Հակակրոն և հակաաթեիզմ

[Mephistopheles]

Փորձից, Մեֆ ջան...

Երբ հասկացա, որ ոչ հավատը, ոչ էլ անհավատությունը, ոչնչով չեն ազդում կյանքիս վրա, որոշեցի փորձել ճանաչել, նույնն է՝ գիտենալ, - և այդ ժամանակ փոփոխություններն առաջին պլան եկան...

Իհարկե հարցիս չպատասխանեցիր, բայց ոչինչ… դու ուղղակի "հավատալ" բառը փոխարինել ես "գիտենալ"-ով…

էսքան բան Սամ ջան… եթե դու ասում ես "գիտեմ որ կա" ես էլ ասում եմ "գիտեմ որ չկա", փորձով գիտեմ…

[Վիշապ]

Հարցն այստեղ ավելի շատ աշխարհընկալման մեկ այլ ձևն է, որտեղ շատ բաներ այլ կերպ են դիտարկվում, լրիվ այլ տեսանկյուններից: Օրինակ, այն, ինչ մի մակարդակի վրա դիտարկվում է որպես էներգիայի հավայի ծախս, մի այլ մակարդակի վրա կարող է դիտարկվել որպես էներգիայի կուտակում, քանզի այն մակարդակի վրա հայտնի է, որ որքան շատ տալիս ես, բազմակի ավելի շատ հետ ես ստանում...

Հա... եթե աշխարհընկալման տեսակետից նայենք, կարելի է փողոցում թափված մարդկային աղբն էլ աստվածացնել, երևակայությանը մուննաթ։ Կարելի է սիրահարվել գոյություն ունեցող ամեն ինչի ու պնդել որ ամեն ինչ լավ է, կատարյալ է, հավասար է ու Աստված է ամեն ինչ։
Գիտե՞ս ինչ։ Ինձ թվում է, կարելի է հավատալ ցանկացած բանի, կարելի է տարբեր գեղեցիլ ու ֆանտաստիկ աշխարհըկնալումներից խոսել, քանի դեռ որևէ պրակտիկ բանի մասին խոսք չի գնում։ Բայց եթե հայացքները որևէ պրակտիկ նշանակություն չունեն ու աշխարհընկալումը չի հիմնավորվում փաստերով այնպես, ինպես ասենք հիմնավորվում է մեզ անտեսանելի սև խոռոչ դարձած պայթած ինչ–որ աստղի գոյությունը, ապա այս ամենը նմանվում է ավելորդ ժամավաճառության։

Իսկ ես ոչ միայն ուզում եմ, այլ արդեն ընդունել եմ և գիտեմ, որ հենց այդպես է, որ կա: Ես լրիվ ընդունում եմ վերամարմնավորման գաղափարը:

Այ մի բան է ինձ հետաքրքիր, բոլոր հավատացյալները, որոնք հավատում են ինչ–որ բանի, կամ ինչ–որ Աստծու... Նրանց բոլորի համար այդ Աստված կատարյալ է, ասենք հնարավոր չի գտնել մեկին, որը հավատում է մի ինչ–որ Աստծու, բայց նրան այդքան էլ դուր չի գալիս տվյալ իրավիճակը, կամ ասենք ինքը համաձայն չի ԴՐՈՒՅԹՆԵՐԻ հետ, բայց ստիպված է համակերպվել, քանի որ գիտի որ այդպես է ու կա այդ Աստվածը։ Ես գրազ կգամ, որ դու չէիր ասի «ես արդեն ընդունել եմ և գիտեմ, որ հենց այդպես է որ կա», եթե քեզ դուր չգար վերամարմնավորման գաղափարը։ Այսինքն նման է, որ դու հավատում են նրան ինչը քեզ դուր է գալիս։ Այդ դեպքում ինձ այս պահին դուր է գալիս իմ գարեջրի Աստվածը և նրա հետ կապված ամեն ինչ, և ես հավատում եմ, որ շատ գարեջուր խմելու դեպքում ես կլինեմ անմահ ու կարիք չեմ ունենա վերամարմնավորվելու խեցգետնի տեսքով։

[Sambitbaba]

Իհարկե հարցիս չպատասխանեցիր, բայց ոչինչ… դու ուղղակի "հավատալ" բառը փոխարինել ես "գիտենալ"-ով…
էսքան բան Սամ ջան… եթե դու ասում ես "գիտեմ որ կա" ես էլ ասում եմ "գիտեմ որ չկա", փորձով գիտեմ…

Ճիշտ ես, փոխարինել եմ: Բայց դա "ուղղակի փոխարինել" չի, Մեֆ, դա փոխարինել է իր ամբողջ էությամբ, այդ երկու բառերի տարբեր իմաստներն ամբողջությամբ ըմբռնելով:
Եթե այդպես չլիներ, ես կպատասխանեի քեզ, որ դու էլ՝ ուղղակի "հավատալ" բառը փոխել ես "չհավատալ"-ով...

Իմ խնդիրն այն չէ, որ դու էլ իմ պես վարվես, Մեֆ ջան: Իմ խնդիրն այն է, որ դու ինձ... հավատաս: Հավատաս, կամ ընդունես, որ հնարավոր է երրորդ տարբերակ էլ: Իմ տարբերակը. որ հնարավոր է խոսել Աստծո մասին ու հավատացյալ չլինել...

Չնայած... երևի թե անհնարին բան է ուզածս: Որովհետև, եթե ընդունես իմ տարբերակը, երևի արդեն անիմաստ կլինի աթեիստ լինելը...

Ու երևի կրոնավորն էլ երբեք չի ընդունի իմ տարբերակը... և այդ նույն պատճառով...

[Արամ]

Եվ վերջինը, Մեֆ ջան.
Ես՝ չեմ հավատում:
Ես՝ ԳԻՏԵՄ:

Փորձից, Մեֆ ջան...

Երբ հասկացա, որ ոչ հավատը, ոչ էլ անհավատությունը, ոչնչով չեն ազդում կյանքիս վրա, որոշեցի փորձել ճանաչել, նույնն է՝ գիտենալ, - և այդ ժամանակ փոփոխություններն առաջին պլան եկան...

Սամ, կներես, երևի չեմ հասկանում, բայց ինձ կբացատրես, ստե տրամաբանությունը, ո՞րտեղ ա: Փորձով չեն իմանում Սամ: Նույնիսկ ֆիզիկայում, փորձերից հետո էդ ամեն ինչը տրամաբանական ձևակերպում պետք է ստանա: Փորձ-ը ընդամենը օգնում է ինչ որ հարցի շուրջ բանալիներ գտնել, բայց ոչ ԻՄԱՆԱԼ: Եթե փորձը ինչ որ բանա ցույց տալիս, դա դեռ չի նշանակում, որ դա ճիշտ ա:

Եթե ես այսօր առավոտյան աղոթեմ, կամ չգիտեմ սկսել «գիտենալ» աստծուն, ու այսօր, վաղը, մի 10 տարի հետս «լավ» բաներ պատահեն, դա դեռ չի նշանակում, որ աստված կա, դա կլինի ինքնախաբեություն:

[Mephistopheles]

Ճիշտ ես, փոխարինել եմ: Բայց դա "ուղղակի փոխարինել" չի, Մեֆ, դա փոխարինել է իր ամբողջ էությամբ, այդ երկու բառերի տարբեր իմաստներն ամբողջությամբ ըմբռնելով:
Եթե այդպես չլիներ, ես կպատասխանեի քեզ, որ դու էլ՝ ուղղակի "հավատալ" բառը փոխել ես "չհավատալ"-ով...

Իմ խնդիրն այն չէ, որ դու էլ իմ պես վարվես, Մեֆ ջան: Իմ խնդիրն այն է, որ դու ինձ... հավատաս: Հավատաս, կամ ընդունես, որ հնարավոր է երրորդ տարբերակ էլ: Իմ տարբերակը. որ հնարավոր է խոսել Աստծո մասին ու հավատացյալ չլինել...

Չնայած... երևի թե անհնարին բան է ուզածս: Որովհետև, եթե ընդունես իմ տարբերակը, երևի արդեն անիմաստ կլինի աթեիստ լինելը...

Ու երևի կրոնավորն էլ երբեք չի ընդունի իմ տարբերակը... և այդ նույն պատճառով...

Սամ ես հավատում եմ որ դու քո ասածին հավատում ես… դու հավատում ես որ գիտես, բայց տենց չի Սամ ջան, որ հելնես ասես "գիտեմ" ու մենք էլ հավատանք… տենց մարդ համալսարան էլ կարա ավարտի, ասի "գիտեմ հավատացեք" ու իրան հավատան…

դու ինչքան փորձում ես հեռացնել քեզ կրոնից, էնքան մոտենում ես… իհարկե դա քո գործն ա…

[Վիշապ]

Սամ, ինձ թվում է` մարդիկ իրար ամենից շատ սիրում են այն դեպքում, երբ իրար ընդունում են այնպիսին, ինչպիսիք կան... Էդ դեպքում անհրաժեշտություն չի առաջանում իրար հավատացնելու։ Այ այդ դեպքում է, որ Աստված սեր է, կամ սերը Աստված է... Մի՞թե դու կարծում ես, որ օրինակ ես պարտադիր պիտի հավատամ քո Աստծուն, որ սիրեմ քեզ (ուրիշ բան չհասկանաս)...
Եթե դու պնդում ես, որ մեր շուրջն ամեն ինչ հավասար է, ապա այդ հավասարության մեջ պետք է ինչ–որ կերպ տեղավորես նաև մարդկանց հայացքներն ու աշխարհընկալումները։ Իսկ հիմա դու ուզում ես որ Մեֆը հավատա քեզ, այսինքն նման է, որ ըստ քեզ այնուամենայիվ որոշ բաներ անհավասար են...

[Արամ]

ասի "գիտեմ հավատացեք" ու իրան հավատան…

Խի՞, Մեֆ, ախր բոլոր կրոններն էլ տենց են ստեղծվել, թե՞ սխալվում եմ:

[Mephistopheles]

Խի՞, Մեֆ, ախր բոլոր կրոններն էլ տենց են ստեղծվել, թե՞ սխալվում եմ:

էդքան էլ չէ… ասել են "հավատա թե չէ կսպանեմ, կրակի վրա կայրեմ, դժոխք կգնաս, երջանիկ չես լինի, մոլորյալ կլինես… " ու սենց բաներ…

[Արամ]

էդքան էլ չէ… ասել են "հավատա թե չէ կսպանեմ, կրակի վրա կայրեմ, դժոխք կգնաս, երջանիկ չես լինի, մոլորյալ կլինես… " ու սենց բաներ…

Դե քանի, որ հիմա նման բաները ինձ թվում ա արդեն անհնար ա իրագործել, ուրեմն միակ տարբերակը, ինչ որ կրոն դավանելու, պետք է հավատաս նրան, ինչին գիտեն: Ու ցավոք մարդկանց մեծամասնությունը դրանով էլ զբաղված ա:

[Jarre]

Էս նախադասությունն էլ պակաս անիմաստ չի, Մեֆ ջան: Մասնավորապես, ինձ համար: Որովհետև ես սովոր եմ ինքս իմ կյանքը սարքել, այլ ոչ թե նստել-սպասել, թե ինձ պետք է ինչ-որ բան ապացուցեն կամ ոչ: Ըստ այդմ էլ՝ ինքս կարիք չունեմ ինչ-որ բան ապացուցելու:

Եվ այդ պատճառով, երբ դու ինձ ասում ես. "եթե ապացուցես, որ Աստված կա, կընդունեմ", - դա ինձ համար նույնն է, ինչ ասես. "եթե ինձ համար կոշիկ առնես, կհագնեմ":
Ընդ որում, վերջինն ավելի հավանական է իմ կողմից, քան առաջինը:

Հա, մոռացա ասել, որ այդ նախադասությունդ շատ էլ կապ ունի հավատի հետ:
Եթե չես հավատում, որ Աստված չկա, - ուրեմն ինչի՞դ է պետք նրա գոյության ապացույցը:

Sambitbaba, անկեղծ չեմ ուզում որ ասածիցս վիրավորվես։ Հուսով եմ արդեն հասկացել ես իմ վերաբերմունքը քո նկատմամբ։ Բայց էս գրածդ աբսուրդ ա։ Մեկ-մեկ նման մտքերը ինձ ստիպում են մտածել, որ հավատը հիվանդության հավասար բան ա, որ ոչնչացնում ա մարդու տրամաբանելու ու դատելու ունակությունը, կամ էլ տալիս ա իմունիտետ փաստերի ու կասկածների դեմ։

Քո էս գրածը իմ համար գիտե՞ս ինչի ա նման։ Ոնց որ ես քեզ ասեմ «Սամ գիտե՞ս ես ստեղ Կարիբյան ծովում ջրահարս եմ տեսել, ու նկարել եմ իրանց։ Էտ արդեն փաստ ա, որ ջրահարսերը կան»։ Դու էլ ասում ես. «Վայ, Արտ ջան, հավատս չի գալիս։ Եթե նկար ունես մեյլ արա տենամ, ես էլ հավատամ»։ Ես էլ ասում եմ «Ապեր, ես կարիք չունեմ ինչ-որ բան ապացուցելու, դու ինքդ ապացուցի, որ ջրահարս չկա»։ Դու էլ ասում ես «Արտ ջան, մի նեղացի, բայց չեմ հավատում, տենց բան չի կարա լինի։ Հենա, դու էլ ապացույցդ չես ներկայացնում»։ Ես էլ ասում եմ «Սամ, եթե չես հավատում, որ ջրահարս կա, - ուրեմն ինչի՞դ է պետք նրա գոյության ապացույցը»։

Ոչ մի մեկնաբանություն պետք չի գրել։ Ուղղակի ինքդ քո համար մտածի, քեզ ո՞նց կզգաս նման պատասխանից հետո։ Ի՞նչ կարծիք կկազմես իմ մտային ունակությունների մասին։

Սամ, ես քեզ էլի եմ կրկնում, գրառումս անձնականացված չի։ Նպատակս քո անձը չի, այլ արտահայտածդ միտքն ու տրամաբանությունը, որը ժամանակին ինքս եմ ունեցել։

[Jarre]

Եթե դու "ամեն ինչի հնարավորությունը հավանական համարող մարդ ես", եթե դու "տանել չես կարողանում դասակարգումները, սևի և սպիտակի բաժանելը", - ուրեմն սա հենց քո թեման է, Ջառ ջան:

Բայց իրո՞ք դու այդպիսին ես, Ջառ...

Սամ ջան, մարդը իչ կարա ԼԻՆԻ կամ ՉԼԻՆԻ։ Կա ընդամենը պատկերացում, ընկալում՝ այն թե ոնց ենք դու կամ ես ընկալում տարբեր բաներ։ Ես ինձ տենց եմ ընկալում։

Ես, օրինակ, ելնելով մեր անցած զրույցներից այս մասին, չհամոզվեցի, որ այդպիսին է իրականությունը:

Առնվազն քեզ համար ու քո տեսանկյունից դա ճիշտ է։

Այ, հենց այստեղ է թեմայի անվան իմաստը: Կամ գայթակղության քարը: Կամ ոսկորը, որին դեմ է առնում դանակը: Կամ... ընկալման սահմանը:
Որովհետև չենք կարողանում ազատել մեզ դուալիզմից՝ երկվածությունից: Փայտի երկու ծայրից: Եթե այսպես չէ, ուրեմն այնպես է: Եթե սև չէ, ուրեմն սպիտակ է: Երրորդ չկա: Տրված չէ:

Սամ, իմ կարծիքով դու ինքդ էտ դուալիզմի կլասիկ կրողն ես։
Ու դու հաստատում ես իմ ասածը, որ թեման հավատացյալների մասին ա։
Հարց. թեմայի նպատակն ա հորդորել, որ Աստված չկա՞։
Պատասխան. մինչև հիմա քո գրառումներից հասկացա, որ ոչ։ Այն պարզապես հերքում է Աստծու մասին տարածված տեսակետները և առաջարկում նոր տեսակետ։ Հետևաբար թեման աթեիստների՝Աստծու գոյությունը մերժողների մասին չէ։

Հարց. թեման հավատացյալների՞ մասին ։
Պատասխան. Այո՛, այն ցույց է տալիս Աստծու նոր պատկերը։ Հետևաբար թեման հավատի մասին ա։ Ցույց տուր երրորդ տարբերակը։ Ես ուզում եմ ազատվել դուալիզմից։ Դու նույն հավատն ես առաջարկում, նույն հավատի մոդելը, պարզապես կոնտեքստն ա տարբեր, բայց մոդելը նույնն ա՝ հավատի մոդել։

Իսկ ի՞նչ ա հավատի մոդելը. գալ հարյուր տոկոսանոց վստահության հիմնվելով զուտ եզրակացությունների վրա։ Այն էլ ամբողջությամբ անհիմն եզրակացությունների։
Քրոստոնեությունը էս մոդելն ա առաջարկում, Հուդաիզմն ու Իսլամը նույնպես։ Դու էլ։

Իմ գնահատմամբ բուդիզմն ավելի շատ ա դուալիզմից ազատված, քան էս թեմայում նշված մտքերը։

Կրոնը՝ հավատ է. դու հավատում ես, որ Աստված կա:
Աթեիզմը՝ հավատ է. դու հավատում ես, որ Աստված չկա:

Սամ, թույլ տուր իմ տեղը պատասխանեմ, ոչ թե ամբողջ աշխարհի աթեիստների

[Sambitbaba]

Հա... եթե աշխարհընկալման տեսակետից նայենք, կարելի է փողոցում թափված մարդկային աղբն էլ աստվածացնել, երևակայությանը մուննաթ։ Կարելի է սիրահարվել գոյություն ունեցող ամեն ինչի ու պնդել որ ամեն ինչ լավ է, կատարյալ է, հավասար է ու Աստված է ամեն ինչ։
Գիտե՞ս ինչ։ Ինձ թվում է, կարելի է հավատալ ցանկացած բանի, կարելի է տարբեր գեղեցիլ ու ֆանտաստիկ աշխարհըկնալումներից խոսել, քանի դեռ որևէ պրակտիկ բանի մասին խոսք չի գնում։ Բայց եթե հայացքները որևէ պրակտիկ նշանակություն չունեն ու աշխարհընկալումը չի հիմնավորվում փաստերով այնպես, ինպես ասենք հիմնավորվում է մեզ անտեսանելի սև խոռոչ դարձած պայթած ինչ–որ աստղի գոյությունը, ապա այս ամենը նմանվում է ավելորդ ժամավաճառության։

Եթե, ասենք, մարդ որոշում է ընդունել. սկսել իր շուրջ աստվածացնել ամեն ինչ, կա՞ որևէ պատճառ, որ նա սկսի աղբի աստվածացումից... Քեզ չի՞ թվում, որ դա չուկչայի մտածելակերպը կդառնա. ինչ տեսնում եմ, այն երգում եմ... Բայց չուկչայի տարբերակում էլ, հասկանում ես, չուկչան երգում է ոչ թե եղջերուների թրիքի մասին, այլ իրեն շրջապատող մաքուր բնության:

Ես: Ինչու՞ եմ ես հրաժարվում որևէ կրոնից: Որովհետև ես հրաժարվում եմ ընդունել այնպիսի Աստծո, ինչպիսին նրանք առաջարկում են: Որովհետև բոլոր նրանց առաջարկած աստվածների. ցասումը; անեծքը; պատիժը; սպանությունները; բռնությունները; խաբեությունները և էլի շատ բաներ, ինձ համար՝ էն քո ասած "փողոցում թափված մարդկային աղբն" են:
Ու եթե ես պետք է սկսեմ փողոցում թափված մարդկային աղբն աստվածացնելուց, ուրեմն էլ ինչի՞ս էր կրոնից հրաժարվելը...

Ավելի լավ ու հաճելի չէ՞ր լինի սկսել ինչ-որ լավ բաներն աստվածացնելուց: Աստվածացնես, ասենք, հորդ ու մորդ ու լրջորեն խոստովանես նրանց դրանում: Աստվածացնես քրոջդ ու եղբորդ, զավակներիդ, կնոջդ, ամուսնուդ; աստվածացնես սիրուհուդ... Պատկերացրու, հարևանուհուդ, ով ամեն օր աղբը լուսամուտից քո բակն է թափում, դու աստվածացնում ես ու լրջորեն ասում ես նրան այդ մասին: Հաջորդ առավոտ, երբ նա պատուհանը բացի աղբը քո բակը թափելու՝ կթափի՞...
Ասածս այն է, որ եթե սկսես լավ բաներից ու մինչև հասնես աղբերին, միգուցէ այլևս աղբեր էլ չմնա՞ն...

Ասածդ սև խոռոչի մասին էլ. կարելի է ենթադրել, որ դա պայթած աստղ է (չնայած ինձ մոտ չի ստացվում. ին ենթադրությունը կարողանում է պայթած աստղին տեսնել որպես աստերոիդների գոտի մաքսիմում ու դրա վրա կանգ է առնում), կարելի է: Բայց կարելի է ենթադրել նաև, որ դա մուտք է դեպի ալ աշխարհներ, այլ տարածքներ, այլ մակարդակներ, այլ Տիեզերքներ... Ամեն ինչ ընտրությունից է կախված: Ես, օրինակ, գերադասում եմ չսահմանափակել ինձ ինչ-որ բանում: Եվ կրոնից հրաժարվելս էլ հենց դրանով է հիմնավորված. ոչ մի կերպ չեմ կարողանում պատկերացնել սահմանափակ Աստծո...
Ի միջի այլոց, աթեիզմից հրաժարվելս էլ նույն պատճառներն ունի:

Այ մի բան է ինձ հետաքրքիր, բոլոր հավատացյալները, որոնք հավատում են ինչ–որ բանի, կամ ինչ–որ Աստծու... Նրանց բոլորի համար այդ Աստված կատարյալ է, ասենք հնարավոր չի գտնել մեկին, որը հավատում է մի ինչ–որ Աստծու, բայց նրան այդքան էլ դուր չի գալիս տվյալ իրավիճակը, կամ ասենք ինքը համաձայն չի ԴՐՈՒՅԹՆԵՐԻ հետ, բայց ստիպված է համակերպվել, քանի որ գիտի որ այդպես է ու կա այդ Աստվածը։ Ես գրազ կգամ, որ դու չէիր ասի «ես արդեն ընդունել եմ և գիտեմ, որ հենց այդպես է որ կա», եթե քեզ դուր չգար վերամարմնավորման գաղափարը։ Այսինքն նման է, որ դու հավատում են նրան ինչը քեզ դուր է գալիս։ Այդ դեպքում ինձ այս պահին դուր է գալիս իմ գարեջրի Աստվածը և նրա հետ կապված ամեն ինչ, և ես հավատում եմ, որ շատ գարեջուր խմելու դեպքում ես կլինեմ անմահ ու կարիք չեմ ունենա վերամարմնավորվելու խեցգետնի տեսքով։

Գրազ գալու կարիք չունես, դու ճիշտ ես: Բայց թույլ տուր հիշեցնել, որ ես հավատացյալ չեմ: Ես ոչ թե հավատում եմ նրան, ինչ ինձ դուր է գալիս, - ես ընդունում եմ իմ կյանք այն, ինչ ինձ դուր է գալիս: Որովհետև ինչի համար որ բացում ես դռներդ, այն էլ քեզ հյուր է գալիս: Այս, սա՝ այն պահերից մեկն է, ինչի մասին ասացի. գիտեմ սեփական փորձից (Արամ ջան, հուսամ, որ գոնե մի փոքր սա քեզ էլ կբավարարի:

Բայց դա չի նշանակում, թե ես ընդհանրապես հերքում եմ բացասականը, կուրորեն չեմ նկատում աղբը... Ոչ, Վիշապ ջան, ես լրիվ ռեալ մարդ եմ, այս աշխարհի: Ես ուղղակի փորձում եմ հասկանալ աղբի գոյության պատճարը, որովհետև ընդունում եմ, որ եթե այն կա, ուրեմն կա, որպեսզի ես կարողանամ ավելի լավ գնահատել այն, ինչ աղբ չի: Այդպիսի մոտեցումով է, որ հաճախ աղբը դադարում է աղբ լինել: Կարող ես սա անվանել աղբի աստվածացման պրոցեսը:

Եվ եթե այս կերպ չես մոտենում հարցին, ուրեմն գարեջուրդ քեզ ոչ թե անմահություն կբերի, այլ՝ դիաբետ...

[Sambitbaba]

Սամ, կներես, երևի չեմ հասկանում, բայց ինձ կբացատրես, ստե տրամաբանությունը, ո՞րտեղ ա: Փորձով չեն իմանում Սամ: Նույնիսկ ֆիզիկայում, փորձերից հետո էդ ամեն ինչը տրամաբանական ձևակերպում պետք է ստանա: Փորձ-ը ընդամենը օգնում է ինչ որ հարցի շուրջ բանալիներ գտնել, բայց ոչ ԻՄԱՆԱԼ: Եթե փորձը ինչ որ բանա ցույց տալիս, դա դեռ չի նշանակում, որ դա ճիշտ ա:

Եթե ես այսօր առավոտյան աղոթեմ, կամ չգիտեմ սկսել «գիտենալ» աստծուն, ու այսօր, վաղը, մի 10 տարի հետս «լավ» բաներ պատահեն, դա դեռ չի նշանակում, որ աստված կա, դա կլինի ինքնախաբեություն:

Կներես, Արամ ջան, ես ֆիզիկայից շատ թույլ եմ:
Բայց նույնիսկ քո խոսքերին կարելի է ընդամենը տրամաբանորեն մոտենալ, ճի՞շտ է:
Եթե դու ասում ես, որ " Փորձ-ը ընդամենը օգնում է ինչ որ հարցի շուրջ բանալիներ գտնել", - արդյո՞ք դա չի նշանակում, որ դու ԳԻՏԵՍ, թե կոնկրետ ի´նչ բանալիներ են քեզ անհրաժեշտ տվյալ հարցին անդրադառնալու համար:

Երբ ես ասում եմ ԳԻՏԵՄ, ես դա նկատի ունեմ, այլ ոչ թե այն, ինչ նկատի ունես դու: Եթե ես գիտենայի այն, ինչ դո´ւ նկատի ունես, հիմա կասեի, թե այս պահին հագիդ կոշիկնե՞ր են, թե՞ տնային մաշիկներ, կամ էլ Վիշապի ձեռքի գարեջուրը կեֆիր կդարձնեի...

[Sambitbaba]

Sambitbaba, անկեղծ չեմ ուզում որ ասածիցս վիրավորվես։ Հուսով եմ արդեն հասկացել ես իմ վերաբերմունքը քո նկատմամբ։ Բայց էս գրածդ աբսուրդ ա։ Մեկ-մեկ նման մտքերը ինձ ստիպում են մտածել, որ հավատը հիվանդության հավասար բան ա, որ ոչնչացնում ա մարդու տրամաբանելու ու դատելու ունակությունը, կամ էլ տալիս ա իմունիտետ փաստերի ու կասկածների դեմ։

Քո էս գրածը իմ համար գիտե՞ս ինչի ա նման։ Ոնց որ ես քեզ ասեմ «Սամ գիտե՞ս ես ստեղ Կարիբյան ծովում ջրահարս եմ տեսել, ու նկարել եմ իրանց։ Էտ արդեն փաստ ա, որ ջրահարսերը կան»։ Դու էլ ասում ես. «Վայ, Արտ ջան, հավատս չի գալիս։ Եթե նկար ունես մեյլ արա տենամ, ես էլ հավատամ»։ Ես էլ ասում եմ «Ապեր, ես կարիք չունեմ ինչ-որ բան ապացուցելու, դու ինքդ ապացուցի, որ ջրահարս չկա»։ Դու էլ ասում ես «Արտ ջան, մի նեղացի, բայց չեմ հավատում, տենց բան չի կարա լինի։ Հենա, դու էլ ապացույցդ չես ներկայացնում»։ Ես էլ ասում եմ «Սամ, եթե չես հավատում, որ ջրահարս կա, - ուրեմն ինչի՞դ է պետք նրա գոյության ապացույցը»։

Ոչ մի մեկնաբանություն պետք չի գրել։ Ուղղակի ինքդ քո համար մտածի, քեզ ո՞նց կզգաս նման պատասխանից հետո։ Ի՞նչ կարծիք կկազմես իմ մտային ունակությունների մասին։

Սամ, ես քեզ էլի եմ կրկնում, գրառումս անձնականացված չի։ Նպատակս քո անձը չի, այլ արտահայտածդ միտքն ու տրամաբանությունը, որը ժամանակին ինքս եմ ունեցել։

Ես էլ բոլորովին միտք չունեի քեզ վիրավորել, Jarre ջան: Կներես...

[Sambitbaba]

Սամ ես հավատում եմ որ դու քո ասածին հավատում ես…

Կարևորը սա է, Մեֆ ջան, ինձ համար շատ կարևոր է, որ համոզված լինես, որ ես չեմ ստում:

դու հավատում ես որ գիտես, բայց տենց չի Սամ ջան, որ հելնես ասես "գիտեմ" ու մենք էլ հավատանք… տենց մարդ համալսարան էլ կարա ավարտի, ասի "գիտեմ հավատացեք" ու իրան հավատան…

Իսկ իմ "գիտեցածին" քո հավատալը... Մեֆ, եթե Սողոմոն իմաստունն էլ գա ու փորձի քեզ մի բան հավատացնել, եթե նույնիսկ հարազատ ծնողներդ փորձեն այդ անել, - մի հավատա, քանի դեռ այդ հարցի վերաբերյալ քո անձնական փորձը չես ապրել, քանի դեռ քո միջով չես անցկացրել: Էլ ուր մնաց, իմ ասածին հավատաս... Եվ այս բանը առաջին անգամը չի, որ ասում եմ Ակումբում:

դու ինչքան փորձում ես հեռացնել քեզ կրոնից, էնքան մոտենում ես… իհարկե դա քո գործն ա

Ինչ խոսք, որ քո դիտակետից հենց այդպես էլ պետք է երևա. եթե ես քո կողմից չեմ, ուրեմն քեզ հակառակ կողմից եմ:
Որովհետև երրորդը քեզ համար չկա:

Բայց ես երրորդ կողմից եմ,Մեֆ...

Երևի թե ես՝ չկամ...