Հայ-թուրքական հարաբերություններ

[Ambrosine]

Ի՞նչ արդար մարդ է մեր Օսկանյանը, ի՞նչ լավ է քննադատում ու վերլուծում իրավիճակը, իրա վախտով ինքը ճիշտ քայլեր էր անում, ափսոս հեռացավ:

Շատ հնարավոր ա, որ Օսկանյանը խաղ է խաղում. գուցե նպատակ ունի ընդդիմության նոր թև <<կառուցել>>: Վստահ չեմ, բայց ուրիշ մարդ մտքովս չի անցնում, քան՝ Քոչարյանը, որի օգտին էլ նա կարող է խաղալ: Քոչարյանը՝ ընդդիմություն Սերժին՝ երկիրը բացարձակ միապետություն պահել չկարողանալու համար Մի այլ տարբերակ կա. նախագահական ընտրություններից առաջ շատ էր հոլովվում Օսկանյանի անունը՝ որպես նախագահի թեկնածու... միգուցե Սարգսյանի անվան շուրջ կասկածը ցրելու համար էր, որովհետև վերջինս հայտարարում էր, որ չի առաջադրվելու, բայց ամեն դեպքում...

[REAL_ist]

ԱՄՆ Պետդեպարտամենտ. պետքարտուղարի տեղակալ Ֆիլիպ Գորդոն.

«Մեր կարծիքով, դատարանի վճիռը դրական քայլ է Թուրքիայի և Հայաստանի միջև հարաբերությունների կարգավորման վերաբերյալ Արձանագրությունների վավերացման գործընթացն առաջ տանելու տեսակետից:

Դատարանի վճիռը թույլ է տալիս Արձանագրությունները վավերացման նպատակով տանել խորհրդարան այն տեսքով, ինչպես դրանք եղել են բանակցությունների և ստորագրման պահին։ Որևէ տպավորություն չկա, թե դատարանի վճիռը սահմանափակում կամ ինչ-որ կերպ բնորոշում է տալիս Արձանագրություններին»»:

Ահա թե ինչ է նշանակում միջազգային իրավական գրագետ մեկնաբանություն: ՍԴ որոշումը արձանագրությունների միակ ճիշտ մեկնաբանությունն է միջազգային իրավունքի առումով:

[C i S c 0]

ԱՄՆ Պետդեպարտամենտ. պետքարտուղարի տեղակալ Ֆիլիպ Գորդոն.

Ահա թե ինչ է նշանակում միջազգային իրավական գրագետ մեկնաբանություն: ՍԴ որոշումը արձանագրությունների միակ ճիշտ մեկնաբանությունն է միջազգային իրավունքի առումով:

Գրագետը չգիտեմ, բայց զարմանլի ոչ մի բան չեմ տեսնում ինչպես ՍԴ որոշումը, այնպես էլ ԱՄՆ-ի մեկնաբանությունը: Մենք ոչ լեգիտիմ երկրում ենք ապրում ու ետ որոշումը ոչ թե ՍԴ-ա ընդունել, այլ բոլորս էլ երևի գիտենք ովքեր են, իսկ ինքը ընդամենը իրականացրել ա, իսկ ԱՄՆ էլ պարզա դե իրան տենցա ձեռ տալիս տենցա մեկնաբանում, նորմալ երևույթա կարծում եմ միջազգային քաղաքականությունում....

[REAL_ist]

Զարմանալի բան ես էլ չեմ տեսնում, քանի որ ՍԴ որոշումը լիովին արտացոլում էր արձանագրությունների դրույթները

[Gayl]

Շատ հնարավոր ա, որ Օսկանյանը խաղ է խաղում. գուցե նպատակ ունի ընդդիմության նոր թև <<կառուցել>>: Վստահ չեմ, բայց ուրիշ մարդ մտքովս չի անցնում, քան՝ Քոչարյանը, որի օգտին էլ նա կարող է խաղալ: Քոչարյանը՝ ընդդիմություն Սերժին՝ երկիրը բացարձակ միապետություն պահել չկարողանալու համար Մի այլ տարբերակ կա. նախագահական ընտրություններից առաջ շատ էր հոլովվում Օսկանյանի անունը՝ որպես նախագահի թեկնածու... միգուցե Սարգսյանի անվան շուրջ կասկածը ցրելու համար էր, որովհետև վերջինս հայտարարում էր, որ չի առաջադրվելու, բայց ամեն դեպքում...

Ժողովրդի ծոցից դուրս եկած անձնավորություն, ես իրան եմ ընտրելու, շատ լավ մարդա
Քոչը իրա ասածներին չի հավատացել, իշխանություն, փող, արյուն սիրող անձնավորությունը չի կարող հրաժարվել փափուկ աթոռից:

[Տրիբուն]

Եվրոնյուզով Էրդողանի հետ հարցազրույց ա, էսօր օրվա ընթացքում անըդհատ ցույց են տալու, նայեք: Ամսի 4-ին էլ Ալիևի հետ ա լինելու:
Էրդողանը համայն Եվրոպային փաստացի ասեց, որ իրանք իրանցից հասնող ամեն ինչ արել են արձանագրությունները կյանքի կոչելու համար, ու հիմա Հայաստանի հերթն ա:
Սերժի հետ էլ երևի Երկիր Մեդիան հարցազրույց կվերցնի, որտեղ հատուկ հայ հայրենասեր հասարակության համար կհայտարարվի, որ նախապայմաններ չկան:

[Վիշապ]

Էրդողան. «Մենք պարզապես խնդրում ենք որպեսզի Հայաստանը հարգի ԼՂ վերաբերյալ ՄԱԿ-ի 4 բանաձևերը»

«Մենք ինչ-որ անբնական բան չենք խնդրել, մենք պարզապես խնդրել ենք ենք որպեսզի Հայաստանը հարգի ԼՂ վերաբերյալ ՄԱԿ-ի 4 բանաձևերը, ուր սևով սպիտակի վրա գրված է, որ Հայաստանը պետք է դուրս գա Ադրբեջանի գրավյալ տարածքներից։ Անձամբ ես խնդրել եմ ԱՄՆ նախագահ Օբամային, ՌԴ նախագահ Մեդվեդևին և ՌԴ վարչապետ Պուտինին օժանդակել այս հարցում»,-ասել է Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը։ Պատասխանելով թուրքական մի շարք թերթերի գլխավոր խմբագիրների հարցերին՝ Թուրքիայի վարչապետը հայտարարել է, թե Հայաստանը լուրջ չի վերաբերվել հայ-թուրքական ստորագրված արձանագրություններին։ «Հայաստանի ՍԴ որոշումը մեզ մոտ տպավորություն է ստեղծել, որ հայկական կողմը ցանկանում է վերանայել դրանք։ Երևի դրանով Սերժ Սարգսյանը փորձում է ամրապնդել իր դիրքերը երկրի ներսում։ Սակայն այդ հանգամանքը մեզ ոչ մի ձևով չի կարող բավարարել»,-ասել է Էրդողանը։ Նա նշել է, թե Անկարան առանց որևէ փոփոխությունների և լրացումների արձանագրությունները փոխանցել է խորհրդարան՝ ավելացնելով. «Մենք չենք կարող խառնվել մեր օրենսդիր մարմնի գործերին։ Իսկ որպեսզի հայ-թուրքական արձանագրությունները վավերացվեն, մենք միայն մեկ բան ենք խնդրել՝ ազատել Ադրբեջանի գրավյալ տարածքները»։

Ըստ «TRT»-ի

Սա դեռ ժուռնալն է։ Ֆուտբոլային քիրվայությունը տալիս է իր պտուղները։ Թուրքերի հետ հանաք ե՞ք անում։

[Rammer]

ԿԱՐՍԻ ՊԱՅՄԱՆԱԳՐԻ ՎԱՎԵՐԱՑՈՒՄ

ԵՎ ՀԱՐԱԿԻՑ ՀԱՐՑԵՐԻ ՇՈՒՐՋ

Ընդամենը երկու միջազգային համաձայնագիր կա գոյություն ունեցող սահմանների ճանաչման վերաբերյալ - Մոսկվայի և Կարսի պայմանագրերը:

Ահմեդ Դավուդօղլու, Թուրքիայի արտգործնախարար, Թուրքիայի ազգային մեծ ժողով, 21 հոկտեմբերի 2009թ.

