Մեր մայրաքաղաքը...Երևան

[Chuk]

Ջղայն եմ ...

Վերցնենք ցանկացած հայկական ճարտարապետական կոթող, որն ուզում ենք: Ես ու իմ նման կոմպլեքսավորված անտաղանդները հիանում են էտ կոթողով, յարաբ ճարտարապետական գլուխգործոց ա: Բայց որ խորանում ես, միջակություն ա էլի: Լոկալ նշանակության հավայի շենք ա, վրեն մի երկու քանդակ, տակն էլ մի երկու խաչքար: Յանիմ ի՞նչ:

Չափազանցնում ես: Վերցնենք Գեղարդը, Նորավանքը: Հրաշք են:
Վերցնենք Մոմիկի խաչքարերից առնվազն մի քանիսը, հրաշք են:

Ու մենակ մենք չի, որ էդ կարծիքին ենք:
Չեմ թվարկում բոլոր իմ հավանածները, ընդամենը մի այլ կարգի առանձնացողները:

Հա, չունենք նենց շինություն, որը սաղ աշխարհը ճանաչի ու անունը տաս, իմանա, ինչի մասին ա խոսքը: Հետո ինչ:

[Տրիբուն]

Չափազանցնում ես: Վերցնենք Գեղարդը, Նորավանքը: Հրաշք են:
Վերցնենք Մոմիկի խաչքարերից առնվազն մի քանիսը, հրաշք են:

Ու մենակ մենք չի, որ էդ կարծիքին ենք:
Չեմ թվարկում բոլոր իմ հավանածները, ընդամենը մի այլ կարգի առանձնացողները:

Հա, չունենք նենց շինություն, որը սաղ աշխարհը ճանաչի ու անունը տաս, իմանա, ինչի մասին ա խոսքը: Հետո ինչ:

Քարահունջի պոչից ա պետք բռնել, ապեր, Արիացին թե Լեռնեցին ճիշտ էին ասում ...

Չուկիտո, ասածս էլ հենց էտ ա. լոկալ նշանակություն: Մենք մեզանով, ասենք մի հազար տարում, մի երկու բան ենք սարքել, հիմա էլ ուրախանում ենք: Բա, այ դրա մայրիգը, էտ էլ չանեի՞նք

Բիրյոմ Նոռավանք, ապիեռ, ի՞նչն ա դրա հրաշք, բացի դիրքից: Երկու հատ միջակ շինություն ա, մեջը լիքը գերեզմանաքար: Ըստ էության ճարտարապետական ոչ մի կիսատաղանդավորին մոտիկ բան մեջը չկա: Մեզ դուր ա գալիս, քանի որ մերն ա: Բայց մի հատ լրջով խորացի մեջը, տես, որ ասենք էտ շինությանը հանդիպեիր Զիմբաբվեում, մի քանի այլ համանման շինությունների կողքին, վրեն ուշադրություն կդարձնեի՞ր:

[Chuk]

Քարահունջի պոչից ա պետք բռնել, ապեր, Արիացին թե Լեռնեցին ճիշտ էին ասում ...

Չուկիտո, ասածս էլ հենց էտ ա. լոկալ նշանակություն: Մենք մեզանով, ասենք մի հազար տարում, մի երկու բան ենք սարքել, հիմա էլ ուրախանում ենք: Բա, այ դրա մայրիգը, էտ էլ չանեի՞նք

Բիրյոմ Նոռավանք, ապիեռ, ի՞նչն ա դրա հրաշք, բացի դիրքից: Երկու հատ միջակ շինություն ա, մեջը լիքը գերեզմանաքար: Ըստ էության ճարտարապետական ոչ մի կիսատաղանդավորին մոտիկ բան մեջը չկա: Մեզ դուր ա գալիս, քանի որ մերն ա: Բայց մի հատ լրջով խորացի մեջը, տես, որ ասենք էտ շինությանը հանդիպեիր Զիմբաբվեում, մի քանի այլ համանման շինությունների կողքին, վրեն ուշադրություն կդարձնեի՞ր:

Զիմբաբվեում չեմ եղել, կարող ա և չհավանեի, կախված նրանից, թե ինչքանով համահունչ կլիներ միջավայրին: Բայց ամենայն հավանականությամբ կհավանեի:
Չէ, Գնել ջան, իրա դիրքը չի իրա միակ արժեքը: Իրա շինության գեղեցկությունն ա արժեքը, ամրությունն ա արժեքը, իրա ներսում տիրող հանգստությունն ա արժեքը, հարմարավետությունն ա արժեքը: Ու լիքը ուրիշ բաներ:
Գնել ջան, կրկնվեմ, մենակ ես ու դու (նկատի ունեմ հայերս) չենք, որ գնահատում ենք նույն Նորավանքը: Իրա մասին մասնագիտական ֆոնում էլ (աշխարհի մակարդակով) չափազանց բարձր կարծիք կա:

[Տրիբուն]

Զիմբաբվեում չեմ եղել, կարող ա և չհավանեի, կախված նրանից, թե ինչքանով համահունչ կլիներ միջավայրին: Բայց ամենայն հավանականությամբ կհավանեի:
Չէ, Գնել ջան, իրա դիրքը չի իրա միակ արժեքը: Իրա շինության գեղեցկությունն ա արժեքը, ամրությունն ա արժեքը, իրա ներսում տիրող հանգստությունն ա արժեքը, հարմարավետությունն ա արժեքը: Ու լիքը ուրիշ բաներ:
Գնել ջան, կրկնվեմ, մենակ ես ու դու (նկատի ունեմ հայերս) չենք, որ գնահատում ենք նույն Նորավանքը: Իրա մասին մասնագիտական ֆոնում էլ (աշխարհի մակարդակով) չափազանց բարձր կարծիք կա:

Ապեր, սաղ աշխարհն ա անտաղանդ: Կամ էլ ուզում են մեզ հույս տան, որ մի բան էլ մենք ունենք տաղանդավոր:

Նորավանքն էնքան եմ սիրում, որ մի տաս անգամ մինիմում գնացել եմ Բայց, ապեր, էլի, մի հատ սթափ նայի, օբյեկտիվորեն: Կառուցվել ա 700-800 տարի առաջ, այսինքն վերջերս էլի Լրիվ լուրջ, էտ համարյա վերջերս ա: Որպես շինություն, ըստ էության, ոչ մի նշանակալի բան մեջը չկա:

P.S. Չուկիտո, կատակ եմ անում իհարկե, ամեն ինչ էտքան էլ վատ չի: Բայց, երբ երկրիդ ու ժողովրդիդ վերջին լիքը տարիների զարգացումները գնում են լրիվ սխալ ճանապարհով, սկսում ես ինքդ քեզ հարցեր տալ՝ կապված քո ֆունդամենտալ արժեքային համակարգի հետ: Ապեր, լուրջ ժողովուրդը չի կարա օբյեկտիվորեն սենց քաքի մեջ լինի: Քաքի մեջ մենակ քաքոտներն են, ջոգու՞մ ես:

[Chuk]

P.S. Չուկիտո, կատակ եմ անում իհարկե, ամեն ինչ էտքան էլ վատ չի: Բայց, երբ երկրիդ ու ժողովրդիդ վերջին լիքը տարիների զարգացումները գնում են լրիվ սխալ ճանապարհով, սկսում ես ինքդ քեզ հարցեր տալ՝ կապված քո ֆունդամենտալ արժեքային համակարգի հետ: Ապեր, լուրջ ժողովուրդը չի կարա օբյեկտիվորեն սենց քաքի մեջ լինի: Քաքի մեջ մենակ քաքոտներն են, ջոգու՞մ ես:

Գիտեի, որ չէիր կարող լուրջ տենց մտածել, մանավանդ եթե չեմ սխալվում, հենց քո նկարած Նորավանքի նկարներից հպարտորեն դրել էիր

Հա, գնել, գյադաների ժամանակն ա, ու այո, ի թիվս մյուս խնդիրների նաև ստեղծագործական ճգնաժամ կա, որոշակիորեն, բայց շարունակում ենք ունենալ տաղանդավոր մարդիկ, էդ թվում ճարտարապետներ: Հենա, մեկին, ճիշտ ա արտագաղթած մեկին, երեկ արգելափակել եմ

[Chuk]

Մի հատ էլ «գեղարվեստական» ու «սենտիմենտալ» արձագանք՝ ախպորս նկարով.

Երբ որ մութը (կարդա՝ սև օրերը) վրա ա հասնում, մեկ ա, լուսավոր կետեր մնում են.

[Վիշապ]

Մենք մեզ տաղանդավոր ենք համարում, քանի դեռ խաբար չենք մյուս ազգերից։ Ես շատ աշխարհ չեմ տեսել, բայց հիշում եմ, որ առաջին անգամ Սան Ֆրանցիսկոն տեսա, մանթո մեռնում էի, մտածում էի բան մենք յանի ինչների՞ս վրա ենք էսքան հպարտ (Երևա՜ն, Երևա՜ն)...
Երևանը նախկինում էդքան վատը չէր, երբ դեռ մայթերի վրա անասուն խանութներ չէինք սարքել, շենքերի կտուրների վրա հարկեր չէինք ավելացրել, շենքերը առաջ չէինք բրդել, գեղարվեստական տեսակետից իրար հետ ոչ մի կապ չունեցող նոր շենքեր չէինք ճղտել հին շենքերի արանքում, Հյուսիսային պողոտա կոչված ցեմենտ–բետոն–գերեզմանոցը չկար, տոնավաճառներն էլ քաղաքից դուրս էին կազմակերպվում։ Հիմա Երևանը թյուրիմացություն ա որպես քաղաք ու քաղաքապետարանի կողմից դես ու դեն տնկած ծաղիկները չեն փրկում քաղաքը տձև, խցկված ու անհամապատասխան բետոնային տեսարաններից ու ճարտարապետության հետ կապ չունեցող տարբեր խանութներից` լինի կոշիկ, էլեկտրոնիկա, տռուսիկ–լիֆչիկ... Ու ամեն տարի գլխատված ծառերը առանձակի են ընդգծում ողջ գորշությունը, գոնե քաղաքապետարանը ֆայմ ունենա ու թարկի ծառերն այլանդակելը ու նոր ծառեր տնկի որտեղ հնարավոր է։

[Chuk]

Մենք մեզ տաղանդավոր ենք համարում, քանի դեռ խաբար չենք մյուս ազգերից։ Ես շատ աշխարհ չեմ տեսել, բայց հիշում եմ, որ առաջին անգամ Սան Ֆրանցիսկոն տեսա, մանթո մեռնում էի, մտածում էի բան մենք յանի ինչների՞ս վրա ենք էսքան հպարտ (Երևա՜ն, Երևա՜ն)...
Երևանը նախկինում էդքան վատը չէր, երբ դեռ մայթերի վրա անասուն խանութներ չէինք սարքել, շենքերի կտուրների վրա հարկեր չէինք ավելացրել, շենքերը առաջ չէինք բրդել, գեղարվեստական տեսակետից իրար հետ ոչ մի կապ չունեցող նոր շենքեր չէինք ճղտել հին շենքերի արանքում, Հյուսիսային պողոտա կոչված ցեմենտ–բետոն–գերեզմանոցը չկար, տոնավաճառներն էլ քաղաքից դուրս էին կազմակերպվում։ Հիմա Երևանը թյուրիմացություն ա որպես քաղաք ու քաղաքապետարանի կողմից դես ու դեն տնկած ծաղիկները չեն փրկում քաղաքը տձև, խցկված ու անհամապատասխան բետոնային տեսարաններից ու ճարտարապետության հետ կապ չունեցող տարբեր խանութներից` լինի կոշիկ, էլեկտրոնիկա, տռուսիկ–լիֆչիկ... Ու ամեն տարի գլխատված ծառերը առանձակի են ընդգծում ողջ գորշությունը, գոնե քաղաքապետարանը ֆայմ ունենա ու թարկի ծառերն այլանդակելը ու նոր ծառեր տնկի որտեղ հնարավոր է։

Փաստորեն եթե գյադաների ժամանակրջան ենք ընկել ու ինչ-որ խումբ չկայացածներ քաղաքդ աղճատում են, դու այլևս տաղանդավո՞ր չես:
Ու ընդհանրապես ի՞ն չ ա նշանակում «տաղանդավոր ազգ»: Չկա տենց հասկացություն իմ կարծիքով:
Ուրիշ հարց, որ մեր ազգը լիքը տաղանդներ ա ծնել: Լիքը անտաղանդների հետ միասին:

Ի՞նչ ա նշանակում համեմատել ուրիշ քաղաքների հետ ու ըստ դրա որոշել, «տաղանդավոր ենք, թե չէ»: Հիմա եթե ես շատ լավ նկար նկարեմ, բայց Պիկասոյի նկարների հետ համեմատ ինքը էդքան երևացող չլինի, ուրեմն ես անտաղա՞նդ եմ:

Էդ բացարձակ սխալ ու «կոմպլեքսավորված» մոտեցում ա (Վիշապ ջան, քեզ չի որ կոմպլեքսավորված եմ ասում, գլոբալ երևույթի մասին եմ խոսում):

[Mephistopheles]

Փաստորեն եթե գյադաների ժամանակրջան ենք ընկել ու ինչ-որ խումբ չկայացածներ քաղաքդ աղճատում են, դու այլևս տաղանդավո՞ր չես:
Ու ընդհանրապես ի՞ն չ ա նշանակում «տաղանդավոր ազգ»: Չկա տենց հասկացություն իմ կարծիքով:
Ուրիշ հարց, որ մեր ազգը լիքը տաղանդներ ա ծնել: Լիքը անտաղանդների հետ միասին:

Ի՞նչ ա նշանակում համեմատել ուրիշ քաղաքների հետ ու ըստ դրա որոշել, «տաղանդավոր ենք, թե չէ»: Հիմա եթե ես շատ լավ նկար նկարեմ, բայց Պիկասոյի նկարների հետ համեմատ ինքը էդքան երևացող չլինի, ուրեմն ես անտաղա՞նդ եմ:

Էդ բացարձակ սխալ ու «կոմպլեքսավորված» մոտեցում ա (Վիշապ ջան, քեզ չի որ կոմպլեքսավորված եմ ասում, գլոբալ երևույթի մասին եմ խոսում):

Չուկ ապեր… աշխարհում բոլոր ազգերն էլ տաղանդներ ծնում են, բայց տաղանդավոր ա էն ազգը որը կարողանում ա ստեղծել էնպիսի միջավայր որ իր ծնած և դեռ ուրիշների ծնած տախանդները դրսևորվեն… սա ա տաղանդավոր ժողովուրդը…

մեր տաղանդավոր ժողովուրդն էսօր նշում ա խարաբաղի ազատագրումն ու հայաստանի անկախությունն ու մի բերան, մի fucking բերան էդ ժամանակվա նախագահի անունը չի տալիս… էս ա մեր տաղանդը…

երբ որ քաղաքի մերը լացացնում են, դա երբեք չի ուղղվելու, չկա տենց բան… հյուսիսային պողոտան չի քանդվելու, մնալու ա ու մենք դրան սովորելու ենք, որտև քանդելն էլ ա մի սխալ լինլու…

[Chuk]

Չուկ ապեր… աշխարհում բոլոր ազգերն էլ տաղանդներ ծնում են, բայց տաղանդավոր ա էն ազգը որը կարողանում ա ստեղծել էնպիսի միջավայր որ իր ծնած և դեռ ուրիշների ծնած տախանդները դրսևորվեն… սա ա տաղանդավոր ժողովուրդը…

մեր տաղանդավոր ժողովուրդն էսօր նշում ա խարաբաղի ազատագրումն ու հայաստանի անկախությունն ու մի բերան, մի fucking բերան էդ ժամանակվա նախագահի անունը չի տալիս… էս ա մեր տաղանդը…

երբ որ քաղաքի մերը լացացնում են, դա երբեք չի ուղղվելու, չկա տենց բան… հյուսիսային պողոտան չի քանդվելու, մնալու ա ու մենք դրան սովորելու ենք, որտև քանդելն էլ ա մի սխալ լինլու…

Մեֆ ջան, ինչ-որ տեղ ճիշտ ես ասում, բայց բռնում ես կտրում ես ժամանակի փոքր տիրույթ ես վերցնում ու ըստ դրա եզրակացություն անում, ինչը կոպիտ սխալ ա:
Էս ազգը պատմության ընթացքում հա էլ ստեղծել ա դրսևորվելու միջավայրեր:

Ու էլի ա ստեղծելու:

ինչ վերաբերվում ա Երևանին, հա, ես էլ չեմ պատկերացնում, որ հնարավոր լինի դզել: Բայց ինչ-որ լավ տեսքի բերել մեկ ա, դեռ կարելի ա:

[Mephistopheles]

Մեֆ ջան, ինչ-որ տեղ ճիշտ ես ասում, բայց բռնում ես կտրում ես ժամանակի փոքր տիրույթ ես վերցնում ու ըստ դրա եզրակացություն անում, ինչը կոպիտ սխալ ա:
Էս ազգը պատմության ընթացքում հա էլ ստեղծել ա դրսևորվելու միջավայրեր:

Ու էլի ա ստեղծելու:

ինչ վերաբերվում ա Երևանին, հա, ես էլ չեմ պատկերացնում, որ հնարավոր լինի դզել: Բայց ինչ-որ լավ տեսքի բերել մեկ ա, դեռ կարելի ա:

Չուկ ջան, եթե ամբողջ պատմության կտրվածքով նայենք էլի հուսադրող չի… սկսած քրիստոնեության ընդունումից… հիշի քրիստոնեությունը ոնց ենք ընդունել, տառացիորեն ոչնչացնելով ամեն ինչ…

նայի հայաստանի ճարտարապետության պատմությանը… քաղաքներն ու քաղաքաշինությունն ա խոսում մշակույթի միջավայրի մասին, իսկ առանձին կառույցները, որքան էլ որ հանճարեղ լինեն, միևնույնն ա չեն խոսում միջավայրի ու մշակույթի մասին… քաղաքը դա հասարակության, կոլեկտիվ գոյատևման ու կարգավորված գոյակցության նշան ա, մինչդեռ առանձին կառույցները դրանք համայնքի, կամ անհատականության նախաձեռնություն ա…

սովետի ժամանակ մենք հնարավորություն ունեցանք ստեղծելու քաղաք, բայց սովետից հետո տենդենց կա որ էդ "քաղաք"-ը փլուզվում ա արտագաղթը, Գյումրու մեռնող քաղաք լինելը… սրանք նշաններ են որ մենք կարող ա վերադառնանք մեր հին խասյաթին… քաքենք քաղաքի մեջ, ու ուժ տանք անհատական կառույցներին, վկա եկեղեցիների անաստված շինարարությունը…

մենք կոլեկտիվ, որպես հասարակություն մեր առաջնահերթությունները չգիտենք… սա մարդկանց մի խմբին չի վերաբերվում… վկա տրանսպորտի գնի կռիվն ու մեր մնացած պրոբլեմները…

մինչև մենք մեր մասին ճշմարտությունը չիմանանք ու բարձրաձայն չասենք, ոչինչ չի փոխվելու… անպայման չի փնովենք կամ գովենք ինքներս մեզ… ուղղակի օբյեկտիվորեն՝ "գիտականորեն" ասել ճշմարտությունը…

[Վիշապ]

Փաստորեն եթե գյադաների ժամանակրջան ենք ընկել ու ինչ-որ խումբ չկայացածներ քաղաքդ աղճատում են, դու այլևս տաղանդավո՞ր չես:
Ու ընդհանրապես ի՞ն չ ա նշանակում «տաղանդավոր ազգ»: Չկա տենց հասկացություն իմ կարծիքով:
Ուրիշ հարց, որ մեր ազգը լիքը տաղանդներ ա ծնել: Լիքը անտաղանդների հետ միասին:

Ի՞նչ ա նշանակում համեմատել ուրիշ քաղաքների հետ ու ըստ դրա որոշել, «տաղանդավոր ենք, թե չէ»: Հիմա եթե ես շատ լավ նկար նկարեմ, բայց Պիկասոյի նկարների հետ համեմատ ինքը էդքան երևացող չլինի, ուրեմն ես անտաղա՞նդ եմ:

Էդ բացարձակ սխալ ու «կոմպլեքսավորված» մոտեցում ա (Վիշապ ջան, քեզ չի որ կոմպլեքսավորված եմ ասում, գլոբալ երևույթի մասին եմ խոսում):

Չուկ ջան, մի խումբ չէ։ Մի ամբողջ ազգ։ Իմ արև։ Ես ծնվել մեծացել եմ մի ավանում, որը ասում էին, որ իբր նախագծված է գերմանացիների կողմից, որոնց գերի էին վերցրել հայրենական պատերազմի ժամանակ։ Չգիտեմ ինչքանով է ճիշտ, բայց որ մեր տները նման չէին հայկական ավանդական տներին, դա փաստ է` ահռելի երկփեղկ լուսամուտներ, բազալտե հենարաններ, փայտե հսկա պատշգամբ` փայտե ձևավոր սյուներով ու բազրիքներով, հողամասը ցանկապատված էր փայտե ցածր ցանկապատով, ոնց որ հիմա կտեսնես շատ եվրոպական կամ ամերիկյան գյուղերում։ Փողոցի երկու եզրերին նախ տնկված էին բարդիներ, իսկ մայթերը անցնում էին բարդիների ու տների ցանկապատների արանքով։ Ու կարծես դրախտ լիներ, էնքան սիրուն էր։ Երբ որ եկան բարդակ տարիները, երբ ով ինչ ուզում անում էր, ապա մեր ժողովուրդը նախ կտրեց ողջ ծառերը որպեսզի տաքանա մութ ու ցուրտ տարիներին, հետո էլ երբ վիճակը բարելավվեց, նոր ծառեր այլևս չտնկվեցին, այլ մերոնք մանրից գրավեցին դիմացի տարածքները ու փայտե ցանկապատները փոխարինվեցին բարձր բետոնե պարիսպներով, պայտե պատշգամբների հետքն իսկ չմնաց, ու ներսից էլ տները մեծացրեցին ու դարձրեցին բետոնած պատերով ու եվրոլուսամուտներով ներդաշկանության հետ ոչ մի կապ չունեցող ինչ–որ տձև շինություններ, ու նախկին գեղեցկությունից ոչ մի հետք չմնաց։ Նույնը կատարվեց Երևան քաղաքում, այսինքն ով ոնց ուզեցավ այլանդակեց իր իսկ սեփական տունը կամ բնակարանը։
Հիմա դու ասում ես մի խումբ գյադանե՞ր... Ապեր, ո՞նց կարող են մի խումբ գյադաներ, առանց ժողովրդի աջակցությունը ստանալու այլանդակել մի ողջ երկիր... այլանդակողը մեր ժողովուրդն է։ Քեզ թվում է գերմանացիներին որ ազատություն տաս, ապա իրենց տները նույն կերպ կայլանդակե՞ն... ես կասկածում եմ։

Ես կոմպլեքսներ ունեմ, դու ճիշտ ես ասում... որովհետև կարծում եմ մենք որպես ժողովուրդ ունենք լիքը թերություններ, ու դատարկ հպարտություն, որը ոչ մի բանով չի հիմնավորվում։ Ու այս միտքը ինձ ստիպում է անհարմար զգալ։ Սա նման չի այն կոմպլեքսին, որը ասենք կարող է առաջանալ պզուկոտ դեմքի պատճառով, սա ավելի շուտ նման է այն կոմպլեքսին, որ ասենք գիտակցում ես սեփական հիմարությունը… Հետույքային ա Չուկ։

[Chuk]

Չուկ ջան, եթե ամբողջ պատմության կտրվածքով նայենք էլի հուսադրող չի… սկսած քրիստոնեության ընդունումից… հիշի քրիստոնեությունը ոնց ենք ընդունել, տառացիորեն ոչնչացնելով ամեն ինչ…

նայի հայաստանի ճարտարապետության պատմությանը… քաղաքներն ու քաղաքաշինությունն ա խոսում մշակույթի միջավայրի մասին, իսկ առանձին կառույցները, որքան էլ որ հանճարեղ լինեն, միևնույնն ա չեն խոսում միջավայրի ու մշակույթի մասին… քաղաքը դա հասարակության, կոլեկտիվ գոյատևման ու կարգավորված գոյակցության նշան ա, մինչդեռ առանձին կառույցները դրանք համայնքի, կամ անհատականության նախաձեռնություն ա…

սովետի ժամանակ մենք հնարավորություն ունեցանք ստեղծելու քաղաք, բայց սովետից հետո տենդենց կա որ էդ "քաղաք"-ը փլուզվում ա արտագաղթը, Գյումրու մեռնող քաղաք լինելը… սրանք նշաններ են որ մենք կարող ա վերադառնանք մեր հին խասյաթին… քաքենք քաղաքի մեջ, ու ուժ տանք անհատական կառույցներին, վկա եկեղեցիների անաստված շինարարությունը…

մենք կոլեկտիվ, որպես հասարակություն մեր առաջնահերթությունները չգիտենք… սա մարդկանց մի խմբին չի վերաբերվում… վկա տրանսպորտի գնի կռիվն ու մեր մնացած պրոբլեմները…

մինչև մենք մեր մասին ճշմարտությունը չիմանանք ու բարձրաձայն չասենք, ոչինչ չի փոխվելու… անպայման չի փնովենք կամ գովենք ինքներս մեզ… ուղղակի օբյեկտիվորեն՝ "գիտականորեն" ասել ճշմարտությունը…

Մեֆ, սա արդեն լրիվ ուրիշ խոսակցություն ա, որը բացարձակապես կապ չունի «տաղանդավոր» հասկացության հետ:

Հարցերիցդ ամեն մեկը առանձին քննարկման թեմա ա: Օրինակ «սովետի ժամանակ մենք հնարավորություն ունեցանք ստեղծելու քաղաք»-ը բավական վիճելի թեզ ա հենց մեր քննարկման համատեքստում, որտև Սովետի ժամանակ ստեղծագործական ազատությունը խիստ սահմանափակ էր ու սարքվում էին մի քանի տեսակի շենքեր, նույնատիպ թաղեր, որոնց մեծ մասը գեղագիտական իմաստով թափելու ապրանք էին: Ու վերադառնալով մեր քննարկմանը, որը շեղված ա թեմայի բուն քննարկումից, պետք ա ասեմ, որ դա հեչ կապ չուներ մեր ազգի տաղանդավոր լինել-չլինելու (այսինքն տաղանդավոր անհատներ ունենալ-չունենալու) հետ, որովհետև պարտադրված էր վերևից ու ընդամենը մեր թափը, ուժը չէր հերիքի դրանից դուրս գալու:

Հետսովետական շրջանում, այո, եղան վատ տենդենցներ: Բայց երբ խոսում ենք ասենք Գյումրու մեռնող քաղաք լինելու մասին, կարևոր հանգամանքներին պետք ա ուշադրություն դարձնենք, օրինակ էն, որ երկրաշարժից հիմնահատակ ավերվեց: Բայց դե ինչքան էլ ավերվեց, մեկ ա, հին քաղաքից էլի բան մնացել ա, որն ի դեպ, կենդանի վկայություն ա, որ ունեցել ենք տաղանդներ, որտև Գյումրին արտակարգ սիրուն քաղաք էր, արտակարգ սիրուն ճարտարապետությամբ:

Մեֆ մենք հիմա պայքարի մեջ ենք: Երկիրդ տիրացել են քաղքենիները, որոնք ամեն ինչ ավերում են: Դա մեր տաղանդի ու մեր միջավայր ստեղծելու ունակության մասին չի խոսում: Այլ մեր՝ էս պահին համախմված չլինելու ու միասնական զարկ տալ չկարողանալու: Սրա համար պայքարել ա պետք, ոչ թե կանգնել ու բայղուշություն անել, ու ասել, որ մենք տաղանդավոր չենք եղել, որ մենք արժանի ենք սրան ու ուրիշ նման լացկան, կոմպլեքսավորված բաներ:

[Chuk]

Ես կոմպլեքսներ ունեմ, դու ճիշտ ես ասում... որովհետև կարծում եմ մենք որպես ժողովուրդ ունենք լիքը թերություններ, ու դատարկ հպարտություն, որը ոչ մի բանով չի հիմնավորվում։ Ու այս միտքը ինձ ստիպում է անհարմար զգալ։ Սա նման չի այն կոմպլեքսին, որը ասենք կարող է առաջանալ պզուկոտ դեմքի պատճառով, սա ավելի շուտ նման է այն կոմպլեքսին, որ ասենք գիտակցում ես սեփական հիմարությունը… Հետույքային ա Չուկ։

Վիշապ ջան, ես էլ եմ կարծում, որ մենք լիքը թերություններ ունենք: Ու որ ունենք մի խավ, որն ունի դատարկ հպարտություն, որտև մեզ ամենա-ամենա ա պատկերացնում: Բայց իմ համար դրանք երկու ծայրահեղություններ են, որոնցից ոչ մեկն էլ ճշմարտության հետ եզր չունի, ոչ էն, որ մենք ամենա-ամենան ենք, ոչ էլ են, որ մենք էնքա՜ն վատն ենք, ճշմարտության հատիկ չունեն իրենց մեջ:

Սովորական ժողովուրդ ենք:
Իսկ մնացածը կառավարման մոդելից ա գալիս:


հ.գ. այո, ես կարծում եմ, որ գերմանացիներն էլ կկտրեին ծառերը, եթե երեխեքին տաքացնելու խնդիր ունենային ու այլ տարբերակ չլիներ, այո՛, ես կարծում եմ, որ գերմանացիներն էլ իրենց տները կմեծացնեին, շան տեղ չդնելով գեղագիտությանը, եթե էդ հնարավորություն ունենային ու իրենց տունը փոքր լիներ, ու այո՛, գերմանացիները մեզնից էդ առումով առավել չեն, ինչպես և մենք իրանցից կամ որևէ ուրիշ ազգից:

[Տրիբուն]

Մեֆ մենք հիմա պայքարի մեջ ենք: Երկիրդ տիրացել են քաղքենիները, որոնք ամեն ինչ ավերում են: Դա մեր տաղանդի ու մեր միջավայր ստեղծելու ունակության մասին չի խոսում: Այլ մեր՝ էս պահին համախմված չլինելու ու միասնական զարկ տալ չկարողանալու: Սրա համար պայքարել ա պետք, ոչ թե կանգնել ու բայղուշություն անել, ու ասել, որ մենք տաղանդավոր չենք եղել, որ մենք արժանի ենք սրան ու ուրիշ նման լացկան, կոմպլեքսավորված բաներ:

Մենք հիմա պայքարի մեջ չենք, ու աչքիս երբեք չենք էլ եղել: Երկրին տիրացել են քաղքենիները ու մենք ամեն կերպ աջակցել ենք դրան, քանի որ ինքներս էլ քաղքենի ենք: Երկիրը քաղքենիներից չի կարում ազատվի, քանի որ մենք ինքներս քաղքենի ենք ու ընդհանուր առմամբ մեզ դզում ա, որ երկրի տերերը մեր նման քաղքենիներ են: Երկու օրինակ, ալամ սոված Հայաստանին փիս դզել ա Աբովյանին նորակառույց եկեղեցին ու Փարավոն ժամանցային համալիրը Որ խորանում ես երկուսն էլ բացարձակ անճաշակության, քաղքենիության ու գեղցիության մարնավորում են: Բայց որ հիմա Հայաստանում հարցում անցկացնենք համոզված եմ, որ 90%-ին դզում են էտ շինությունները: Հարուստները անհամբեր սպասում են, թե իրանց մոտիկներից ով պիտի ընդեղեք հարսնիք, կնունք, ծնունդ անի, որ հայտնվեն ընդեղ, նկարվեն-մկարվեն: Աղքատներն էլ նույն ձևի էրնեք են տալիս հարուստներին, որ իրանք կարան ընդեղ ծնունդ կնունք անեն, իրանք չեն կարա, ու որ ձեռները մի կապեկ փող ընգնի, քիթս կտրեմ, վազելով գնալու են ընդեղ: Ասածս ինչ ա, ազգը մեծով-փոքրով, հարուս-աղքատով, քաղքենի ա, անճաշակ, գեղցի ա: Ու վախենամ հա էլ էտ ենք եղել, ուղղակի մեզ հույս ենք տալիս, որ տենց չենք եղել, քանի որ Հայաստանով մեկ, ստեղ-ընդեղ ընկած երկու-իրեք հատ շինություն ենք ունեցել: