Արդարացի՞ ենք գնահատում ստեղծագործողներին քննարկելիս մեր տեսակետի կարևորությունը

[Chuk]

Որպես ստեղծագործող արտահայտվեմ էլի: Կոնկրետ ակումբում ու ընդհանրապես ինձ համար մատների վրա նշված մարդիկ կան, որոնց կարծիքը կարևոր ա՝ անկախ նրանից դրական ա, թե չէ: Իսկ մյուսների ասածները կարևոր չեն: Դե հիմա ես էլ տենց եմ (ու կարծում եմ՝ ցանկացած ստեղծագործող տենց պիտի լինի, թե չէ նյարդի կծիկ կդառնա): Բայց իրոք ներվայնացնող ա, երբ մեկը, որի կարծիքը կարևոր չի, ինչ-որ բան ա ասում, դու էլ ասում ես՝ հա ախպեր ջան, ապրես, որ ժամանակ ծախսեցիր արտահայտվեցիր, բայ ց համաձայն չեմ, ինքը շարունակում ա իրա կարծիքը պնդել:

Իմ լավ ուսուցիչներից մեկը մի անգամ ասել ա, որ լավագույն քննադատությունն էն մեկն ա, որը համապատասխանում ա մեր մտավախություններին: Ու ես համաձայն եմ իրա հետ: Կներեք, բայց պիտի անուններով օրինակ բերեմ: Մի մրցույթում, օրինակ, Մեֆը էջերով ջուր ա ծեծում, ես իրան հա ասում եմ՝ համաձայն չեմ, ինքը շարունակում ա: Բայց Ամպը մտավ, մի տող բան գրեց, քիչ էր մնում՝ ճակատը պաչեի, որովհետև չոտկի էն էր ասել, ինչն իմ մտքով էլ էր անցել մրցույթին ուղարկած գործս նորից կարդալուց հետո:

Չգիտեմ, ինձ թվում ա՝ ակումբում մարդ ա իրա կարծիքը շատ ա կարևորում (ես էլ հետները), ու եթե ստեղծագործողը չի ընդունում, ասում ա, որ համաձայն չի, սկսում ենք ստիպել, որ համաձայնի: Լավ չի:

Էդ դեպքում ես էլ որպես ստեղծագործող արտահայտվեմ:
Ես էլ ունեմ մարդիկ, ում կարծիքն առավել եմ կարևորում, սպասում էդ մարդկանց կարծիքին:

Բայց հետադարձ նայելուց, տեսնում եմ, որ իմ համար կարևոր են բոլոր կարծիքները: Թեկուզ էդ կարծիքը կարդալուց կարող ա ցավ ապրած լինեմ, կարող ա հեչ համաձայնած չլինեմ, մտածած լինեմ «էս մեծամիտն ով ա, կարաիր, դու գրեիր» և այլն: Մեկ էլ հաջորդ գործը գրելուց զգում եմ, որ ես փորձում եմ էդ կարծիքն էլ հաշվի առնել ու չանել էն, ինչն ինքը քննադատել ա, իհարկե՛, ոչ միշտ:

Երբեմն մտածում եմ, որ ամենասխալն էն ա, որ քննարկումներին հեղինակն ինքը մասնակցում ա: Հեղինակը ընդհանրապես, գուցե, չպետք ա խառնվի: Ինքը առավելագույն դեպքում կողքից հետևող պետքա լինի, իսկ ընթերցողները քննարկեն, մեկը քննադատի, մեկը պաշտպանի: Որտև երբեմն դժվար է սեփական ստեղծագործության մասին վատ բան լսելուց քեզ զսպելը:

[Շինարար]

Երբեմն մտածում եմ, որ ամենասխալն էն ա, որ քննարկումներին հեղինակն ինքը մասնակցում ա: Հեղինակը ընդհանրապես, գուցե, չպետք ա խառնվի: Ինքը առավելագույն դեպքում կողքից հետևող պետքա լինի, իսկ ընթերցողները քննարկեն, մեկը քննադատի, մեկը պաշտպանի: Որտև երբեմն դժվար է սեփական ստեղծագործության մասին վատ բան լսելուց քեզ զսպելը:

Հա, ինչ խոսք, քննարկմանը չմասնակցելը թերևս ամենալավ տարբերակն է, հանձնեցի՞ր հանրությանը, էլ քոնը չի, թող իրանք քննարկեն, որոշեն, հասկանան կամ չհասկանան, որովհետև եթե դեռ գործդ բացատրելու կարիք ունի, ուրեմն ինչ-որ բան էնպես չի: Հլա սա փոքր ակումբ է, բա որ ավելի մեծ մասշտաբի քննարկումներ սկսվե՞ն, ի՞նչ պիտի անես,բոլոր հետ կռվե՞ս: Մարդու հոգեկան կխանգարվի: Ուղղակի բոլորը չէ, որ էդքան ամուր նյարդեր ունեն ու կդիմանան, ստեղծագործողները ամուր նյարդեր կունենա՞ն:

Ուզում եմ ասել, որ եթե ստեղծագործողի նյարդերը մեկ-մեկ տեղի են տալիս, հա՛, էդ պահին մենք էլ ջղայնանանք, բայց հետագայում տեղ թողնենք դեռ արտահայտվելու, ոչ թե մի անգամ ու ընդմիշտ մեր բարեհաճությունից զրկենք, ինչ է թե քննադատություն լսել չգիտի:

[Chuk]

Ուզում եմ ասել, որ եթե ստեղծագործողի նյարդերը մեկ-մեկ տեղի են տալիս, հա՛, էդ պահին մենք էլ ջղայնանանք, բայց հետագայում տեղ թողնենք դեռ արտահայտվելու, ոչ թե մի անգամ ու ընդմիշտ մեր բարեհաճությունից զրկենք, ինչ է թե քննադատություն լսել չգիտի:

Շին ջան, ես չեմ կարծում, որ որևէ մեկը հենց էնպես բարեհաճությունից զրկվում է:

Էսքան ստեղծագործողներ ունենք ակումբում: Քանիսի՞ հետ է եղել, որ բարեհաճությունից զրկվեն:

Ինչ ուզում ես արա, թեմադ ակումբի վերջին թեմաներից մեկի հետևանք է: Նայիր ամբողջ ընթացքն էդ թեմայի ու համեմատիր ակումբի տասնյակ ուրիշ ստեղծագործողների ստեղծագործությունների թեմաների հետ, ինքնիրեն կգա պատասխանը, թե քննարկողներից շատերն ինչի՞ կոնկրետ էդ հեղինակի դեպքում զզված որոշեցին «բարեհաճությունից զրկել»:

[Շինարար]

Շին ջան, ես չեմ կարծում, որ որևէ մեկը հենց էնպես բարեհաճությունից զրկվում է:

Էսքան ստեղծագործողներ ունենք ակումբում: Քանիսի՞ հետ է եղել, որ բարեհաճությունից զրկվեն:

Ինչ ուզում ես արա, թեմադ ակումբի վերջին թեմաներից մեկի հետևանք է: Նայիր ամբողջ ընթացքն էդ թեմայի ու համեմատիր ակումբի տասնյակ ուրիշ ստեղծագործողների ստեղծագործությունների թեմաների հետ, ինքնիրեն կգա պատասխանը, թե քննարկողներից շատերն ինչի՞ կոնկրետ էդ հեղինակի դեպքում զզված որոշեցին «բարեհաճությունից զրկել»:

Սկսենք նրանից, որ վաղուց ուրիշ ստեղծագործողների թեմաներում առանձնապես քննարկումներ չեն էլ ծավալվում, չգիտեմ խի: Ու ահագին լավ էր, որ նորեկի թե վերադարձողի թեմայում էդքան արտահայտվողներ եղան: Չգիտեմ, Չուկ, էդ կարծիք հայտնողի համառությունը կա էլի մեր մջե, եթե էս թեմայում եսասի, դու ասիր, ես, չէ, էլի պիտի ասեմ, ոչ միայն լավ ա, այլև ողջունելի, որովհետև եթե չենք էլ բանավիճում, բարձրաձայն մոտորում ենք, մտքից միտք ա ծնվում, ստեղծագործական թեմայում ինձ թվում ա կարծիք պնդելը էն չի, միաժամանկ դա նշանակում ա, որ եթե ստեղծագործողի կարծիքն էլ իր ստեղծագործոությունը համարենք, երևի իր պատասխանելն էլ լավագույն տարբերակը չի, չգիտեմ, բարդ ա Ուղղակի նույն ստեղծագործողը հա ասում էր, չէ՞, որ ակումբում ինչ-որ լավ չի զգում իրան, թեման բացելու մտահոգությունս էն ա, որ ստեղծագործողները ցանկանան գալ ակումբ, կիսվել իրենց ստեղծագործություններով ակումբում, էդքան բան:

[Chuk]

Սկսենք նրանից, որ վաղուց ուրիշ ստեղծագործողների թեմաներում առանձնապես քննարկումներ չեն էլ ծավալվում, չգիտեմ խի: Ու ահագին լավ էր, որ նորեկի թե վերադարձողի թեմայում էդքան արտահայտվողներ եղան: Չգիտեմ, Չուկ, էդ կարծիք հայտնողի համառությունը կա էլի մեր մջե, եթե էս թեմայում եսասի, դու ասիր, ես, չէ, էլի պիտի ասեմ, ոչ միայն լավ ա, այլև ողջունելի, որովհետև եթե չենք էլ բանավիճում, բարձրաձայն մոտորում ենք, մտքից միտք ա ծնվում, ստեղծագործական թեմայում ինձ թվում ա կարծիք պնդելը էն չի, միաժամանկ դա նշանակում ա, որ եթե ստեղծագործողի կարծիքն էլ իր ստեղծագործոությունը համարենք, երևի իր պատասխանելն էլ լավագույն տարբերակը չի, չգիտեմ, բարդ ա Ուղղակի նույն ստեղծագործողը հա ասում էր, չէ՞, որ ակումբում ինչ-որ լավ չի զգում իրան, թեման բացելու մտահոգությունս էն ա, որ ստեղծագործողները ցանկանան գալ ակումբ, կիսվել իրենց ստեղծագործություններով ակումբում, էդքան բան:

Շին ջան, այո, մեր մեջ կա տենց համառություն: Եթե իհարկե տենց համառություն ես համարում օրինակ էն, որ ես հիմա էս թեմայում փորձում եմ պնդել իմը, դու քոնը:
Բայց կոնկրետ էդ թեմայում տենց մի համառություն չի եղել էլի:
Ուղղակի կան մարդիկ, որ մենակ դրականն են ուզում լսել, ինչն անհնար ա:
Կոնկրետ էդ թեմայում տենց մի քննադատություն էլ չի եղել: Ակումբում շրջի հին ու նոր թեմաներում շատ ավելի խիստ բաներ էլ կկարդաս, մի մասն էլ՝ հավանաբար քո կամ իմ գրածներից: Բայց մեզ դրանից հետո ոչ մեկը խոզ չի անվանել, հետո էլ ասել «չէ, ես խոզ չէի ասում»: Հեչ չէի ուզում անձնականացնեի, բայց դե: Փաստ փաստ ա, որ ստեղծագործողների մեծ մասն ակումբում ադեկվատ տանում ա քննադատությունը, ոմանք չեն դիմանում, պայթում են, ու լինում ա էն, ինչ լինում ա: Մեղքի բաժին, այո՛, գուցե և ունեն քննարկողները: Բայց քանի որ դեմներս ունենք լիքը դեպքեր, որ քննարկողների կարծիքը ադեկվատ հեղինակի դեպքում տենց բաների չի բերել, եզրակացնում եմ, որ ստեղ ավելի շատ խնդիր ունի մտածելու հեղինակը, այլ ոչ թե քննարկողը:

[Գալաթեա]

Որպես ստեղծագործող կարող եմ ասել, որ ոչ մեկն էլ երանելի ժպիտը դեմքին չի կարդում իր ստեղծագործության հետ կապված ուղղումներ, շտկումներ ու "այ սենց լիներ լավ կլիներ, լավ չէր, որ սենց եղավ"-ի կարգի մեկնաբանությունները:
Քանի որ դա նշանակում ա, որ դու ինչ-որ կերպ թերացել ես, չես կարողացել ասելիքդ առանց ընթերցողի առաջարկած բարեփոխումների տեղ հասցնել:
Բայց նաև չպետք ա թողնես, որ էդ բարեփոխումները քո մտքում ծնված գործը զրոյի հավասարեցնեն, որովհետև ամեն բարեփոխող իր աշխարհընկալումն ունի:
Պետք ա անել ամենադժվարը. մի պահ փորձել մոռանալ, որ դա քո գրածն ա ու բոլոր կարծիքներից վերցնել ստեղծագործության համար ամենաշահեկանները:

Ես ինքս, եթե քննադատությունը չի անցել անձնականի կամ աբսուրդի սահմանը, միշտ հնարավորինս բաց եմ եղել ցանկացած քննադատության: Հաճախ՝ ատամներս կրճտացնելով, որ մտածածս չշպրտեմ քննադատողի երեսին ու ինքս ինձ ասելով, որ երբ ժամանակ անցնի, սառեմ, ամեն ինչ այլ հայացքով կտեսնեմ:

Իբրև քննադատ միշտ եղել եմ բավականին դաժան, բայց կարծում եմ, (հուսով եմ) նաև արդարացի:

Հենց Սևակի պահով կամ ցանկացած այլ նորեկ ստեղծագործողի պահով, գուցեև մի քիչ ավելի նուրբ ա պետք լինել, չգիտեմ: Ի վերջո էդ մարդիկ հիմնականում սովոր չեն Ակումբի "բեզցերեմոննի" քլունգին: Ու եթե տարածքում ընկերներ ու ծանոթներ չկան, որ կողքից կհանգստացնեն, կասեն, "մի նեղվի, Ակումբում սենց ա, քո վատը չեն ուզում, չեն նախանձում" և այլն, երևի դժվար չի ինքնապաշտպանությունն ի մի բերել՝ խոզերի մասին հայտնի մեջբերումով:

[ivy]

Նորեկների հետ կապված հիմանական խնդիրն էն է, իմ կարծիքով, որ շատերը գալիս են էնպիսի տեղերից, որտեղ իրենց ամեն գրածին վարդեր ու սրտիկներ են շարվում, որտեղ ամեն մեկնաբանություն ավտոմատ կերպով նշանակում է գովեստ: Վիրտուալ լինի էդ միջավայրը, թե իրական:
Ակումբում էդպես չի, ու էդ շատ լավ է: Ես ինքս միշտ ասում եմ էն, ինչ մտածում եմ, կապ չունի էդ մարդն իմ մտերիմն է, ընկերը, թե չգիտեմ ով: Ու հուսով եմ, մյուսներն էլ հենց էդպես են վերաբերվում իմ գրածներին:
Ինձ համար ամեն մի կարծիք ու մեկնաբանություն շատ կարևոր է իր բովանդակությամբ, հատկապես նրանք, որոնք մի քիչ մանրամասն վերլուծություններ են պարունակում: Դրանցով ես սովորում եմ:
Զգում եմ, որ իմ ստեղծագործական փոքր կյանքի մեջ ահագին աճել եմ, եթե համեմատենք սկիզբը ու հիմա: Ու էդ նախ և առաջ ընթերցողների շնորհիվ է: Ամեն մի կարդացող ու կարծիք թողնող ինձ համար մեծ նշանակություն ունի, ու ես ամեն մի թողած մեկնաբանություն շատ ուշադիր եմ կարդում:

Կոնկրետ մի հոգու մասին եմ ուզում ասել: Չգիտեմ, գուցե մարդիկ կան, ում Մեֆի գրական քոմենթները ներվայնացնում են, բայց ինձ համար դրանք քաշով մեկ ոսկի են: Հոյակապ վերլուծություններ են, ու մեջը լիքը սովորելու բան կա: Ընդամենը պետք է էգո-ն մի կողմ դնել ու ուշադիր կարդալ: Մենակ օգուտ կլինի:

[Շինարար]

Կոնկրետ մի հոգու մասին եմ ուզում ասել: Չգիտեմ, գուցե մարդիկ կան, ում Մեֆի գրական քոմենթները ներվայնացնում են, բայց ինձ համար դրանք քաշով մեկ ոսկի են: Հոյակապ վերլուծություններ են, ու մեջը լիքը սովորելու բան կա: Ընդամենը պետք է էգո-ն մի կողմ դնել ու ուշադիր կարդալ: Մենակ օգուտ կլինի:

Մեֆը, չլինելով գրականության ոլորտի մարդ, իր ոլորտի տեսության մեջ փայլուն կերպով տեղավորում ա գրական ստեղծագործությունը ու ցույց ա տալիս բաց կողմերը՝ ըստ իր ոլորտի: Սա հրաշք բան ա: Սա լուրջ, գիտական մոտեցում ա՝ տարբեր շատերիս հավանում եմ-չեմ հավանում, հեշտ կարդացի-դժվար կարդացի նույն Մեֆի կողմից ըստ էության երևի արդարացիորեն երբեմն ծաղրվող մոտեցումից: Եթե թե ստեղծագործողները, թե քննարկողներս ունենայինք Մեֆի գիտելիքների պաշարը, Մեֆի ընկալումը, բնականաբար էստեղ բոլորովին այլ որակի քննարկումներ կծավալվեին: Էսքանը հատուկ եմ գրում, որ Մեֆը էս քննարկումն իր վրա չվերցնի

Էս ինչ մեծարել մեծարեցի