Այսօր արդեն ակնհայտ է` Հայաստան-Թուրքիա զույգ չարաբաստիկ արձանագրությունների վավերացուման գործընթացն ինչ ելք էլ ունենա, այլևս նախկին իրավիճակին վերադարձ չի լինի: Որոշ անհեռատես մարդիկ ջինը բաց են թողել քաղաքական սրվակից և այօր դժվար է կանխատեսել, թե ի±նչ վարքագիծ կունենա այդ, մեզանից արդեն որևէ կախվածություն չունեցող, քաղաքական արարածը: Հետևաբար, մենք դեռ երեկվանից պիտի սկսեինք պատրաստվել բազմաթիվ քաղաքական, և հատկապես իրավական, հարցերի մոտալուտ վերարծարծմանը և վերարժեվորմանը: Հաշվի առնելով Թուրքիայի դիրքորոշումը, այդ հարցերի մեջ առանձնակի կարևորություն ունի Կարսի պայմանգրի իրավական կարգավիճակի հարցը: Չնայած հայ ժողովրդի նորագույն պատմության մեջ նշյալ փաստաթղթի ունեցած հույժ կարևոր դերակատարությանը առ այսօր Կարսի պայմանագիրը քննության չի ենթարկվել միջազգային իրավունքի տեսանկյունից: Եղած հրապարակումներն առավելապես գաղափարախոսական բնույթի են և վերլուծվում են պայմանագրի քաղաքական հետևանքները, առանց անդրադառնալու բուն պայմանագրի իրավական էությանը: Քանի որ Կարսի պայմանագրի իրավական կարգավիճակին վերաբերող հարցերը բազմաթիվ են ու բազմազան, ուստի, մեր ուժերի ներածին չափով, մի քանի հոդվածով կփորձենք լուսաբանել որոշ հարցեր:

Կարսի պայմանագիրը (13 հոկտեմբերի 1921թ.) երկկողմ պայմագիր է: Այն ստորագրել են, ինչպես գրված է պայմանագրի նախաբանում, “Հայաստանի Սովետական Սոցիալիստական Հանրապետության, Ադրբեջանական Սովետական Սոցիալիստական Հանրապետության և Վրաստանի Սովետական Սոցիլիստական Հանրապետության կառավարությունները մի կողմից և Թուրքիայի ազգային մեծ ժողովի կառավարությունը, մյուս կողմից, Ռուսաստանի Սովետական Սոցիալիստական Ֆեդերատիվ Հանրապետության մասնակցությամբ” (при участии, with the participation): Վերոշարադրյալից ակնհայտ է, որ ՌՍՖՍՀ-ն Կարսի պայմանագրի կողմ չէ, այլ զուտ մասնակից, այսինքն նա չի ստանձնում պայմանագրով նախատեսված իրավունքներն ու պարտավորություններն ամբողջությամբ, այլ նրան վերապահված է միայն որոշակի գործառույթ: Անշուշտ, այդ գործառույթը քաղաքական վերակացուի դերն էր, քանի որ բոլշևիկները դեռևս Մոսկվայի պայմանագրի (16 մարտի 1921թ.) 15–րդ հոդվածով պարտավորվել էին հետևյալը. “Ռուսաստանը ստանձնում է Անդրկովկասյան հանրապետությունների նկատմամբ իրականացնել անհրաժեշտ քայլեր` որպեսզի ապահովի վերջիններիս կողմից Թուրքիայի հետ կնքվելիք համաձայնագրում սույն պայմանագրի այն հոդվածների ճանաչումը, որոնք ուղղակիորեն վերաբերում են իրենց”: [Russia undertakes to take the necessary steps with the Transcaucasian Republics with a view to securing the recognition by the latter, in their agreement with Turkey, of the provisions of the present Treaty which directly concern them.]

Կարսի պայմանագրի վավերացման հարցը. Լայնորեն հայտնի փաստ է, որ Կարսի պայմանագրի վավերաթղթերի փոխանակումը տեղի է ունեցել 1922թ. սեպտեմբերի 11-ին Երևանում: Կողմերից մեկը` քեմալականները, նշյալ պայմանագիրը վավերացվել է 1922թ., մարտի 16-ին (Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողովի օրենք # 207) [առայժմ մի կողմ ենք թողնում այդ կառույցի լիազորությունների հարցը]: Սակայն Կարսի պայմանագիրը չի վավերացվել երկրորդ կողմ հանդիսացող, այսպես կոչված, երկրներից և ոչ մեկի` Հայաստանի, Վրաստանի և Ադրբեջանի, կողմից [առայժմ մի կողմ ենք թողնում նաև սրանց լիազորությունների հարցը]: Կարսի պայմանագիրը թուրքերի հետ նույն օրը` 1922թ. մարտի 16-ին, (Մոսկվայի /16.03.1921/ պայմանագրի առաջին տարեդարձի օրը) վավերացրել է Համառուսաստանյան կենտրոնական գործադիր հանձնաժողովը (ВЦИК - Всероссийский Центральный Исполнительный Комитет).

Ըստ այդմ, այս վավերացումը երբեք չի կարող դիտարկվել օրինական, հետևաբար իրավական հետևանք ստեղծող, քանի որ ռուսաստանյան այդ կառոյցը ոչ ներքին, ոչ միջազգային օրենքի տեսանկյունից նման լիազորություն չուներ և չէր կարող ունենալ: Չի կարող մի երկրի կառույց վավերացնել մեկ այլ երկրի, կամ երկրների, ստորագրած պայմանագիրը: Հարավային Կովկասի երկրների ռազմակալումից հետո (Ադրբեջան, 1920թ. ապրիլ; Հայաստան, 1920թ. դեկտեմբեր; Վրաստան, 1921թ. փետրվար) մինչև 1922թ. դեկտեմբերի 30-ը, այսինքն մինչև ՍՍՀՄ ձևավորումը, վերոհիշյալ երեք երկրները, գոնե ձևականորեն, անկախ էին: Այսինքն, գոնե պաշտոնապես առանձին էին և մաս չէին կազմում Ռուսաստանին: Օրինակ, Հայաստանի պարագային դա ամրագրված էր Հայաստանի Հանրապետության և ՌՍՖՍՀ ներկայացուցչի միջև 1920թ. դեկտեմբերի 2-ին ստորագրած իշխանության փոխանցման հայտարարագրի առաջին կետում, որով Հայասատանը հռչակվում էր “անկախ սովետական սոցիալիստան հանրապետություն”:

Այստեղ անհրաժեշտ է ընդգծել, որ քեմալականների և բոլշևիկների կողմից Կարսի պայմանագրի, այսպես կոչված, վավերցման պահին (16 մարտի 1922թ.) արդեն գոյություն չուներ նշյալ պայմանագրի կողմերից մեկը: Ադրբեջանի, Հայաստանի և Վրաստանի Սովետական Սոցիալիստական Հանրապետությունները դադարել էին գոյություն ունենալ, քանի որ դրանից չորս օր առաջ` 1922թ. մարտի 12-ին, ձևավորել էին նոր միավոր` Անդրկովկասի Սոցիալստական Սովետական Հանրապետությունների Դաշնային Միությունը (Федеративный Союз Социалистических Советских Республик Закавказья - Закфедерация).

Ի դեպ, այն, որ նորաստեղծ միավորն իրեն չէր դիտարկում ՌՍՖՍՀ կազմում կամ նրա ենթակայության տակ, ամրագրված է Դաշնային Միություն ստեղծելու մասին պայմանգրի (Союзный договор об образовании Федеративного союза социалистических советских республик Закавказья, 12.03.1922) 13-րդ հոդվածում. ՙՀանրապետությունների միությունը ՌՍՖՍՀ-ի հետ հարաբերությունները հաստատում է միութենական պայմանագրի հիման վրա՚: [Союз республик устанавливает взаимоотношвния с РСФСР на основе союзного договора.]

Եզրակացություն. Կարսի պայմանագիրը չի վավերացվել Հարավային Կովկասի և ոչ մի երկրի կողմից` այդ թվում նաև Հայաստանի Սովետական Սոցիլիաստական Հանրապետություն միավորի կողմից, հետևաբար նշյալ, այսպես կոչված պայմանագիրը, իրավական հետևանքներ չի ստեղծում նրանց համար:


ԱՐԱ ՊԱՊՅԱՆ
Մոդուս վիվենդի կենտրոնի ղեկավար
7 փետրվարի 2010թ.

[REAL_ist]

Ճիշտն ասած չեմ հասկանում սույն վերլուծության իմաստը, Կարսի պայմանագիրը վաղուց դադարելա: Փաստացի դելիմիտացիան` սահմանների հաստատումը կատարվելա Ռուսաստանի(ԽՍՀՄ) և Թուրքիայի միջև: ՀՀ ձևավորվելա 1991թ. և ցանկացած նորաստեղծ պետություն միջազգային իրավունքի համաձայն պարտավորա ընդունել ստեղծման պահին առկա սահմանները: Սույն փաստը հաստատված է ինչպես Հայաստանի ՄԱԿ-ին անդամակցելու ուժով, այնպես էլ ԵԱՀԿ-ին անդամակցելու ուժով, որի բոլոր անդամները ճանաչում եմ միմյանց սահմանները:

Բացի դրանից հիշյալ ժամանակահատվածում ժամանակակից միջազգային իրավունքը ձևավորված չէր, իսկ "Միջազգային պայմանագրերի իրավունքի մասին Վիեննայի կոնվենցիան" ընդունվելա 1969թ.-ին:

[Rammer]

