Հայաստանի և Թուրքիայի միջև երկկողմ հարաբերությունների զարգացման մասին արձանագրություն

[Kuk]

Հետաքրքիր առաջարկա, բայց իրականության հետ ոչ մի կապ չունեցող; Նման պայման մեր խորհրդարանը չի կարող ներկայացնել: Խորհրդարանը զուտ պետության համաձայնություննա արտահայտում պայմանագրի վերաբերյալ և դրանից ավել լիազորություններ չունի:

Բայց ինքը չի էլ ասում, որ էդ պայմանը ԱԺ-ն պետքա դնի: ԱԺ-ն վավերցնի, էձիկը պայմանը դնի, որ էդ վավերացումն ուժի մեջ ա էսքան ժամանակ:

[REAL_ist]

Կուկ ջան, նայի իրա ասածը`

Առաջինը Հայաստանի Ազգային ժողովը պետք է անդրադառնա այս արձանագրություններին եւ, համաձայն միջազգային իրավունքի, առաջինը վավերացնի արձանագրությունները՝ պայմանով. եթե, ասենք,

Բայց ետ ետքան էլ էական չի Ազգային ժողովնա, Էձիկնա թե Սերժը, քանի որ տենց պայմաններ պայմանագրում ուժի մեջ մտնելու մասին հատվածում պետքա տեղ գտնեն ու կողմերի համաձայնությամբ: Պայմանագրում գրածա, որ ուժի մեջա մտնում կողմերի վավերացնելուց հետո ու վսյո:

Սույն Արձանագրությունը և Հայաստանի Հանրապետության և Թուրքիայի Հանրապետության միջև Դիվանագիտական Հարաբերություններ հաստատելու մասին Արձանագրությունը ուժի մեջ են մտնում միևնույն օրը` վավերացման գործիքների փոխանակմանը հաջորդող ամսվա առաջին օրը:

Հարգարժան Շահնազարյանի վկայակոչած միջազգային իրավունքի համաձայն դրանից ավել պայման ոչ Էձիկը, ոչ էլ թուրքերը չեն կարա դնեն: Վավերացումը յուրաքանչյուր պետության ներքին իրավասության հարցնա: Խորհրդարանի կողմից էլ չվավերացնելը ոչ մի իրավական հետևանքներ չի առաջացնում: Միայն մի կողմի վավերացումով էլ ոչ մի բան չի որոշվում, դրա համար վավերացնել, հետո վավերացումը ուժը կորցրած համարելը անիմաստա: Մեկա ուժի մեջ մտնելու համար երկու կողմերի համաձայնություննա պետք:

[Kuk]

Կուկ ջան, նայի իրա ասածը`

Բայց ետ ետքան էլ էական չի Ազգային ժողովնա, Էձիկնա թե Սերժը, քանի որ տենց պայմաններ պայմանագրում ուժի մեջ մտնելու մասին հատվածում պետքա տեղ գտնեն ու կողմերի համաձայնությամբ: Պայմանագրում գրածա, որ ուժի մեջա մտնում կողմերի վավերացնելուց հետո ու վսյո:
Հարգարժան Շահնազարյանի վկայակոչած միջազգային իրավունքի համաձայն դրանից ավել պայման ոչ Էձիկը, ոչ էլ թուրքերը չեն կարա դնեն: Վավերացումը յուրաքանչյուր պետության ներքին իրավասության հարցնա: Խորհրդարանի կողմից էլ չվավերացնելը ոչ մի իրավական հետևանքներ չի առաջացնում: Միայն մի կողմի վավերացումով էլ ոչ մի բան չի որոշվում, դրա համար վավերացնել, հետո վավերացումը ուժը կորցրած համարելը անիմաստա: Մեկա ուժի մեջ մտնելու համար երկու կողմերի համաձայնություննա պետք:

Չէ, ես կարողանալ կամ չկարողանալու մասին չէի ասում, ուղղակի նշում էի, որ ինքը չի ասել՝ թող ազգայհին ժողովը պայման դնի
Եթե հնարավորություն լինի պայման դնելու, իհարկե ազգային ժողովը չի լինի դնողը:

[Վիշապ]

Հետաքրքիր առաջարկա, բայց իրականության հետ ոչ մի կապ չունեցող; Նման պայման մեր խորհրդարանը չի կարող ներկայացնել: Խորհրդարանը զուտ պետության համաձայնություննա արտահայտում պայմանագրի վերաբերյալ և դրանից ավել լիազորություններ չունի:
Խորհրադարանը արտաքին հարաբերությունների մարմին չի հանդիսանում:

REAL_ist, մի քիչ մանրամասնիր խնդրեմ։ Ըստ մեր Սահմանադրության՝

Հոդված 81. Ազգային ժողովը Հանրապետության Նախագահի առաջարկությամբ՝
…
2) վավերացնում, կասեցնում կամ չեղյալ է հայտարարում Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերը:
Ազգային ժողովի վավերացմանը ենթակա են այն միջազգային պայմանագրերը՝
ա) որոնք ունեն քաղաքական կամ ռազմական բնույթ կամ նախատեսում են պետական սահմանի փոփոխություն,
…
ե) որոնցով նախատեսված է վավերացում,
զ) օրենքով սահմանված այլ դեպքերում.…

Այսինքն Նախագահը նաև չեղյալ հայտարարելու համա՞ր պիտի առաջարկություն ներկայացնի…

[Վիշապ]

Նաև ըստ մեր Սահմանադրության՝

Հոդված 83.5. Բացառապես Հայաստանի Հանրապետության օրենքներով են սահմանվում՝
…
9) Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերի կնքման, չեղյալ համարելու կարգը և պայմանները.
…

Այսինքն իմ կարծիքով մեր օրենսդիր մարմինը, իմա՝ Ազգային Ժողովը կարող է Շահնազարյանի առաջարկությունը իրականացնել։ Ցանկություն լինի։

[REAL_ist]

Վիշապ ջան, կասեցնելը կամ չեսղյալ հայտարարելը վերաբերվում են արդեն ուժի մեջ մտած միջազգային պայմանագրերին: Մինչև ուժի մեջ մտնելը պայմանգիրը ոչ մի իրավական հետևանք չի առաջացնում կողմերի համար, ուստի և չեղյալ հայտարարելու կամ կասեցնելու կարիք էլ չի կարող լինել: Պայմանագրի հետ անհամաձայնության դեպքում պարզապես մերժվում է դրա վավերացումը: Չգործող միջազգային պայմանագրի գործողությունը հրավոր չի կասեցնել կամ չեղյալ հայտարարել: Նշածդ հոդվածը գրում է, որ օրենքով են սահմանվում կասեցման և չեղյալ հայտարարման կարգը: Այն վերաբերվում է զուտ պրոցեսուալ հարցերին, իսկ պայմանագրի կասեցման կամ դադարման հիմքերը սահմանվում են միջազգային իրավունքով:
Կասեցվել կարող է միայն վավերացման գործընթացը, եթե պետությունը նպատակահարմար չի գտնում տվյալ ժամանակահատվածում պայմանագրի վավերացումը: Բայց արդեն Ազգային ժողովի կողմից վավերացված և վավերագրով հաստատված վավերացումից հնարավոր չի հրաժարվել, դա լուրջ քաղաքական հետևանքներ կունենա:

[Վիշապ]

Ինչ–որ հակասող բաներ ես ասում։ Եթե Ազգային Ժողովը վավերացնի արձանագրությունները և պայմաններում նշի Թուրքիայի կողմից վավերացման ժամկետը, և այդ ժամկետում Թուրքիայի կողմից չվավերացնելու դեպքում այդ վավերացումների ուժը կորցրած ճանաչվելը, դա միջքազգային իրավունքին հակասու՞մ է ինչ է։ Մեջ կբերես այնպիսի կետ, որով Ազգային Ժողովը չի կարող նման նախապայման սահմանել։ Այդ դեպքում Բացառապես Հայաստանի Հանրապետության օրենքներով են սահմանվում՝ ձևակերպման մեջ «բացառապես» բառը պիտի որ հակասի մի ջազգային իրավունքի նորմերին։ Ամեն դեպքում, եթե նույնիսկ համարենք, որ միջազգային բլա բլա բլա, ապա Թուրքիան կարո՞ղ ես ասել, թե այդ որ մի իրավունքով է փակել Սահմանը, որ հիմա մեր օլուխները նրան խնդրում են բացել։

[REAL_ist]

Եթե Ազգային Ժողովը վավերացնի արձանագրությունները և պայմաններում նշի

Ազգային ժողովը ոչ մի պայմաններ ներկայացնելու իրավունք չունի, այն էլ Թուրքիային: Խորհրդարանը արտաքին հարաբերությունների մասնակից չի, չի կարող բանակցել պետության անունից, որ պայմաններ ներկայացնի: Խորհրադարանը քվեարկությամբ ուղղակի ընդունելու կամ մերժելու է պայմանագրի վավերացումը և վերջ: Խորհրդարանը այլ լիազորություններ չունի: Նրան հարց են տալիս, ինքն էլ պատասխանում է կամ այո, կամ ոչ:
Թուրքիան անկախ ինքնիշխան պետությունա և իրավունք ունի իրեն նպատակահարմար պահի վավերացնելու պայմանագիրը և որևէ պետություն, էլ չեմ ասում խորհրդարան, չի կարող որոշակի ժամկետներ դնել նրա առջև: Այդպիսի ժամկետներ կարող են սահմանվել միայն փոխադարձ համաձայնությամբ:

Հոդված 83.5. Բացառապես Հայաստանի Հանրապետության օրենքներով են սահմանվում՝
…
9) Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերի կնքման, չեղյալ համարելու կարգը և պայմանները.

Ընդհանրապես ՀՀ օրենքները չեն կարող միջազգային իրավունքի աղբյուր լինեն, դրանք զուտ ներքին հարցեր են կարգավորում ու նշածդ հոդվածն էլ հենց ներպետական հարցերին է վերաբերվում: Այն հարցերը, որոնք միջազգային իրավունքի վերաբերյալ թողնվել են պետությունների ներքին իրավասությանը, օրինակ որ պայմանագրերը պետա վավերացվեն, որոնք հաստատվեն, որ մարմինը ինչ ժամկետում ինչ գործողություններ պետքա կատարի և այլն: Քո նշած հարցերը դուրս են ներքին իրավասությունից ուստի և այս բացառապես բառի շրջանակներում ոչ մի կերպ չեն տեղավորվում:

[REAL_ist]

Թուրքիան կարո՞ղ ես ասել, թե այդ որ մի իրավունքով է փակել Սահմանը, որ հիմա մեր օլուխները նրան խնդրում են բացել։

Իսկ որտեղա կա գրած, որ սահմանները փակելը միջազգային իրավախախտումա? Ես նման բան չեմ հանդիպել: Դա ուղղակի խիստ անցանկալի երևույթա և ավելի շատ քաղաքական դաշտումա, քան իրավական:

[Վիշապ]

Ազգային ժողովը ոչ մի պայմաններ ներկայացնելու իրավունք չունի, այն էլ Թուրքիային: Խորհրդարանը արտաքին հարաբերությունների մասնակից չի, չի կարող բանակցել պետության անունից, որ պայմաններ ներկայացնի: Խորհրադարանը քվեարկությամբ ուղղակի ընդունելու կամ մերժելու է պայմանագրի վավերացումը և վերջ: Խորհրդարանը այլ լիազորություններ չունի: Նրան հարց են տալիս, ինքն էլ պատասխանում է կամ այո, կամ ոչ:
Թուրքիան անկախ ինքնիշխան պետությունա և իրավունք ունի իրեն նպատակահարմար պահի վավերացնելու պայմանագիրը և որևէ պետություն, էլ չեմ ասում խորհրդարան, չի կարող որոշակի ժամկետներ դնել նրա առջև: Այդպիսի ժամկետներ կարող են սահմանվել միայն փոխադարձ համաձայնությամբ:

Ընդհանրապես ՀՀ օրենքները չեն կարող միջազգային իրավունքի աղբյուր լինեն, դրանք զուտ ներքին հարցեր են կարգավորում ու նշածդ հոդվածն էլ հենց ներպետական հարցերին է վերաբերվում: Այն հարցերը, որոնք միջազգային իրավունքի վերաբերյալ թողնվել են պետությունների ներքին իրավասությանը, օրինակ որ պայմանագրերը պետա վավերացվեն, որոնք հաստատվեն, որ մարմինը ինչ ժամկետում ինչ գործողություններ պետքա կատարի և այլն: Քո նշած հարցերը դուրս են ներքին իրավասությունից ուստի և այս բացառապես բառի շրջանակներում ոչ մի կերպ չեն տեղավորվում:

Ես չեմ հասկանում, դու Հայաստանի կողմից ե՞ս, թե՞ Թուրքիայի… Այն, ինչ որ ասում ես, հակասում է մեր Սահմանադրության իմ կողմից մեջ բերվածին: Շատ պարզ գրված է, որ Ազգային Ժողովը լիազորություններ ունի ըստ ՀՀ օրենքի (որը էլի ինքն է սահմանում) սահմանել ՀՀ քաղաքական որևէ հարցի շուրջ միջազգային պայմանագրի կարգը և պայմանները ու դրանց չբավարարելու դեպքում՝ չեղյալ համարել: Ես նույնսիկ չեմ էլ ակնարկել, որ ՀՀ օրենքները կարող են միջազգային իրավունքի աղբյուր լինել, բայց ՀՀ օրենքները կարող են ոչ միայն ներքին հարցեր կարգավորել, այլ նաև ՀՀ-ի հետ առնչություն ունեցող արտաքին հարցեր, մասնավորապես միջազգային պայմանագրեր վավերացնել կամ չեղյալ հայտարարել, կամ դրանց կարգն ու պայմանները սահմանել: Ես հայերեն հասկանում եմ, նաև հասկանում եմ, թե մեր Սահմանադրությունում ինչ է գրված, չեմ հասկանում քո առարկությունները, որոնք իմ կարծիքով հակասում են Սահմանդրությանը:

[REAL_ist]

Հայաստանի կողմից եմ
Պայմանագրի կարգն ու պայմանները չի սահմանում, այլ կնքման գործընթացի: Ընթացակարգային հարցերնա սահմանում, որոնք թողնված են ներպետական իրավունքի կարգավորմանը: Այդ կարգն ու պայմանները սահմանվում են օրենքների միջոցով, մասնավորապես, ԱԺ-ն ընդունելա Օրենք "ՀՀ միջազգային պայմանագրերի մասին":
Վիշապ ջան, ՀՀ Թուրքիային պայման դնելը, որ եթե 2 ամսում չվավերացնես պայմանագիրը, այն առոչինչ կլինի, հակասումա միջազգային իրավունքին ու տենց բան հնարավոր չի: Ու ետ պայմանը հենց միջազգային իրավական կարգավորման ոլորտումա, դրա համար էլ ներպետական իրավունքը այդտեղ անելիք չունի: Եվ ամենակարևորը, եթե մեր ԱԺ վավերացրեց, ետ վավերացումը արդեն վերջնականա և փոփոխման ենթակա չի: Դրանով ՀՀ-ն համաձայնություննա հայտնում պայմանագրի իրավական ուժի մասին: Պայմաններ դնելու փուլը արդեն անցելա, դրանք պետքա բանակցությունների ժամական դրվեին:
Ոչ մի պետություն չի կարող միակողմանի պայմաններ թելադրել մյուսին: Նստել իրար հետ պայմանգիր են համաձայնեցրել, որտեղ նշել են, որ վավերացվելուց հետո պետքա ուժի մեջ մտնի: Վավերացնելը և դրա ժամկետը որոշելը ամեն պետության ներքին հարցնա: Մենք առանձին մեր համար պետքա որոշենք վավերացնենք, թե ոչ, կամ երբ վավերացնենք, թուրքերն էլ առանձին:

[Տրիբուն]

Հետաքրքիր առաջարկա, բայց իրականության հետ ոչ մի կապ չունեցող; Նման պայման մեր խորհրդարանը չի կարող ներկայացնել: Խորհրդարանը զուտ պետության համաձայնություննա արտահայտում պայմանագրի վերաբերյալ և դրանից ավել լիազորություններ չունի:
Խորհրադարանը արտաքին հարաբերությունների մարմին չի հանդիսանում:

Մադրիդ ջան, ախպեր,
Խորհրդարանը զուտ պետության համաձայնությունն ա արտահայտում վավերացնելով, կամ էլ չի արտահայտում: Այսինք վավերացնում ա, կամ չի վավերացնում: Սրա հետ համաձայն եմ: Քո ու Վիշապ հոպարի մտքերի փոխանակություն ծերից ծեր կարդացի, ահագին բան էլ իրավական նրբություններից չհասկացա, բայց իմ անձնական կանխատեսումները հայ-թուրքական հարաբերությունների հետագա զարգացումների վերաբերյալ մոտավորապես հետևյալն են, ու դրա համար հիմք են ծառայել էս վերջի մի երկու-երեք օրվա ընթացքում լսածս ու տեսածս.

1. Մեր ՀՀԿ-ական դեպուտատներից մեկը մի քանի օր առաջ հայտարարեց, որ մինչև Թուրքիայի պառլամենտը չվավերացնի, մենք նույնիսկ ԱԺ օրակարգ չենք մտցնելու վավերացման հարցը: Սերժն էլ իր հերթին մի քանի անգամ հայտարարեց, որ եթե թուրքերը խախտեն պայմանավորվածությունները, ու նախապայմաններ առաջ քաշեն, ուրեմն մենք ոչ մի բան էլ չենք վավերացնի:

2.Սաղ աշխարհը շաաատ մեծ շուխոռով մի քան իօր ցույց էր տալիս արձանագրությունների ստորգրաման պրոցեսը, ու Լավրով, Քլինթոն Կուշներ, բոլորի ներկայությամբ մի հատ մեեեծ շոու սարքեցին սրանից: Այսինք ամբողջ աշխարհը հիշելու է հենց ստորագրման պահը, ու դրանից հետոյվա գործընթացների վրա (վավերացում չվավերացում և այլն) առանձնապես ուշադրություն չի դարձնելու ու առանձնապես չի քննարկելու: Սա մասս մեդիայի միջոցով մարդկանց գլուխները լվանալու տեխնոլոգիաներից մեկն է:

3. Թուրքերը մոտ ժամանակներս մտցնելու են հարցը իրենց պառլամենտ, ու ռատիֆիկացնելու են, բայց ձեռի հետ մի հատ կետ են մտցնելու, փոքր կետ, որով ասելու են որ ամեն ինչ, ներառյալ սահմաների բացումը ուժի մեջ է մտնում Ղարաբաղի հարցը լուծելուց հետո (ասենք Ազերիների հետ խաղաղության համաձայնագիր ստորագրելուց հետո): Սրա մասին Գյուլը, Էրդողանը ու Դավիթօղլուն բացեիբաց հայտարարել են արձանագրությունները ստորագրելուց անիմիջապես հետո: Ու աշխարհում էս մանրուքը ոչ մեկը չի նկատելու, քանի որ բոլորը նկատել են մեծ շուխուռով տեղի ունեցող ստորագրման արարողությունը:

4. Մեր ԱԺ-ն բնականաբար սրանից հետո չի վավերացնելու համաձայնագրերը, ու մեղադրելու է դրանում թուրքերին, քանի որ նրանք չեն հարգել նախնական պայմանավորվածությունները: Բայց աշխարհը այս մեղադրանքները չի նկատելու, կամ չնկատելու է տալու, բայց բոլորը նկատելու են, որ թուրքրեը վավերացրել են, իսկ մենք ոչ:

5. Բոլորը սկսելու են մեղադրել հայերին, որ թուրքերի վավերացնելուց հետո, մենք չենք վավերացնում:

Արդյունքում, մենք մնում ենք ոչինչով, քանի որ թուրքերը մեր ձեռքից խլեցին վերջին կոզրը միջազգային ասպարեզում` ցեղասպանության հարցը, ու ամեն ինչում մեղավոր ներկայացրեցին հայերին: Եթե դրան գումարենք նաև այն փաստը, որ մեզ միջազգային ասպարեզում առանց այն էլ չեն սիրում, քանի որ մենք ռեգինում միակ պրոբլեմատիկ երկիրն ենք (ագրեսոր, լացկան, ռուսի քամակը մտած) ու դրա փոպարեն տալու ոչինչ չունենք (կոմունիկացիներ, նավթ, գազ և այլն), ապա պարզում ենք, որ Սերոժի ու քոմփաննիի վարած անոռուգլուխ քաղաքականության արդյունքում, մենք փաստացի տարածաշրջանում վերածվում ենք անպետք, աննպատակ, անկապ քաղցքեղային ուռուցքի` փակ սահմաններով, ու ոչ մեկին այլևս պետք չենք:

Կարճ ասած, թուրքերը շատ տեխնիչնի մեզ քցեցին, ու դրանում հիմնական մեղավորը Սերոժն ու քոմփանին են, քանի որ ոչ մի ռեալ հաշվարկ չեն արել, բացի աշխարհի աչքին խաղաղարարի, լիբերալի ու ազգերի փրկիչ երևալու հիմար դերակատարումը ստանձնելուց: Աչքիս ոչ մի սահման էլ չի բացվելու, ու թուրքերի հետ ոչ մի դիվանագիտական հարաբերություն էլ չի հաստատվելու, ու դրանում սաղ մեղադրելու են հայերին:

[Ambrosine]

Տրիբուն ջան, պայմանգրի տեքստը վերջնական է ու փոփոխման ենթակա չէ: Ուրիշ բան, որ մեջլիսը հայտարարի, որ միայն հայ-ադրբեջանական պայմանագրից հետո կվավերացնեն:

[Տրիբուն]

Տրիբուն ջան, պայմանգրի տեքստը վերջնական է ու փոփոխման ենթակա չէ: Ուրիշ բան, որ մեջլիսը հայտարարի, որ միայն հայ-ադրբեջանական պայմանագրից հետո կվավերացնեն:

Չասեն, այլ փաստացի իրենց վավերացման որոշման մեջ տենց կետ մտցնեն, որ ուժի մեջ է մտնում դրանից հետո: Էլի պայմանագրին տեքստին ձեռ չեն տալիս, բայց իրենց վավերացման որոշման մեջ մտցնում են էտ կետը:

[Ambrosine]

Չասեն, այլ փաստացի իրենց վավերացման որոշման մեջ տենց կետ մտցնեն, որ ուժի մեջ է մտնում դրանից հետո: Էլի պայմանագրին տեքստին ձեռ չեն տալիս, բայց իրենց վավերացման որոշման մեջ մտցնում են էտ կետը:

Այսինքն՝ վերապահում անե՞ն Չգիտեմ, չգիտեմ... բայց վերապահումը ավելի տարածված է բազմակողմ պայմանագրերի դեպքում, իսկ երկկողմի դեպքում դա նշանակում է տեքստի փոփոխության առաջարկ կամ բանակցությունների վերսկսում: