Թարգմանչաց մրցույթ N3. Ախմատովա

[Աթեիստ]

Քանի որ չափածոն ես չեմ հավանում, իմաստն անտեսում եմ, ու ուշադրություն եմ դարձնում զուտ տեխնիկական մասին։ Կարող ա էմոցիոնալ պահը օրիգինալից հեռու ա, դրան չեմ էլ նայել ։)

Sent from my P8000 using Tapatalk

[ivy]

Քիչ առաջ երեսուն նամակ եմ ուղարկել ակումբի ամենաակտիվ ու դեռևս չքվեարկած անդամներին, որ մասնակցեն քվեարկությանը. հետաքրքիր է՝ քանիսը կարձագանքեն

[Ծլնգ]

Արդեն կարծիքներս բոլոր տարբերակների մասին հայտնել եմ, բայց ուզում եմ երրորդի մասին մի քիչ էլ խոսել, մեկ էլ տեսար էն սպասվելիք 30 ձայներից մեկը «մեզնով» արեցինք (Տրիբունի դրած վիդեյով եմ աչքիս ներշնչվել )։

Մնացած բոլոր հինգ տարբերակները կարծես փորձեր են՝ հնարավորինս Ախմատովային «մոտիկ» մնալ, չնայած որ այդ մոտիկությունների ինտերպրետացին, ինչքան հասկանում եմ, տարբեր է եղել․ առաջին տարբերակում՝ վանկերի քանակ, երկրորդ տարբերակում՝ տաղաչափը և բառացի իմաստը, չորորդ ու հինգերորդ տարբերակներում՝ իմաստն ու չափը, վեցերրորդ տարբերակում՝ իմաստն ու շունչը։ Ու այդ միակողմանի մոտիկությունը ստեղծել է մի շարք թերություններ ու անհամապատասխանություններ բնօրինակին․ առաջինում՝ իմաստի և ռիթմի, երկրորդում՝ բառապաշարի, չորորդ ու հինգերորդում՝ հանգավորման առկայության, վեցերրորդում՝ տաղաչափի ու ընդհանուր ռիթմի։

Իսկ երրորդը, չնայած որ տաղաչափը, իմաստը, շունչը ու հանգավորումը ընդհանուր պահպանված են, բայց կարծես թե բնօրինակին մոտիկությունը հեղինակը չի դարձրել հիմնախնդիր թարգմանելիս։ Ու այս մոտեցմամաբ այն տարբերվում է մնացած բոլորից։ Ասեմ, որ առաջին անգամ տարբերակը կարդալուց մտածեցի՝ այսքա՞ն էլ սխալ մարդ այդ բանաստեղծությունը հասկանա։ Բայց մի բան խանգարեց այդ կարծիքս ինտերնալիզացիա անելուն՝ «քեզ լավ գիտեմ»-ը։ Չէի կարող համակերպվել էն մտքի հետ, որ հեղինակը հնարավոր է չի հասկացել «тебя не знаю» արտահայտության իմաստը։ Կամ որ հարակից թեմայում քննարկումներին չի հետևել, ու «հիմարիկների» ով լինելու կարծիքներին ծանոթ չի։ Ու մի քանի անգամ այս տարբերակին վերադառնալուց հետո, այդ «քեզ լավ գիտեմ» ինվերսիան այնքան դիպուկ է թվում, ու այդ տարբերակի բնօրինակին առավելապես «մոտիկ» լինելու գերնպատակ չունենալու հետ շատ լավ է բռնում։ Սրանով այս տարբերակը մի հուզական ինտերպրետացիա էր Ախմատովայի բանաստեղծության, ոչ թե թարգմանություն։ Բայց ի տարբերություն այլ կարծիքների, գտնում եմ, որ հենց այս մրցույթում էլ այն տեղի ունի։ Ինչ-որ չափ այս մոտեցումը ինձ մոտ է թվում հենց նույն Ախմատովայի այս թարգմանություն-փոխադրությանը․

Я приснюсь тебе черной овцою
На нетвердых, сухих ногах,
Подойду, заблею, завою:
"Сладко ль ужинал, падишах?

Ты вселенную держишь, как бусу,
Светлой волей Аллаха храним...
Так пришелся ль сынок мой по вкусу
И тебе, и деткам твоим?"

Ի դեպ, եթե չգիտեք, սա ինքը անվանել է «Подражание армянскому...», իսկ եթե կարդալուց հետո բնօրինակը չտեսաք, ապա դա էլ հուշեմ․

Երազումս մի մաքի
Մոտս եկավ հարցմունքի.
― Աստված պահի քո որդին,
Ո՞նց էր համը իմ ձագի…


Հիմա ուրիշները սա թարգմանություն չեն անվանի, բայց ինձ համար սա էլ է թարգմանություն։ Հիմնական իմաստը պահպանվել է, ինչպես և մեր այստեղի երրորդ տարբերակում, բայց լիքը բաներով հեռու է բնօրինակից։ Ու երևիթե լավ է, որ հեռու է։ Ու ինչպես մնացած հինգ տարբերակների փորձն է ցույց տալիս, միգուցե և լավ է, որ այս երրորդ տարբերակն էլ է հեռու բնօրինակից։

Իսկ մնացածներին խանգարող հանգամանքների առումով․ ինձ որ «լուման» չի խանգարել, ոչ էլ «գողտրիկը», բայց այս բանաստեղծության մեջ կա մի բան, որն ինձ որ շատ է նեղում, բայց ուրիշները դա կա՛մ չեն նկատել, կա՛մ տեղին են գտնում (նույնիսկ այլ պարագայում կարծիք եղավ, որ հենց նմանաձև էլ պետք է լինի)։ Դրա պատճառով կարծում եմ սա իմ զուտ սուբյեկտիվ բզիկն է, ու դեռ չեմ բարձրաձայնում՝ քննարկումները չշեղելու համար։ Հա, նաև հեղինակի ով լինելու մասին մի վարկած ունեմ․․․ բայց որ հանկարծ չնեղսրտի, չեմ բացահայտի։ Բայց հիմա որ կողքս լիներ, մի ամուր կգրկեի․․․

Իսկ այս թեմայի քննարկումների որակի ֆոնի վրա, ուզում եմ հեղինակին ասել․
― Հանկարծ չհուսահատվես։ Դու գրի, ու շարունակի մեզ ուրախացնել քո համարձակ մեկնաբանություններով։ Կարծիքները կգան ու կգնան, իսկ սեղծագործականության արժեքը քո ու ունկնդրիդ կյանքում միշտ էլ ջերմացնող կլինի։ Ու շատ կուզեի, որ այդ կրակը չնվազեր քո մեջ երբեք։

[Արէա]

Ծլնգի վերջի կարծիքը շատ հավանեցի։
Ես շատ կուզեի, որ էնքան շատ ու ակտիվ քննարկողներ լինեին, որ մասնակիցները չխոսեին այլ տարբերակների մասին, դրանով իսկ սեփական պատկերացումները չփաթաթեին այլ տարբերակների վրա։
Ես ցավով ընդունում եմ, որ ինձ իմ սեփական մանրազննին ուսումնասիրությունն ու դրա արդյունքում (հնարավոր ա սխալ) արված եզրակացությունները բանաստեղծության կառուցվածքի, ու բովանդակության մասին, ու սեփական թարգմանելու փորձերը, դրա արդյունքում բոլոր խորդուբորդություններին ու դժվարությունների ծանոթ լինելը, բավականին խանգարել են արժանվույն գնահատել մյուս տարբերակները

[Շինարար]

Ինձ համար փաստ ա, որ վեցերորդ տարբերակի օգտին ամենաշատ մարդն ա մինչ այս քվեարկել, ամենաշատ մարդու սրտին հենց էդ տարբերակն ա դիմել, առանց որևէ լրացուցիչ մեկնաբանությունների, խորանալու և այլն, ուրեմն թարգմանչին հաջողվել ա ավելի շատ մարդու առանց մեկնաբանությունների համոզել, որ իր տարբերակն ամենահաջողն ա՝ զուտ միայն ներկայացնելով էդ տարբերակը: Պետք չի դրանից անտեղի նեղսրտել:

[Ծլնգ]

Ինձ համար փաստ ա, որ վեցերորդ տարբերակի օգտին ամենաշատ մարդն ա մինչ այս քվեարկել, ամենաշատ մարդու սրտին հենց էդ տարբերակն ա դիմել, առանց որևէ լրացուցիչ մեկնաբանությունների, խորանալու և այլն, ուրեմն թարգմանչին հաջողվել ա ավելի շատ մարդու առանց մեկնաբանությունների համոզել, որ իր տարբերակն ամենահաջողն ա՝ զուտ միայն ներկայացնելով էդ տարբերակը: Պետք չի դրանից անտեղի նեղսրտել:

Շինարար ջան, նեղսրտելու բան չկա․ չեմ կարծում թե թարգմանողները թարգմանել են միմիայն մրցույթում հաղթելու համար։ Բայց չնեղանաս հետագա ասելիքիցս, ու ոչ էլ դրա մեջ մեծամտություն տես կամ դրանից նեղսրտի․․․ մեկը ինձ հեչ «ասնավանի» չեն այդ տրված ձայներից որոշները։ Ասենք քո ձայնը․ առաջին տարբերակը դրվելուց մինչև քո կարծիքը կայացնելը, ձայնդ տալը ու դրա մասին այս թեմայում հայտնելը անցել է մի ամբողջ 26 րոպե։ Կներես, բայց ես քո գնահատականը լուրջ չեմ կարող ընդունել։ Էդ անտերը նույն անեկդոտի տարբեր պատմելու ձևեր չենք համեմատում․․․

Որ սխալ չհասկացվի, նախօրոք ասեմ, որ ոչ մեկին չեմ կպնում, ոչ էլ փորձում եմ ասել սա է ճիշտ, թե՝ նա։ Միմիայն իմ վերաբերմունքն է չափածո գնահատելու մոտեցմանը։ Կոնկրետ Շինարարի դեպքում, արդեն ասել եմ, որ իր այս թեմայում քննարկելը ահագին դուրս եկել է, բայց իր չափածո գնահատելու մոտեցումը համարում եմ վերին աստիճանի մակերևութային։ Օրինակ Արէայի այդ նույն վեցերրորդ տարբերակին ձայն տալը հարգում եմ, ինչքան էլ որ իր կարծիքներին համամիտ չլինեմ։ Ու հուսով եմ, որ մյուս քվեարկողներն էլ են Արէայի նման մի քիչ գցել՝ բռնել։ Բայց ճիշտն ասած այս թեմային հետևելով դա չեմ զգացել (բացի մի քանի տրված ձայներից)․․․ էսքանը։

Հա, ու հալալ ա վեցերրորդ տարբերակի հեղինակին։ Նախորդ գրածս «նեղսրտելուցս» չէր, ոչ էլ գնահատական էր այդ տարբերակին, ես իմ գնահատականները հիմնավորել եմ, այլ միմիայն գնահատակն էր մակերևութային գնահատականներին։

[Արէա]

Ինձ համար փաստ ա, որ վեցերորդ տարբերակի օգտին ամենաշատ մարդն ա մինչ այս քվեարկել, ամենաշատ մարդու սրտին հենց էդ տարբերակն ա դիմել, առանց որևէ լրացուցիչ մեկնաբանությունների, խորանալու և այլն, ուրեմն թարգմանչին հաջողվել ա ավելի շատ մարդու առանց մեկնաբանությունների համոզել, որ իր տարբերակն ամենահաջողն ա՝ զուտ միայն ներկայացնելով էդ տարբերակը: Պետք չի դրանից անտեղի նեղսրտել:

Շին ջան, եթե ի պատասխան իմ գրառմանն ես գրել, ես բոլորովին նկատի չունեմ, թե վեցերորդ տարբերակը հեղինակի մեկնաբանությունների արդյունքում ա էսքան ձայն հավաքել։ Ես ինքս էդ տարբերակի օգտին եմ քվեարկել, ու համարում եմ ամենահաջող տարբերակը։

[Chuk]

Երազումս մի մաքի
Մոտս եկավ հարցմունքի.
― Աստված պահի քո որդին,
Ո՞նց էր համը իմ ձագի…

Սրա պատճառով գրակիս դասատուից նկատողություն եմ ստացել: Ասել էր Թումանյանից քառյակ սովորենք, գնացի սա ասեցի, գժվեց, թռավ դեմքիս, թե «էդ ի՞նչ ես քեզ թույլատրում, Թումանյանը ոնց կարող էր տենց հիմարություն գրեր, նստիր, երկուս»:

Էնքան շվարած էի, որ սուս-փուս նստեցի

Կներեք թեմայից շեղվելու համար:

[Շինարար]

Սրա պատճառով գրակիս դասատուից նկատողություն եմ ստացել: Ասել էր Թումանյանից քառյակ սովորենք, գնացի սա ասեցի, գժվեց, թռավ դեմքիս, թե «էդ ի՞նչ ես քեզ թույլատրում, Թումանյանը ոնց կարող էր տենց հիմարություն գրեր, նստիր, երկուս»:

Էնքան շվարած էի, որ սուս-փուս նստեցի

Կներեք թեմայից շեղվելու համար:

իմ իմանալով ամենահայտնի քառյակն ա

[Շինարար]

Շինարար ջան, նեղսրտելու բան չկա․ չեմ կարծում թե թարգմանողները թարգմանել են միմիայն մրցույթում հաղթելու համար։ Բայց չնեղանաս հետագա ասելիքիցս, ու ոչ էլ դրա մեջ մեծամտություն տես կամ դրանից նեղսրտի․․․ մեկը ինձ հեչ «ասնավանի» չեն այդ տրված ձայներից որոշները։ Ասենք քո ձայնը․ առաջին տարբերակը դրվելուց մինչև քո կարծիքը կայացնելը, ձայնդ տալը ու դրա մասին այս թեմայում հայտնելը անցել է մի ամբողջ 26 րոպե։ Կներես, բայց ես քո գնահատականը լուրջ չեմ կարող ընդունել։ Էդ անտերը նույն անեկդոտի տարբեր պատմելու ձևեր չենք համեմատում․․․

Որ սխալ չհասկացվի, նախօրոք ասեմ, որ ոչ մեկին չեմ կպնում, ոչ էլ փորձում եմ ասել սա է ճիշտ, թե՝ նա։ Միմիայն իմ վերաբերմունքն է չափածո գնահատելու մոտեցմանը։ Կոնկրետ Շինարարի դեպքում, արդեն ասել եմ, որ իր այս թեմայում քննարկելը ահագին դուրս եկել է, բայց իր չափածո գնահատելու մոտեցումը համարում եմ վերին աստիճանի մակերևութային։ Օրինակ Արէայի այդ նույն վեցերրորդ տարբերակին ձայն տալը հարգում եմ, ինչքան էլ որ իր կարծիքներին համամիտ չլինեմ։ Ու հուսով եմ, որ մյուս քվեարկողներն էլ են Արէայի նման մի քիչ գցել՝ բռնել։ Բայց ճիշտն ասած այս թեմային հետևելով դա չեմ զգացել (բացի մի քանի տրված ձայներից)․․․ էսքանը։

Հա, ու հալալ ա վեցերրորդ տարբերակի հեղինակին։ Նախորդ գրածս «նեղսրտելուցս» չէր, ոչ էլ գնահատական էր այդ տարբերակին, ես իմ գնահատականները հիմնավորել եմ, այլ միմիայն գնահատակն էր մակերևութային գնահատականներին։

Չգիտեմ՝ ոնց ես որոշում, որ իմ չափանիշները մակերեսային են, բայցն նենց ա ստացվել, որ իմ հավանած գրականությունը տվյալ մակերեսային չափանիշներով մեծ մասամբ համըկնում ա ավելի «վերլուծաբար» մոտեցողների գնահատած գրականությանը: Ես ուղղակի խնդիր չեմ դրել գրականագիտական վերլուծություններ գրելու էստեղ:

[Chuk]

իմ իմանալով ամենահայտնի քառյակն ա

Դե եթե էդ հայոցիս ու գրակիս դասատուն աշակերտին ասում էր «թռի, պահակից բալնիքը վերցրու»...

[Ծլնգ]

Չգիտեմ՝ ոնց ես որոշում, որ իմ չափանիշները մակերեսային են, բայցն նենց ա ստացվել, որ իմ հավանած գրականությունը տվյալ մակերեսային չափանիշներով մեծ մասամբ համըկնում ա ավելի «վերլուծաբար» մոտեցողների գնահատած գրականությանը: Ես ուղղակի խնդիր չեմ դրել գրականագիտական վերլուծություններ գրելու էստեղ:

Օքեյ, Շինարար ջան, չափածոն կարդում ենք, միանգամից չափանիշների մեջով պրագոնկա ենք անում՝ վրեն գնահատականը խփում, անցնում առաջ... ցենտր ձև ա... իսկ ես մակերևութայինը ոչ թե չափանիշներն եմ համարել, այլ մոտեցումը։ Ու շարունակում եմ դա անել։ Բայց իհարկե սրա մեջ ոչ մի անձնավորում չկա, շարունակում եմ քեզ գնահատելի ճանաչել։

[Շինարար]

Օքեյ, Շինարար ջան, չափածոն կարդում ենք, միանգամից չափանիշների մեջով պրագոնկա ենք անում՝ վրեն գնահատականը խփում, անցնում առաջ... ցենտր ձև ա... իսկ ես մակերևութայինը ոչ թե չափանիշներն եմ համարել, այլ մոտեցումը։ Ու շարունակում եմ դա անել։ Բայց իհարկե սրա մեջ ոչ մի անձնավորում չկա, շարունակում եմ քեզ գնահատելի ճանաչել։

Ծլնգ ջան, ի՞նչ անեի, հաջորդ օրը քվեարկե՞ի: կարդացի, տեսա, որն ա իմ կարծիքով միակ լավը ու քվեարկեցի ու նենց ա ստացվել, որ համընկել ա մեծամասնությանը: Ի՞նչն ա սխալ:

[Ծլնգ]

Ծլնգ ջան, ի՞նչ անեի, հաջորդ օրը քվեարկե՞ի: կարդացի, տեսա, որն ա իմ կարծիքով միակ լավը ու քվեարկեցի ու նենց ա ստացվել, որ համընկել ա մեծամասնությանը: Ի՞նչն ա սխալ:

Ոչ մի բանն էլ սխալ չի, Շինարար ջան, ես հո չասի սխալ ա։ Սենց ասեմ. ես իմ գրած երկտողանի բանաստեղծության վրա էլ պիտի մի երկու ժամ մտածեմ, մի քանի անգամ թողնեմ, հետո նորից վերադառնամ, կարդամ ամբողջը համատեղ, ու բառերը՝ անջատ-անջատ, որ հասկանամ, թե այդ երկտողը ի՞նչ է ասում, ո՞նց է ասում, մեջը ռիթմ ու տակտ կա՞, թե՞՝ չէ։ Իսկ արագ-արագ կարդալը, ու ասելը՝ էս մեկը լավ նստեց, էն մեկը՝ չէ, մեկը ես լուրջ չեմ կարող ընդունել։ Պետք չի այստեղ գրականագիտական զրույցներ տանել, բայց կարծում եմ արժի թողնել, որ բանաստեղծությունը մեջդ ներթափանցի, մինչև դրան գնահատական տալը։ Թեկուզև մի երկու քերականական կամ ոճական գրված կամ չգրված կանոն է շրջանցվել, կամ մի երկու բարբառային կամ հնացած բառ է ներդրվել։ Զուտ մոտեցումների տարբերություն է, ոչ թե սխալը ճշտից տարանջատում։ Ու այդ գնահատողներից մի քանիսը իրենց խոսքով ասեցին, որ չափածոյից չկան, ու հա, իհարկե հասկանում եմ, որ ընտրել են այն, ինչ ականջներին դուրալի է թվացել։ Բայց խնդրում եմ դու էլ հասկացիր, որ չափածոն խարապես սիրող մարդու համար այդ մոտեցմամբ գնահատականները «ասնավանի» չեն, թեկուզ այստեղ մեծամասնություն էլ լինեն։

[Շինարար]

Ոչ մի բանն էլ սխալ չի, Շինարար ջան, ես հո չասի սխալ ա։ Սենց ասեմ. ես իմ գրած երկտողանի բանաստեղծության վրա էլ պիտի մի երկու ժամ մտածեմ, մի քանի անգամ թողնեմ, հետո նորից վերադառնամ, կարդամ ամբողջը համատեղ, ու բառերը՝ անջատ-անջատ, որ հասկանամ, թե այդ երկտողը ի՞նչ է ասում, ո՞նց է ասում, մեջը ռիթմ ու տակտ կա՞, թե՞՝ չէ։ Իսկ արագ-արագ կարդալը, ու ասելը՝ էս մեկը լավ նստեց, էն մեկը՝ չէ, մեկը ես լուրջ չեմ կարող ընդունել։ Պետք չի այստեղ գրականագիտական զրույցներ տանել, բայց կարծում եմ արժի թողնել, որ բանաստեղծությունը մեջդ ներթափանցի, մինչև դրան գնահատական տալը։ Թեկուզև մի երկու քերականական կամ ոճական գրված կամ չգրված կանոն է շրջանցվել, կամ մի երկու բարբառային կամ հնացած բառ է ներդրվել։ Զուտ մոտեցումների տարբերություն է, ոչ թե սխալը ճշտից տարանջատում։ Ու այդ գնահատողներից մի քանիսը իրենց խոսքով ասեցին, որ չափածոյից չկան, ու հա, իհարկե հասկանում եմ, որ ընտրել են այն, ինչ ականջներին դուրալի է թվացել։ Բայց խնդրում եմ դու էլ հասկացիր, որ չափածոն խարապես սիրող մարդու համար այդ մոտեցմամբ գնահատականները «ասնավանի» չեն, թեկուզ այստեղ մեծամասնություն էլ լինեն։

Շատ ինքնաթերագնահատող մոտեցում ա տենց ասելը՝ չափածոյից չկամ, մասնագիտական ճառեր են կարդում երևի, մի քիչ կոմպլեքսավորվում են, չափածոն, գրականությունը՝ արձակ, չափածո, թե ինչ, ստեղծված ա մասսայական սպառողի համար, դա այնպիսի արտադրանք ա, որի գնահատողը յուրաքանչյուրս ենք:

Ինչ վերաբերվում ա իմ մոտեցմանը, ամեն դեպքում երկար քննարկումներից հետո, երբ Արեայի բացատրություններից հետո տարբերակներից մեկի քննարկվող քառատողը տասնյակ անգամներ կարդացի, փորձեցի ընկղմվել, ընկալել, կլանել, զգալ, հասկանալ, ոչինչ չփոխվեց: Կներեք: