Թեմայից դուրս, բայց հետաքրքիր կամ կարևոր գրառումներ

[Գաղթական]

Հոլանդիան էլ օրինակ բերելիս լավ կլինի հաշվի առնես աշխարհաքաղաքական դիրքը, բնական ռեսուրսները, կլիման ու ասենք Աստծո ողորմածությունը ։Ճ

Մեկ էլ հողագործության precision farming կոչվող հոլանդական մշակումը:
Հոլանդիայում Food Valley կա (Sillicon Valley-ից թխած անունով), որի սիրտը Վագենինգենի համալսարանն ա:
Էս համալսարանում մարդիկ զօր ու գիշեր նորանոր գյուղատնտեսական եղանակներ են մշակում՝ հնարավորինս քիչ ռեսուրս ծախսելով հնարավորինս շատ բերք ստանալ:
Էս ա հոլանդական հրաշքի գաղտնիքը:

Հ.Գ. Կարելի ա Վագենինգենի ու Երևանի Ագրարային համալսարանի միջև զուգահեռների մրցույթ հայտարարել, խոսքի՝ Բուգատտի vs Ջորի ))

[Տրիբուն]

Այ տեսնու՞մ ես, հիմնական նախապայմանը «մարդիկ մի քիչ ոչխար չլինեն»-ն ա, ինչը ավելի ու ավելի բարդ է լինելու ապահովելը մարդկանց քանակի աճին զուգընթաց: ՈՒ ավելի շուտ մարդկանց սովն ու համաճարակները կկոտորեն, քան թե բոլոր երկրները կդառնան Հոլանդիա։

Բան չասեցի

Հոլանդիան էլ օրինակ բերելիս լավ կլինի հաշվի առնես աշխարհաքաղաքական դիրքը, բնական ռեսուրսները, կլիման ու ասենք Աստծո ողորմածությունը ։Ճ

Ապեր, հենց էտ ա, որ էս երկիրը չունի գյուղատնտեսության համար ամենակարևոր ռեսուրսը՝ հողը։ Մնացած ռեսուրսներով էլ մի բան չի, մի քիչ գազ ունի, էտ էլ պրծնելու վրայա։ Բայց մարդիկ կարացել են։ Սենց ձեռի հետ մի հատ հոդված իրանց մասին։

THIS TINY COUNTRY FEEDS THE WORLD

․․․․Almost two decades ago, the Dutch made a national commitment to sustainable agriculture under the rallying cry “Twice as much food using half as many resources.”
․․․
The Netherlands is a small, densely populated country, with more than 1,300 inhabitants per square mile. It’s bereft of almost every resource long thought to be necessary for large-scale agriculture.

Կարճ ասած, էս մարդկանց փորձը ցույց ա տալիս, որ սովը մարդուն չի սպանի, ոչխարին կսպանի։

[Տրիբուն]

Մեկ էլ հողագործության precision farming կոչվող հոլանդական մշակումը:
Հոլանդիայում Food Valley կա (Sillicon Valley-ից թխած անունով), որի սիրտը Վագենինգենի համալսարանն ա:
Էս համալսարանում մարդիկ զօր ու գիշեր նորանոր գյուղատնտեսական եղանակներ են մշակում՝ հնարավորինս քիչ ռեսուրս ծախսելով հնարավորինս շատ բերք ստանալ:
Էս ա հոլանդական հրաշքի գաղտնիքը:

Հ.Գ. Կարելի ա Վագենինգենի ու Երևանի Ագրարային համալսարանի միջև զուգահեռների մրցույթ հայտարարել, խոսքի՝ Բուգատտի vs Ջորի ))

Հա, իրոք, ունիկալ համալսարան ա Վագենինգենը։ Կարծեմ մի տեղ ես էլ էի գրել սրա մասին, որ լավ կլինի մեր ռազբիզ հիմնադրամները լիքը փողեր ծախսելու ու մի քանի հոգու Հարվարդ-Քսֆորդներ ուղարկելու փոխարեն, տասնյակ հարյուրներով երեխեքի ուղարկեն էս կարգի համալսարանները։ Մի բան է մեր համալսարանները պիտի գնան ընկնեն ոտները, խնդրեն աղաչեն, որ ստեղ ֆիլիալներ, ֆակլուտետներ բացեն, փոխանակման ծրագրեր անեն։

[Վիշապ]

...
Ապեր, հենց էտ ա, որ էս երկիրը չունի գյուղատնտեսության համար ամենակարևոր ռեսուրսը՝ հողը։ Մնացած ռեսուրսներով էլ մի բան չի, մի քիչ գազ ունի, էտ էլ պրծնելու վրայա։ Բայց մարդիկ կարացել են։ Սենց ձեռի հետ մի հատ հոդված իրանց մասին։
...

Իսկ հիմա nationalgeographic-ի ֆետիշի փոխարեն կարդում ենք փաստեր.

Ագրարային պրոդուկտները Նիդեռլանդների էքսպորտի թոփ տասնյակի մեջ չեն մտնում․

The following export product groups represent the highest dollar value in Dutch global shipments during 2018. Also shown is the percentage share each export category represents in terms of overall exports from the Netherlands.

1. Machinery including computers: US$99.9 billion (13.8% of total exports)
2. Mineral fuels including oil: $97.2 billion (13.4%)
3. Electrical machinery, equipment: $94.3 billion (13%)
4. Pharmaceuticals: $43.2 billion (6%)
5. Optical, technical, medical apparatus: $34.9 billion (4.8%)
6. Vehicles: $29.5 billion (4.1%)
7. Plastics, plastic articles: $27.9 billion (3.9%)
8. Organic chemicals: $25.1 billion (3.5%)
9. Iron, steel: $16.4 billion (2.3%)
10. Other chemical goods: $12.3 billion (1.7%)
Netherlands top 10 exports accounted for almost two-thirds (66.5%) of the overall value of its global shipments.

Կարդում ենք Նիդեռլանդների բնական ռեսուրսների մասին․, որտեղ ասվում է երկրի տարածքի 30% վարելահողեր, 11% անտառներ, սաղ Եվրոպայի գազի 25% պաշարներ, թույն գեղեցիկ երկիր, ու իմ կողմից էլ ավելացնեմ՝ դիրք զարգացած աշխարհի կենտրոնում։

Ու դադարում ենք անիմաստ իրար գլուխ հարթուկել, որ ահա այս անհող ու անտարածք երկիրը ալամ աշխարհին կերակրում ա ու ոչ մի ռեսուրս չի ծախսում, ու նույնը կարող է անել Բուրկինա Ֆասոն, Աֆղանստանը ու ինչու չէ, նաև Հայաստանը։
Ու աշխարհի ռեսուրսների մեծ մասը վաղուց արդեն սնունդ կամ հագուստ արտադրելու վրա չեն ծախսվում, ծախսվում են տեխնոլոգիաների վրա, խոսքի՝ ավտոներ, սամալյոտներ, ռակետներ ու պլաստիկ ։Ճ
Ու Նիդեռլանդների պրոդուկտ Կալիֆորնիայի սուպերմարկետներում դեռ չեմ չեմ հիշում որ հանդիպած լինի էսքան վախտ, այ տենց ապերախտություն։

[Տրիբուն]

Իսկ հիմա nationalgeographic-ի ֆետիշի փոխարեն կարդում ենք փաստեր.

Ագրարային պրոդուկտները Նիդեռլանդների էքսպորտի թոփ տասնյակի մեջ չեն մտնում․



Կարդում ենք Նիդեռլանդների բնական ռեսուրսների մասին․, որտեղ ասվում է երկրի տարածքի 30% վարելահողեր, 11% անտառներ, սաղ Եվրոպայի գազի 25% պաշարներ, թույն գեղեցիկ երկիր, ու իմ կողմից էլ ավելացնեմ՝ դիրք զարգացած աշխարհի կենտրոնում։

Ու դադարում ենք անիմաստ իրար գլուխ հարթուկել, որ ահա այս անհող ու անտարածք երկիրը ալամ աշխարհին կերակրում ա ու ոչ մի ռեսուրս չի ծախսում, ու նույնը կարող է անել Բուրկինա Ֆասոն, Աֆղանստանը ու ինչու չէ, նաև Հայաստանը։
Ու աշխարհի ռեսուրսների մեծ մասը վաղուց արդեն սնունդ կամ հագուստ արտադրելու վրա չեն ծախսվում, ծախսվում են տեխնոլոգիաների վրա, խոսքի՝ ավտոներ, սամալյոտներ, ռակետներ ու պլաստիկ ։Ճ
Ու Նիդեռլանդների պրոդուկտ Կալիֆորնիայի սուպերմարկետներում դեռ չեմ չեմ հիշում որ հանդիպած լինի էսքան վախտ, այ տենց ապերախտություն։

Հոպար, չեմ ջոգում ուզածդ ինչ ա։ Սաղ աշխարհը սխալվու՞մ ա

Որ չալարես ու իջնես ներքև, էտ քո բերած թվերի տակ մի հատ էլ աղյուսակ կա, որը ներկայացնում ա Նիդեռլանդների արտահանումը առանձին ապրանքներով․ ավտո, կաբել, համակարգիչ, պամիդոր, վարունգ, խոզի միս, գազար ․․․ 200 անուն ապրանք։ Կսկսես գումարել գյուղմթերքներն իրար ու կստանաս սենց մի հատ թիվ։

Բայց էտ կարևոր չի։ Կարևորն էն ա, որ դու Կալիֆորնիայում չես տեսել Նիդեռլանդական խոզի միս։ Դե որ դու չես տեսել, ուրեմն սաղ սուտ ա։ Ալամ աշխարը մոլորության մեջ ա։ Ու ստեղ ոչ մեկը չի ասել, որ իրանք ոչ մի ռեսւորս չեն ծախսում։ Պարզապես ունեցած ռեսուրսը ծախսում են արդյունավետ։ Իսկ Հայաստանի պես երկրում ոռոգման համակարգը մինչև հիմա Մենուայի մեթոդով ա աշխատում։ Սարի գլխից ջուրը առվով բաց են թողնում, ճամփին սաղ ջրելով գալիս ա։

[Տրիբուն]

Ու աշխարհի ռեսուրսների մեծ մասը վաղուց արդեն սնունդ կամ հագուստ արտադրելու վրա չեն ծախսվում, ծախսվում են տեխնոլոգիաների վրա, խոսքի՝ ավտոներ, սամալյոտներ, ռակետներ ու պլաստիկ ։Ճ

Էն հին անեգդոտը հիշեցի, որ երեխեն մորը ասում ա․ սամալյոդի միս եմ ուզում

[Վիշապ]

Հոպար, չեմ ջոգում ուզածդ ինչ ա։ Սաղ աշխարհը սխալվու՞մ ա

Որ չալարես ու իջնես ներքև, էտ քո բերած թվերի տակ մի հատ էլ աղյուսակ կա, որը ներկայացնում ա Նիդեռլանդների արտահանումը առանձին ապրանքներով․ ավտո, կաբել, համակարգիչ, պամիդոր, վարունգ, խոզի միս, գազար ․․․ 200 անուն ապրանք։ Կսկսես գումարել գյուղմթերքներն իրար ու կստանաս սենց մի հատ թիվ։

Բայց էտ կարևոր չի։ Կարևորն էն ա, որ դու Կալիֆորնիայում չես տեսել Նիդեռլանդական խոզի միս։ Դե որ դու չես տեսել, ուրեմն սաղ սուտ ա։ Ալամ աշխարը մոլորության մեջ ա։ Ու ստեղ ոչ մեկը չի ասել, որ իրանք ոչ մի ռեսւորս չեն ծախսում։ Պարզապես ունեցած ռեսուրսը ծախսում են արդյունավետ։ Իսկ Հայաստանի պես երկրում ոռոգման համակարգը մինչև հիմա Մենուայի մեթոդով ա աշխատում։ Սարի գլխից ջուրը առվով բաց են թողնում, ճամփին սաղ ջրելով գալիս ա։

Հոպար ջան, ընդամենը ֆաշիստական միտք էր արտահայտեցի, որ մոլորակը գերբնակեցված է, ասեղ քցելու տեղ չկա, շատ ժամանակ հորիզոնը չի երևում, լավ կլինի մի քիչ կոտորվենք, իսկ դու նեղսրտած հակաճառեցիր, մտածելով, թե իմ դարդն ու ցավը սնունդի քչությունն ա, ու Նիդեռլանդների տեխնոլոգիաները բերեցիր մեջտեղ, թե ահա, թե ինչպես է պետք կերակրել հաջորդիվ բազմամիլիարդ սերունդներին, կարծես մարդկության գերագույն նպատակը բազմանալն ա ու սաղ մոլորակի ազատ տեղերը բնակեցնելը։

Իմ կարծիքով գոյությունը ապահովելը արդեն հիսթերիայի աստիճանի գերագնահատված է, որովհետև իրականում սա նույնքան բիզնեսի մաս է, ինչքան որ անխնա տեխնոլոգիական մրցավազքը, օրինակ ասենք մինիմում ամեն տարի ալամ աշխարհի մեքենաները, հեռախոսները, կոմպյուտերները, հեռուստացույցները, փոշեկուլներն ու էպիլյատորները նոր մոդելներ պիտի ունենան ու ծախվեն, ու որպեսզի ծախվեն, ամեն տարի այ էդքան հաճախորդ պիտի լինի, որ կարիք ունի նոր հեռուստացույցի, հեռախոսի, փոշեկուլի, կիպիծիլնիկի, ու ինչքան մարդկությունը կատաղած բազմանա, էդքան ամեն տարի նոր հաճախորդներ, պահանջարկի աճ, էկոնոմիկայի խթանում․․․
Արդեն կամաց կամաց արտադրողների մեծ մասը տարին երկու անգամ է մոդելները թարմացնում, շուտով դա էլ չի բավարարելու։

Ու էս կորոնավիրուսի հիսթերիան, վախենամ, որ էդքան մարդասիրական չի, ինչքան որ բիզնեսն ա խուճապի մեջ․ հանկարճ հաճախորդները չպակասեն, չհիվանդանան, այլ միշտ առողջ լինեն, բազմանան ու գնեն ավելի շատ հեռախոսներ, տելեվիզոռ, զուգարանի թուղթ, ձեռի հետ վիրուսի պանիկան կարելի է օգտագործել ու ավելի շատ դիմակներ ծախել, կանսեռվա, օճառ ու էլի զուգարանի թուղթ․․․
Եթե իմ կարծիքն ես ուզում, ապա աշխարհը վաղուց մոլորության մեջ ա, մենք մարդիկս մեր ծակերը ոնց կորցրած կայինք, տենց կորցրած էլ մնացել ենք ու վայթե դժվար էլ գտնենք։
Ես չեմ ասում, որ ես առանձնահատուկ եմ, ես էլ սաղի պես, հիմա վերջին մոդելի հեռախոսը ձեռս, 75 դյույմանոց էկրանը դիմացս, բաբաթ դինամիկներ ու ընդունիչ, տանը 4 հատ փոշեկուլ, վեց հատ թրաշի պրիբոր, չգիտեմ էլ ինչ․․․
Բայց մի 25 տարի առաջ, որ ոչ մի բան չունեի, մեկ է ավելի երջանիկ էի։ Ու էդ վախտ աշխարհի բնակչությունը 4.5 միլիարդ էր։ Ու դրանից եզրակացնում եմ, որ մարդուն երջանիկ լինելու համար ոչ թե ուտելիք ու հարմարություններ են պետք, այլ ազատ տարածություն

[Արշակ]

Ժողովուրդ էդ սաղ լավ եք ասում, բայց շատ մի անհանգստացեք․ աշխարհի բնակչությունը չի շարունակելու աճել նույն տեմպերով, ոնց մինչև վերջերս էր աճում։ Աճն արդեն սկսել ա նվազել, քանի գնա նվազելու ա, ու դժվար թե աշխարհի բնակչությունը երբևէ 10 միլիարդից անցնի։ Շատ խելոք գլուխներ նույնիսկ կանխատեսում են, որ 20-30 տարի հետո աշխարհի մակարդակով պրոբլեմը ոչ թե գերբնակեցումն ա լինելու, բնակչության նվազումն ու ծերացումը։ Ինչը արդեն տեսնում ենք Եվրոպայում ու տեխոլոգիապես զարգացած այլ երկրներում, բայց մյուս երկրներն էլ են հերթով գալիս էդ ռեժիմին։

[Գաղթական]

Բայց մի 25 տարի առաջ, որ ոչ մի բան չունեի, մեկ է ավելի երջանիկ էի։ Ու էդ վախտ աշխարհի բնակչությունը 4.5 միլիարդ էր։ Ու դրանից եզրակացնում եմ, որ մարդուն երջանիկ լինելու համար ոչ թե ուտելիք ու հարմարություններ են պետք, այլ ազատ տարածություն

Վիշապ ջան, եզրակացությունից ստացվում է, որ մոտդ պատճառահետևանքային կապը խճճվել ա:
Կարծում եմ 25 տարի առաջ դու քեզ ավելի երջանիկ զգալու շատ այլ օբյեկտիվ ու սուբյեկտիվ պատճառներ ունեիր, քան Երկրի գերբնակեցվածությունը:

Համ էլ 95թ-ին Երկրի բնակչությունը 4.5 չէ՝ 5.7մլրդ էր՝ էսօրվա 7.8-ի փոխարեն, ու, ճիշտն ասած, մի քիչ դժվարանում եմ պատկերացնել, թե էդ 2մլրդ-ի ավելանալը դու ինչ կոնտեքստում ես զգացել, որ թվում է թե ազատ տարածքները սկսել են քչություն անել..

[Վիշապ]

Վիշապ ջան, եզրակացությունից ստացվում է, որ մոտդ պատճառահետևանքային կապը խճճվել ա:
Կարծում եմ 25 տարի առաջ դու քեզ ավելի երջանիկ զգալու շատ այլ օբյեկտիվ ու սուբյեկտիվ պատճառներ ունեիր, քան Երկրի գերբնակեցվածությունը:

Համ էլ 95թ-ին Երկրի բնակչությունը 4.5 չէ՝ 5.7մլրդ էր՝ էսօրվա 7.8-ի փոխարեն, ու, ճիշտն ասած, մի քիչ դժվարանում եմ պատկերացնել, թե էդ 2մլրդ-ի ավելանալը դու ինչ կոնտեքստում ես զգացել, որ թվում է թե ազատ տարածքները սկսել են քչություն անել..

Հա, երևի խճճվել ա։ Կամ էլ դու հումորի զգացում չունես։ Բայց կարող ա ես էլ չունեմ Գաղթական, երկու միլիարդը 1920 թվին ամբողջ աշխարհի բնակչությունն էր, եթե քեզ համար երկու միլիարդ էս կողմ էն կողմ մեկ ա, կարող ա՞ որ կոտորվեն, չնկատես

Հիշողությունս մի քիչ վատացել ա, կարող ա 5․7 միլիարդ էր, 4․5 չէր։ Բայց կարող ա 35 տարի առաջ էր ։Ճ Ասում եմ՝ ինչ կոնտեքսում եմ զգացել, էն վախտ հորիզոնը ավելի հեշտ էր տեսնելը տարբեր տեղերից։ Բայց կարող ա հորիզոնը տեսնելը էդքան էլ կարևոր չի, եսի՞մ։

[Գաղթական]

Հա, երևի խճճվել ա։ Կամ էլ դու հումորի զգացում չունես։ Բայց կարող ա ես էլ չունեմ Գաղթական, երկու միլիարդը 1920 թվին ամբողջ աշխարհի բնակչությունն էր, եթե քեզ համար երկու միլիարդ էս կողմ էն կողմ մեկ ա, կարող ա՞ որ կոտորվեն, չնկատես

Հիշողությունս մի քիչ վատացել ա, կարող ա 5․7 միլիարդ էր, 4․5 չէր։ Բայց կարող ա 35 տարի առաջ էր ։Ճ Ասում եմ՝ ինչ կոնտեքսում եմ զգացել, էն վախտ հորիզոնը ավելի հեշտ էր տեսնելը տարբեր տեղերից։ Բայց կարող ա հորիզոնը տեսնելը էդքան էլ կարևոր չի, եսի՞մ։

Հա՝ անձամբ ես երևի չնկատեի էլ, եթե էս վերջին 25 տարվա 2մլրդ-ն ավելացած չլիներ, բայց հաստատ կնկատեմ, եթե էսօր հանկարծ պակասի ))
Որտև էդ 2մլրդ-ից մենակ 0.5-ը Հնդկաստան+Պակիստաններում են ավելացել, 0.7-ն էլ՝ սաղ Աֆրիկայով մեկ:
ՈՒ թող տարօրինակ չհնչի, բայց ես սովորաբար ոչ ընդեյից եմ հորիզոնին նայում, ոչ էլ՝ ընդեյից ))

Բայց եթե մենք խոսում ենք բնական կամ արհեստածին կատակլիզմների, համաճարակների, երկրաշարժերի, կոտորածների և այլն մասին՝ ինչի արդյունքում կարա մարդկության քանակը կարճ միջոցում ռեզկի ընկնի, ապա դա չի կարող իր աղետալի հետևանքները չունենալ նաև մարդկության մնացած հատվածի վրա:
Խոսքի՝ պանիկա, համակեցության ավելի կոպիտ պայմաններ, խարխլված տնտեսություն, միջազգային փոխհարաբերություններ, համաշխարհային սթրես (իսկ սթրեսից շատերն ավելի շատ են սկսում ուտել ու հետևաբար նաև զուգարանի թուղթ ավելի շատ օգտագործել) և այլն:

Բայց եթե սենց չծիծաղալու հումորներին ենք մեզ տվել՝ հա էլի՝ ուրիշ նորմալ թեմա չկա, հավայի օդի մեջ բզբզում ենք..
Իսկ եթե առանց հումորի՝ ես էլ վաբշե դեմ չէի լինի, եթե խոսքի թուրքիան ու ազերփայչանը թափով դատարկվեին.. էդ քեզ 100մլն.. տո լավ՝ էդ պակիստանին էլ իրա 200-քանի մլն-ով կարային հետները վերցնել՝ հորիզոնը եքա կթեթևանար..

[Ուլուանա]

Էդ տեսակետից երևի ամենահետաքրքիրը Փինթերեսթն է, որ մարդիկ կիսվում են իդեաներով։

Հա, Pinterest-ը լրիվ տարբերվում ա մնացած բոլոր սոց.ցանցերից, քանի որ կարծես միակ վիրտուալ հարթակն ա, որտեղ մարդու էգոն, կարելի ա ասել, չի դրսևորվում: Ո՛չ քննարկումներ կան, որ կարդաս/մասնակցես ու բացասական լիցքեր ստանաս, ո՛չ անընդհատ աչքդ խոթվող սելֆիների հեղեղ կա, որ ներվայնանաս կամ համեմատվես ու դեպրեսվես : Լրիվ դրական էմոցիաների շտեմարան ա` անանձնական, դե, համենայնդեպս, իմ ֆիդը տենց ա եղել միշտ, ու ինձ թվում ա` ընդհանուր ա տենց: Ոնց որ օազիս լինի, հաճախ մտնում եմ էնտեղ` մնացած ամեն ինչից կտրվելու ու սիրուն, ինձ համար հաճելի ու կարևոր բաները վայելելու, ինձ հետաքրքրող թեմաներով օգտակար ու կրեատիվ գաղափարներ ստանալու համար: Շատ լավ տեղ ա առօրեական թոհուբոհից մի լավ լիցքաթափվելու համար: Մենակ մի բացասական կողմ ունի. էնտեղ էնքան լավ ա, որ երբ մտնում ես, ժամանակի զգացումը կորցնում ու լռվում ես :

[Յոհաննես]

Ըստ իս արժի ինչ որ ժամանցային բան կազմակերպել ակումբում ու մի քիչ լիցքաթափվել,կարծում եմ էս խառը իրավիճակում արժի քիչ մը կտրվել

[Արշակ]

Ըստ իս արժի ինչ որ ժամանցային բան կազմակերպել ակումբում ու մի քիչ լիցքաթափվել,կարծում եմ էս խառը իրավիճակում արժի քիչ մը կտրվել

Դու էլ առիթը բաց չես թողում ժամանց առաջարկելու էն ինտիմ վիդեոչաթ էր ինչ էր, էդ ի՞նչ եղավ

[Freeman]

Դու էլ առիթը բաց չես թողում ժամանց առաջարկելու էն ինտիմ վիդեոչաթ էր ինչ էր, էդ ի՞նչ եղավ

Էլ ինչ վիդեոչատ, իտալիայի այփիներով պոռնհաբի մեջ ա ազգը