ԴԱՇՆԱԿՆԵՐԸ ՄԱՏԵՆԱԴԱՐԱՆԻ ՖՈՆԻՆ
Սեպտեմբերի 2-ին որոշեցի գնամ դաշնակների հանրահավաքին:
Երաժշտական դպրոցի մոտ երթուղայինից իջա, նայեցի Մատենդարանի կողմը՝ ոնց որ ահագին մարդ կար£ Մի քիչ ուշացել էի, ժամը մոտ վեց անց կես էր, սկսեցի Մաշտոցով բարձրանալ դեպի վերեւ ու հանկարծ նկատեցի, որ մարդկանց հոսքը հակառակ ուղղությունն ունի՝ գալիս ա դեպի ինձ£ «էս կես ժամում ամեն ինչ ասեցին պրծան, հիմա էլ ե՞րթ են անում»,- մտածեցի ես£ Բայց չէ, երթի նման չէր£ Համ էլ՝ հանրահավաքը չէր ավարտվել, Վահան Հովհաննիսյանը վերեւում խոսում էր£ Բա ինչո՞ւ էին մարդիկ զանգվածաբար ցած իջնում£ Հուսախաբվա՞ծ էին, կտրուկ խոսք էին ուզում ու չէի՞ն լսել, բողոքի ցո՞ւյց էին անում£ Չէ, դրան էլ նման չէր£ Ուղղակի ցած էին իջնում, շատերի ձեռքին՝ կարմիր դրոշներ, իսկ դեմքներին ոչ մի արտահայտություն չկար£ «Ուրեմն անցած անգամվա պատկերը կրկնվում ա»£ Անցած անգամը էս ձմեռ էր՝ փետրվարի սկզբներին£ Մեքենայի մեջ էի, տուն էի գնում, հանկարծ նկատեցի, որ քաղաքում հոսք կա£ Նպատակասլաց շարժվող մարդկային խմբեր£ Նախ մի փողոցում£ Հետո մյուս փողոցում£ Ու երբ որ երրորդ փողոցում էլ նկատեցի նույնը, հասկացա, որ տուն գնալու ժամանակ չի£ Մեքենայից ցած իջա, որ տեսնեմ ինչ ա կատարվում£ Կարմիր դրոշները հուշում էին՝ դաշնակները հանրահավաքի են գնում£ Բայց գնալու ձեւն էր անսովոր£ Մեր հանրահավաքների ժամանակ դեպի Օպերա շտապող մարդկանց հոսքը երբեք էսքան մեծ խմբերից կազմված չի լինում£ Մեծ մասամբ 2-3 հոգով են գալիս, շատերն էլ՝ առանձին£ «Էսքան մեծ խմբերով հրապարակը հաստատ կլցնեն»,- մտածեցի ես ու միացա կարմիրդրոշակավոր խմբերից մեկին, որի անդամները խոսում էին, եթե ճիշտ եմ հիշում, Լոռու բարբառով£ Հենց հասանք Օպերա, տեսա, որ իսկապես՝ հրապարակը համարյա լիքն էր£ Սայաթ-Նովա փողոցի կողմում բարձր մի տեղ գտա, որտեղից շրջակա տարածքի մեծ մասը երեւում էր, կանգնեցի, որ նայեմ£ Ու հենց էդ ժամանակ էլ նկատեցի հեռացող մարդկանց£ Մեկը չէր, երկուսը չէր, շատ էին£ Մի կողմից լցվում էին, մյուս կողմից հեռանում£ Ինչո՞ւ, չլինի՞ ժամը հետաձգվել էր£ Բայց չէ, հարթակի վրա արդեն պատրաստվում էին, ու Գեղամ Մանուկյանը շուտով հանրահավաքը բացեց£ Էս փաստը մարդկանց շարժի վրա ոչ մի ազդեցություն չունեցավ. նորից շատերը հեռանում էին£ Ես էլ շուտով հեռացա, ելույթները չլսեցի, որովհետեւ ծանոթի հանդիպեցի, որ ինձ հրավիրեց սրճարան£ Բայց ես ախր դաշնակցական չէի£ Ոչ էլ դաշնակցության համակիր£ Եթե լինեի՝ չէի հեռանա£ Ուրեմն ինչո՞ւ էին դաշնակցության համակիրները, Ազատության հրապարակ դեռ հազիվ ոտք դրած, հեռանում£ Թե՞ համակիրներ չէին, ուղղակի Հայաստանի հեռավոր ծայրերից բերված անկապ մարդիկ էին£ Դաշնակների նախընտրական էդ հանրահավաքից յոթ ամիս անց, որոշելով գնալ Մատենադարան, ես էս անպատասխան հարցի պատասխանը չէ, որ ուզում էի ստանալ£ Անկեղծ խոստովանեմ՝ ես չէի էլ պատկերացնում, թե էդ հարցը նորից կառաջանա£ Որովհետեւ Վահան Հովհաննիսյանի թեկնածությունը պաշտպանելն ուրիշ բան ա, թուրքերի դեմ ցույց անելը՝ մի քիչ ուրիշ£ Ու ինձ թվում էր՝ սեպտեմբերի 2-ին կտեսնեմ սեփական մղումով Մատենադարանի հարթակ բարձրացած մարդկանց, կտեսնեմ կիրք ու ազարտ£ Բայց չտեսա£ Հեռացողները դեռ մի կողմ, հեռացողները եթե հեռուներից բերվածներն էին, ու եթե էդ անկապ բերվածները ազատ ու անարգել հեռանում էին դեպի մայրաքաղաքի սրճարաններն ու խանութները, ուրեմն տրամաբանական էր մտածելը, որ մնացածները պետք ա մյուս տեսակը լինեն՝ գաղափարականներն ու ոգեւորվածները£ Բայց ես իզուր էի նայում շուրջս՝ մնացածների մեջ ոգեւորված մարդիկ, ելույթ ունեցողների խոսքին ընթացքից արձագանքող մարդիկ տեսնելու հույսով£ Չկային£ Ելույթների վերջում ուղղակի ոմանք ծափահարոմ էին, ոնց որ դահլիճներում£ Բայց էդ դահլիճ չէր ախր, էդ մեր Մատենադարանն էր£ Նույն թեքոտ, փոշոտ, անհարմար տարածքը, որտեղ բնությունն ու մարդը ոնց որ ամեն ինչ արած լինեն՝ տարածությունը մասերի բաժանելու եւ շատ մարդկանց միավորում թույլ չտալու համար£ Բայց մեր հանրահավաքների ժամանակ էդ միավորումը միշտ ա կայանում£ Որովհետեւ մեր հանրահավաքներին եկող մարդկանց մեջ լիցք կա, որ էլեկտրականացնում ա էդ ամբողջ թեքոտ, փոշոտ, կտրտված տարածքը£ Ու էդ լիցքը անհատական աղբյուրից ա սնվում, ոչ թե կոլեկտիվ£ ՄԵզ չեն բերում, մենք գալիս ենք£ Մենք առանձին-առանձին ենք գալիս, ոչ թե կազմակերպված խմբերով£ Ու միավորումը, որ մեր հանրահավաքների ժամանակ կայանում ա առանձին-առանձին նույն տեղը եկած մարդկանց միջեւ, միավորման ամենահաստատուն տեսակն ա՝ անհատների կամավոր դաշինք£ Նման դաշինքը մաուզերի վրա կատարվող երդումով չի կնքվում, բայց գործում ա հստակ£ Դրա համար էլ, երբ որ գարնան առաջին առավոտը դեռ չբացված՝ Ազատության հրապարակում գտնվողները դավադիր հարձակման ենթարկվեցին, Երեւանում վախկոտ լռություն չիջավ, այլ բարձրացավ բողոքի ալիք£ Մարդիկ պահանջում էին պատասխան, ու պատասխանը եղան գողեգող կրակոցները£ Գողեգող, որովհետեւ մինչեւ հիմա կրակողների անունը հայտնի չի£ Սպանվածները կան, սպանողները չկան, հայտնի չեն£ Սեպտեմբերի 2-ին դաշնակների հանրահավաքում ելույթ ունեցած Աղվան Վարդանյանի կարծիքով՝ պետք էլ չի, որ հայտնի դառնան, եւ ընդհանրապես՝ մարտի 1-ի մասին պետք ա մոռանալ£ Իսկ ովքեր չեն մոռանում, ովքեր չեն թողնում, որ ուրիշները մոռանան, Աղվան Վարդանյանի կարծիքով՝ «խաղում են ֆարս»£ Մենք, այսինքն£ Մենք «ֆարս ենք խաղում»£ 1915-ի զոհերի ողբերգությունը սեփական անձեռնմխելի կապիտալը դարձրած կուսակցությունն ասում ա՝ մարտի 1-ի զոհերին մոռացեք£ Ինչո՞ւ£ «Պետական շահը դա ա պահաջնում»£ Բյուրոն նստել, որոշել ա՝ որն ա մեր պետական շահը£ Ես լսում էի Աղվան Վարդանյանին, նայում էի անարձագանք դեմքով շուրջս կանգնած մարդկանց, ու հանկարծ սիրտս ծակեց£ «Իսկ եթե էս հանրահավաք-ֆարսը ոչ թե թյուրիմացություն ա, այլ ձեռագի՞ր»£ Հին ձեռագիր£ Բյուրոն նստում որոշում ա. հայոց ազգային շահը պահանջում ա Օսմանյան կայսրությունում կատարել հեղափոխություն£ Ու մարդիկ շվարած նայում են, թե ոնց ա «հեղափոխությունն» իրանց շուրջը կազմակերպվում£ Նայում-նայում են, հետո արդեն էլ չեն կարող նայել, էլ չկան£ Սպանված են£ Ես միշտ զարմացել եմ՝ ինչ թանձր ատելություն կա շատ հայերի մեջ դաշնակցության նկատմամբ£ Բազմաթիվ մարդիկ գիտեմ, որոնց էդ զգացմունքը փոխանցվել ա ժառանգաբար՝ 1915-ի աղետի ականատեսներից£ Իմ հարազատներից ոչ մեկն ինձ նման ժառանգություն չի փոխանցել, ու ես մինչեւ հիմա մտածում էի, թե ասածս զգացմունքի մեջ աղետից ծնված հիվանդ չափազանցություն կա£ Դրա համար էլ սեպտեմբերի 2-ին Մատենադարան բարձրանալիս իմ մեջ ոչ մի կաթիլ ատելություն չկար, ընդամենը կար հետաքրքրություն՝ ի՞նչ եմ լսելու, ի՞նչ եմ տեսնելու£ Լսեցի, տեսա, ու սիրտս ծակեց£ Որովհետեւ հանկարծ տեսա ձեռագիրը, որ խոստանում ա աղետ£ Դժվար կլինի մի բառով բնութագրել էդ ձեռագիրը, դրա մեջ իրար են խառնված արկածախնդրությունն ու ցինիզմը£ Դաշնակցական բյուրոն գիշերով նիստ ա արել, որոշել ա, որ Վրաստանը լավ կանի դառնա կոնֆեդերացիա£ Վահան Հովհաննիսյանը հայտարարում ա էս մասին, ու լսվում են ծափահարություններ£ Բայց ծափահարությունները լսվում են դիմացից՝ հարթակին անմիջապես հարող տարածքից£ Ես ավելի հետ եմ կանգնած, նայում եմ շուրջս, որ հասկանամ մարդկանց արձագանքը£ Իսկ արձագանք չկա£ Անհնար ա նույնիսկ գլխի ընկնել՝ լսե՞լ են ասվածը, թե՞ չէ£ Էս մարդիկ ֆոն են ընդամենը£ Տեսախցիկը վերցնում, կողքից նկարում ես հայտարարությունը, ծափահարությունները, բազմությունը£ Հետո, երբ որ պետք լինի, նկարահանվածը ցուցադրվում ա, ասենք, «Վեստիով»£ Կամ էլ, եթե իրավիճակը պահանջի, ասենք, CNN-ով£ «Հայաստանում պահանջում են, որ Վրաստանը մասնատվի»£ (Կոնֆեդերացիան հենց էդ ա նշանակում, որովհետեւ կոնֆեդերացիա ասվածը պետություն չի, այլ պետությունների դաշինք)£ Բայց ո՞վ, ո՞վ ա պահաջնում£ Հո չե՞ս ասի՝ «Բյուրոն»£ Հո չե՞ս ասի՝ «Հայաստանի իշխանությունների ընդդիմադիր թեւը»£ Առաջին բացատրությունը Հայաստանից դուրս կհասկանան մենակ սփյուռքահայերը, երկրորդը՝ ընդհանրապես ոչ ոք£ Հենց սրա համար էլ պետք էին ավտոբուսներով Մատենադարան բերված մարդիկ՝ որպես ֆոն£ «Հայաստանում պահանջում են, որ Վրաստանը մասնատվի»£ Խաղ ուրիշի դաշտում£ Մեր ֆուտբոլիստները սեպտեմբերի 6-ին պարտվեցին£ Շատերն ասում են՝ էդ պարտությունն անխուսափելի էր, որովհետեւ թուրքերն ավելի ուժեղ են£ Ուժեղ են իհարկե, անհամեմատ ուժեղ, բայց անգամ քեզանից ուժեղ թիմի հետ խաղալիս հաղթանակը հնարավոր ա, եթե խաղում ես սեփական դաշտում£ Բայց եթե մենք խաղում էինք սեփական դաշտում, ինչո՞ւ էր «Հրազդանը» կիսով չափ դատարկ£ Կապ ունե՞ր անթափանց ապակու ետեւում նստած «Սերժ Սարգսյան» երեւույթն էս տխուր փաստի հետ£ Իմ կարծիքով՝ կապ ուներ£ Եթե Գյուլի կողքին նստածը ոչ թե Սերժը լիներ, այլ ընտրված նախագահ, ես, օրինակ, էդ օրը «Հրազդանում» կլինեի£ Որովհետեւ ինչքան էլ Նեմեց Ռուբոն ասի՝ ֆուտբոլը մի՛ խառնեք քաղաքականությանը, ես հո չե՞մ հավատալու իրան, ես հստակ տեսնում եմ, որ սեպտեմբերի 6-ին կատարվածը ֆուտբոլ չի ընդամենը, այլ Հայաստանի մուտքը մեծ քաղաքականություն£ Դրա համար էլ «Եվրոնյուզը» նույնիսկ խաղի հաշիվը մոռացավ ասի, փոխարենը ցույց էր տալիս տարածաշրջանի քարտեզը£ Ուրեմն ես ո՞նց հանդուրժեմ, որ մենք ոչ թե մտնում ենք, այլ մեզ աշակերտի պես մտցնում են խաղի մեջ£ Ու մեր ձեռքին ընդամենը ժանգոտ, անպոչ դանակ ա, երբ որ կարող էր փայլել Թուր Կեծակին£ Հիմա արդեն պարզ ա՝ ինչու եվրոպական կառույցները բաց աչքերով նայեցին ու «չտեսան» փետրվարյան ընտրությունների ժամանակ կատարվող այլանդակությունները£ Խնդիր ունեին լուծելու£ Ոնց երեւում ա՝ «Հայ-թուրքական ֆուտբոլը», որի մեջ դեռ նոր խաղացողներ են ընդգրկվելու, վաղուց էր ծրագրված£ Դեռ էն ժամանակ, երբ որ Հայաստանի քաղաքական դաշտը անապատի էր նմանվում, ու Սերժ Սարգսյանի «հպարտ հասակը» մեն-մենակ «վեր էր խոյանում» էդ անապատում£ Հետո չնախատեսված, անհասկանալի բաներ կատարվեցին£ Անապատը կենդանացավ, կանաչեց, ու Հայաստանն սկսեց ապրել ինքնուրույն կյանքով£ Ավելորդ գլխացավանք£ Մեծ ֆուտբոլը ծրագրողների ինչի՞ն էր պետք սեփական դաշտում խաղացող Հայաստանը£ Ավելի լավ չի՞ մի հատ Սերժ, մի հատ էլ «ավանդական» ընդդիմություն£ Սերժը Գյուլին հրավիրում ա, դաշնակները սուլում են£ Երբ որ նայում ես «Եվրոնյուզը», քեզ կարող ա թվալ, թե ընդամենն էս ա Հայաստանը՝ «պրագմատիկ» Սերժ + «ռոմանտիկ» դաշնակներ£ Բայց ես հո «Եվրոնյուզո՞վ» չեմ դատելու իմ երկրի մասին, ես քաջ գիտեմ, որ էս երկու ուժերն էլ բանկրոտ են£ Երկուսի մեջքին էլ՝ ավտոբուսներով բերվող, հետո էս ու էն կողմ փախչող ժողովուրդ£ Մենք դեռ չենք խաղացել մեր խաղը՝ սեփական դաշտում£ Մենք մեր հիմնական կազմը դեռ չենք հանել խաղադաշտ£ Պարտվողը փոխարինող կազմն էր£ Մե՛նք ենք հիմնական կազմը£ Մենք հաղթելու ենք£
ՄԱՐԻՆԵ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ
http://www.hzh.am/12-09.html
Մեջբերել
azat11-ի խոսքերից
Էջանիշներ