«Barev joghovurd jan. Vonc eq? Esor Yerevanum & marzerum yeghanak@ lav e che?»
Ութսունեօթ տարի առաջ, ճիշդ այս չարաբաստիկ օրը որոշուեց, որ մօտաւորապէս այսպիսին պէտք է դառնա մեր գիրը։
Եւ դարձաւ այսպիսին, որպէս վերը նշուածի նախնական քայլ.
«Բարեվ ժողովուրդ ջան։ Վո՞նց եք։ Եսոր Յերեվանում յեվ մարզերում յեղանակը լավ ե չե՞։»
Հենց մենակ ուղղագրություն փոխելն էր մնացել... Պինգ-պոնգն էր պակաս:
Ու դա փոխելուց հետո Հայաստանում քանի մարդ կգտնվի, որ ի վիճակի կլինի "ճիշտ" հայերենով երկու նախադասություն գրի? Ավելի լավ է եղածը սովորեն, թե չէ ինչ ասես կարդում և լսում ենք` զեղջ, շնորհակալ եմ ձեզնից, աղանդներ (աղանդերի իմաստով) և այլն:
Lion (16.03.2009)
Նախարար ջան, հազար ու մի ձեւ կա քո ասածից խուսափելու համար, մարդու մտքին տեղ ըլնի։ministr-ի խոսքերից
Օրինակ` կարելի էր դպրոցներում մտցնել նաեւ դասական ուղղագրությունը։ Էդ օրվանից սկսած ու հաջորդ սերունդները կիմանային երկուսն էլ` թե՛ ներկայիս ձեւը, թե՛ դասականը։ Հետագայում, երբ չմնար մարդ, որը չիմանա դասական ուղղագրությունը, կարելի կլիներ հանգիստ անցում կատարել նրան, ու ոչ մեկի գրագիտությունը չէր տուժի։ Սա ես ասում եմ, որպես օրինակ, չեմ ասում, թե միակ ճիշտը սա է։
may (05.03.2009)
Հեյ գիդի Չերչիլ, ականջդ կանչի... Սկզբից անհաղթահարելի պրոբլեմներ եք զոռով ստեղծում ձեզ համար, հետո հերոսաբար սկսում եք դրանք հաղթահարել:
DIXIcarpe noctem
Ուլուանա (06.03.2009)
Սիրելու խնդիր է: Ոմանց համար, հայերէնը, միայն հաղորդակցութեան լեզու չէ: Մի՛ շտապէք՝ չե'մ ասում, թէ նոր ուղղագրութեան հետեւորդները, չեն սիրում մայրենին: Սրա մասին քիչ անց:
Ոմանք սիրում են իսպաներէնը (ինչպէս ես), ու թէեւ այդ լեզուով հաղորդակցելու առիթ չունեն. ստեղծում, հնարում են միջոցներ՝ իրենց սիրած մշակոյթին հաղորդակցուելու եւ նրա լեզուով զրուցելու համար:
Ճի'շտ է՝ լեզուն նաեւ հաղորդակցման միջոց է. ենթակայ փոփոխման: լեզուն փոխւում է հազարաւոր տարիների ընթացքում, ինչն արդէն վկայում է՝ լեզուների պատմութիւնը: Պատմական այս փոփոխութիւնը կարելի է անուանել նաեւ՝ եղափոխում, որ բնականոն գործընթաց է. երկար ժամանակի պարտադրանք:
Այն ինչ կատարուեց, ութսուն եօթ տարի առաջ, եղափոխում չէր, աղաւաղում էր: Նորն ստեղծելու մարմաջով տարուած, նոր վարչակարգը, ծայրայեղ յեղափոխական էր:
Աղաւաղում էր, որովհետեւ՝ բազում բառեր կորցրեցին իրենց անհատականութիւնը, յստակ նշանակութիւնը, ինչի պատճառով, թերեւս, աստիճանաբար դուրս մղուեցին գրաւոր լեզուից. շփոթի տեղիք չտալու համար:
Հոտ-հօտ, յարկ-հարկ, յար-հար, սէր-սեր եւ շատ այլ բառերի իմաստներն այլեւս գուշակութեամբ հասկացւում են՝ օգտուելով բառի գտնուած նախադասութեան ընդհանուր իմաստից: Երբեմն էլ կարելի չէ գուշակել, օրինակ՝ «ոչխարի հոտն է գալիս»: Հիմա ի՞նչ «հոտ»ի մասին է խօսքը: Գարշելի նեխա՞նք, թէ անասունների խումբ:
Տվյալ պրոբլեմը լավ էլ հաղթահարելի է։
Թւում է, թէ մտաւորականները, դասականի պաշտպանութեան առաջամարտիկները պիտի լինէին:
Վերջին քսան տարիներին, պետութեան աջակցութեան նուազման ու անտիրութեան մթնոլորտում, մտաւորականներն իրենց ունեցած եւ պահած միակ «դրամագլուխ»ից էլ կզրկուէին, եթէ դասական ուղղագրութիւնը վերականգնուեր: Մեկ օրից միւսը՝ «անգրագէտ» պիտի դառնային, այդ պատճառով էլ, տեսնում ենք, դասական ուղղագրութեան դէմ է մտաւորականութեան մի զգալի հատուածը:
Հասկանալի է:
Դասական ուղղագրութեան դէմ եղողների մեծամասնութիւնը, լռելեայն համաձայն է, որ լեզուն աղաւաղուել է Աբեղեանի ուղղագրութեամբ, բացի այդ՝ անգրագիտութիւնը, լեզուական ու արտասանական սխալները մնացել են: (սկզբից անիմաստ էին այդ պատճառաբանութիւնները)
Մնում է միակ պատճաբանումը, այն էլ՝ առկայ հայերէն գրականութեան, դասականով վերահրատարակելու խնդիրն է:
Երբ սիրում ես, հետամուտ ես լինում, նրա ծալքերի ուսումնասիրման, ու կարելի եղածին չափ նախանձախնդիր՝ նրա պահպանմանը:
Դասական ուղղագրութեան վերականգնումի անհրաժեշտութեան վերաբերեալ քարոզելը, վաղուց դադարեցրել եմ օրական խնդիրս անելուց: Ո'վ, ի'նչ ուղղագրութեամբ ուզում է՝ թող գրի. չեմ նկատում: Սա միա'յն իմ խնդիրը չէ, որ առանձին տագնապիմ: Բովանդակ հայութիւնը հետաքրքրող խնդիր պէտք է լինի: Եթէ չէ՝ ոչինչ կարող եմ անել, բացի՝ մերթ ընդ մերթ, թեմայի վերաբերեալ խօսք հնչեցնողներին պատասխանելուց:
Ուստի, խնդրե'մ՝ մեզ մի՛ զրպարտէք, իբրեւ «նոր խնդիրներ» առաջացնողներ: Ամէն մարդ ազատ է՝ ի'ր դաւանած ճշմարտութեան պաշտպանութեան մէջ:
Բայց հարցն այն է, որ պրոբլեմը կարելի է ընդհանրապես չստեղծել, որ հաղթահարելու կարիք էլ չլինի։
Ընդհանրապես ցանկացած հարցում պետք է առաջնորդվել ներկա հանգամանքները հաշվի առնելով, ոչ թե ժամանակավրեպ խնդիրներ առաջ քաշելով։ Թե ինչ է եղել ութսունյոթ տարի առաջ և ինչու՝ այսօրվա դրությամբ արդիական չէ, պակաս էական է, քան ներկայիս ուղղագրությունից դասականին անցնելու հետ կապված բազմաթիվ դժվարությունների հաղթահարումը։ Պետք է ծանրութեթև անել բոլոր վնասներն ու օգուտները։ Ներկա պայմաններում դասական ուղղագրության անցնելն ավելի շատ վնասներ է տալու, քան օգուտ։ Համենայնդեպս, այս թեմայում դեռ ոչ ոքի չի հաջողվել հակառակն ապացուցել։ Դասական ուղղագրությանը դեմ մարդկանց կողմից թվարկվել են դասականին անցնելու դեպքում առաջանալիք մի շարք խնդիրներ, որոնց դեմ բավարար հակափաստարկներ դեռևս չեն ներկայացվել դասականի կողմնակիցների կողմից։
Երջանկությունը ճամփորդելու ձև է, ոչ թե նպատակակետ։
Ռոյ Գուդման
Հայկօ (07.03.2009)
Պրոբլեմն արդեն ստեղծված է` 1922-ին, ուղղակի մենք ազգովի ամեն ինչին հարմարվում ենք, սրան էլ ենք հարմարվել, ասում ենք «Դե թքած հնի վրա, մեզի էսիկ էլ ա ձեռ տալըմ»։
Պանդուխտ (06.03.2009)
Ոչ մի պրոբլեմ ստեղծված չէ: Գրության ներկան համակարգը լիովին բավարարում է համապատասխան պահանջներին: Արհեստական անցումը մաշտոցյան ուղղագրությանն այսօր կլիներ անիմաստ և չարդարացված:Պրոբլեմն արդեն ստեղծված է` 1922-ին, ուղղակի մենք ազգովի ամեն ինչին հարմարվում ենք, սրան էլ ենք հարմարվել, ասում ենք «Դե թքած հնի վրա, մեզի էսիկ էլ ա ձեռ տալըմ»։
Այս թեմայի գրառումներից ես հասկացել եմ մի բան` մի շարք մարդկանց թւում է, թէ լեզուն, իրար հասկանալուց բացի, ուրիշ ազդեցութիւն չունի մարդու վրայ։ Սխալւում էք, յարգելիներս, ցանկացած հնչիւն ունի ազդեցութիւն։ Գիտութիւնը դեռ ամբողջովին չի բացատրում հնչիւնի ազդեցությիւնը, բայց այն կա ու շատ հզօր է։ Հակառակ դէպքում ես կողմ կլինեի, որ վերանան բոլոր լեզուները, ու լինի մի համաշխարհային լեզու, օրինակի համար` ճապոներէն։ Էլ չէր լինի իրար չհասկանալու խնդիրը, եւ այլն։
Ես, hամարում եմ, որ ամէն լեզու բնորոշ է տուեալ ազգին։ Ամէն ազգ ընտրում է իրեն ամենահոգեհարազատ լեզուն ու գիրը։ Հիմա եթէ մեր ուղղագրութիւնն ու մասամբ էլ լեզուն 1922-ին փչացրել են (փչացրել են միանշանակ, քանի որ տուեալ պարագայում փոխելը համազօր է վատթարացնելուն), ապա դա մեծ ազդեցութիւն կունենայ նաեւ այն մարդկանց վրայ, որոնք այդ լեզուով խօսում ու գրում են, իսկ այդ մարդիկ մենք ենք` հայերս։
Ժողովուրդ, դուք գ՞ոհ էք մեր ազգի ներկայ վիճակից։ Ես` ոչ։ Մեր ազգը շատ է դեգրադացւել, եւ դրանում իր դերը ունի նաեւ աբեղեանական ուղղագրութեան անցումը (ի դէպ, որին Աբեղեանը դէմ է եղել, եւ ասել է, որ եթե չի լինելու լատինատառին անցումը, ապա սա պէտք չէ կատարել)։
Ինչեւիցէ, չեմ ուզում ինձ դնել եսիմինչ գիտնականի տեղ, մեծ-մեծ խօսել, ու քարոզել։ Ես ընդամենը իմ կարծիքն եմ յայտնում։ Միայն մի բան կաւելացնեմ օրինակի վրայ (ի հարկէ այն շատ կոպիտ է).
ենթադրենք` ունես համակարգիչ, բայց դրանից գլուխ չես հանում։ Հիմա խելքիդ փչում ա այն քանդել։ Սկսում ես բզբզել, RAM-երից մեկը հանում ես, յետոյ միացնում ես, ու տեսնում ես, որ աշխատում ա։ Ասում ես «ըհը, ուրեմն աւելորդ մաս էր», ու տանում շպրտում ես։ Բայց չէ՞ որ վաղը եթե մի քիչ աւելի հզօր ծրագիր ուզենաս բացել, չի լինի, կամ կկախի, կամ եսիմինչ։ Ի՞նչ պիտի հարմարուե՞ս դրան, թէ՞` կգնաս խանութ, նոր RAM կգնես։
Այսինքն` եթե էսօր մեզ բոլշեւիկեան ուղղագրութիւնը բաւարարում էլ է, դա դեռ չի նշանակում որ ամէն ինչ նորմալ է։
Լավ էլի, ժողովուրդ... Մեր գերարդիական հիմնախնդիրները թողած, ուղղագրություն փոխե՞նք: Էլ ճասած, որ այդ դեպքում ՀՀ բնակչության 99 տոկոսը միանգամից կհայտնվի անգրագետի վիճակում, էլ չասած հսկայական և ուսուցողական տպագրական ծախսերը, էլ չասած ուսուցիչների պակասը...
ԴԵՄ ԵՄ:
Համեցեք իմ ֆորում
Միայն արժանապատվություն ունեցողը կարող է գնահատել դա և իր, և ուրիշների մոտ:
Պատմաբաններին շատ պէտքական է լինում դասական ուղղագրութիւն իմանալը: Դասականով կհասկանան, որ «Հակոբ» անունը, իրողապէս գրուել է «Յակոբ» ձեւով՝ հնչուել է այդպէս (Iacob-Yakob), ինչ որ մի աստիճան եւս կհեռացնի Հայկազուտ Փառաւոն Apophe-ի անունից:
Lion ջան, չեմ ասում ամբողջ թեման, բայց գոնե էս էջի գրառումները կարդայիր, որ էդ բազմաչարչար փաստարկը իզուր չբերեիր։
Այս պահին թեմայում են 1 հոգի. (0 անդամ և 1 հյուր)
Ձեր իրավունքները բաժնում
Մեջբերել
Էջանիշներ