Ճիշտն ասած չեմ հասկանում սույն վերլուծության իմաստը, Կարսի պայմանագիրը վաղուց դադարելա: Փաստացի դելիմիտացիան` սահմանների հաստատումը կատարվելա Ռուսաստանի(ԽՍՀՄ) և Թուրքիայի միջև: ՀՀ ձևավորվելա 1991թ. և ցանկացած նորաստեղծ պետություն միջազգային իրավունքի համաձայն պարտավորա ընդունել ստեղծման պահին առկա սահմանները: Սույն փաստը հաստատված է ինչպես Հայաստանի ՄԱԿ-ին անդամակցելու ուժով, այնպես էլ ԵԱՀԿ-ին անդամակցելու ուժով, որի բոլոր անդամները ճանաչում եմ միմյանց սահմանները:

Բացի դրանից հիշյալ ժամանակահատվածում ժամանակակից միջազգային իրավունքը ձևավորված չէր, իսկ "Միջազգային պայմանագրերի իրավունքի մասին Վիեննայի կոնվենցիան" ընդունվելա 1969թ.-ին:

Քանի որ Դավիթօղլին նույն է` թե թուրքական կողմը հղում է անում այդ պայմանագրերի համար, դրա համար էլ մարդը բացատրում ա, որ բացի մասնագետններից մնացած մարդիկ էլ կարդան հասկական ինչը ինչոց ա...

[ministr]

Փաստացի սահմանը Կարսի պայմանագրով գծված սահմանը չի?

[REAL_ist]

Քանի որ Դավիթօղլին նույն է` թե թուրքական կողմը հղում է անում այդ պայմանագրերի համար, դրա համար էլ մարդը բացատրում ա, որ բացի մասնագետններից մնացած մարդիկ էլ կարդան հասկական ինչը ինչոց ա...

Հասկանում եմ, բայց սխալ ասպեկտովա բացատրում, քանի որ ոչ մի կապ չունի ներկայումս ՀՀ-ի համար, թե ինչպեսա կնվքել այդ պայմանագիրը, քանի որ ՀՀ-ն ոչ մի դեպքում Կարսի պայմանագրի իրավահաջորդ չի:

Փաստացի սահմանը ԽՍՀՄ սահմաննա, որի շրջանակներում ձևավորվելա ՀՀ-ն: Կարսի պայմանագրի լեգիտիումությունը այժմ ոչ մի իրավական նշանակություն չունի: ԽՍՀՄ և Թուրքիան իրար մեջ հաստատել են սահմանը, ԽՍՀՄ կազմից դուրսա եկել ՀՀ-ն և ձևավորվելա ՀԽՍՀ սահմաններում:

[Վիշապ]

Ճիշտն ասած չեմ հասկանում սույն վերլուծության իմաստը, Կարսի պայմանագիրը վաղուց դադարելա: Փաստացի դելիմիտացիան` սահմանների հաստատումը կատարվելա Ռուսաստանի(ԽՍՀՄ) և Թուրքիայի միջև: ՀՀ ձևավորվելա 1991թ. և ցանկացած նորաստեղծ պետություն միջազգային իրավունքի համաձայն պարտավորա ընդունել ստեղծման պահին առկա սահմանները: …

Հա՞ որ։ Ասում են Հայաստանի Սովետական Հանրապետությունն է տակը ստորագրել, Հայաստանի Հանրապետությունն էլ նախկինի իրավահաջորդն է, համենայն դեպս անկախության հռչակագրով նախկին պայմանագրերը չեն ջրվել։

[REAL_ist]

Հա՞ որ։ Ասում են Հայաստանի Սովետական Հանրապետությունն է տակը ստորագրել, Հայաստանի Հանրապետությունն էլ նախկինի իրավահաջորդն է, համենայն դեպս անկախության հռչակագրով նախկին պայմանագրերը չեն ջրվել։

Քեզ ովա նման բան ասել? Ինչ իրավահաջորդ? Նախ և առաջ ՀԽՍՀ-ն միջազգային իրավունքի սուբյեկտ չի եղել, որ մի հատ էլ ՀՀ-ն իրավահաջորդ լինի:

[Վիշապ]

Քեզ ովա նման բան ասել? Ինչ իրավահաջորդ? Նախ և առաջ ՀԽՍՀ-ն միջազգային իրավունքի սուբյեկտ չի եղել, որ մի հատ էլ ՀՀ-ն իրավահաջորդ լինի:

Չգիտեմ, ապեր, ես սա եմ կարդում՝ Карсский договор, էնտեղ գրված է, որ էս «միջազգային սուբյեկտ չհանդիսացողը» ու էլի երկու «չհանդիսացողներ» են կնքել սույն չարաբաստիկ պայմանագիրը։

Հ.Գ. համաձայն եմ, որ վիկին որ ասես կարող է գրել, բայց դե ինչքան աղբյուր գտա, ՀՍՍՀ է նշված։