապա դրանց տեխնիկա-տեխնոլոգիական բազան թարմացնելու խնդիրը հիմա արդիական չէ: Կարող ես ասել, թե ինչ միջոցներով նույնիսկ Հայաստանի ամենախոշոր ձեռնարկությունները (ասենք մեքենաշինության ոլորտի) կարող են ձեռք բերել 10-12 մլն դոլոր արժողությամբ ժամանակակից հոսքագիծ, եթե նրանց տարեկան շահույթի մեծությունը մի քանի հարյուր անգամ փոքր է նշված գումարից:

Ընկեր, ներքի սպառման համար սոկ, պիվա, սմետան, ծխախոտ, որևէ ազգային ալկոհոլային խմիչք արտադրում են աշխարհի գրեթե բոլոր երկրները, նույիսկ ամենահետամնացները:

Խելացի ներդրումային քաղաքականության դեպքում կարելի էր գտնել ապրանքատեսակներ, որոնց արտադրությունը շահութաբեր էր: Խոսքը միայն մեքենաշինության հսկաներին չի վերաբերվում, որոնց արտադրանքի նկատմամբ արդեն քսան տարի աշխարհում պահանջարկ չկա: Հազար ու մի ուրիշ բան, որի արտադրությունը կարելի էր կազմակերպել, բարձր շահութաբերությամբ:

Իսկ միլիոնները անբնակ շենքերի մեջ դնելը, ինչ շահութաբերություն են բերել ?? Ոչ մի:

Մեր գեղցիներին մի բան ա հետաքրքրել մինչև հիմա, նաղդ փողը դնեն, մի տարվա մեջ մեկին մեկ քեշ առնեն:

[Տրիբուն]

Հետաքրքիր է, որևէ մեկը նկատել է՞ արդյոք, որ աշխարհի բոլոր երկրները այսօր իրականացնում են հակաճգնաժամային քաղաքականություն, ԱՄՆն, Եւրամիության երկրները, Ռուսաստանը իջեցնում են հարկման դրույքները, մանր և միջին բիզնեսի խրախուսման ծրագրեր են իրականացնում, առանձին ոլորտներ են հովանավորում
Իսկ մեր մոտ՞
Լեռնահանքային խոշոր ձեռնարկությունները ճգնաժամային վիճակում են, հազարավոր աշխատողներ կարող են կրճատվել, իսկ պետությունը ոչինչ չի ասում, լռում է
"Մեզ մոտ ճգնաժամ չկա"- փոքրիկ երեխաները տեսել եք, որ աչքերը փակում են, ասում են՝ ես չկամ Մոտավորապես նույն իրավիճակում է այսօր ՀՀ կառավարությունը, ջայլամի պես գլուխը մտցրել է ավզի մեջ, ու կանգնել է "Մեզ մոտ ճգնաժամ չկա"

Թող ավելի հաճախ դա իրենց համար կրկնեն, որ չմոռանան

Փոխանակ իսկապես կպնեն, մանր միջին բիզնեսին վարկավորն /դա է երկրի ամենամոբիլ շարժիչ ուժը/ փոխանակ հարկային բեռը թուլացնեն, փոխանակ հովանավորչություն անեն, ավելի են խեղդում՝շեշտը դնելով հենց մանր ու միջին բիզնեսի վրա, փոխանակ հարկային դաշտ բերեն խոշոր գործարարներին, ինչից էֆֆեկտը շատ ավելի մեծ կլինի բյուջեի համար
"Հայաստանում տնտեսական ճգնաժամ չկա"

"Մեզ մոտ ճգնաժամ չկա"- փոքրիկ երեխաները տեսել եք, որ աչքերը փակում են, ասում են՝ ես չկամ Մոտավորապես նույն իրավիճակում է այսօր ՀՀ կառավարությունը, ջայլամի պես գլուխը մտցրել է ավզի մեջ, ու կանգնել է "Մեզ մոտ ճգնաժամ չկա"

Էս այն հատուկ դեպքերից, է, երբ մենք երջանիկ ենք որ ապրում ենք քարե դարում: Ճգնաժամի ազդեցությունը դեռ ուղղակի չի զգացվում, ու մերոնք հույս ունեն, որ չի էլ զգացվելու: բայց քարե դարում գտնվող երկրների վրա ճգնաժան ազդելու մոտ մեկ տարվա ժամանակային լագով, ու այդ ժամանակ լինելու է փիս:

[Տրիբուն]

Ա1+

Ամբողջ այդ տրանսֆերնտների վրա էլ կառուցվել է երկրի տնտեսությունը: Մարդիկ փող էին ստանում դրսից, իրենք էլ մենաշնորհներ էին ստեղծել ներմուծման գծով, ու մարդիկ իրենց ստացած փողով գնում էին ապրանքներն ու ծառայություններն իրենց մենաշնորհներից` փողը փոխանցելով իրենց ձեռքը: Սա է եղել վերջին հաշվով Հայաստանի ՚տնտեսությունՙ ասածը: Ուրիշ ոչինչ չկա:

Որքան պարզ ու բոլորի համար հասկանալի կարող է Բագրատյանը ամեն ինչ բացատրել:

[Ֆրեյա]

Էս այն հատուկ դեպքերից, է, երբ մենք երջանիկ ենք որ ապրում ենք քարե դարում: Ճգնաժամի ազդեցությունը դեռ ուղղակի չի զգացվում, ու մերոնք հույս ունեն, որ չի էլ զգացվելու: բայց քարե դարում գտնվող երկրների վրա ճգնաժան ազդելու մոտ մեկ տարվա ժամանակային լագով, ու այդ ժամանակ լինելու է փիս:

Տրիբուն ջան, իհկ ճգնաժամը ոչ թե մեկ տարվա լագով սկսելու է, այլ արդեն սկսել է: Իմ Կարծիքով դա եղել է մոտավորապես 2007 ի գարուն-ամառ ժամանակաշրջանում:
Եթե մի քանի ծանոթ գործարար ունես, ապա կարող ես հարցնել և կհամոզվես, որ այդ ժամանակներից սկսեծ նրանց շրջանառության ծավալները սկսել են կրճատվել:
Դա հենց այն ժամանակներն էր, երբ ԱՄՆ ում հիփոթեքային ճգնաժամն էր թափ հավաքում, արդեն խոսում էին Եւրոպայում, ԱՄՆ ում և ԱՄԲՈՂՋ երկրագնի վրա ռեկորդայինի հասնող վաճառքների անկման մասին՝ ապրանքները չէին վաճառվում, ընկերությունների շահույթները սկսեցին կտրուկ կրժատվել: Նույնը պետք է տեղի ունենար նաև Հայաստանում, քանի որ Հայաստանի բնակչության ուղիղ կեսը ապրում է արտասահմանից ստացված եկամուտներով: Եկամուտները պակասեցին, Հայաստնաում ևս սլսեցին վաճառքները կրճատվել --» բոլոր բիզնեսների եկամուտը կրճատվում է, ու այդպես ազդեցությունը տարածվում է բոլոր ոլորտների վրա
Էլ չասած սրանց սկսած անգրագետ ռեֆորմները, որ ստվերը կրճատելու մրցավազքում մոռացան իրենց սոցիալական խնդիրների մասին...

[Տրիբուն]

Տրիբուն ջան, իհկ ճգնաժամը ոչ թե մեկ տարվա լագով սկսելու է, այլ արդեն սկսել է: Իմ Կարծիքով դա եղել է մոտավորապես 2007 ի գարուն-ամառ ժամանակաշրջանում:
Եթե մի քանի ծանոթ գործարար ունես, ապա կարող ես հարցնել և կհամոզվես

Ունեմ, շատ մոտիկ
գիտեմ, որ արդյունաբերական արտադրանքի կրճատումը սկսվել է դեռ ամառը, միանշանակ համաձաայն եմ

ես ի նկատի ունեի, որ շարքային սպառողներն են սկսելու իրենց վրա զգալ ճգնաժամի ազդեցությունը, գումարած պետությունը, որի երկամուտները ներքին աղբյուրներից արդեն լուրջ նվազել են, ու ողջ բեռը դնելու են միջին ու փոքրի վրա, ու այդ ժամանակ էլ բոլորը կհասկանան, որ ճգնաժամը միայն վիճակագրական թվեր չեն, այլ նաև դժվար կյանք

[Սելավի]

Իմ իմանալով տնտեսական ճգնաժամ լինումա էն պետություններում որտեղ տնտեսություն կա, Հայաստանի ինչը՞ ճգնաժամ լինի, այ՝ Հայաստանում կարա խաշի տոտիկի, մոժոժի, օլիգարխի ճգնաժամ սկսվի, թե չէ տնտեսա՞կն, բայց կարողա գիտես՝ էդ բառը սթից մեր իշխանությունները օկտագործեն, որ իբր ցույց տան համաշխարային ստանդարտներին համահունչ պետություն ենք արդեն, բա՞ կարա դաժե մեր մոտ տնտեսական էլ լինի ճգնաժամը, ոնց որ բոլոր նորմալ պետություններում:

[Second Chance]

Իմ իմանալով տնտեսական ճգնաժամ լինումա էն պետություններում որտեղ տնտեսություն կա, Հայաստանի ինչը՞ ճգնաժամ լինի, այ՝ Հայաստանում կարա խաշի տոտիկի, մոժոժի, օլիգարխի ճգնաժամ սկսվի, թե չէ տնտեսա՞կն, բայց կարողա գիտես՝ էդ բառը սթից մեր իշխանությունները օկտագործեն, որ իբր ցույց տան համաշխարային ստանդարտներին համահունչ պետություն ենք արդեն, բա՞ կարա դաժե մեր մոտ տնտեսական էլ լինի ճգնաժամը, ոնց որ բոլոր նորմալ պետություններում:

Սելավի ջան համաձայն չեմ ասածիդ հետ: Միգուցե մեզ մոտ ասենք սովորական կանաչի ծախողը ոչ մի կերպ չի տուժում իր բիզնեսի մեջ, բայց միայն նմանատիպները, որոնց բիզնեսը հիմնված է հենց ամբողջովին ներքին շուկայի և անձնական արդյունահանման վրա : Բայց շատ խոշոր ձեռնարկություններ հենց օրինակ IT ոլորտում ոչ թե շատ այլ հիմնականում արտասահմանից ներկրվածներն են ու դրանք տուժում են այդ ճգնաժամի համաձայն նույն կերպ ինչպես որ դրսում: