User Tag List

Նայել հարցման արդյունքները: Ո՞ր ուղղագրությանն եք կողմ.

Քվեարկողներ
92. Դուք չեք կարող մասնակցել այս հարցմանը
  • Մաշտոցյան (դասական)

    27 29.35%
  • Աբեղյանական (խորհրդային)

    54 58.70%
  • Դժվարանում եմ պատասխանել

    11 11.96%
Էջ 16 20-ից ԱռաջինԱռաջին ... 6121314151617181920 ՎերջինըՎերջինը
Ցույց են տրվում 226 համարից մինչև 240 համարի արդյունքները՝ ընդհանուր 299 հատից

Թեմա: Մաշտոցյա՞ն, թե՞ Աբեղյանական ուղղագրություն

  1. #226
    նստած հելած Լեռնցի-ի ավատար
    Գրանցման ամսաթիվ
    17.11.2007
    Հասցե
    ՀԻմա Երևանում, բայց Գորիսից եմ
    Տարիք
    37
    Գրառումներ
    1,099
    Բլոգի գրառումներ
    47
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)
    Լեզուատրամաբանական աղաւաղումներ

    Արտասանական աղաւաղումները զուգորդւում են իմաստային, լեզուատրամաբանական սխալներով: Իհարկէ, դրանք ժամանակակից ուղղախօսութեան խնդիրներից դուրս են դիտւում, սակայն, նախ՝ «ուղղախօսութիւն» եզրը (պատահական չէ, որ հնում անուանուել է «ճշմարտախօսութիւն») թոյլ է տալիս աւելի լայն ըմբռնում, բացի այդ՝ իմաստային շատ խաթարումներ անմիջաբար հետեւանք են 1922-ի եւ 1940-ի ուղղագրական փոփոխութիւնների:
    Օրինակ՝«տնօրենություն» («դիրեկցիա» իմաստով) եւ «տնօրինություն» (կարգաւորում) բառերի շփոթը դիւրին վերանում է դասական ուղղագրութեամբ, պարզ երեւում է «օրէն» արմատը, ուստի՝ գոյականը տարբերւում է բայից (է-ի հնչիւնափոխութեան տրամաբանութիւնն էլ՝ իր հերթին):
    Գարեգին Նժդեհն աներկբայ ասում է. «Ապրել ցեղօրէն», այսինքն՝ ցեղը իբրեւ գերագոյն օրէնք ընդունելով: Համեմատենք գործող ուղղագրութեան աղաւաղման հետ՝ «Ապրել ցեղորեն». մի՞թէ այս սովորական, չէզոք մակբայը արտայայտում է նժդեհեան մտքի ողջ հզօրութիւնն ու իմաստը: Հէնց միայն Նժդեհին համարժէք հասկանալու համար հարկաւոր է օր առաջ վերադառնալ դասական ուղղագրութեանը, էլ չենք խօսում 1600-ամեայ գրաւոր ժառանգութեան, արեւմտահայ եւ Սփիւռքի արդի գրականութիւնը համարժէք իւրացնելու մասին:
    Մեկ այլ, նրբօրէն արձանագրուած, յոբելեանական օրինակ15. «Օրհնյալ է Հարութիւնն Քրիստոսի» գործող ուղղագրութեամբ մաղթանքը դասական ուղղագրութեամբ է միայն վերականգնում իր բուն իմաստը՝ «Օրհնեալ է Յարութիւնն Քրիստոսի»: Գրութեան փոփոխութեամբ վերստին աղճատուել է բառի արմատը, եւ «յար»-ի փոխարէն («յ» նախդիր + «ար» արմատ), որ այստեղ նշանակում է «կենդանանալ», փաստացի կարդացւում է «հար»՝ «խփել», «վնասել» իմաստով («ոտնահարել», «դանակահարել» եւ այլն):
    Եւս մեկ օրինակ՝ այս անգամ բարբառային խօսքին առնչուող16. «Ծերացանք՝ ծերը տեսանք» ասացուածքը գործող ուղղագրութեամբ աղճատուած է (ո՞ւմ տեսանք, ո՞ր ծերին, ծերուկին), մինչդեռ դասականով նշանակում է «ծէրը», այսինքն՝ կեանքի վերջը, աւարտը, ծայրը (այ > է հնչիւնափոխութեամբ):
    ,,,,Նոյնը վերաբերում է «վեր ընկնել» դարձուածքին, որի կողքին անհասկանալի է «վերելակ» բառը (եթէ նոյն բառն է՝ ինչպէ՞ս է նշանակում երկու հակադիր ուղղութիւն). դասականի ուղղագրութեամբ է ճշտւում, որ առաջին դէպքում գործ ունենք «վէր»-ի՝ վայր ընկնելու հետ
    («վայր» > «վէր»):
    Թող ուսուցիչը աշակերտներին (նաեւ՝ դասախօսը՝ ուսանողներին) հետեւեալ վարժութիւնն անել տայ՝ գործող ուղղագրութեամբ գրառել ու մեկնաբանել «գյուղապետ», «քաղաքապետ», «թաղապետ», «գնդապետ», «սակավապետ», «անտառապետ», «բռնապետ», «վարչապետ», «պահակապետ» բառերը: Դիւրին կհամոզուենք, որ սովորողների մեծագոյն մասը շփոթւում է, չի հասկանում, թէ ի՞նչ է «սակավապետը», ինչի՞ «պետն» է դա: Բառը ստուգաբանւում է միայն դասական գրութեամբ՝ «սակաւապէտ», այսինքն՝ երկրորդ բաղադրիչը ոչ թէ «գլուխ», «ղեկավար» արմատն է, այլ՝ «պէտք», ուստի եւ՝ «ժուժկալ», «քչով բաւարարուող» իմաստն ունի:

    Եզրակացութիւն
    1922 թուականի հրամանագիրը, հիմք ընդունելով կատարուած հնչիւնական փոփոխութիւնների եւ գրառման համակարգի համապատասխանեցման անհրաժեշտութիւնը, բնաւ հաշուի չի առել հնարաւոր հնչիւնական փոփոխութիւնները, որ անխուսափելիօրէն պիտի հետեւէին (եւ հետեւեցին) գրութեան «բարեփոխմանը»: Հայերէնի ոչ միայն ուղղագրութեանը, այլեւ բովանդակ ուղղախօսութեանը հասցուել է կործանարար հարուած:
    Կատարուածն ունեցել է իր քաղաքական դրդապատճառները, խնդրի լուծման ընտրած ռազմավարութեան քաղաքական հիմքերը: Մասնաւորապէս՝ «բարեփոխիչները» չէին կարող չգիտակցել, որ իրենք առաւել խորացնում են հայութեան երկու հատուածների միջեւ արդէն այլ հիմքերով առաջացած վիհը, մի նոր հիմք են տալիս լեզուական, հոգեւոր, մշակութային փոխադարձ խորթացման: Դժուար չէր, իսկապէս, հասկանալ, որ միասնական ուղղագրութեան պարտադիր պահպանումն է նոյն լեզուի երկու տարբերակների հիմքը, բովանդակ ազգային միասնութեան հիմքը:
    Նորից ու նորից յիշեցնենք, որ յատկապէս այդ հրամայականի, այդ յիրաւի «իմաստուն սկզբունքի» շնորհիւ «արտասանական այն խոշոր տարբերությունները, որոնք անջատում էին մեր երկու գրական լեզուները, գրավորի մեջ քիչ էին զգալ տալիս, իսկ բանավորի մեջ թեեւ շատ, բայց այնքան, որ միմյանց հասկանալու անհաղթահարելի դժվարություններ չէին ստեղծվում: Եվ սիրով հնչվում էր արեւելահայի բերանում արեւմտահայերենը եւ ընդհակառակն»17:
    Մինչդեռ կատարուեց այն, ինչն արդէն իսկ կանխատեսելի էր, աւելին՝ յստակ կանխատեսել էին 19-րդ դարի վերջին – 20-րդի սկզբին մի շարք մտաւորականներ, ովքեր մտահոգ էին ուղղագրութեան անհարկի փոփոխութեան վտանգից: Յիշատակենք թէկուզ «տգիտական ուղղագրութեան» (այսօրուայ հեռուից՝ տգիտացնող ուղղագրութեան) սպառնալիքի մասին տակաւին 1910 թուականին արուած նախազգուշացումներից մեկը. «Ուղղագրութիւնը դիւրացնելու պատրուակին տակ՝ աւերել, եղծանել բառերը, գրերու արտասանութեան նրբութիւնները, հայերէն այբուբենքին վրայ այնպիսի՛ անդամահատութիւններ ընել, որոնք ստուգիւ վիրաբուժական չեն, այլ սպաննիչ ու խաթարող... Այս միջոցիս ամէն քիչ շատ գրիչ շարժողը՝ ինկած է հայերէն այբուբենքին վրայ, մեկը՝ այս գիրը կը հալածէ, միւսը՝ այն գիրը կը վտարէ»18:
    ,,,,Կատարուածի հակազգային ուղղուածութիւնը, ճակատագրական վնասակարութիւնը ժամանակին արդարացիօրէն արձանագրել է Վենետիկի Մխիթարեան միաբանութեան յատուկ յանձնաժողովը. «Աշխարհիս վրայ մեզմէ զատ չկայ ազգ՝ որ երկու տեսակ ուղղագրութիւն ունենայ: Եւ շատ անտեղի է մեր ազգին արդի վիճակը՝ իրարու գրածներէն խորշելու եւ կամ իսկապէս չհասկնալու զիրար, ինչպէս կը պատահի շատերուն»19:
    «Երեւանեան ուղղագրութիւնը», իրօք, ոչ թէ սոսկ «պղծութիւն», «հրէշային խառնակութիւն», «այբուբենական բռնաւորութիւն», արդարութեան ու գիտութեան դէմ մեղանչում եղաւ, այլեւ՝ «գերեզմանաքար» հայոց անցեալի վրայ, չինական պարսպով անջրպետեց հայաստանցիներին թէ՛ իրենց նախնիներից եւ թէ՛ սփիւռքի ազգակիցներից20:
    Տասնամեակներ առաջ ասուածը հարկադրուած ենք ահաւասիկ առաւել դառնութեամբ ու տագնապով կրկնելու այսօր: Ամօթալի փաստ է իսկապէս. հայաստանեան լեզուաբանների մեծ մասը այսօր անսքօղ թշնամութիւն է տածում դասական ուղղագրութեան վերականգնման հանդէպ, որից էլ ածանցւում է արեւմտահայ գրականութեան հանդէպ համապատասխան վերաբերմունքը: Բանը հասել է անգամ արտառոց յորդորի. «Եվ որքան Սփյուռքը շուտ թոթափի հին ուղղագրության անցանկալի բեռը, այնքան ավելի լավ սփյուռքահայության համար»21:
    Սփիւռքը ժամանակին չընդունեց ուղղագրական բռնութիւնը, հակադրուեց, ահազանգեց, թէպէտ՝ ապարդիւն: Այդուհանդերձ, եթէ այսօր կենդանի է դասական ուղղագրութիւնը (իսկ, գաղտնիք չէ, որ դասականի որոշ հակառակորդներ ամէն կերպ ճգնում են դա բնութագրել սոսկ որպէս «գրաբարի ուղղագրութիւն»), ապա պարտական ենք Սփիւռքի մեր ազգակիցներին: Եւ մի՞թէ առնուազն տարօրինակ չէ, որ օտար լեզուական միջավայրում հնարաւոր է իւրացնել դասական ուղղագրութիւնը, այնինչ հայաստանեան հակառակորդները տրտնջում են դժուարութիւններից, ծուլանում մի քանի նոր կանոն իւրացնել եւ դեռ մոլորեցնում են հանրութեանը: Նշենք, ի դէպ, որ կայ լիարժէք գիտական եւ ուսումնական գրականութիւն, աւելին՝ Հայաստանում արդէն ստեղծուել ու հանրութեանը ցուցադրուել է գործող ուղղագրութիւնը դասականի փոխարկող համակարգչային ծրագիր:
    Վերադառնալով 80 տարի առաջ կատարուածին՝ մեզ տուեալ պարագայում հետաքրքրողը լեզուագիտական հիմքն է, այն աշխարհայեացքային-մեթոդաբանական դիրքորոշումը, որը հայերէնի գործող ուղղագրութեան մէջ բացարձակացնում է հնչիւնական սկզբունքը, իսկ աւանդական-ստուգաբանական ու ձեւաբանական սկզբունքները՝ անտեսում:
    Նախ՝ իրենք իսկ՝ 1922 եւ 1940 թուականների «բարեփոխիչները», հետեւողականօրէն չեն պահպանել «մեկ հնչիւն – մեկ տառ» սկզբունքը, ընդ որում՝ ո՛չ փոփոխուած ձայնաւորների, ո՛չ էլ անփոփոխ բաղաձայների գրութեան առումով: Սխալ հիմնադրոյթի տուրք գրութիւնը մեծապէս աղճատել է հայ բառերի պատկերը, դարձրել նոր սերունդների համար անճանաչելի, պայմանական բան: Իսկ աւանդական բառապատկերի աղաւաղումը անհետք չէր կարող մնալ բառի հնչեցման, բառիմաստը ճիշտ ընկալելու, ինչպէս նաեւ բառը մտապահելու եւ ճիշտ գրառելու մէջ:
    Երկրորդ՝ հնարաւոր էլ չէր անշեղօրէն հետեւել «մեկ հնչիւն՝ մեկ տառ» կանոնին, քանի որ դարաւոր պատմութիւն ունեցող լեզուն (ինչպէս հայերէնը, այնպէս էլ անգլերէնը, ֆրանսերէնը, ռուսերէնը եւ այլն) անխուսափելիօրէն հեռացած պիտի լինէր բառի հնչեցման սկզբնական ձեւից, կուտակէր գրութեան ու արտասանութեան անհամապատասխանութիւններ, այդ թւում՝ «յամր», չգրառուող հնչիւններ: Եթէ, դիցուք՝ հայերէնը լինէր անգիր լեզու, գուցէ հիմնաւոր լինէր հնչիւնական սկզբունքի գերադասումը:
    Երրորդ՝ ուղղագրութիւնն ինքնին մշակութապահպան դեր ունի. հնչոյթի գրութիւնը չէ՞ որ նաեւ պատմական յիշողութիւն է, ազգային ինքնութեան հիմքերից մեկը, ազգի միասնութիւնը ժամանակի (հերթափոխուող սերունդների) եւ տարածութեան (ժողովրդի տարբեր հատուածների) մէջ ապահովող հզօր գործօն: Պատմութիւն ունեցող, գրականութիւն ունեցող, հոգեւոր ժառանգութիւն ունեցող ժողովրդի համար տառն աւելին է, քան սոսկ հնչոյթի գծագրական պատկերը, բառն աւելին է, քան սոսկ հնչոյթների համակցութիւն, ուղղագրութիւնն աւելին է, քան տառագրութիւնը, իսկ ազգի միասնականութեան ապահովումն աւելի կարեւոր է, քան ուղղագրութեան միւս բոլոր չափանիշները:
    Չորրորդ՝ անցած տարիների արտասանական աղաւաղումները (սոսկ հնչիւնական սկզբունքին կառչած մնալու հետեւանքով) թոյլ են տալիս եզրակացնելու, որ հայերէնի ուղղագրութեան (նաեւ՝ ուղղախօսութեան) խնդրում պակաս կարեւոր չէ աւանդական-ստուգաբանական մօտեցումը: Արդ՝ հարկաւոր է, նախ՝ խորապէս գիտակցել այդ հանգամանքը, ապա՝ համապատասխանաբար փոխել հայերէնի ուսուցման յարացոյցը:
    Վերադարձը դասական ուղղագրութեանը հիմք կստեղծի նաեւ ուղղախօսութեան աստիճանական շտկման:


    1 Տե՛ս Մ. Աբեղյան, Առաջնորդ հայոց լեզվի նոր ուղղագրության, Յերեվան, Պետհրատ, 1922, էջ 3-4:
    2 Էդ. Աղայան, Լեզվաբանության հիմունքներ, Եր., ԵՊՀ հրատ., 1987, էջ 121:
    3 Անդ, էջ 280:
    4 Անդ:
    5 Տե՛ս Թ. Ղարագյուլյան, Ժամանակակից հայերէնի ուղղախօսութիւնը, Եր., ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1974, էջ 215-216:
    6 Խ. Պ. Քարտաշեան, Խորհրդային Հայաստանի նոր ուղղագրութիւնը, Պէյրութ, «Հրազդան», 1926, էջ 21:
    7 Տե՛ս Վ. Միրզոյան, Հայերէնը՝ անաղարտ, Եր., «Գրիգոր Տաթեւացի», 2005:
    8 Տե՛ս Է. Գյուլեսերյան, Գեղարվեստական խոսքի մատուցման արվեստը, Եր., ՀՍՍՀ մշակույթի նախարարության մեթոդկենտրոն, 1987, էջ 29-39:
    9 Ս.Վ. Գյուլբուդաղյան, Հայոց լեզվի մեթոդիկա, Եր., ԵՊՀ հրատ., 1978, էջ 156:
    10 Ա. Ղարիբյան, Հայ մանկավարժական լեզվաբանության հարցեր: Գիրք 1. Ներածություն, Եր., Լույս, 1969, էջ 94:
    11Վ. Առաքելեան, Ժամանակակից հայերէնի հնչիւնաբանութիւն, Եր., ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ., 1955, էջ 67:
    12 Գ. Ջահուկյան, Հարկ կա՞ արդյոք փոխել մեր ուղղագրությունը, Եր., 1996, էջ 19:
    13 Վ. Առաքելյան, Կգա նաեւ ուղղագրությամբ զբաղվելու ժամանակը //«Երեկոյան Երեւան», 19 Մարտի 1997, էջ 4:
    14 Լ. Ավդալյան, Ուղղագրության խնդիրը // «Հայաստան», 5 Ապրիլի 1991, էջ 2:
    15 Տե՛ս Լ. Միրիջանեան, Ազգայինը Մեսրոպեան ուղղագրութիւնն է // «Ավանգարդ» (շաբաթաթերթ), 15-21 Օգոստոսի 2001թ., էջ 2:
    16 Տե՛ս Գ. Պասմաճեան, Միասնական ուղղագրութիւն յօգուտ միասնականութեան // «Գիտութիւն եւ տեխնիկա», 1996, թ. 7-9, էջ 41:
    17 Ա. Ղարիբյան, նշուած աշխ., էջ 94:
    18 Գ. Մէնէվիշեան, Հայերէն լեզուի ուղղագրութեան խնդիրը, Վիեննա, 1910, էջ 8:
    19 «Վենետկոյ Մխիթարեանց յանձնաժողովին կարծիքը հայերէնի ուղղագրութեան մասին», Վենետիկ, Սուրբ Ղազար, 1927, էջ 10:
    20 Տե՛ս «Երեւանեան ուղղագրութիւնը» (խմբագրական) // «Հայաստանի կոչնակ», Նիւ Եորք, Նոյեմբեր 20, 1926, թ. 47, Հ. Ա. Ղազիկեան, Ի՞նչ են անում Երեւանում // «Հայրենիք» (ամսագիր), 1927, հ. 6, էջ 70, Կոստան Զարեան, Ուղղագրութեան խնդրի առթիւ // «Հայրենիք» (օրաթերթ), Սեպտեմբերի 30 – Հոկտեմբերի 1, 1927թ.:
    ,,,,Լեզուական բարբարոսութիւնը ինքնին մերժելի էր թուում. «Ես վստահ եմ, որ ոչ մեկ հայ պիտի չգործէ այդ ոճիրը, եւ պիտի չգրէ տեր, սեր, աղետ, նուեր» (Հ. Ա. Ղազիկեան, նշուած աշխ., էջ 68)
    21 «Հայաստանի Հանրապետություն» (օրաթերթ), 13 Ապրիլի 2002թ., էջ 5: Տիտղոսաւոր հեղինակներին բնաւ պատիւ չբերող սոյն փաստաթուղթը, որ անուանւած է «Հայերենի արդի ուղղագրությունը փոխելու փորձերի առթիվ», աւարտւում է դասականի կողմնակիցների ջանքերի պիտակումներով՝ «որպես հայ մշակույթի քայքայմանն ուղղված միտումնավոր քայլեր՝ թելադրված հայատյաց կենտրոններից»:

    

    ՎԱԼԵՐԻ ՄԻՐԶՈՅԵԱՆ
    «ՃԱՐՏԱՍԱՆՈՒԹԻՒՆ»
    Երեւան, 2006

    Աղբիւրը:

    Որպես կանոն, մարդու մասին կարելի է դատել նրանով, թե ինչի վրա է նա ծիծաղում:

  2. Գրառմանը 1 հոգի շնորհակալություն է հայտնել.

    Tig (08.11.2010)

  3. #227
    Պատվավոր անդամ Tig-ի ավատար
    Գրանցման ամսաթիվ
    26.10.2007
    Տարիք
    46
    Գրառումներ
    3,757
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)
    Նախ ասեմ, որ շնորհակալությունը միամիտ սեղմացի

    Արթուր ջան, տեղադրածդ հոդվածը մինչև վերջ չկարողացա կարդալ, ավելի ճիշտ չուզեցա, որովհետև դժվար է իմ համար այդ ուղղագրությամբ կարդալ…
    Մի անգամ էլ այստեղ ասեմ, որ ոչ թե մենք պիտի լինենք ուղղագրության համար, այլ ուղղագրությունը պիտի լինի մեր համար և եթե այն անհարմար է, ուրեմն ենթակա է փոփոխման, պարզեցման, իհարկե պահպանելով հիմնաքարերը, այսինքն գտնելով ոսկե միջինը: Ասում ես հայ էթնոսի տարանջատում… Հա դա ահավոր վատա, բայց հիմա սա է իրողությունը ու պիտի հաշվի առնվեն բոլոր հանգամանքները: Արևելահայերի համար դասական ուղղագրությունն է դժվար, արևմտահայերի համար՝ աբեղյանականը: Ուրեմն պիտի գտնել նենց մի միջին, որը հարմար կլինի երկու հատվածներին էլ: Ու իրար ընդառաջ գնալով, որ թե անվերջ վիճաբանելով: Ես անձամբ մի քանի պարսկահայերի եմ ճանաչում, որոնք սովորել են մեր հիմիկվա ուղղագրությունը և դրանով են առաջնորդվում, ասելով, որ քանիոր դա է մեր պետականորեն ընդունածու ուրեմն դրանով էլ պիտի առաջնորդվենք: Այ միավորման սկիզբը սենց պիտի լինի, ոչ թե ամեն մեկն իրա իմացածը առաջ տանի ու տարանջատումն էլ ավելի խորանա: մարդիկ հասկացել ոմ, որ պիտի միաբանվել թեկուզ և իրենց անհարմար, բայց պետակարորեն ընդունվածի շուրջ: Իհարկե հիմա մեր ուղղագրությունն էլ կարիք ունի որոշ ճշտումների ու փոփոխությունների, քանի որ արդեն իսկ կա դրա պահանջը, բայց հետ դարձը սխալ կլինի:
    Հետե հենց էս ՀԵՏՈ բառի վրա մի օրինակ բերեմ, կարո՞ղ ես բացատրել թե ինչո՞ւ պիտի գրվի «յետոյ», գուցե և նախկինում այդպես է արտասանվել, բայց հիմա հո հնչյունափոխվելա բառը, ու ոչ միայն արևելահայերենում, այլև արևմտահայերենում… ու որնա՞ ինչ ինչ բարդ կանոններ հիշելու իմաստը…
    Հա, հույզն է լոկ մնայունը՝
    Մնացյալը անցողիկ…

  4. Գրառմանը 3 հոգի շնորհակալություն են հայտնել.

    Chilly (08.11.2010), prof-de-Francais (08.11.2010), Ուլուանա (09.11.2010)

  5. #228
    նստած հելած Լեռնցի-ի ավատար
    Գրանցման ամսաթիվ
    17.11.2007
    Հասցե
    ՀԻմա Երևանում, բայց Գորիսից եմ
    Տարիք
    37
    Գրառումներ
    1,099
    Բլոգի գրառումներ
    47
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)
    Մեջբերում Tig-ի խոսքերից Նայել գրառումը
    Նախ ասեմ, որ շնորհակալությունը միամիտ սեղմացի

    Արթուր ջան, տեղադրածդ հոդվածը մինչև վերջ չկարողացա կարդալ, ավելի ճիշտ չուզեցա, որովհետև դժվար է իմ համար այդ ուղղագրությամբ կարդալ…
    Մի անգամ էլ այստեղ ասեմ, որ ոչ թե մենք պիտի լինենք ուղղագրության համար, այլ ուղղագրությունը պիտի լինի մեր համար և եթե այն անհարմար է, ուրեմն ենթակա է փոփոխման, պարզեցման, իհարկե պահպանելով հիմնաքարերը, այսինքն գտնելով ոսկե միջինը: Ասում ես հայ էթնոսի տարանջատում… Հա դա ահավոր վատա, բայց հիմա սա է իրողությունը ու պիտի հաշվի առնվեն բոլոր հանգամանքները: Արևելահայերի համար դասական ուղղագրությունն է դժվար, արևմտահայերի համար՝ աբեղյանականը: Ուրեմն պիտի գտնել նենց մի միջին, որը հարմար կլինի երկու հատվածներին էլ: Ու իրար ընդառաջ գնալով, որ թե անվերջ վիճաբանելով: Ես անձամբ մի քանի պարսկահայերի եմ ճանաչում, որոնք սովորել են մեր հիմիկվա ուղղագրությունը և դրանով են առաջնորդվում, ասելով, որ քանիոր դա է մեր պետականորեն ընդունածու ուրեմն դրանով էլ պիտի առաջնորդվենք: Այ միավորման սկիզբը սենց պիտի լինի, ոչ թե ամեն մեկն իրա իմացածը առաջ տանի ու տարանջատումն էլ ավելի խորանա: մարդիկ հասկացել ոմ, որ պիտի միաբանվել թեկուզ և իրենց անհարմար, բայց պետակարորեն ընդունվածի շուրջ: Իհարկե հիմա մեր ուղղագրությունն էլ կարիք ունի որոշ ճշտումների ու փոփոխությունների, քանի որ արդեն իսկ կա դրա պահանջը, բայց հետ դարձը սխալ կլինի:
    Հետե հենց էս ՀԵՏՈ բառի վրա մի օրինակ բերեմ, կարո՞ղ ես բացատրել թե ինչո՞ւ պիտի գրվի «յետոյ», գուցե և նախկինում այդպես է արտասանվել, բայց հիմա հո հնչյունափոխվելա բառը, ու ոչ միայն արևելահայերենում, այլև արևմտահայերենում… ու որնա՞ ինչ ինչ բարդ կանոններ հիշելու իմաստը…
    Կը խնդրեյի դիտել Յարութիւն ֆիլնը, սկզբից մինչեւ վերջ: Քո եւ այլոց բոլոր հարցերը լուսաբանուած են ու հիմնավորուած:
    Վերեւի գրառումներից մէկում քաղաքացին տեղադրել է ֆիլմի մասերի յղումները:

    Որպես կանոն, մարդու մասին կարելի է դատել նրանով, թե ինչի վրա է նա ծիծաղում:

  6. #229
    Պատվավոր անդամ Tig-ի ավատար
    Գրանցման ամսաթիվ
    26.10.2007
    Տարիք
    46
    Գրառումներ
    3,757
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)
    Մեջբերում Լեռնցի-ի խոսքերից Նայել գրառումը
    Կը խնդրեյի դիտել Յարութիւն ֆիլնը, սկզբից մինչեւ վերջ: Քո եւ այլոց բոլոր հարցերը լուսաբանուած են ու հիմնավորուած:
    Վերեւի գրառումներից մէկում քաղաքացին տեղադրել է ֆիլմի մասերի յղումները:
    Մեջբերում քաղաքացի-ի խոսքերից Նայել գրառումը
    Հետաքրքրական նիւթ Իւթուբում:
    http://www.youtube.com/watch?v=7ebr5ZHURHc - Յարութիւն 1
    http://www.youtube.com/watch?v=XtcaSEjQ1g8 - Յարութիւն 2
    http://www.youtube.com/watch?v=Cc8UQqssSas - Յարութիւն 3
    http://www.youtube.com/watch?v=y9axlVAkccY - Յարութիւն 4
    http://www.youtube.com/watch?v=1tztlk3PtdI - Յարութիւն 5
    http://www.youtube.com/watch?v=T6AbvRcvT8c - Յարութիւն 6
    Արթուր ջան, առաջին մասը նայել էի, երկրորդն էլ նայեցի, մնացածն էլ կհարնարացնեմ ու կնայեմ, բայց մեկա կարծիքս չեմ փոխի: Էլի ու էլի դեմ եմ հնի վերականգնմանը:
    Դա գիտե՞ս ինչինա նման, դա նմանա նրան, որ հեթանոսները հիմա պահանջեն քանդել բոլոր եկեղեցները ու վերականգնել մեհյանները:
    Ինչքան էլ ահավոր ու ցավալի լինի, եղածը եղած է ու հիմա բռնել ու նորից գլխատել մեր ձևավորված ու կիրառվող՝ կենդանի, ուղղագրությունը, դա կլինի համարյա համարժեք մի բան ինչ արել են բոլշևիկները: Էլի եմ կրկնում, որոշակի արևմտա և արևելա հայերենները իրար մոտեցնող փոփոխություններ կարելի է անել, բայց շատ նուրբ ու զգույշ ու հնարավորինս անցավ, ու երկու կողմերի համաձայնությամբ, որը և կլինի միաբանման հիմնաքարը:

    Իսկ դու էլի չպատասխանեցիր իմ հարցին՝ Ինչո՞ւ «յետոյ»…
    Հա, հույզն է լոկ մնայունը՝
    Մնացյալը անցողիկ…

  7. #230
    նստած հելած Լեռնցի-ի ավատար
    Գրանցման ամսաթիվ
    17.11.2007
    Հասցե
    ՀԻմա Երևանում, բայց Գորիսից եմ
    Տարիք
    37
    Գրառումներ
    1,099
    Բլոգի գրառումներ
    47
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)
    Մեջբերում Tig-ի խոսքերից Նայել գրառումը
    Արթուր ջան, առաջին մասը նայել էի, երկրորդն էլ նայեցի, մնացածն էլ կհարնարացնեմ ու կնայեմ, բայց մեկա կարծիքս չեմ փոխի: Էլի ու էլի դեմ եմ հնի վերականգնմանը:
    Դա գիտե՞ս ինչինա նման, դա նմանա նրան, որ հեթանոսները հիմա պահանջեն քանդել բոլոր եկեղեցները ու վերականգնել մեհյանները:
    Ինչքան էլ ահավոր ու ցավալի լինի, եղածը եղած է ու հիմա բռնել ու նորից գլխատել մեր ձևավորված ու կիրառվող՝ կենդանի, ուղղագրությունը, դա կլինի համարյա համարժեք մի բան ինչ արել են բոլշևիկները: Էլի եմ կրկնում, որոշակի արևմտա և արևելա հայերենները իրար մոտեցնող փոփոխություններ կարելի է անել, բայց շատ նուրբ ու զգույշ ու հնարավորինս անցավ, ու երկու կողմերի համաձայնությամբ, որը և կլինի միաբանման հիմնաքարը:

    Իսկ դու էլի չպատասխանեցիր իմ հարցին՝ Ինչո՞ւ «յետոյ»…
    Կոնկրետ «յետոյ»-ը չգիտեմ, բայց ասեմ, ինչու, օրիակ՝ Յարութիւն:

    Ի Ար ութիւն, որտեղ ի-ն միանում է ձայնավորին եւ դառնում Յ՝ Յարութիւն: Ի-ն կոմղ ցոյց տուող տառ է՝ ի առաջ, ի վեր, ի դէպ... Յարութիւնի դէպքում՝ ի Ար, արարում: Ահա այպէս հասկանալի է դառնում Հարություն բառի իմաստը:

    Ներկայ ուղղագրութեամբ մեծամասնութեամբ աղավաղուած է հայերէնի բառարմատները:

    Որպես կանոն, մարդու մասին կարելի է դատել նրանով, թե ինչի վրա է նա ծիծաղում:

  8. #231
    Պատվավոր անդամ Tig-ի ավատար
    Գրանցման ամսաթիվ
    26.10.2007
    Տարիք
    46
    Գրառումներ
    3,757
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)
    Մեջբերում Լեռնցի-ի խոսքերից Նայել գրառումը
    Կոնկրետ «յետոյ»-ը չգիտեմ, բայց ասեմ, ինչու, օրիակ՝ Յարութիւն:

    Ի Ար ութիւն, որտեղ ի-ն միանում է ձայնավորին եւ դառնում Յ՝ Յարութիւն: Ի-ն կոմղ ցոյց տուող տառ է՝ ի առաջ, ի վեր, ի դէպ... Յարութիւնի դէպքում՝ ի Ար, արարում: Ահա այպէս հասկանալի է դառնում Հարություն բառի իմաստը:

    Ներկայ ուղղագրութեամբ մեծամասնութեամբ աղավաղուած է հայերէնի բառարմատները:
    Էդ դեպքում ինչո՞ւ ենք արտասանում հարություն, այլ ոչ թե Իարություն կամ յարություն: Արթ ջան, սենց որ գնանք՝ ծայրահեղություններից չենք կարա խուսափենք, որը չի կարա բերի միանշանակության, այլ հակարակը՝ կտանի դեպի փակուղի…
    Հա, հույզն է լոկ մնայունը՝
    Մնացյալը անցողիկ…

  9. #232
    նստած հելած Լեռնցի-ի ավատար
    Գրանցման ամսաթիվ
    17.11.2007
    Հասցե
    ՀԻմա Երևանում, բայց Գորիսից եմ
    Տարիք
    37
    Գրառումներ
    1,099
    Բլոգի գրառումներ
    47
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)
    Մեջբերում Tig-ի խոսքերից Նայել գրառումը
    Էդ դեպքում ինչո՞ւ ենք արտասանում հարություն, այլ ոչ թե Իարություն կամ յարություն: Արթ ջան, սենց որ գնանք՝ ծայրահեղություններից չենք կարա խուսափենք, որը չի կարա բերի միանշանակության, այլ հակարակը՝ կտանի դեպի փակուղի…
    Որովհետեւ էդպես ենք արտասանում: Սա ընդամէնը ուղղագրութեան հարց է, որը չի ազդում արտասանութեան վրայ, բայց պահում է բառարմատը:
    Ներկայ ուղղագրութեամբ պարզապէս անհնար է ուսումնասիրել բառարմատը, որը նաեւ հաստատել էր Աճառեանը:

    Որպես կանոն, մարդու մասին կարելի է դատել նրանով, թե ինչի վրա է նա ծիծաղում:

  10. #233
    Պատվավոր անդամ
    Գրանցման ամսաթիվ
    22.11.2006
    Տարիք
    54
    Գրառումներ
    889
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)
    Գիր ունեցող լեզուների ջախջախիչ մեծամասնութեան ուղղագրութիւնը չի համապատասխանում արդի արտասանութիւններին: Պահում են ուղղագրութիւնը, պահելու համար լեզուն:

    Yu ar veri biyutiful. Awer lengvej iz so eksayting
    թէ՞
    You are very beautiful. Our language is so exciting.
    Յետոյ (Ի ետ-ոյ) նշանակում է ետեւից եկածը: Հետ բառը աւելի շատ միասնութիւն է նշում:

  11. Գրառմանը 3 հոգի շնորհակալություն են հայտնել.

    prof-de-Francais (08.11.2010), Tig (09.11.2010), Լեռնցի (08.11.2010)

  12. #234
    Պատվավոր անդամ Tig-ի ավատար
    Գրանցման ամսաթիվ
    26.10.2007
    Տարիք
    46
    Գրառումներ
    3,757
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)
    Մեջբերում Պանդուխտ-ի խոսքերից Նայել գրառումը
    Գիր ունեցող լեզուների ջախջախիչ մեծամասնութեան ուղղագրութիւնը չի համապատասխանում արդի արտասանութիւններին: Պահում են ուղղագրութիւնը, պահելու համար լեզուն:

    Yu ar veri biyutiful. Awer lengvej iz so eksayting
    թէ՞
    You are very beautiful. Our language is so exciting.
    Յետոյ (Ի ետ-ոյ) նշանակում է ետեւից եկածը: Հետ բառը աւելի շատ միասնութիւն է նշում:
    Շնորհակալություն բացատրության համար:
    Բայց ուրեմն այդ դեպքում ճիշտ լինի գրել, ոչ թե յետոյ, այլ՝ ետո ու կարդալ [յէտո], քանի որ «ե» տառը կարդացվումա «յէ», վերջին յ-ն էլ սղվումա: Այ սնեց առավելապես կպահպանվի, թե բառարմատը, թե իմաստը…
    Որ ասում եմ սա ծայրահեղության տանող ճանապարհա…
    Եթե արտասանում ենք «Հ» տառը, ուրեմն մեր լեզուն դրա կարիքը ունի ու անտեսել այն կամ փոխարինել Յ-ով… չգիտեմ…
    Սա Գ-Ք, Դ-Թ, Բ-Փ դեպքը չի: Հ-ն ու Յ-ն լրիվ տարբեր հնչյուններ են
    Հա, հույզն է լոկ մնայունը՝
    Մնացյալը անցողիկ…

  13. Գրառմանը 1 հոգի շնորհակալություն է հայտնել.

    Lion (09.11.2010)

  14. #235
    նստած հելած Լեռնցի-ի ավատար
    Գրանցման ամսաթիվ
    17.11.2007
    Հասցե
    ՀԻմա Երևանում, բայց Գորիսից եմ
    Տարիք
    37
    Գրառումներ
    1,099
    Բլոգի գրառումներ
    47
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)
    Մեջբերում Tig-ի խոսքերից Նայել գրառումը
    Շնորհակալություն բացատրության համար:
    Բայց ուրեմն այդ դեպքում ճիշտ լինի գրել, ոչ թե յետոյ, այլ՝ ետո ու կարդալ [յէտո], քանի որ «ե» տառը կարդացվումա «յէ», վերջին յ-ն էլ սղվումա: Այ սնեց առավելապես կպահպանվի, թե բառարմատը, թե իմաստը…
    Որ ասում եմ սա ծայրահեղության տանող ճանապարհա…
    Եթե արտասանում ենք «Հ» տառը, ուրեմն մեր լեզուն դրա կարիքը ունի ու անտեսել այն կամ փոխարինել Յ-ով… չգիտեմ…
    Սա Գ-Ք, Դ-Թ, Բ-Փ դեպքը չի: Հ-ն ու Յ-ն լրիվ տարբեր հնչյուններ են
    Տիգրան ջան, քո նշած տրամաբանութեամբ, օրինակ անգլերէն write բառում էն e-ն ավելորդ է, բայց չէ՞ որ լեզուաբանները գիտեն, որ հին բրիտաներէնում, write-ը կարդացուել է այնպէս, ինչպէս գրուել է՝ վրիտե:
    Հիմա ընդամէնը աւելացւում է կանոն, որ յ-ն բառասկզբում հ- է կարդացւում, ու կանոնն իր մի քանի բացառութիւններով: Իսկ թէ ինչու՞ աւելորդ «բարդացնել», դա բարդացում չէ, այլ ճիշտ բառարմատի պահպանում:
    Ի՞նչ է անգլիացիները տանջւում են, կամ ամերիացիները, կամ բոլոր անգլերէն սովորողները, որ ստիպուած են լինում իւրաքանչիւր բառի հետ սովորել իր յատուկ արտասանութիւնը եւ պարտադիր պայման է բառարանում կից դնել այդ արտասանութիւնը: Անգրագէ՞տ են մնացել էդ խեղճ մարդիկ:

    Որպես կանոն, մարդու մասին կարելի է դատել նրանով, թե ինչի վրա է նա ծիծաղում:

  15. #236
    Պատվավոր անդամ Tig-ի ավատար
    Գրանցման ամսաթիվ
    26.10.2007
    Տարիք
    46
    Գրառումներ
    3,757
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)
    Մեջբերում Լեռնցի-ի խոսքերից Նայել գրառումը
    Տիգրան ջան, քո նշած տրամաբանութեամբ, օրինակ անգլերէն write բառում էն e-ն ավելորդ է, բայց չէ՞ որ լեզուաբանները գիտեն, որ հին բրիտաներէնում, write-ը կարդացուել է այնպէս, ինչպէս գրուել է՝ վրիտե:
    Հիմա ընդամէնը աւելացւում է կանոն, որ յ-ն բառասկզբում հ- է կարդացւում, ու կանոնն իր մի քանի բացառութիւններով: Իսկ թէ ինչու՞ աւելորդ «բարդացնել», դա բարդացում չէ, այլ ճիշտ բառարմատի պահպանում:
    Ի՞նչ է անգլիացիները տանջւում են, կամ ամերիացիները, կամ բոլոր անգլերէն սովորողները, որ ստիպուած են լինում իւրաքանչիւր բառի հետ սովորել իր յատուկ արտասանութիւնը եւ պարտադիր պայման է բառարանում կից դնել այդ արտասանութիւնը: Անգրագէ՞տ են մնացել էդ խեղճ մարդիկ:
    Էդ ամեն ինչը պարզ է, բացի մի բանից՝ ինչո՞ւ նորից ու նորից գնանք բարդացման ճանապարհով, պարզեցնելու փոխարեն, միայն բառարմատների ճիշտ պահպանման համա՞ր… Չեմ ասում թե դա կարևոր չի, բայց կարծում եմ պարզությունն ավելի կարևոր է: Ու հնարավորինս պահպանելով, պիտի հնարավորինս պարզեցվի լեզուն: Նամանավանդ որ այժմյան լեզուն կենդանի կիրառվող լեզու է ու նրան բզբզելը կարա շատ տխուր հետևանքներ ունենա:
    Հա, հույզն է լոկ մնայունը՝
    Մնացյալը անցողիկ…

  16. Գրառմանը 2 հոգի շնորհակալություն են հայտնել.

    Lion (09.11.2010), prof-de-Francais (09.11.2010)

  17. #237
    նստած հելած Լեռնցի-ի ավատար
    Գրանցման ամսաթիվ
    17.11.2007
    Հասցե
    ՀԻմա Երևանում, բայց Գորիսից եմ
    Տարիք
    37
    Գրառումներ
    1,099
    Բլոգի գրառումներ
    47
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)
    Մեջբերում Tig-ի խոսքերից Նայել գրառումը
    Էդ ամեն ինչը պարզ է, բացի մի բանից՝ ինչո՞ւ նորից ու նորից գնանք բարդացման ճանապարհով, պարզեցնելու փոխարեն, միայն բառարմատների ճիշտ պահպանման համա՞ր… Չեմ ասում թե դա կարևոր չի, բայց կարծում եմ պարզությունն ավելի կարևոր է: Ու հնարավորինս պահպանելով, պիտի հնարավորինս պարզեցվի լեզուն: Նամանավանդ որ այժմյան լեզուն կենդանի կիրառվող լեզու է ու նրան բզբզելը կարա շատ տխուր հետևանքներ ունենա:
    Դէ դա արդէն քո կարծիքն է:
    Եթէ հարցը քեզ իրօք հետաքրքրում է, կարող ես լրացուցիչի ուսումնասիրել հակառակը պնդողների հիմնավորումներին, օրնակ հէնց «Յարութիւն» ֆիլմի օգնութեամբ:

    Իսկ թէ ի վերջոյ ո՞ր ուղղագրութիւնը կը լինի, դա արդէն կը վճռեն համապատասխան մասնագէտները:

    Որպես կանոն, մարդու մասին կարելի է դատել նրանով, թե ինչի վրա է նա ծիծաղում:

  18. Գրառմանը 1 հոգի շնորհակալություն է հայտնել.

    Tig (09.11.2010)

  19. #238
    Պատվավոր անդամ
    Գրանցման ամսաթիվ
    22.11.2006
    Տարիք
    54
    Գրառումներ
    889
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)
    Յետոյ «ետքը, վերջը», յոտնկայս «ոտքի կանգնած», յանձինս «անձովը»՝ գրաբարի քերականութեամբ բառեր են, եւ մտել են աշխարհաբար: Ուստի ճիշտ չէ դրանց հետ վարուել նոր օրէնքով կամ նոր ուղղագրութեամբ:

    Արտասանոււթիւնը անընդհատ փոփոխւում է: Այժմու արտասանութիւնն էլ չի համապատասխանում Աբեղեանական ուղղագրութեամբ գրուածքին:

    Ուզում եմ վերստին յիշենք, որ Աբեղեանի ուղղագրութիւնը չափազանցութիւն համարելով բարեփոխուեց՝ վերադարձ կատարելով դէպի հինը, դէպի դասականը, այլապէս դուք հիմա կը գրէինք. եյական ե Յերեվանում վորոշել...

  20. Գրառմանը 1 հոգի շնորհակալություն է հայտնել.

    Rammstein (09.11.2010)

  21. #239
    նստած հելած Լեռնցի-ի ավատար
    Գրանցման ամսաթիվ
    17.11.2007
    Հասցե
    ՀԻմա Երևանում, բայց Գորիսից եմ
    Տարիք
    37
    Գրառումներ
    1,099
    Բլոգի գրառումներ
    47
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Պարզաբանում հայերէնի աւանդական ուղղագրութեան չարչրկուած թեմայի շուրջ

    Այս գրառումը լրամշակուած ու ընդարձակ տարբերակն է շատ յարգելի Սոս Մովիսեանի հարցին իմ պատասխանի, որ հաղորդագրութեան տեսքով թողել եմ «Ջաւախքի» մատեանում։ Իսկ հարցն անշուշտ միայն նրանը չէ, այլ շատուշատ ուրիշներինը, ովքեր մի տեսակ անհանդուրժող կամ քամահրական կամ լաւ ևս՝ արհամարհական վերաբերմունք ունեն աւանդական ուղղագրութեան ջատագովների և այդ ուղղագրութիւնն այժմ կիրառող հայաստանաբնակ արեւելահայերի հանդէպ։ Պատճառներից մէկը չգիտութիւնն է, միւսը՝ վախը, թէ կարող է անգրագիտութիւնը մեզանում տարածուել, եթէ անցում կատարենք աւանդական ուղղագրութեանը։ Մէկ ուրիշ պատճառ է յաճախ հէնց լեզուաբանների կողմից միտումնաւոր կերպով տարածուող խեղաթիւրուած տեղեկութիւնը մեր նախնիների ուղղագրութեան վերաբերեալ, որի պատճառը յստակ է. այդ լեզուաբաններն իրենք չեն տիրապետում աւանդական ուղղագրութեանը, սովորելու կամ հասարակութեան առաջ անգրագէտ երևալու ցանկութիւն էլ, բնականաբար, չունեն։ Իմ պատասխանը հետեւեալն է։

    Երկուստեք կտրուկ և մերժողական կարծիքներն ու կարծր դիրքորոշումներն էլ սխալ են։ Այո', եթէ որոշում կայացուէր անմիջապէս անցում կատարելու ժամանակակից արեւելահայ ուղղագրութիւնից դէպի աւանդականը, անգրագիտութիւնը կը մեծանար (թէպէտ այժմ արդի արեւելահայ ուղղագրութեամբ էլ, եթէ նկատել էք, անգրագիտութիւնը ահաւոր չափերի է հասել)։ Սակայն մերժողական կեցուածքն ու մի տեսակ քամահրանքն էլ աւանդական ուղղագրութեան կողմնակիցների և գործածողների դէմ անվայել է։ Այո', կրկնում եմ, անվայե'լ։

    Նախ՝ օրէնքը չի արգելում մեզ գործածել աւանդական ուղղագրութիւնը, որը ոչ միայն գրաբարի կամ արեւմտահայերէնի ուղղագրութիւնն է, այլև մեր արեւելահայ դասական հեղինակների ճնշող մեծամասնութեան։ Ի՞նչ ուղղագրութեամբ են գրել Աբովեանից մինչև նախախորհրդային Չարենց, Իսահակեան եւ այլք ևս. անշո'ւշտ, աւանդական։ Պէտք է երկու ուղղագրութիւնների հանդէպ էլ հանդուրժող լինել, ինչպէս որ հանդուրժում ենք բարբառներն ու գրական լեզուի երկճղութիւնը։ Այս հարցին կարող է լուծում տալ միայն ժամանակը։ Եթէ, օրինակ, աստիճանաբար աւանդական ուղղագրութիւնը գործածողների թիւը շատանայ և որակապէս էլ լաւանայ, ինչո՞ւ չէ, կարող է և գալ մի օր, որ այն դառնայ համատարած։ Մի՞թէ վատ է մեր նախնիների ուղղագրութիւնը վերականգնելը և այսպիսով, գոնէ ուղղագրական առումով, կամրջել մեր ազգի թէ' տարբեր հատուածները միմեանց հետ, թէ' մեր նախնեաց լեզուն և արդի հայերէնը։ Ի վերջոյ, ժամանակակից արեւելահայ ուղղագրութեան պատմութիւնը շատ աւելի կարճ է, քան աւանդական ուղղագրութեանը։

    Մեր արեւելահայ գրականութեան քերթողները, արեւելահայ մեծանուն գիտնականները ժամանակին դէմ են եղել աւանդական ուղղագրութիւնից հրաժարմանը։ Այս խնդիրն իրականում խորհրդային կարգերի օրօք չի ծագել, այլ շատ աւելի վաղ՝ 1913 թուականին, երբ Մանուկ Աբեղեանն առաջարկեց ժամանակին տեղ գտած ուղղագրական որոշ անմիօրինակութիւնների դէմն առնելու համար բարեփոխել ուղղագրութիւնը։ Բայց պարզուեց, որ ցանկութիւն կայ արմատապէս փոխելու ուղղագրութիւնը։ Հայոց գրերի գիւտի 1500-ամեակին նուիրուած յոբելենական յանձնաժողովը՝ հ. Գալուստ Տէր-Մկրտչեանի նախագահութեամբ, մի որոշ ժամանակ քննեց այս հարցը. նամակներ գրուեցին, կարծիքներ հնչեցին թէ' գիտնականների, թէ' գրական մշակների կողմից. մեծամասնութիւնը դէմ էր, որոնց թւում և Յովհաննէս Թումանեանը, Հրաչեայ Աճառեանը, անուանի հայագէտ Նիկողայոս Մառը, Յովհաննէս Յովհաննիսեանը, Սեդրակ Մանդինեանը և շատ ուրիշներ։ Այն ժամանակ այս մտայղացումը չիրագործուեց։ Իսկ խորհրդային կարգերը պարզապէս նպաստաւոր պայմաններ ստեղծեցին այս մտայղացման իրականացման համար։

    Բայց այստեղ էլ մի բայց կայ. այն ժամանակակից արեւելահայ ուղղագրութիւնը, որ այսօր գործածում ենք, անգամ աբեղեանական ուղղագրութիւնը չէ, այլ քառասնականներին մշակուած աբեղեանաաւանդական մի ինչ-որ խառնուրդ և, ի դէպ, ո'չ կատարեալ, ինչպէս սիրում են նշել խորհրդահայ ուղղագրութեան ջատագովները։ Եթէ արդի արեւելահայ ուղղագրութեան կանոնների համաձայն գրում ենք «հրեա», սխա'լ է, պիտի լինէր «հրյա» (սրանում համոզուելու համար կարելի է Աճառեանի Արմատական բառարանից օգտուել). եթէ «գինեվետ», սխա'լ է, պիտի լինէր «գինևետ», քանի որ այստեղ «վետ» արմատի հետ գործ չունենք, այլ «ավետ» վերջածանցի հնչիւնափոխված ձևի։ «Բարդուղիմեոս». սխա'լ է. այս բառը արդէն շատ դարեր թէ' ձեռագրերում, թէ' տպագիր մատեաններում գրւում է երևի մի հինգ-վեց տարբերակով. եթէ ժամանակակից ուղղագրութիւնը կերտողներն իրօք բարեխիղճ լինէին և առաջնորդուէին գիտութեամբ, այդ բոլոր տարբերակներից ամենասխալը չէին ընտրի. ճիշտն է «Բարթողոմեոս» կամ գոնե «Բարթուղիմեոս», բայց ո'չ երբեք «դ»-ով. այս անունը «դ»-ով գրելն անգրագիտութիւն է։ «Հաչել». սխա'լ է. եթէ մեր խորհրդահայ լեզուաբաններն իրենց լեզուի ուղղագրութեանը քաջատեղեակ լինէին, կ’իմանային, որ այս բառը գրւում է «հաջել», եթէ վերաբերում է շան արձակած ձայնին, մինչդեռ «հաչել»-ը նշանակում է «հառաչել»։ «Տփխիս». սխա'լ է. դարձեալ ընտրուել է սխալ տարբերակը ճիշտ «Տփղիս»-ի փոխարէն։ Կարելի էր շարունակել այս շարքը՝ ցոյց տալու, որ պնդումները, թէ ժամանակակից արեւելահայ ուղղագրութիւնը կատարեալ է, իսկ աւանդականը՝ թերի, չեն համապատասխանում իրականութեանը։ Նոր ուղղագրութիւնում ուղղագրական ձևերի ընտրութիւնը կատարուել է յաճախ անսկզբունքայնօրէն և հակագիտականօրէն։ Մեր խորհրդահայ լեզուաբանները յաճախ ընտրել են ուղղագրական զուգահեռ ձևերից սխալները։ Ի՞նչ գիտականութեան մասին կարող է խօսք լինել այստեղ։ Էլ չեմ ասում, որ երբեմն հնչող այն պնդումը, թէ իբր ժամանակակից խորհրդահայ ուղղագրութեան մէջ տառերը համապատասխանեցուած են հնչիւններին, սուտ է. իւրաքանչիւրս էլ գիտի, թէ որքան շատ են այն բառերը, որ մի ձև գրում, մի ուրիշ կերպ արտասանում ենք։ Մեր ժողովրդի մի ստուար զանգուած էլ այսօր կիսագրագէտ է. գրում է բազմաթիւ տառասխալներով։ Ուրեմն ինչպէ՞ս դարձաւ այս նոր ուղղագրութիւնը կատարեալ կամ յարմար։ Ի՞նչ յարմարութեան մասին է խօսքը։

    Հաւատացէ'ք, գրագէտ մարդը գրագէտ է թէ' աւանդական, թէ' արեւելահայ ուղղագրութիւնը գործածելիս։ Անգրագէտը երկուսում էլ անգրագէտ է։

    Սա կոչ չէ բնաւ՝ անցնելու աւանդական ուղղագրութեանը։ Ո'չ, քա'ւ լիցի. ամէն մարդ ազատ է ընտրելու իրեն յարմար և հաճելի ուղղագրութիւնը, եթէ օրէնքով արգելք չկայ։ Սա կոչ է՝ յարգանքով վերաբերուելու թէ' մեր նախնեաց ուղղագրութեանը, թէ' այն գործածողներին և ազատուելու այս խնդրին վերաբերող անհիմն ու անհեթեթ կարծիքներից և կարծրատիպերից։

    Աղբիւր

    Որպես կանոն, մարդու մասին կարելի է դատել նրանով, թե ինչի վրա է նա ծիծաղում:

  22. #240
    Անդամության թեկնածու
    Գրանցման ամսաթիվ
    16.05.2015
    Գրառումներ
    1
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)
    [Ի / ւ] տառ/հնչյունի մասին։
    Իմ(սեփական) կարծիքով՝ այն արտասանվել է ներկայիս անգլերենի w հնչյունի նմանությամբ լսեք ։Ես առաջ, օրինակ՝ եթե գրված էր հաւատ,չէի կարդում «հավատ»,այլ "hawat" (ինքնաբերաբար, երևի գենետիկ հիշողությունս էր արթնացել )։Ըստ իմ ներքին(շաա՜տ ներքին) համոզման, Ւ / ւ տառը ստեղծվել է հենց ու աւ(օ) հնչյունները արտահայտելու համար։Եթե սխալ եմ մտածում՝ շատ կխնդրեի որ ճիշտը ասեք։

Էջ 16 20-ից ԱռաջինԱռաջին ... 6121314151617181920 ՎերջինըՎերջինը

Թեմայի մասին

Այս թեման նայող անդամներ

Այս պահին թեմայում են 1 հոգի. (0 անդամ և 1 հյուր)

Էջանիշներ

Էջանիշներ

Ձեր իրավունքները բաժնում

  • Դուք չեք կարող նոր թեմաներ ստեղծել
  • Դուք չեք կարող պատասխանել
  • Դուք չեք կարող կցորդներ տեղադրել
  • Դուք չեք կարող խմբագրել ձեր գրառումները
  •