Ֆենթզի

[Rhayader]

Фэнтези — расширение
Жанр развивался лавинообразно, ставя очередные километровые столбы, и Зал Славы быстро заполнялся портретами авторов.
В 1961 году возникают саги «Эльрик» и «Лунный сокол» Майкла Муркока. В 1963 году — первый «Колдовской Мир» Андре Нортон. Возобновляется «Фафхрд и Серый Мышелов» Фрица Лейбера. Наконец, в 1968 году с великим гулом выходит «Маг Земноморья» Урсулы Ле Гуин и одновременно «Последний Единорог» Питера С. Бигля — два произведения абсолютно культового характера. Нахлынула волна семидесятых годов — появляются и побивают все рекорды по продаже книги Стивена Кинга. Правда, в них больше ужасов, чем фэнтези, но это практически первый случай, когда писатель из «гетто» вытеснил «мэйнстримовцев» (Mainstream (англ.) — основное направление, главная нить в жанре) из всех возможных списков бестселлеров. Вскоре после него появляются «Хроники Томаса Обетованного, неверующего» Стивена Р. Дональдсона, «Амбер» Р. Желязны, «Ксант» Пирса Энтони, «Дерини» Кэтрин Куртц, «Могила рождения» Танит Ли, «Туманы Авалона» Мэрион Зиммер Брэдли, «Бельгариад» Дэвида Эддингса. И так далее… Конъюнктура не ослабевает.
Как уже сказано — безумие, культ, продажа, побивающая все рекорды, гигантская популярность и гигантская прибыль. И как всегда — сморщенные носы критиков. Популярно, читабельно, любимо, хорошо продается — а посему… ничего не стоит. Чепуховина. Какая-то там фэнтези! Никто не слушал Толкина, когда старый улыбающийся хоббит спокойно объяснял, что свое «Средиземье» он творил не как убежище для дезертиров из трудолюбивой армии реальной действительности, а совсем наоборот, хотел раскрыть двери узилища, заполненного несчастными смертниками повседневности. «Фантазирование, — говорил старый Дж. Р. Р., — естественная тенденция в психическом развитии человека. Фантазирование не оскорбляет благоразумия и не мешает ему, не затмевает правды и не притупляет стремления к познанию. Совсем наоборот — чем живее и проницательнее ум, тем прекраснее фантазии, которые он в состоянии создавать».
Хотелось бы сказать — верно. Добавив — и наоборот. Потому что, когда начался бизнес, фантазировать принялись различные, очень различные умы. Но об этом позже. Сначала подумаем над тем, что же такое эта знаменитая фэнтези.

Թարգմանություն.

Ֆենտեզի. ընդլայնում
Ժանրը ձնահոսքի պես էր զարգանում՝ հերթական կիլոմետրանոց նշանասյուները կանգնեցնելով, ու Փառքի Սրահն արագ լցվում էր հեղինակների դիմանկարներով:
1961 թվականին լույս տեսան Մայքլ Մուրկոկի «Էլրիկ» ու «Լուսնային Բազե» ասքերը: 1963-ին՝ Անդրե Նորտոնի առաջին «Կախարդական Աշխարհը»: Վերսկսվեց Ֆրից Լեյբերի «Ֆաֆհրն ու Մոխրագույն Մկնորսը»: Վերջապես, 1968 թվականին մեծ աղմուկով թողարկվում են Ուրսուլա Լե Գյուինի «Երկրածովի Կախարդն» ու Պիտեր Ս. Բիգլի «Վերջին Միաեղջյուրը»՝ բացարձակապես պաշտանմունքային մակարդակի գրքեր: Ալիքի պես վրա տվեցին յոթանասունականները՝ հայտնվում են ու վաճառքի բոլոր ռեկորդներն են խփում Սթիվեն Քինգի գրքերը: Իհարկե, նրանց մեջ ավելի շատ սարսափ է, քան ֆենտեզի, բայց դա գրեթե առաջին դեպքն է, երբ «գետտոյից» դուրս եկած գրողը բեսթսելլերների բոլոր հնարավոր ցուցակներից դուրս է մղում «մեյնսթրիմցիներին»: Շուտով նրան հետևեց Սթիվեն Ռ. Դոնալդսոնի «Թոմաս Նվիրյալ Անհատատի Քրոնիկները», Ռ. Ժելյազնու «Ամբերը», Պիրս Էնտոնիի «Քսանթը», Քեթրին Կուրտցի «Դերինին», Տանիթ Լիի «Ծննդյան Գերեզմանը», Մերիոն Զիմմեր Բրեդլիի «Ավալոնի Մշուշները», Դևիդ Էդդինգսի «Բելգարիադը»: Եվ այդպես շարունակ... Կապակցումը չի թուլանում:
Ինչպես արդեն ասվել է՝ խելագարություն, կուլտ, վաճառք, որը խփում է բոլոր ռեկորդները, հսկայական մասսայականություն ու հսկայական եկամուտ: Ու, ինչպես միշտ, քննադատների կնճռոտած քթերը: Մասսայական է, դյուրընթերցելի է, սիրված է, լավ է վաճառվում, այսպիսով՝ արժեք չունի: Ապուշություն: Ինչ-որ ֆենտեզի: Ոչ ոք չէր լսում Տոլկիենին, երբ ծեր, ժպտադեմ Հոբբիթը հանգիստ բացատրում էր, որ իր «Միջերկիրը» ստեղծել է ոչ թե որպես իրականության աշխատասեր բանակից դասալիքների ապաստարան, այլ, ընդհակառակը, փորձել է բացել առօրեականության խեղճ մահապարտներով լի բանտի դռները: «Երևակայելը»,- ասում էր ծեր Ջ. Ռ. Ռ.-ն,- բնական հակում է մարդու հոգեբանական զարգացման մեջ: Երևակայությունը չի խաթարում սթափ մտածելու ունակությունն ու չի խանգարում նրան, չի խավարեցնում ճշմարտությունն ու չի բթացնում ճանաչելու մղումները: Ընդհակառակը՝ ինչքան ավելի կենդանի ու թափանցող է միտքը, այնքան ավելի գեղեցիկ են ֆանտազիաները, որոնք այն ունակ է ստեղծել»:
Կուզեի ասել՝ ճիշտ է: Ավելացնելով՝ հակառակը նույնպես: Քանի որ, երբ սկսեց բիզնեսը, երևակայել սկսեցին տարբեր, շատ տարբեր մտքեր: Բայց այդ մասին՝ հետո: Սկզբում մտածենք այն մասին, թե ինչ է այդ հանրահայտ ֆենտեզին:

(շարունակելի)

[Chuk]

Երբ ետ նայեցին, իհարկե, տեսան Լյուիս Քերոլի «Ալիսան...», նույնիսկ 1900 թվականին Ֆրենկ Բաումի գրած «Օզ Երկրի Կախարդին»: Բայց եթե այդ մակարդակի լայնացնենք չափանիշներն, ապա ու՞ր է «Պիտեր Պենի» ու «Վիննի Թուխի» տեղը: Չէ՞ որ դա էլ է ֆանտազիա, ֆենտեզի: Դրա համար էլ թափով ծեփեցին տերմին՝ հասուն ֆանտաստիկա, ֆանտաստիկա մեծերի համար: Ով գիտի, որ Վիննի Թուխի ճանապարհը փակեն ֆանտաստիկ բեսթսելլերների ցուցակ:

Շնորհակալ եմ: Այ էս էր հարցիս պատասխանը
Ես էլ կպած ուզում էի պապիս գիրքը հեքիաթ-վիպակից վերանվանել ֆենթզիի, էն էլ չկպավ

[Rhayader]

Определения в карете из тыквы
Еще Лем писал, скажет вам любой правоверный фэн, что фэнтези — это сказка, лишенная оптимизма детерминированной судьбы, это повествование, в котором детерминизм судьбы подпорчен стохастикой случайностей.
Хо-хо! Звучит мудро, аж зубы болят, а ведь это еще не конец. Продолжая штудировать классика, мы узнаем, что фэнтези, с одной стороны, принципиально отличается от сказки, ибо фэнтези есть игра с ненулевой суммой, а вот с другой стороны, совершенно от сказки не отличается, ибо она не поддается проверке в плане событийной осуществимости (она «антиверистична»). Зубы болят все невыносимее, но что делать, лемовская «Фантастика и футурология» была рассчитана не на таких, как я, простачков, которым разжуй и положи в рот, да еще и подтверди это тривиальным примером. Скажем, вот так: сказка и фэнтези тождественны, ибо непроверяемы. И в сказке, и в фэнтези Золушка, к примеру, едет на бал в тыкве, запряженной мышами, а трудно придумать что-либо более непроверяемое. Детерминизм событий, пресловутый «гомеостат» сказки требует того, чтобы дающий бал принц ощутил при виде Золушки удар, приступ неожиданной любви, граничащей с умопомрачением, а «игра с нулевой суммой» требует, чтобы они поженились и жили долго и счастливо, предварительно покарав злую мачеху и не менее злых сестер. В фэнтези же может сработать «стохастика случайностей» — принц, допустим, ловко разыгрывает страсть, выманивает девушку в темную галерею и лишает невинности, а затем приказывает гайдукам выкинуть ее за ворота. Обуреваемая жаждой мести Золушка скрывается в Серых Горах, где золота, как известно, нет, там организует партизанский отряд, дабы свергнуть насильника с трона. Вскоре благодаря древнему предсказанию становится ясно, что именно Золушке-то принадлежат права на корону, а негодяй-принц — незаконнорожденный сын и узурпатор, да к тому же еще и марионетка в руках злого чародея. Я доступно изложил?
Однако вернемся к той непроверяемости («антиверизму»), характерной черте, либо — если это больше нравится другим, а особенно противникам жанра, — стигме фэнтези. Снова обратимся к Золушке. Пусть наше повествование начнется, когда все уже чуточку подпорчено стохастикой случайностей — скажем, на балу. Что мы тут имеем? Мы имеем замок и галереи, принца и дворян в атласе и кружевах, лакеев в ливреях, канделябры — все веристично до тошноты. Если дополнительно мы прочитаем фрагмент диалога, в котором гости принца комментируют постановления Константинопольского Собора, то проверяемость будет уже полной. Но тут вдруг появляются волшебница, карета из тыквы и влекущие ее полевые мышки! Ох, скверно! Антиверизм! Непроверяемость! Остается только надеяться, что действие, может быть, разворачивается на планете, где мыши таскают кареты ежедневно. Может, добрая волшебница обернется космонавткой из NASA или переодетым мистером Споком. Или, например, все происходит на Земле после какого-то ужасного катаклизма, отбросившего человечество к феодализму и галереям внутренних двориков и одновременно обогатившего мир мышами-мутантами. Ведь такой поворот событий был бы научным, серьезным и, ха-ха! — веристичным! Но магия? Волшебница? Нет. Исключено. Несерьезные глупости. «Выкинуть, — цитирую Лема, — в корзину». Убейте меня, дорогие, но я не вижу большой разницы между непроверяемостью волшебной тыквы и непроверяемостью удаленных галактик либо Большого Взрыва. А разговоры о том, что волшебных тыкв не было, нет и не будет, а Большой Взрыв мог некогда иметь место либо еще может когда-нибудь случиться — для меня дискуссия бесплодная и смешная, ведущаяся с позиций тех цековских деятелей культуры, которые некогда требовали от Теофиля Очепки, чтобы он перестал малевать гномиков, а начал изображать достижения коммунизма, ибо коммунизм существует, а гномики — нет. И скажем себе раз и навсегда, — с точки зрения непроверяемости, фэнтези не лучше, не хуже, чем так называемая SF. А для того, чтобы наш рассказ о Золушке стал веристичным, ему необходимо в последних абзацах оказаться сном секретарши из проектного бюро, упившейся вермутом в предновогоднюю ночь.

Թարգմանություն.

Սահմանումը դդումից կառքի մեջ է
Դեռ Լեմն է գրել, կասի ձեզ ամեն ուղղահավատ երկրպագու, որ ֆենտեզին կանխորոշված ճակատագրի օպտիմիզմից զուրկ հեքիաթ է, պատմություն, որպեղ ճակատագրի կանխորոշումը պղտորված է պատահականության ստոխաստիկայով:
Հո-հո, այնքան իմաստուն է հնչում, որ մարդու ատամներն են ցավում, իսկ սա դեռ վերջը չի: Շարունակելով ուսումնասիրել դասականին, մենք իմանում ենք, որ ֆենտեզին, մի կողմից, սկզբունքայնորեն տարբերվում է հեքիաթից, քանի որ ֆենտեզին ոչ զրոյական գումարով խաղ է, իսկ այ մյուս կողմից այն ընդհանրապես հեքիաթից չի տարբերվում, քանի որ այն իրավիճակային կատարելիության տեսանկյունից ստուգման ենթակա չի (այն «անտիվերիստիկ» է): Ատամներն ավելի անտանելիորեն են սկսում ցավալ, բայց ի՞նչ անել, եթե լեմական «Ֆանտաստիկա և ֆուտուրոլոգիան» նախատեսված էր ոչ այնպիսի մարդկանց համար, ինչպիսին ես եմ՝ պարզամիտների, որոնց համար ծամես, դնես բերանը, մի հատ էլ հաստատես տրիվիալ օրինակով: Ասենք՝ ահա այսպես. հեքիաթն ու ֆենտեզին համարժեք են, քանի որ անստուգելի են: Թե՛ հեքիաթում, թե՛ ֆենտեզիում Մոխրոտիկն, օրինակ, պարահանդես է գնում դդումի վրա, որին մկներ են լծած, ու դժվար է ինչ-որ ավելի անստուգելի բան հորինել: Իրադարձությունների կանխորոշումը, հեքիաթի տխրահռչակ «հոմեոստատը» պահանջում է, որ պարահանդեսը կազմակերպած արքայազնը Մոխրոտիկին տեսնելիս ցնցում զգա, անսպասելի սիրո նոպա, որը սահմանակցում է ուղեղի մթագնման հետ, իսկ «զրոյական գումարով խաղը» պահանջում է, որ նրանք ամուսնանան ու ապրեն երկար ու երջանիկ, նախապես պատժելով չար խորթ մորն ու ոչ պակաս չար քույրերին: Իսկ ֆենտեզիում կարող է գործել «պատահականությունների ստոխաստիկան»՝ արքայազնը, ասենք, ճարպկորեն կիրք է խաղում, աղջկան դուրս է քաշում մութ միջանցք ու զրկում անմեղությունից, իսկ հետո հրամայում է հայդուկներին նրան դարպասներից դուրս շպրտել: Վրեժի ծարավով տոգորված Մոխրոտիկը թաքնվում է Մոխրագույն Սարերում, որտեղ, ինչպես հայտնի է, ոսկի չկա, այնտեղ պարտիզանական ջոկատ է կազմակերպում, որպեսզի բռնաբարողին գահընկեց անի: Շուտով հինավուրց գուշակության շնորհիվ պարզ է դառնում, որ հենց Մոխրոտիկին է պատկանում գահի իրավունքը, իսկ սրիկա-արքայազնն ապօրինի զավակ և ուզուրպատոր է, բացի դրանից՝ տիկնիկ չար կախարդի ձեռքերում: Պա՞րզ շարադրեցի:
Ինչևէ, վերադառնանք այն անստուգելիությանը («անտիվերիտիզմին»)՝ բնութագրիչ գծին, կամ, եթե այդպես ավելի է դուր գալիս ուրիշներին, մասնավորապես՝ ժանրի հակառակորդներին, ֆենտեզիի խարանին: Նորից անդրադառնանք Մոխրոտիկին: Թող մեր պատմությունը սկսի, երբ ամեն ինչ արդեն մի փոքր աղավաղված է պատահականությունների ստոխաստիկայով՝ ասենք, պարահանդեսին: Ի՞նչ ունենք այդտեղ: Ունենք ամրոց ու միջանցքներ, արքայազն ու պալատականներ՝ ժանեկավոր զգեստներ հագած, լիվրեավոր սպասավորներ, մոմակալներ՝ ամեն ինչ հետ տալու աստիճանի վերիստիկ է: Եթե ի լրացում կարդանք երկխոսության հատված, որտեղ արքայազնի հյուրերը մեկնաբանում են Կոնսանտինոպոլյան տաճարի որոշումները, ապա ստուգելիությունն արդեն լիարժեք կլինի: Բայց հանկարծ հայտնվում է կախարդուհի, դդումից կառք ու այն քաշող դաշտամկներ: Օհ, զզվելի՛ է: Անտիվերի՛զմ: Անստուգելիությու՛ն: Մնում է միայն հուսալ, որ գործողությունը, հնարավոր է, տեղի է ունենում մի մոլորակի վրա, որտեղ մկներն ամեն օր են կառքեր քաշում: Միգուցե բարի կախարդուհին վերածվի NASA-ի տիեզերագնացուհու կամ զգեստափոխված միստեր Սփոուքի: Կամ, օրինակ, ամեն ինչ տեղի է ունենում Երկրի վրա ինչ-որ սարսափելի աղետից հետո, որը մարդկությունը ետ է վերադարձրել ֆեոդալիզմի, ներքնաբակերի միջանցքների ու միաժամանակ հարստացրել է աշխարհը մուտանտ-մկներով: Չէ՞ որ իրադարձությունների նման շրջադարձը կլիներ գիտական, լուրջ, ու, հա-հա՝ վերիստիկ: Բայց մոգությու՞ն: Կախարդուհի՞: Ոչ: Բացառվում է: Անլուրջ հիմարություններ են: «Շպրտել,- մեջբերում եմ Լեմին,- աղբարկղ»: Սպանեք ինձ, սիրելիսներս, բայց ես մեծ տարբերություն չեմ տեսնում կախարդական դդումի անստուգելիության ու հեռավոր գալակտիկաների կամ Մեծ Պայթյունի անստուգելիության միջև: Իսկ խոսակցություններն այն մասին, թե կախարդական դդումներ չեն եղել, չկան ու չեն լինի, իսկ Մեծ Պայթյունը կարող էր կամ դեռ կարող է տեղի ունենալ, իմ մասին անպտուղ ու ծիծաղելի քննարկում է, որը վարվում է կուսկենտրոնի այն արվեստի գործիչների տեսանկյունից, ովքեր ժամանակին Տեոֆիլ Ոչեպկայից պահանջում էին, որ նա դադարի թզուկներ խզբզել ու սկսի նկարել կոմունիզմի ձեռքբերումները, քանի որ կոմունիզմը գոյություն ունի, իսկ թզուկները՝ ոչ: Ու ասենք ինքներս մեզ առաջին ու վերջին անգամ՝ անստուգելիության տեսանկյունից ֆենտեզին ոչ վատ է, ոչ էլ լավ այսպես կոչված SF-ից: Նրա համար, որ Մոխրոտիկի մասին մեր պատմությունը դառնա վերիստիկ, այն պետք է վերջին պարագրաֆներում նախագծային բյուրոյի քարտուղարուհու երազ դուրս գա, ով նոր տարվա գիշերը հարբել է վերմուտից:

(շարունակելի)

[Rhayader]

Շնորհակալ եմ: Այ էս էր հարցիս պատասխանը
Ես էլ կպած ուզում էի պապիս գիրքը հեքիաթ-վիպակից վերանվանել ֆենթզիի, էն էլ չկպավ

Շարունակությունը կարդա))) կարճ ասեմ՝ հեքիաթից եթե հանում ես գծային տրամաբանությունն ու ռեալիզմ ես ավելացնում, այն դառնում է ֆենտեզի:

[Chuk]

Շարունակությունը կարդա))) կարճ ասեմ՝ հեքիաթից եթե հանում ես գծային տրամաբանությունն ու ռեալիզմ ես ավելացնում, այն դառնում է ֆենտեզի:

Շարունակությունը կարդացի, էլի սկսեցի տատանվել Բայց ամեն դեպքում հեքիաթ ա

[Rhayader]

Շարունակությունը կարդացի, էլի սկսեցի տատանվել Բայց ամեն դեպքում հեքիաթ ա

Կտա՞ս կարդամ

[Leo Negri]

Վերսկսվեց Ֆրից Լեյբերի «Ֆաֆհրն ու Մոխրագույն Մկնորսը»:

Պետքա նշել, որ Ֆաֆհրնի ու Մոխրագույն Մկնորսի սերիան նենցա վառռռում /ֆալցետով երգող բարբարոս սկալդ, ահամ - ու դա դեռ ամենը չի/ , որ էլ ասելու չի: Երբևե գրած ամենալավ /ու ամենախոխմա/ ֆենթեզի սերիաներիցա:

[Հայկօ]

Պետքա նշել, որ Ֆաֆհրնի ու Մոխրագույն Մկնորսի սերիան նենցա վառռռում /ֆալցետով երգող բարբարոս սկալդ, ահամ - ու դա դեռ ամենը չի/ , որ էլ ասելու չի: Երբևե գրած ամենալավ /ու ամենախոխմա/ ֆենթեզի սերիաներիցա:

Ֆրից Լեյբերից մենակ «Gonna Roll the Bones» փոքրիկ պատմվածքն եմ կարդացել. երևի հարկավոր ա բացը լրացնել :

[Leo Negri]

Ֆրից Լեյբերից մենակ «Gonna Roll Them Bones» փոքրիկ պատմվածքն եմ կարդացել. երևի հարկավոր ա բացը լրացնել :

Ինձ դեռ փոքր վախտա տարել` առաջին տողերից, որ նկարագրումա, թե ոնց են ցեղի կանայք սառը պատերազմ հայտարարում տղամարդկանց, ձնագնդիկներով ջարդները տալիս, մեկ մեկ կոլլեկտիվ նույնիսկ ամենահուժկու որսորդներին կամ սկալդերին բռնում տփում, ու կոլլեկտիվ սառցային վհուկություն անում տղամարդկանց բարեմասնությունները սառացնելու համար, ինչա խանդում են էկած թատրոնի դերասանուհիների ու պարուհիների հանդեպ:

Կարդալ կարելիա ստեղ`

http://lib.rus.ec/a/18286

[Malxas]

Ֆենթեզի քիչ եմ կարդացել: Վերջերս Թենի ու Բրաունի պատմվածքների ժողովածուն կարդացի շատ դուրս եկավ: Համ թեմաներն էին յուրօրինակ ու հետաքրքիր, համ էլ լեզվական առումով էին ուժեղ:
Խնդրում եմ խորհուրդ տալ, թե էլ ինչ կարելի է կարդալ:

[Chuk]

Ֆենթեզի քիչ եմ կարդացել: Վերջերս Թենի ու Բրաունի պատմվածքների ժողովածուն կարդացի շատ դուրս եկավ: Համ թեմաներն էին յուրօրինակ ու հետաքրքիր, համ էլ լեզվական առումով էին ուժեղ:
Խնդրում եմ խորհուրդ տալ, թե էլ ինչ կարելի է կարդալ:

Թոլքին, «Մատանիների տիրակալը»: Էդ անկախ նրանից, ինքը ֆենտզի ա թե ինչ ա, պիտի կարդացված լինի

[Malxas]

Թոլքին, «Մատանիների տիրակալը»: Էդ անկախ նրանից, ինքը ֆենտզի ա թե ինչ ա, պիտի կարդացված լինի

Դա հայերեն կա?
Ունեմ Թոլքինի պահապանները: Դա արժի կարդալ?

[Chuk]

Դա հայերեն կա?
Ունեմ Թոլքինի պահապանները: Դա արժի կարդալ?

Պահապանները «Մատանիների տիրակալի» առաջին հատորն ա: Մենակ դա ա հայերեն թարգմանված: Վատ թարգմանություն չի, բայց ավելի լավ ա չհայերեն կարդալ:

[Malxas]

Պահապանները «Մատանիների տիրակալի» առաջին հատորն ա: Մենակ դա ա հայերեն թարգմանված: Վատ թարգմանություն չի, բայց ավելի լավ ա չհայերեն կարդալ:

Իսկ շարունակությունը էլեկտրոնային տեսքով կա էլ. գրադարաններում? Մի անգամ կարծեմ նայեցի մենակ վաճառքի էր:

[Հայկօ]

Իսկ շարունակությունը էլեկտրոնային տեսքով կա էլ. գրադարաններում? Մի անգամ կարծեմ նայեցի մենակ վաճառքի էր:

Ռուսերեն, տարբեր ֆորմատներով.

RTF --- PDF --- FB2 --- ePub

Մուրավյովի և Կիստյակովսկու թարգմանությունն է, լավն է : Եթե, իհարկե, բնագիրը չես կարող կարդալ:



Կարդա, ու եթե վերջացնելուց հետո «Նումենորի հին արքաները» արտահայտությունը քո մեջ սրբազան դող չառաջացնի, ապա կարող ես հանգիստ խղճով հրաժարվել այս ժանրից առհասարակ : Եթե ոչ... Բարի գալուստ Dark Side, Լյուկ :