Արմեն Մալխասյան «Ճակատագրական սիգարետը» դետեկտիվ

[Lion]

Իմ սուբյեկտիվ կարծիքով բժշկի ու մայորի հումորախառն խոսակցությունը մի քիչ ձգձգված էր ու արհեստական

[Malxas]

Իմ սուբյեկտիվ կարծիքով բժշկի ու մայորի հումորախառն խոսակցությունը մի քիչ ձգձգված էր ու արհեստական

Երևում է Վալտեր Սքոթ չես կարդացել

[Lion]

Malxas ջան, հարցը Սքոթը չէ, այլ այն, որ մեր խառնվածքի տիպի մարդիկ իրար այդքան երկար ու այդքան սրամիտ, բայց քաղաքավարի ձևով չէին ծանակի - միանգամից հայհոյանքներին կանցնեին...

[Malxas]

Malxas ջան, հարցը Սքոթը չէ, այլ այն, որ մեր խառնվածքի տիպի մարդիկ իրար այդքան երկար ու այդքան սրամիտ, բայց քաղաքավարի ձևով չէին ծանակի - միանգամից հայհոյանքներին կանցնեին...

Ճիշտ ես ասում, բայց իրական կյանքն ու գրականությունը պետք չէ խառնել իրար:

[Lion]

Լռում եմ, քանի որ կրկին, ճաշակի հարց է: Ես միշտ սիրել եմ այն դեպքերը, երբ գրականությունը մաքսիմալ մոտ է կյանքին, բայց բնականաբար այլ ճաշակ էլ կարող է լինել

[Malxas]

Մայոր Գալստյանն արդեն քառորդ ժամ նա զրուցում էր քառասունվեց տարեկան մի տղամարդու հետ ու չնայած վերջինս բարձրահասակ էր, թիկնեղ, թավաբեղ ու մկանուտ, ճնճղուկի պես կծկվել էր մայորի առաջ:

Նույն ժամանակ քննիչների սենյակում ճնշող լռություն էր տիրում: Լևոն Կարախանյանի աչքը կապտած էր, Սամվել Զատիկյանի շրթունքն` արյունոտված: Շուշանիկը թրջոցը ձեռքին հերթով մոտենում էր նրանց, իսկ նրանք գերտղամարդուն հատուկ շարժուձևերով մերժում էին հոգատար աղջկա քնքշությունները: Ասել է թե, դատարկ բան է: Չնայած արյունոտված շրթունքին` Զատիկյանի տեսքն ավելի էր վեհացել, իսկ Կարախանյանը նմանվում էր մեռնող մարդու, ով կյանքի գնով կատարել է պարտքը հասարակության հանդեպ:

Դուռը բացվեց, և ներս մտավ Կարեն Գալստյանը: Ներս մտավ արագ քայլքով, ժպիտը դեմքին ու ձեռքին պաղպաղակներով լեցուն տոպրակը, սակայն ընկերների տուժված դեմքերին նայելով` լրջացավ:

- Ի±նչ է պատահել,- տոպրակը Շուշանիկին մեկնելով հարցրեց նա:
Սամվել Զատիկյանը չվրդովեց իր հպարտ կեցվածքը ու շարունակեց վեհապանծ լռություն պահպանել, իսկ Լևոն Կարախանյանը, ով անչափ հուզված էր և իր աչքին հասցված հարվածը ամենամեծ չարագործությունն էր համարում մարդկության պատմության մեջ, ավելի մշուշեց մթնոլորտն` արտահայտելով մի միտք, որ կարդացել էր ինչ-որ տեղ:

- Փիլիսոփայությունը տոնում է իր հաղթանակը անցյալի ու ապագայի դառնությունների հանդեպ, սակայն ներկայի դառնությունները տոնում են իրենց հաղթանակը փիլիսոփայության հանդեպ:

- Այդ ի՞նչն է դառնացրել քո ներկան,- զարմացավ Կարենը:

- Հանցագործին են բռնել,- պարզաբանեց Շուշանիկը և թրջոցը մոտեցրեց Լևոնի աչքին:

Միջանցքում սուլոց լսվեց: Քիչ անց հայտնվեց Պայքարը, ով հավանաբար առել էր պաղպաղակի հոտը ու շտապել ստանալու իր բաժինը:

- Թե ժամանակին չհասնեի, էս երկուսից թաց տեղ կթողներ,- ատամներով պաղպաղակի մի մեծ կտոր պոկելով ասաց նա,- Թե ձեր ինչ գործն էր օպերատիվ աշխատանքով զբաղվելը: Նստեք տեղներդ ու սրան նրան հարցաքննեք:

- Քեզ համար ի՞նչ կա, հետևից մոտեցար,- բարկացած ասաց Զատիկյանը:

- Ես ինչ մեղավոր եմ, որ մեջքով էր կանգնած ինձ,- արդարացավ Պայքարը,- դե արի լավություն արա: Պետք է թողնեի մի լավ կոտլետ սարքեր ձեզանից:

- Քեզանից է պետք կոտլետ սարքել,- ընկերներին պաշտպանեց Շուշանիկը:

- Կարե՛ն ջան,- Պայքարն առանց ուշադրություն դարձնելու սկսեց եղելությունը պատմել երիտասարդին,- այս երկուսին թուլաների պես տրորում էր փոշիների մեջ, ու հենց այստեղ հո չհասցրի երիկամներին… Միանգամից գետին փռվեց: Անասունի մեկն էր:

- Իսկ ո՞վ էր հանցագործը,- հետաքրքրվեց Կարենը,- ինչպե՞ս գտաք նրան:

- Այգի էինք գնացել, ֆուտբոլասերների մեջ գտանք: Հիմա մայորը հարցաքննում է,- բացատրեց Սամվելը:

- Լսի՛ր, Գալստյան,- դավադիր շշնջաց Պայքարը,- մայորի առանձնասենյակի դուռը մի փոքր բաց` լսենք ինչ են խոսում:- Կարեն Գալստյանը հապաղեց, բայց վարորդը սիրտ տվեց նրան,- գնա, գնա, մի վախեցիր, քեզ բան չի ասի:

Կարեն Գալստյանը արագ հաշիվները մաքրեց պաղպաղակի հետ ու ոտքերի ծայրերին մոտեցավ դռանը: Բաց անելիս այն մի փոքր ճռռաց, բայց դավադիրները հույս ունեին, որ մայորը չլսեց: Եվս մի քանի վայրկյան, և բոլորը կխմբվեին առանձնասենյակի մուտքի մոտ, բայց զարմանալիորեն դուռը հյուրընկալ բացվեց ու դռների մեջ երևաց մայորի հաղթանդամ կեցվածքը:

- Եթե ցանկանում եք ներկա գտնվել հարցաքննությանը, չեմ առարկի,- ասաց նա մի տոնով, որից չկարողացան եզրակացնել` կատա՞կ է անում, թե՞ լուրջ է խոսում:- Ներս համեցեք:

Երբ բոլորը առանձնասենյակ մտան ու նստոտեցին աթոռների վրա, մայորը սկսեց հարցեր տալ ձերբակալվածին:

- Անուն ազգանուն:

- Ալեքսան Կիրակոսյան:

- Որտեղ եք աշխատում:

- Պարկում վարորդ եմ: Ամուսնացած եմ, ունեմ չորս երեխա, երեք տղա և…

- Որտե՞ղ էիք գտնվում ձերբակալության պահին:

- Այգում, ֆուտբոլասերների մոտ:

- Ինչո՞ւ դիմադրություն ցույց տվիք, երբ ասացին, որ ձերբակալված եք:

- Ի՞նչ իմանայի, որ իրավապահ են: Քաղաքացիական հագուստով էին:

- Արդյո՞ք ձերբակալման պահին պատմում էիք այն մասին, թե ինչպես եք հացի դանակը մտցրել հակառակորդ ֆուտբոլային թիմի համակրի փորը և խառնել:

- Պատմում էի, բայց, երեխաներիս արև, նման բան չի եղել: Դե գիտեք էլի ոնց է լինում…

- Ուզում եք ասել, որ պարզապես գլո՞ւխ էիք գովում:

- Գլուխ էի գովում: Բայց էլ չի կրկնվի: Երեխաներիս արևով եմ երդվում:

- Գրպանում կամ մեքենայի մեջ դանակ պահո՞ւմ եք:

- Ոչ, երբեք չեմ ունեցել, գործի մեջ պետք չի գալիս, երեխաներիս…

- Ինչո՞ւ հարվածեցիք երիտասարդներին, ովքեր ներկայացան որպես իրավապահներ:

- Նրանք որպես իրավապահներ չեն ներկայացել: Երեխաներիս արև, փոշմանել եմ արածներիս համար: Դուք էլ հիմա ինձ ծեծեք, գլխիս վրա ընկույզ կոտրեք, բայց խնդրում եմ թողեք գնամ:

- Ձեր գլխի վրա ընկույզ չենք կոտրի, թեկուզ այն պատճառով, որ ընկույզ չունենք: Իսկ գնալ կարող եք: Կարախանյան, արձակեք ձերբակալվածի ձեռքերը:

- Չեք ծեծելո՞ւ,- զարմացավ Ալեքսան Կիրակոսյանը:

- Ավաղ ժամանակի սղությունը թույլ չի տալիս,- ձեռքերը տարածեց մայորը:

- Չէ, էդպես չի լինի,- տեղը նստեց Ալեքսանը,- էս երեխեքի վրա ձեռք բարձացրի, սրտիս դարդ է եղել…

Տեսնելով մայորի հատող համբերությունը` փորձառու Պայքարը միջամտեց և խղճի խայթ ունեցող վարորդին ուղեկցեց դռան կողմը:

- Անմեղ մարդկանց էստեղ չեն ծեծում,- բացատրեց նա արդեն միջանցքում: - Ուրիշ բան, եթե մարդ սպանած լինեիր:

Երբ վարորդ կոլեգաները անհետացան, մայորը մեկընդմիշտ փակեց այգում կատարվածի ու դրա հետևանքներով առաջացած թեման ու դիմեց Կարեն Գալստյանին:

- Ես կցանկանայի իմանալ, թե ինչքանով է առաջ գնացել սպանության գործը:

- Շարունակում ենք մատնահետքեր վերցնել սպանվածի հարազատներից ու ծանոթներից: Ոչ մեկն առայժմ չի համընկնում: Արդեն պարզվել է, որ սև ՙՎոլգա-24՚ նրանցից ոչ ոք չունի: Ենթադրում եմ, որ սպանության օրն աղջկա սենյակում եղած տղամարդը քառասունն անց է և ամուսնացած: Հավանաբար այդ պատճառով են գաղտնի պահել իրենց հարաբերությունները: Փնտրում ենք սպանության գործիքը, առայժմ` անհաջող: Հանցագործի փախուստի ճանապարհին արյան հետքեր չկան: Դժվար, թե այդ հսկա դանակը հետը տարած լինի, բայց փաստն այն է, որ ոչ մի տեղ չենք գտնում: Ողջ այգին տակնուվրա ենք արել, նույնիսկ մագնիս ենք օգտագործել, բայց դանակը գտնել չի հաջողվել…

Երկար խոսեցին ու քննարկեցին, բայց ոչ մի քայլ չկարողացան մոտենալ մարդասպանին:

[Malxas]

- Եթե հայրդ մերժի, Մելա՛նյա, ես քեզ կառևանգեմ,- ասաց Կարեն Գալստյանը գեղեցիկ աղջկան, ով կլիներ ամենաշատը տասնյոթ տարեկան և, ում հետ կողք կողքի քայլում էր այգում, ծառերի սաղարթների տակ:

- Ինչ ես ասում, Կարե՛ն,- վախեցավ աղջիկը,- նման բանի մասին խոսք լինել չի կարող, այսպես, թե այնպես դու պետք է սպասես մինչև ավարտեմ ինստիտուտը:

- Իսկ քանի՞ տարում ես պատրաստվում ավարտել:

- Ինչպես բոլոր նորմալ մարդիկ` հինգ տարում:

- Ահա թե ինչ: Իսկ եթե քեզ ասեմ, որ ես` աննորմալս, չեմ պատրաստվում այդքան երկար սպասել:

- Երբեք մտքովս չէր անցնի քեզ մեղադրել, որ ինստիտուտը երեք տարում ես ավարտել: Իսկ եթե հանուն մեր սիրո հինգ չնչին տարիներ անկարող ես սպասել, ապա խոսքերն ավելորդ են…

- Ես ուղղակի իմաստ չեմ տեսնում դրա մեջ: Արդեն աշխատում եմ և կարող եմ ընտանիք կազմել:

- Ի տարբերություն քեզ, դա անիմաստ չեմ համարում: Նախքան ամուսնական միասնություն կազմելը հարկավոր է ստուգել զգացմունքները: Թե չէ երկու ամսում ծանոթանում են, ամուսնանում, իսկ շատ չանցած բաժանվում…

- Կարող եմ հակառակ օրինակը բերել: Ընկերություն են անում վեցերորդ դասարանից, մի տասնհինգ տարի սիրահարներ լինում, բայց ամուսնության առաջին իսկ տարում քանդվում է այդ միությունը:

- Եթե մեր ամուսնությունը փլվի առաջին իսկ տարում, գոնե ինքներս մեզ չենք մեղադրի, որ հապճեպ որոշման պատճառով է եղել:

- Որպեսզի մեր ամուսնությունը փլվի և այն էլ առաջին տարում, առնվազն պետք է, որ աշխարհը կործանվի:

Այս ասելով` Կարենը ուժով աղջկան իր կողմը քաշեց ու չնայած դիմադրությանը, ամուր համբուրեց նրա շուրթերը:

- Բաց թող, հանկարծ կտեսնեն: Ամուսնությունից առաջ դու իրավունք չունես համբուրել ինձ:

- Գուցե և համաձայնեի այդ հաճելի գործողությունը կատարել դրա լիիրավ իրավունքը ունենալուց հետո, եթե այն հինգ տարի ժամկետով չարտահայտվեր: Հազար ութ հարյուր քսանվեց օր է անում:

- Ավելի լավ է արի քո գործից խոսենք: Ինձ միշտ հետաքրքրել է քննիչների աշխատանքը, իսկ Շերլոկ Հոլմսն իմ ամենասիրած կերպարն է:

- Շերլոկ Հո¯լմս,- հեգնեց Կարենը,- դա մանուկների համար հորինված հերոս է: Ոչ մի մասնագիտական նրբություն չի օգտագործում, իսկ հետքերի օգնությամբ աներևակայելի ճշտությամբ եզրահանգումներ անելը սկզբից մինչև վերջ հիմարություն է:

- Հետաքրքիր կլիներ տեսնել, թե ինքդ ինչպես ես բացահայտելու անցագործությունները: Ե±րբ են քեզ գործ հանձնարարելու:

- Արդեն հանձնարարել են,- կկոցելով աչքերը և պատկառելիության համար փոքր-ինչ ուշացնելով պատասխանը` ասաց Կարեն Գալստյանը:

- Իսկ կարելի՞ է իմանալ` ի՞նչ գործ է: Թե± քեզ պատվիրված է խստորեն գաղտնիություն պահպանել:

- Սպանություն,- գերեզմանային ձայնով ազդարարեց Կարենը:

Մելանյան վախից ճչաց ու կանգ առավ:

- Գիտես, ես հանկարծ մտածեցի, որ աշխատանքդ կարող է վտանգավոր լինել կյանքի համար:

- Մի անհանգստացիր, հարկ եղած դեպքում ես սա մինչև վերջին փամփուշտը հանցագործի գլխի մեջ կդատարկեմ:- Այս ասելով` երիտասարդը մատնացույց արեց գոտկատեղին ամրացված ատրճանակը:

Մելանյան նորից ճչաց ու նորից կանգ առավ:

- Ինչ քաջ ես, Կարե՛ն: Իսկ ես շատ եմ վախենում իսկական ատրճանակից: Նույնիսկ կինո նայելիս եմ վախենում, երբ կրակում են… Իսկ ինչպե±ս կվարվեիր, եթե իմանայիր, թե ով է հանցագործը, բայց հանցանշաններ չունենայիր նրա դեմ:

- Դե, ոնց ասեմ, նայած, թե ինչ հանցագործություն է նա կատարել:

- Ասենք, սպանել է անմեղ մարդու, որ տիրանա նրա հարստությանը:

- Առանց մտածելու ատրճանակի բոլոր փամփուշտները նրա գլխի մեջ կդատարկեի,- անփույթ նետեց Կարեն Գալստյանը և ավելի տպավորիչ լինելու համար պատյանից դուրս քաշել զենքը:

- Դու իսկական հերոս ես: Այնպես երջանիկ եմ, որ հենց քեզ եմ տվել իմ սիրտը… Բայց ինչո՞ւ այդպես լրջացար: Քո կյանքին հավանաբար վտանգ է սպառնում, ու չես ասում այդ մասին: Իմացիր, ուրեմն, եթե քեզ մի բան պատահի…

- Հանգստացիր, սիրելի՛ս,- Կարենը ժպտաց ու ափը դրեց Մելանյայի շուրթերին, որ չշարունակի,- իմ կյանքին ոչինչ չի սպառնում, իսկ լրջացա, որովհետև մեր ողջ կյանքը փիլիսոփայություն է, բայց փիլիսոփայությունը տոնում է իր հաղթանակը անցյալի ու ապագայի դառնությունների հանդեպ, սակայն ներկայի դառնությունները տոնում են իրենց հաղթանակը փիլիսոփայության հանդեպ:

- Այդ ի¯նչ ասացիր, Կարե՛ն: Քո խոսքերի մեջ երաժշտություն ու պոեզիա եմ լսում: Այո, պոեզիա է, և դու այդ ասացիր ինձ համար…