Համազգեստ

[Շինարար]

Կներեք, իհարկե, որ հայավարի քիթս խոթում եմ ձեր խոսակցության մեջ, բայց ես էլ այս հարցում իմ կարծիքն ունեմ: Նույն բանակում, երբ ոլորը համազգեստով են, անհատականացման, քո բոլորից տարբեր եսը ցույց տալու ձգտումը ավելի է մեծանում, իհարկե իմ օրինակով եմ ասում:
Դպրոցում ցածր դասարաններում այն ահավոր տարիների հետ էր համընկել, բայց էլ համազգեստ ոչ ոք չէր հագնում, իմ հագ ու կապով շատ էի առանձնանում, կապույտ ու կարմիր կոշիկներով, հիմա էլ ունեմ կապույտ ու կարմիր կոշիկներ, բայց այն ժամանակ դա մոդա չէր ու ծիծաղելի էր համարվում, որ քեռուս տղային արդեն փոքրացել էին, բայց ինձ վրա երկու համար մեծ էին, երկնագույն շալվարով, որ էլի քեռուս տղայից էի ժառանգություն ստացել, և որի ցեպը փշացել էր ու ամրացնում էի բուլավկայով, կարմիր` արդեն շատ լվալուց գազարագույն դառած, և սպիտակ` արդեն խունացած, փոքր վանդակիկներով մաշված սառոչկայով, և համազգեստի` թևին դասագրքով շեվրոն, կոստյումով, շագանակագույն ամենաէժանանոց պայուսակով, գնում էի դպրոց, քայլում էի Չապլինի նման, որ հանկարծ կոշիկներս հագիցս չթռչեն, դասի ժամանակ ձեռք չէի բարձրացնում, որ դասատուն չկանչի գրատախտակի մոտ, ու որ կանչում էր, հազիվ էր զսպում թերևս բարի, խրախուսող, կարեկցող ժպիտը իմ քայլվածքի ու հագուստի վրա, իսկ ես ոնց էի ամաչում, տաք ու հով լինում, էլ չեմ ասում որ դասամիջոցին տեղիցս չէի վեր կենում; դպրոցն էլ քոլեջ էր, էլիտար, քաղաքի ամենա հարուստների երեխաներն էին սովորում, վարորդներն էին դասի բերում, ուշանում էին, ասում էին` վարորդն ա ուշացել, ընտիր էին հագնվում, ինչ անհատականացման մասին կարող էր խոսք լինել, էլ տեղ չկար, իհարկե ժամանակները փոխվեցին, կամաց-կամաց ես էլ սկսեցի թազա շորեր հագնել, ներգրավվեցի դասարանի մեջ, բայց այսօր էլ ինչքան ընտանիքներ կան, որ էլ ավելի վատ վիճակում են, ամեն մի երեխա չի կարող այդ հոգեբանական ճնշումից պարզերես դուրս գալ, ես խելացի էի, ինձ սիրեցին դրա շնորհիվ, կամաց բարդույթներս հաղթահարեցի, բայց մինչև հիմա մտածում եմ, որ իմ այդ դպրոց գնալը սխալ է եղել, ինչևէ կան թույլ սովորող, ոչնչով աչքի չընկնող ու աղքատ երեխաներ, որոնց համար սարսափելի դժվար է կոնտրաստը; բանակում, որ արդեն հասուն մարդիկ են, համազգեստը էդքան կարևոր չի, որքան նոր կազմավորվող դպրոցականի համար, բայց բանակում էլ իմ կարծիքով համազգեստի շնորհիվ մենք ավելի էինք ձգտում, որպեսզի ցույց տանք մեր տարբեր լինելը; Իսկ այն հարուստ երեխաները, որ ընտիր հագնվում էին դա էր նրանց անհատականությունը, միայն դրա շնորհիվ նրանք արդեն հեղինակություն էին ձեռք բերում շրջապատում, և կարիք չէին զգում ինքնակատարելագործման, երեխաները շատ կողմնապահ կարող են լինել, հիշում եմ, որ նույնիսկ մենք սիրում էինք ուսուցիչներին միայն նրա համար, որ նրանք լավ էին հագնվում, իսկ երբ աշակերտը ուսուցչից լավ է հագնվում, ուսուցչի հանդեպ նրա մոտ թերահավատություն է առաջանում, մեր դասարանի տղաներից մեկը ուսուցիչներից մեկին ասում էր` եթե լավ եք սովորել, ինչու եք ուսուցիչ դարձել, և լավ սովորիր, որ հաջողության հասնես հորդորը նրա վրա չէր ազդում, որովհետև համեմատում էր լավ սովորած ուսուցչի հագուկապը իրենի հետ; Համազգեստը ամբողջ աշխարհում է ընդունված, և ճիշտ բան է ու միայն ու միայն նպաստում է անձի մոտ անհատ դառնալու ձգտմանը;