Ամոթ՝ հարազատի վարքի պատճառով

[Chuk]

Ընկերոջ հետ կապված ժողովուրդը ասում է. "Ասա ով է ընկերդ, ասեմ ով ես դու": Հետևաբար, եթե ընկերը էնպիսի բան ա անում, որի համար դու պտի ամաչես ու վատ զգաս քեզ, ուրեմն սխալվել ես ընկերոջ հարցում ու ձեր ընկերությունը սխալ է:

Դիցուք ընկերոջ հետ գնում եմ ինչ-որ ճաշկերույթի, որտեղ բոլորը հետևում են վարվեցողության էթիկայի կանոններին, սպասքից օգտվելու նորմերին և այլն, իսկ ընկերս ձեռ ու ոտով (ասենք գյուղից եկած տղա ա, այդ նորմերին անծանոթ) ֆռռացնելով ու չպացնելով սկսում է ուտել (լրիվ պայմանական, վերացական օրինակ եմ բերում): Ուրեմն եթե ես էդպիսի վիճակում ընկնեի, կախված միջավայրից մեծ հավանականությամբ ինձ վատ կզգայի ու կամաչեի: Ու դա դեռ չնշանակեց որ ընկերոջս հարցում սխալվել եմ, մեր ընկերությունը սխալ ա: Ուզում եմ ասել, որ էս մեջբերածս միտքը աբսուրդների շարքից է:

[Chuk]

Ճիշտն ասած, ես երբեք իմ մտերիմներից ոչ մեկի արարքի համար չեմ ամաչում, հայրս ա սովորացրել, եթե արարքը կատարողը հարազատ է, ուզես, թե չէ ուզես, դա է քո հարազատը, ոչինչ չես կարող փոխել, եթե ընկերդ է, դու ես ընտրել քո ընկերոջը, կամ շարունակում ես ընկերությունդ կամ ոչ: Իսկ արարքների համար ամենքս մեր փոխարեն ենք պատասխանատու: Ամաչել ուրիշի փոխարեն, դա բարդույթ է, որից պետք է ազատվել, ես կարողացել եմ: Պետք է ընդունել մարդկանց այնպիսին, ինչպիսին որ նրանք կան ու մտածել սեփական աչքերի գերանների մասին, ուրիշի սխալները հեշտ է տեսնել:

Դիցուք քայլում ես, ընկերոջդ հետ, Աբովյան փողոցով, հանկարծ ընկերդ միզել է ուզում, ու առանց երկար բարակ մտածելու փողոցի մեջտեղում անցնում է իր ուզածի իրագործմանը: Ես անշուշտ կռահում եմ, որ ինձ կհակադարձես, որ քո ընկերը նման բան չի անի, բայց հենց խոսում ենք այն դեպքի մասին, որ բա մեկ էլ տեսար, արեց: Ուզում եմ հասկանամ այդ պահին քո վերաբերմունքը: Այդտեղ պատասխանատուն իսկապես ինքն է, բայց միթե՞ դու այդ պահին ամոթից գետինը չէիր մտնի:

[Շինարար]

Դիցուք քայլում ես, ընկերոջդ հետ, Աբովյան փողոցով, հանկարծ ընկերդ միզել է ուզում, ու առանց երկար բարակ մտածելու փողոցի մեջտեղում անցնում է իր ուզածի իրագործմանը: Ես անշուշտ կռահում եմ, որ ինձ կհակադարձես, որ քո ընկերը նման բան չի անի, բայց հենց խոսում ենք այն դեպքի մասին, որ բա մեկ էլ տեսար, արեց: Ուզում եմ հասկանամ այդ պահին քո վերաբերմունքը: Այդտեղ պատասխանատուն իսկապես ինքն է, բայց միթե՞ դու այդ պահին ամոթից գետինը չէիր մտնի:

Ոչ:

[Chuk]

Ոչ:

Այդ դեպքում կասեմ՝ Վաու՛

հ.գ. Քուանշ:

[Գալաթեա]

Ոչ:

Իսկ եթե ոչ թե չիշիկ անի, այլ ախկո, էլի չես ամաչի՞:
Տեսականորեն, էլի:

[Շինարար]

Այդ դեպքում կասեմ՝ Վաու՛

հ.գ. Քուանշ:

Սրի:
Իսկ ինչու՞ պիտի ամաչեմ, ես փողոցում չեմ միզի, ընկերս եթե նման բան անի կզարմանամ, նույնիսկ կասեմ՝ այ տղա, ամոթ ա, մի արա, բայց ես դրանից չեմ ամաչի: Իհարկե դու վերացական իրավիճակ ես առաջարկել, իրավունք ունես մտածելու, որ վերացական ոչ ասելը հեշտ ա, բայց իմ պատասխանը այդքան էլ վերացական չի, ռեալ բան եմ ասում, չեմ ամաչի ուրիշի փոխարեն, ընկերս լինի, թե ազգական:

Իսկ եթե ոչ թե չիշիկ անի, այլ ախկո, էլի չես ամաչի՞:
Տեսականորեն, էլի:

Սակայն ի?նչ տարբերություն: Ամեն դեպքում ես նման ընկերներ չունեմ: Բայց չեմ պատկերացնում, թե ընկերոջս բնական պահանջները հոգալու տեղի վայրի համար ես ի?նչ ունեմ ամաչելու:

[Yeghoyan]

Ճիշտ է վերևում նշել էի, որ հանցավոր արարքների մասին չէ՛ խոսքը: Այնուամենայնիվ:
Փաստորեն պատասխանատվություն ես զգում, որ կարող էիր կասեցնել ու հետո չամաչե՞լ: Սա էգոիստական մոտեցում եմ համարում:
Միգուցե վատ կզգայիր, որ չես կասեցրել, և իր վատ արարքից ինքը տուժել է: Այսինքն՝ իր համար ցավեիր:

Ես դա ասում էի ոչ միայն հանցավոր արարքների համար:
Ջուլ ջան ես ինձ վատ կզգայի, կամաչէի, որ ընկերոջս սխալ քայլը չեմ կանխել, ոչ թե նրա համար, որ ինքն իմ ընկերն է, ու սխալ բան է արել: Թե չէ ինձ ի՞նչ իրա արածը, կողքից չեն ասելու Եղոյաննա արել, կողքից իր անունն են տալու:

[Գալաթեա]

Սրի:
Իսկ ինչու՞ պիտի ամաչեմ, ես փողոցում չեմ միզի, ընկերս եթե նման բան անի կզարմանամ, նույնիսկ կասեմ՝ այ տղա, ամոթ ա, մի արա, բայց ես դրանից չեմ ամաչի: Իհարկե դու վերացական իրավիճակ ես առաջարկել, իրավունք ունես մտածելու, որ վերացական ոչ ասելը հեշտ ա, բայց իմ պատասխանը այդքան էլ վերացական չի, ռեալ բան եմ ասում, չեմ ամաչի ուրիշի փոխարեն, ընկերս լինի, թե ազգական:

Սակայն ի?նչ տարբերություն: Ամեն դեպքում ես նման ընկերներ չունեմ: Բայց չեմ պատկերացնում, թե ընկերոջս բնական պահանջները հոգալու տեղի վայրի համար ես ի?նչ ունեմ ամաչելու:

Պարզ ա, որ չունես...ոչ մեկս էլ չունենք, հուսով եմ, բայց սենց պահ կա…

Ասենք՝ ընկերդ չիշիկ ա անում, այսինքն խորապես թքած ունի շրջակա մարդկանց վրա ու սկի չի էլ նայում կողքերը... իսկ անցնող-դառնող մարդիկ քեզ են նայում, որտև դու չես ամաչում ու չիշիկ անելու պահին սկի հեռու էլ չես կանգնում իրենից:

Ու մարդիկ քեզ են նայում անթաքույց զզվանքով, որովհետև փողոցում չիշիկ անելը անդաստիարակության նշան է, մեղմ ասած: Իսկ դու կարող էիր ընկերոջդ խնդրել, որ դա անի ու չես խնդրել:

Դու հանգիստ մարդկանց հայացքները կտանեիր, կշտամբանքի խոսքերը կլսեիր ու չէիր ամաչի՞:

[Chuk]

Իսկ ինչու՞ պիտի ամաչեմ, ես փողոցում չեմ միզի, ընկերս եթե նման բան անի կզարմանամ, նույնիսկ կասեմ՝ այ տղա, ամոթ ա, մի արա, բայց ես դրանից չեմ ամաչի: Իհարկե դու վերացական իրավիճակ ես առաջարկել, իրավունք ունես մտածելու, որ վերացական ոչ ասելը հեշտ ա, բայց իմ պատասխանը այդքան էլ վերացական չի, ռեալ բան եմ ասում, չեմ ամաչի ուրիշի փոխարեն, ընկերս լինի, թե ազգական:

Վանաձորցի ջան, ես օրինակ համարում եմ, որ եթե մարդը ամոթալի բանից չի ամաչում, ուրեմն ինքն անամոթ ա, իսկ անամոթությունը վատ բան ա: Ու վերջապես եթե չես ամաչելու, ուրեմն ամաչելու բան չկա, ուրեմն ինչու՞ ես իրան սաստելու ու ասես «ա՛յ տղա, ամոթ ա, մի արա»: Չէ՞ որ դու չես ամաչում: Իսկ ինքը կամաչի թե չէ, իրա գործն ա:

[Արիացի]

Դիցուք ընկերոջ հետ գնում եմ ինչ-որ ճաշկերույթի, որտեղ բոլորը հետևում են վարվեցողության էթիկայի կանոններին, սպասքից օգտվելու նորմերին և այլն, իսկ ընկերս ձեռ ու ոտով (ասենք գյուղից եկած տղա ա, այդ նորմերին անծանոթ) ֆռռացնելով ու չպացնելով սկսում է ուտել (լրիվ պայմանական, վերացական օրինակ եմ բերում): Ուրեմն եթե ես էդպիսի վիճակում ընկնեի, կախված միջավայրից մեծ հավանականությամբ ինձ վատ կզգայի ու կամաչեի: Ու դա դեռ չնշանակեց որ ընկերոջս հարցում սխալվել եմ, մեր ընկերությունը սխալ ա: Ուզում եմ ասել, որ էս մեջբերածս միտքը աբսուրդների շարքից է:

Դիցուք քո ընկերը անում ա ինչ-որ X արարք, որի համար դու ամոթ ես զգում, անկախ միջավայրից ու արտաքին այլ ազդակներից, այդ դեպքում, դու ընկերոջդ հարցում սխալվել ես:
Իսկ եթե ինչ-որ Y մարդ, ինչ-որ արարք տեսնելուց, միջավայրից (շրջապատի մարդկանցից) կախված է որոշում իր արձագանքը տվյալ արարքի նկատմամբ, դա արդեն գալիս է Y մարդու աբսուրդային ու ձևական մտածելակերպից: Մարդ կամ ամաչում է իր ընկերոջ փնթի ուտելաձևից կամ ոչ: Ու դա կախված է հենց այդ մարդու մտածելակերպից ու էթիկայի մասին իր պատկերացումներից, այլ ոչ թե այլ մարդկանց պատկերացումներից:

[Շինարար]

Պարզ ա, որ չունես...ոչ մեկս էլ չունենք, հուսով եմ, բայց սենց պահ կա…

Ասենք՝ ընկերդ չիշիկ ա անում, այսինքն խորապես թքած ունի շրջակա մարդկանց վրա ու սկի չի էլ նայում կողքերը... իսկ անցնող-դառնող մարդիկ քեզ են նայում, որտև դու չես ամաչում ու չիշիկ անելու պահին սկի հեռու էլ չես կանգնում իրենից:

Ու մարդիկ քեզ են նայում անթաքույց զզվանքով, որովհետև փողոցում չիշիկ անելը անդաստիարակության նշան է, մեղմ ասած: Իսկ դու կարող էիր ընկերոջդ խնդրել, որ դա անի ու չես խնդրել:

Դու հանգիստ մարդկանց հայացքները կտանեիր, կշտամբանքի խոսքերը կլսեիր ու չէիր ամաչի՞:

Ախր իրավիճակը էնքան վերացական ա: Նախ և առաջ ես ընկերություն չեմ անի նման աննորմալ մարդու հետ, բայց ենթադրենք այդ աննորմալը իմ հին ընկերն ա, հիմա աննորմալացել ա, հո դեն չե՞մ գցելու, մեկ մեկ հետը դուրս եմ գալիս քաղաք, տղան խելքը գցել ա, փողոցում նման բան ա ուզում անել, ես վերևում ասացի, որ կփորձեմ հնարավորինս արգելել, բայց ասենք չկարողացա, ինչու՞ պիտի ամաչեմ, չես պատկերացնի ես ինչքան եմ զզվում էն մարդկանցից, ովքեր կզզվեն ինձանից մենակ էն բանի համար որ շարունակում եմ շփվել իմ ընկերոջ հետ չնայած ինքը խելքը թռցրել ա: Փորձել, համոզել, որ դա ամոթ է, չի նշանակում, որ ես իր փոխարեն ամաչում եմ:
Ասենք դու միայանկ ապրած մի ծեր ազգական ունես, որ ոչ մի խնամող չունի՝ որդի, դուստր, քեզ էլ հեռու ազգական ա, գալիս ա քո տուն, վրայից գոզի հոտ ա գալիս, կամ անպատեհ տեղերում անպատեհ բաներ ա անում, ի՞նչ, կամաչե՞ս նրա համար, էլ չեմ ասում, որ հեռու մեզնից մոտ մարդկանց հետ էլ կարող է նման բաներ պատահել:
Ես որդիներ գիտեմ, որ իրենց խնջույքներին իրենց մորը չեն տանում, ինչ է թե գեղացի հին կին է, անկապ, ոչ տեղին բաներ է խոսում անպատեհ տեղերում, իսկ ես զզվում եմ նման որդիներից: Կինը խելքը չի գցել, ուղղակի շփման ձև չգիտի, անկիրթ է ,բռի է, որդին էլ կիրթ միջավայրի հետ է շփվում, վիձեծի լի, ամաչում է, մայրը իրեն խայըառակ է անում, սա ավելի ռեալ ու հաճախ հանդիպող իրավիճակ է, ու մարդիկ իրենց իրավունք են վերապահում ամաչել նրա համար: Ես կրկնում եմ՝ դա բարդույթ ա:
Հ. Գ. Ես ինձ կշտամբող մարդկանց կկարողանայի պատասխանել:

[Chuk]

Դիցուք քո ընկերը անում ա ինչ-որ X արարք, որի համար դու ամոթ ես զգում, անկախ միջավայրից ու արտաքին այլ ազդակներից, այդ դեպքում, դու ընկերոջդ հարցում սխալվել ես:
Իսկ եթե ինչ-որ Y մարդ, ինչ-որ արարք տեսնելուց, միջավայրից (շրջապատի մարդկանցից) կախված է որոշում իր արձագանքը տվյալ արարքի նկատմամբ, դա արդեն գալիս է Y մարդու աբսուրդային ու ձևական մտածելակերպից: Մարդ կամ ամաչում է իր ընկերոջ փնթի ուտելաձևից կամ ոչ: Ու դա կախված է հենց այդ մարդու մտածելակերպից ու էթիկայի մասին իր պատկերացումներից, այլ ոչ թե այլ մարդկանց պատկերացումներից:

Ոչ, ոչ ու կրկին անգամ ոչ:
Եթե ընկերոջս ինչ-որ արարքից ես ամաչում եմ, դա չի նշանակում որ սխալվել իր մարդկային մնացած արժեքներում: Իսկ այդ հարցում մենք ազատ ենք իրար հետ քննարկելու ու կոնսենսուսի գալու հարցում: Բացառված չի, որ քննարկման ընթացքոմ ինքն ինձ համոզի, որ ես սխալ եմ, կամ էլ ես իրեն: Ամեն դեպքում կոնկրետ արարքի պատճառով ամաչելը բերել ու կապել ընկերության սխալ լինելու հետ՝ ամոթ է:

Ինչ վերաբերվում է կոնկրետ իրավիճակին, որը նկարագրեցի, ապա կարող ենք գործ ունենալ իրավիճակի հետ, երբ ընկերդ չգիտի, որ այսինչ բանն անելն ընդունված չի, լավ չի, գեղեցիկ չի: Եթե ինքը դա արեց ու տվյալ միջավայրում դա աննորմալ է ընկալվում, ապա դու ակամա ամաչում ես ու ստեղ երկրորդ տեսակետ ուղղակի գոյություն ունի: Այլ հարց, որ դա աշխարհի վերջը չի: Իսկ տվյալ իրադրության ավարտից հետո դու քո ընկերոջ հետ այդ թեմայով կարող ես խոսել:

Ի վերջո մարդու աշխարհայացքը, վարվեցողությունը, պատկերացումները ձևավորվում են նաև ընկերների միջոցով ու նման իրադրություններն էլ այդ ամենի փոփոխման ու ձևավորման պատճառ են դառնում:

Ամբողջ խնդիրն էն ա, որ քննարկման մասնակիցներից ոմանք ծայրահեղացնում են դեպքերը, ասենք ամոթալի բանը պատկերացնելով չափազանց խիտ գույներով, կամ էլ ամեն ինչը չափազանց մեղմ պատկերացնելով:

[Chuk]

Ես որդիներ գիտեմ, որ իրենց խնջույքներին իրենց մորը չեն տանում, ինչ է թե գեղացի հին կին է

Արի պտույտ մը էնենք: Եթե իմ ընկերն էդպիսի բան աներ, ես կամաչեի իր այդ արարքից

[Շինարար]

Վանաձորցի ջան, ես օրինակ համարում եմ, որ եթե մարդը ամոթալի բանից չի ամաչում, ուրեմն ինքն անամոթ ա, իսկ անամոթությունը վատ բան ա: Ու վերջապես եթե չես ամաչելու, ուրեմն ամաչելու բան չկա, ուրեմն ինչու՞ ես իրան սաստելու ու ասես «ա՛յ տղա, ամոթ ա, մի արա»: Չէ՞ որ դու չես ամաչում: Իսկ ինքը կամաչի թե չէ, իրա գործն ա:

Բա իմ ընկերն ա, եթե ես մարդու հետ ընկերություն եմ անում, ուզում եմ, որ իր հետ ամեն ինչ լավ լինի, ո՞նց չասեմ: Եթե ինքը չի ամաչում նման բանից, ուրեմն ինչ-որ բան նորմալ չի իր ուղեղի հետ, իսկ առողջ ուղեղով մարդը եթե նման բան անի, չեմ պատկերցնում, բայց էլի, ես ուրիշի փոխարեն չեմ ամաչի, դա բարդույթ եմ համարում, ես շատ ինքս բարդույթներ ունեմ, բայց էդ մեկից զերծ եմ:

[Chuk]

Բա իմ ընկերն ա, եթե ես մարդու հետ ընկերություն եմ անում, ուզում եմ, որ իր հետ ամեն ինչ լավ լինի, ո՞նց չասեմ: Եթե ինքը չի ամաչում նման բանից, ուրեմն ինչ-որ բան նորմալ չի իր ուղեղի հետ, իսկ առողջ ուղեղով մարդը եթե նման բան անի, չեմ պատկերցնում, բայց էլի, ես ուրիշի փոխարեն չեմ ամաչի, դա բարդույթ եմ համարում, ես շատ ինքս բարդույթներ ունեմ, բայց էդ մեկից զերծ եմ:

Երբեմն որոշակի «բարդույթից» զերծ լինելը հենց ինքը բարդույթ ա