Ինտելեկտուալ ազնվություն

[Jarre]

եկեք այստեղ չվիրավորենք մարդկության իսկապես պայծառ ուղեղներին, որոնք շատ անգան սոված ու տկլոր, բայց բացահայտել են աշխարհի, տիեզերքի օրենքները ու օրինաչափությունները

Մտքիս ծայրով էլ չի անցել վիրավորել կամ վարկաբեկել գիտության նվիրյալներին։ Ես ահավոր շատ եմ հարգում և ունեմ շատ լուրջ գիտնական ընկերներ և ծանոթներ։ Բայց dvgray ջան, պետք չէ մոռանալ, որ գիտնականները մարդ են։ Նրանք էլ ունեն թուլություններ։ Ոմանք նվիրված են, ոմանք էլ՝ անբարեխիճղ։ Ինձ թվում է, որ սա ընդունելու համար էլ է մեզ անհրաժեշտ ինտելեկտուալ ազնվություն

[Jarre]

Jarre ջան դու իմ գրառումից ճիշտ հետևություն չարեցիր, կամ էլ ես չեմ կարողացել մատչելի ձևակերպել ասելիքս:
Ինչևէ հիմա փորձեմ ավելի պարզ ձևակերպեմ:
Ես չեմ պնդի այն հանգամանքը որ ամեն բան նախորոք ծրագրավորված է կամ նախասահմանված է՝ հակառակը ամեն մարդ ինքնա յուրովի ընտրում իր կյանքի ուղին ու տալիս համապատասխան ընթացք:

Իսկ իմ նշած ժամանակահատվածի « երիտսարդության» տարիքում, օրինաչափա այն՝ որ նա պիտի լինի արկածախնդիր և խիզախ, և ունենա իր պատկերացումների մտահորիզոնը:
Օրինաչափ չի լինի չէ՞ երբ տեսնես տասնութ կամ տասնինը տարեկան երիտասարդը խաղալիք ավտոմեքենայով, իր բահով ու դույլով դուրսը ցեխերի մեջ խաղումա, անգամ տարօրինակ կլինի չէ՞, (սակայն կան մարդիկ որ գերադասում են տարօրինակ լինեն, քան միօրինակ):


Օրինաչափ կլինի երբ այդ տարիքի երիտասարդը ունենա հստակ տրամաբանական կշռադատված մտահորիզոն որը հարիր է իր հենց այդ տարիքի համար:
Սա է ասածս, որ ամեն տարիք ունի իր մոտեցումը կյանքի նկատմամբ ու հենց սրանով է կյանքը գեղեցիկ ու հրաշալի, որովհետև ամեն մարդկային տարիք ունի իր նախասիրությունները և իմաստության ընկալողականությունները, տվիալ ժամանակահատվածի համար:


Եթե հիմա դառնանք այն մտքին որ ձևակերպել ենք «ինտելեկտուալ ազնվություն» պարզ է որ հինգ տարեկանը իր ձևավորված ինտելեկտուալ ազնվությունը ունի, ու ո՞նց կարող էս համոզել այդ երեխային որ նա սխալ է իր ընկալողականության մեջ:

Նույնն էլ 18 տարեկանին կամ 50-ին:
Այստեղա կորում օրինաչափությունը, երբ հիսուն տարեկանը ուզումա իր «ընծան» հրամցնի տասնութամյա երիտասարդին:
Սրա համար են մեր պապերը ասել՝ ամեն բանավեճի մեջ գոյություն ունի երեք ճիշտ, մեկ քոնը, մեկ իրանը, մեկ էլ իրականը:


Հիմա անրադառնամ այն մտքին՝ որ ձևակերպել էիր (սերունդների համար լավ կյանք ենք ուզում):
Այդ քո հասկացած լավ կյանք հասկացողությունը քո համար է միայն լավ, հետագա սերունդները չեն օգտվում քո հասկացած ու ընկալած արժեհամակարգի լավ կոչվածից ու քո դրած չափանիշներից:
Ամեն սերունդ իր չափանիշներովա առաջնորդվում և քո տասնհինգ տարի առաջ իմացածդ լավ կյանքի չափանիշները հնանումա և եկող սերունդը շատ քիչ տոկոսային հարաբերությամբա օգտվում քո հասկացած լավ կյանքի դոգմաներից ու չափանիշներից:
Դու կարող էս ընդհամենը հաջորդ սերունդին փոխանցել քո իմացածը, բայց չպարտադրես որ նա իր կյանքը ապրի քո իմացածի շրջանակներում, չնայած չես էլ կարող պարտադրել, ինչպես չեն կարողացել պարտադրել մեր պապերը իրենց արժեհամակարգի չափանիշները:
Այ սրանովա կյանքը գեղեցիկ ու հրաշալի, որ մարդիկ տարբեր մոտեցումներ ու տարբեր ընկալողականություն ունեն կյանքի՝ թեկուզ շատ կարևոր բաների շուրջ:

Սելավի, ներողություն սխալ հասկանալու համար, բայց կարծում եմ դու էլ ինձ ես սխալ հասկացել, կամ ավելի ճիշտ մի գուցե ես եմ սխալ արտահայտվել

Ես նկատի չունեմ ուրիշի կարծիք ընդունելը կամ ուրիշի նախընտրությունները մերը դարձնելը։ Ես խոսում եմ կոնկրետ և կյանքում շատ հաճախ հանդիպող հարցերի մասին։ Օրինակ՝ ես կարծում եմ, որ Ինդիգո երեխաներին հավատալը անմտություն է (հասկանում ես, որ վիրավորելու համար չեմ գրում, այլ որպես օրինակ), ու բոլոր այդ գաղափարը ընդունողներին դիտում եմ վատ աչքով ու առանց ծանոթ լինելու նրանց փաստարկներին ու կարծիքներին անընդհատ առանց փաստերը քննելու հակառակվում եմ և չեմ էլ ուզում մտածել դրա մասին՝ սխալ է ու վերջ

Այ այս մտածելակերպի մասին եմ խոսում, ոչ թե սերունդների տարբրեության և ուրիշի համար լավ ու վատ որոշելու։

[Jarre]

dvgray, այն որ քո ասած պայծառ ուղեղներ միշտ էլ եղել են, դրա վերաբերյալ կարծում եմ ոչ ոք չի վիճում, բայց քանի գնում ավելի եմ համոզվում գիտական աշխարհի սուբյեկտիվիզմի մեջ։ Ու ոչ միայն Հայաստանում։ Օրինակ՝ երկար ժամանակ, երբ դարվինիզմն էր իշխում աշխարհում (հիմա էլ շատ մեծ չափով), ցանկացած գիտնական ով այն հերքող տեսակետներ էր արտահայտում, միանգամից սկացնում էին, չէին թողնում առաջ գնա, խոսքը լսելի դառնա, փաստերը կոծկվում էին։ Հիմա տարբեր գիտնականներ սկսել են քիչ–քիչ խոսել էդ մասին ու ջրի երես հանել։
Էլ չեմ ասում պատմությունը, որ ամեն մի երկիր իր ուզած ձևով է դասավորում ու չտեսնելու տալիս հակառակ կողմի փաստերը։
Գիտական աշխարհը մեծ մասամբ դրսևորում է սուբյեկտիվիզմ՝ ենթարկվելով տվյալ հասարակության մոդայիկ աշխարհընկալմանը, քաղաքական կողմնորոշմանը, ազդվելով դրանցից։ Ու միայն հատուկենտ համարձակներ են, որ կարողանում են դեմ գնալ, դիմակայել ճնշմանը ու հաճախ հետմահու փոխում գիտական աշխարհի զարգացման ընթացքը։

Ու ընդհանրապես, արևմտյան գիտական աշխարհի ամբողջ պատմության ընթացքում նման դեպքերը բազմաթիվ են՝ ինչպես կարծրացած գիտական պատկերացումերի, այնպես էլ միտումնավոր կերպով ակնհայտ ճշմարտությունը չընդունելու։ Միշտ էլ գիտական աշխարհում պայծառ ուղեղները իրենց տեսած ճշմարտությունները հաստատելու համար ստիպված են եղել պայքարել շրջապատող ինտելեկտուալ անազնվության դեմ։
Ստանդարտ մոդելներից մեկն էլ սա է. տարեց գիտնականը բազմաթիվ աշխատությունների հեղինակ է ինչ–որ ոլորտում, ճանաչված գիտնական, հաճախ նաև գիտությունների ակադեմիայում բարձր պաշտոն ունի ու հանկարծ հայտնվում է ինչ–որ երիտասարդ, որի գիտական պնդումներով տարեց գիտնականի (ու իր շրջապատի մյուս գիտնականների) ողջ կյանքի աշխատանքը, բազմիցս պնդած տեսակետները փուչ են դուրս գալիս։ Բնականաբար տարեց գիտնականը սկսում է ատամներով պայքարել իր «վաստակի ու պատվի» համար։

Արշակի գրածին ավելացնեմ նաև հետևյալը։ «Անգրագետներ, հիմարներ, անպատասխանատուներ, դոգմատիկներ, հեքիաթների հավատացողներ»։ Այսպիսի խոսքերով ԶԼՄ-ներով գիտնականները անվանել են այն մարդկանց ովքեր չեն հավատում էվոլյուցիային։ Ես չեմ խոսում էվոլյուցիայի ճիշտ կամ սխալ լինելու մասին, այլ երևույթի՝ որ այդպես վստահ են ու անզիջող։

[Սելավի]

Սելավի, ներողություն սխալ հասկանալու համար, բայց կարծում եմ դու էլ ինձ ես սխալ հասկացել, կամ ավելի ճիշտ մի գուցե ես եմ սխալ արտահայտվել

Ես նկատի չունեմ ուրիշի կարծիք ընդունելը կամ ուրիշի նախընտրությունները մերը դարձնելը։ Ես խոսում եմ կոնկրետ և կյանքում շատ հաճախ հանդիպող հարցերի մասին։ Օրինակ՝ ես կարծում եմ, որ Ինդիգո երեխաներին հավատալը անմտություն է (հասկանում ես, որ վիրավորելու համար չեմ գրում, այլ որպես օրինակ), ու բոլոր այդ գաղափարը ընդունողներին դիտում եմ վատ աչքով ու առանց ծանոթ լինելու նրանց փաստարկներին ու կարծիքներին անընդհատ առանց փաստերը քննելու հակառակվում եմ և չեմ էլ ուզում մտածել դրա մասին՝ սխալ է ու վերջ

Այ այս մտածելակերպի մասին եմ խոսում, ոչ թե սերունդների տարբրեության և ուրիշի համար լավ ու վատ որոշելու։

Հիմա ամեն բան պարզա Jarre ջան: Փաստորեն խոսքը այն մարդկանց մասին է ովքեր դեռ չունենալով տեղեկություններ տարբեր երևույթների ու հանգամանքների վերաբերյալ շտապում են մերժել, առաջնորդվելով այն սկզբունքով՝ եթե ես չգիտեմ կամ չեմ լսել այդ երևույթի մասին ուրեմ այդպիսի բան չկա, կամ էլ եթե այդ երևույթը չի տեղավորվում իր ինտելեկտուալ տրամաբանության սահմաններում մի անգամից մերժում է, դեռ մի բան էլ ասում է քո ասածը անհեթեթություն է, այդպիսով վիրավորելով մարդուն:

Փաստորեն այս ձևակերպմանը մի խոսքով անվանել էս « ինտելեկտուալ ազնվություն»

[Jarre]

Այո, ճիշտ ես։ Ու ուրիշ բաներել է մտնում այդ «ինտելեկտուալ ազնվության» մեջ։ Օրինակ՝ չունենալ կատեգորիկ վերաբերմունք մի բանի հանդեպ ինչը հասարակության կողմից մերժված է։

Ես հիանում եմ շատ մարդկանցով, ովքեր մեծ ինտելեկտուալ ազնվություն են ունեցել։ Նրանցից են Գալիլեո Գալիլեյը և Նիկոլայ Կոպերնիկը։

Կոպերնիկը միջնադարյան խավարի ազդեցության տակ գտնվելով հանդերձ կարողացավ ձերբազատվել տարածված և ընդունված կարծիքներից, և իր ժամանակակիցներից շատ առաջ անցնելով «կանգնեցրեց արեգակը և պտտեցրեց Երկիրը»։ Իսկ իր ժամանակակիցները հավատում էին հույն փիլիսոփա Արիստոտելի և մաթեմատիկոս Պտղոմեոսի տեսակետներին, թե երկիրն անշարժ է, և պտտվում են միայն արեգակը և աստղերը։ Իսկ Կոպերնիկը կարողացավ ցուցաբերել մեծ քաջություն՝ հերքելով այդ տեսակետները։ Բայց Կոպերնիկի ինտելեկտուալ ազնվությունը այն էր, որ նա չվախեցավ դուրս գալ հասարակության ստեղծաց կաղապարից։ Այդպիսի բնավորություն շատ քիչ մարդիկ ունեն։ Եվ որքան էլ մարդը լինի խելացի, նա երբեք չի կարող օգուտ տալ շատերին, եթե նրա գլխավոր մտահոգությունն է հասարակության հարգանքը շահելը, որն էլ կարող է դրդել ինտելեկտուալ անազնվության։ Եթե նայենք պատմությանը, ապա կտեսնենք, որ համարյա բոլոր խելացի և տաղանդավոր մարդիկ իրենց ժամանակակիցների կողմից չեն ընդունվել, բայց այսօր նրանց շնորհիվ.....

[dvgray]

Մտքիս ծայրով էլ չի անցել վիրավորել կամ վարկաբեկել գիտության նվիրյալներին։ Ես ահավոր շատ եմ հարգում և ունեմ շատ լուրջ գիտնական ընկերներ և ծանոթներ։ Բայց dvgray ջան, պետք չէ մոռանալ, որ գիտնականները մարդ են։ Նրանք էլ ունեն թուլություններ։ Ոմանք նվիրված են, ոմանք էլ՝ անբարեխիճղ։ Ինձ թվում է, որ սա ընդունելու համար էլ է մեզ անհրաժեշտ ինտելեկտուալ ազնվություն

Jarre ջան: կաևծում եմ որ անբարեխիզճ գիտնական չկա, քանի որ երբ որ իսկական գիտնականը այդպիսի վարքագիծ է դրսևորում, նա այլևս դադարում է գիտնական լինելուց: խոսքը ակադեմիական կոչումների, կամ նույնիսկ Նոբելյան մրցանակի մասին չի որորնք մարդ կարող է և ունենալ, բայց գիտնական չկոչվել: Ոնց՞ ես պատկերացնում գիտնականի արած սուտ գործը, երբ որ այն բազմաթիվ փորձաքննություն է անցնում և ակադեմիական հրատարակչություններում անգամ հաղորդագրություն տպելու համար հազար տակ ստուգվում է:

[dvgray]

Ինձ թվում է, որ Արշակի մեկնաբանությունը պատասխանում է քո հարցին և ես էլ նույնը պետք է ասեի։ Բայց կուզենամ նշել ընդամենը մեկ դեպք.

Նախ ասեմ, որ Արշակի մեկնաբանությունը հիմնականում կաղուցված էր պատմության վրա, որը ես գիտություն չէմ համարում ու դրա մասին Ակումբում բազմիցս արտահայտել եմ իմ կարծիքը:
Իսկ քո ասած դեպքից շատ հնարավոր է որ լինեն բազմաթիվ: սակայն գիտությոն և մյուս քո ասածների տարբերությունը այն է, որ վերջ ու առաջ այստեղ սուտը ելնում է ջրի երես, իսկ այս սուտասանը պատվազրկվում է և ընկնում մի վիճակի մեջ, որ եթե ինքը ողջ լինի, ապա հաստատ կփոշմանի դրա համար:

[Jarre]

Jarre ջան: կաևծում եմ որ անբարեխիզճ գիտնական չկա, քանի որ երբ որ իսկական գիտնականը այդպիսի վարքագիծ է դրսևորում, նա այլևս դադարում է գիտնական լինելուց: խոսքը ակադեմիական կոչումների, կամ նույնիսկ Նոբելյան մրցանակի մասին չի որորնք մարդ կարող է և ունենալ, բայց գիտնական չկոչվել: Ոնց՞ ես պատկերացնում գիտնականի արած սուտ գործը, երբ որ այն բազմաթիվ փորձաքննություն է անցնում և ակադեմիական հրատարակչություններում անգամ հաղորդագրություն տպելու համար հազար տակ ստուգվում է:

Շատ հետաքրքիր ես գրել, որ «երբ որ իսկական գիտնականը այդպիսի վարքագիծ է դրսևորում, նա այլևս դադարում է գիտնական լինելուց»։ Իմ համար էլ բարոյական տեսանկյունից այդպես է, նա այլևս որպես գիտնական այդպիսին չէ։ Բայց գիտնականների շրաջանում հանդիպող այս դեպքը նշել եմ, ցույց տալու համար, թե որքան տարածված է այդպիսի անազնվությունը։

Նախ ասեմ, որ Արշակի մեկնաբանությունը հիմնականում կաղուցված էր պատմության վրա, որը ես գիտություն չէմ համարում ու դրա մասին Ակումբում բազմիցս արտահայտել եմ իմ կարծիքը:
Իսկ քո ասած դեպքից շատ հնարավոր է որ լինեն բազմաթիվ: սակայն գիտությոն և մյուս քո ասածների տարբերությունը այն է, որ վերջ ու առաջ այստեղ սուտը ելնում է ջրի երես, իսկ այս սուտասանը պատվազրկվում է և ընկնում մի վիճակի մեջ, որ եթե ինքը ողջ լինի, ապա հաստատ կփոշմանի դրա համար:

Ես Արշակի հետ համաձայն եմ, քանի որ ինքան էլ որ դա պատմություն լինի, նրա նշածը անհերքելի փաստ է, քանի որ էվոյուցիոնիստների նման մոտեցումը պատմություն չէ։ Կան պահպանված գիտական հին ձեռնարկներ և թերթեր, որտեղ պարզ երևում է Արշակի գրած վերաբերմունքի մասին։ Օրինակ Science-ի, 1964թ. սեպտեմբերի 18-ի համարում, կար այսպիսի միտք. «Այսօր գիտնականների մոտ ընդունված չէ ցուցաբերել ինտելեկտուալ ազնվություն։ Նրանք երբեմն իրենց պահում են այնպես, ինչպես եկեղեցին՝ Գալիլեյի ժամանակներում»։

Բայց ինչպես դու էիր նշել, նման մարդիկ դադարում են գիտնական լինելուց.....

Ժողովուրդ, իսկ ուրիշ ի՞նչ բնագավառներում եք հաճախ հանդիպում նման անազնվության

[dvgray]

Ես Արշակի հետ համաձայն եմ, քանի որ ինքան էլ որ դա պատմություն լինի, նրա նշածը անհերքելի փաստ է, քանի որ էվոյուցիոնիստների նման մոտեցումը պատմություն չէ։

ես չգիտեմ… արդյոք՞ դա կարելի է համարել անազնիվ պահվածք, երբ գիտնականը համոզված է իր մոդելի ճշտության մեջ, և այն անպիտան ու սխալ է դառնում ոչ թե իր մեթոդոլոգիական կամ վերլուծական սխալների պատճառով /սրանք շատ հեշտ են "բենվում"/ այլ հիմնական, ֆունդամենտալ հիմքերի, աքսիոմատիկ սկիզբների սխալ ընտրան հետևանքով: Արդյոք՞ Դարվինը անազնիվ էր, երբ որ շարադրեց իր մոդելը: Արդյոք՞ նա համոզված չէր իր մոդելի ճշտության մեջ: դժվար է ասել, սակայն ես մտածում եմ որ նա հավանական է որ համոզված էր իր մոդելի ճշտության մեջ:
մյուս կոզմից դոգմատիկ պատկերացումնեի մասով: ինչքան ավելի դոգմատիկ է լինում հակակշիռը, այնքան ավելի խոշորամասշտաբ է լինում հակառակ գիտական միտքը: իսկ դոգմատիկնեին էլ կարծում եմ սխալ է համարել անազնիվ: օրինակ մենք բոլորս այժմ համոզված ենք, որ Երկիրը պտտվում է Արևի շուրջը: սա կարելի է համարել դոգմատիկ պատկերացում: իսկ եթե հակարծ մի հազար տարի հետո ապացուցվի որ մենք ապուշություն ենք դուրս տվել: հետո ինչ՞, մեզ համարելու են անազնիվ՞: չեմ հասկանում լոգիկան: անազնիվը դա իսկզբանե գիտակցված խաբելն է:
…
իսկ անազնիվ ինտելեկտուալ գործնեություն կարելի է համարել պոպսան , երբ խոշոր մտահորիզոնի տեր արվեստագետը ընկնում է արագ աշխատող փողի ետևից և ստեղծում/մոգոնում կոնվեյերային արվեստ: եթե իհարկե դա կարելի է համարել արվես:
դա անչափ տարածված է կինոարվեստում:

[Արշակ]

Jarre ջան: կաևծում եմ որ անբարեխիզճ գիտնական չկա, քանի որ երբ որ իսկական գիտնականը այդպիսի վարքագիծ է դրսևորում, նա այլևս դադարում է գիտնական լինելուց: խոսքը ակադեմիական կոչումների, կամ նույնիսկ Նոբելյան մրցանակի մասին չի որորնք մարդ կարող է և ունենալ, բայց գիտնական չկոչվել: Ոնց՞ ես պատկերացնում գիտնականի արած սուտ գործը, երբ որ այն բազմաթիվ փորձաքննություն է անցնում և ակադեմիական հրատարակչություններում անգամ հաղորդագրություն տպելու համար հազար տակ ստուգվում է:

dvgray ջան, այդ տրամաբանությամբ կարելի է պնդել, որ անհավատ տերտեր չկա, որովհետև տերտերը պարտավոր է հավատացյալ լինել ու եթե չի հավատում, դադարում է հոգևորական լինել։ Բայց դե բոլորս էլ գիտենք, որ լիքը անհավատ տերտերներ կան։ Նույն ձևով կարելի է պնդել, որ անարդար դատավոր չկա, որովհետև դատավորը պարտավոր է արդարադատ լինել։ Բայց փաստը մնում է փաստ, որ էդ դատավորին հասարակությունը դատավոր է ասում, տերտերին էլ՝ հոգևորական։
Հիմա մեկ ասում ես, որ գիտնականը նա է, ով աշխատում է ակադեմիական միջավայրում, իր գործերն էլ «փորձաքննություն են անցնում ակադեմիական հրատարակչություններում», այսինքն՝ խոսքը գնում է պաշտոնապես գիտնականի մասին, մեկ էլ ասում ես, որ չէ, պաշտոնի ու կոչման մասին չի խոսքը։
Ամեն դեպքում, եթե նույնիսկ գիտական կոչումը (փաստաթղթի իմաստով) հաշվի չառնենք, գիտնական ասում են էն մարդուն, ով հրապարակայնորեն գիտական խնդիրների ուսումնասիրությամբ է զբաղվում։ Անկախ նրանից, նա իր աշխատանքի ընթացքում ցուցաբերու՞մ է ազնվություն, անաչառություն, թե՞ ոչ։

Նախ ասեմ, որ Արշակի մեկնաբանությունը հիմնականում կաղուցված էր պատմության վրա, որը ես գիտություն չէմ համարում ու դրա մասին Ակումբում բազմիցս արտահայտել եմ իմ կարծիքը:
Իսկ քո ասած դեպքից շատ հնարավոր է որ լինեն բազմաթիվ: սակայն գիտությոն և մյուս քո ասածների տարբերությունը այն է, որ վերջ ու առաջ այստեղ սուտը ելնում է ջրի երես, իսկ այս սուտասանը պատվազրկվում է և ընկնում մի վիճակի մեջ, որ եթե ինքը ողջ լինի, ապա հաստատ կփոշմանի դրա համար:

dvgray, նկատի ունես աշխարհի քաղաքական պատմությու՞նը որպես գիտության ճյուղ, որը որպես օրինակ բերեցի, թե՞ գիտության պատմությունը։
Չէ, dvgray, ասածս միայն գիտության պատմությանը չէր վերաբերվում ու ոչ էլ միայն «պատմություն» ոլորտին, մեծ չափով վերաբերվում էր նաև էսօրվա գիտական աշխարհին, ուր ամեն քայլափոխի տեսնում եմ սուբյեկտիվիզմ, պատվեր. եթե դու էսօր գիտական ուսումնասիրություններ անես, որոնք ձեռ չեն տալիս տվյալ միջավայրի անձնական, աշխարհայացքային, քաղաքական կամ բիզնես պահանջներին, քեզ չեն թողնի առաջ գնաս, ասածդ լսելի չի դռնա։ Ու հակառակը՝ շատ դեպքերում գիտական արդյունքները լինում են պատվերով։
Ժամանակին ֆորումում մի օրինակ էի բերել. եթե դու էսօր Եվրոպայում գիտական ուսումնասիրություն անես, ու պարզես, որ հոմոսեքսուալիզմը լրիվ նորմալ բնական երևույթ է, բնության մեջ էլ 40% հոմոսեքսուալիզմ է հանդիպում ու հատկապես կապիկների մոտ, քեզ ծափերով կընդունեն, ուսումնասիրություններդ կհաստատվեն գիտական շրջանակներում, կհրապարակվի մամուլում, գաղափարներդ կդրվեն շրջանառության մեջ։ Որովհետև արևմտյան հասարակությունը դա է պահանջում։ Իհարկե, պիտի կարողանաս բավականաչափ ճշմարտանման ներկայացնել, որ գիտական տեսք ունենա։ Մինչդեռ եթե նենց բան պարզես, որը խփում է ազատ հոմոսեքսուալիզմի պրոպագանդայի հիմքերին, հաստատ ոչ մի բանի չես հասնի։
Էլ չեմ ասում գիտության էն ոլորտների մասին, որոնք բիզնեսի հետ սերտ առնչություն ունեն։ Օրինակ՝ բժշկություն, դեղագործություն և այլն և այլն։
Իսկ դարվինիզմը հաստատելու համար կատարված անազնվությունների մասին դեռևս տասը տարի առաջ չէին խոսում, հիմա արդեն ավելի ու ավելի շատ են խոսում։ Ասածս ի՞նչ է. էսօրվա գիտական աշխարհում ոչ օբյեկտիվությունն ու կեղծիքը էսօր տեսանելի չի։ Դրանց մասին հաջորդ սերունդներն են պարզելու։
Ամեն դեպքում համաձայն եմ. գիտական աշխարհում սուտը ի վերջո ջրի երես է դուրս գալիս։

[Արշակ]

ես չգիտեմ… արդյոք՞ դա կարելի է համարել անազնիվ պահվածք, երբ գիտնականը համոզված է իր մոդելի ճշտության մեջ, և այն անպիտան ու սխալ է դառնում ոչ թե իր մեթոդոլոգիական կամ վերլուծական սխալների պատճառով /սրանք շատ հեշտ են "բենվում"/ այլ հիմնական, ֆունդամենտալ հիմքերի, աքսիոմատիկ սկիզբների սխալ ընտրան հետևանքով: Արդյոք՞ Դարվինը անազնիվ էր, երբ որ շարադրեց իր մոդելը: Արդյոք՞ նա համոզված չէր իր մոդելի ճշտության մեջ: դժվար է ասել, սակայն ես մտածում եմ որ նա հավանական է որ համոզված էր իր մոդելի ճշտության մեջ:
մյուս կոզմից դոգմատիկ պատկերացումնեի մասով: ինչքան ավելի դոգմատիկ է լինում հակակշիռը, այնքան ավելի խոշորամասշտաբ է լինում հակառակ գիտական միտքը: իսկ դոգմատիկնեին էլ կարծում եմ սխալ է համարել անազնիվ: օրինակ մենք բոլորս այժմ համոզված ենք, որ Երկիրը պտտվում է Արևի շուրջը: սա կարելի է համարել դոգմատիկ պատկերացում: իսկ եթե հակարծ մի հազար տարի հետո ապացուցվի որ մենք ապուշություն ենք դուրս տվել: հետո ինչ՞, մեզ համարելու են անազնիվ՞: չեմ հասկանում լոգիկան: անազնիվը դա իսկզբանե գիտակցված խաբելն է:
…
իսկ անազնիվ ինտելեկտուալ գործնեություն կարելի է համարել պոպսան , երբ խոշոր մտահորիզոնի տեր արվեստագետը ընկնում է արագ աշխատող փողի ետևից և ստեղծում/մոգոնում կոնվեյերային արվեստ: եթե իհարկե դա կարելի է համարել արվես:
դա անչափ տարածված է կինոարվեստում:

dvgray, համաձայն եմ, ճշմարտությունը միտումնավոր, գիտակցված կեղծելն ու դոգմատիզմը իրարից տարբեր բաներ են։ Չնայած հաճախ հանդես են գալիս իրար ձեռք բռնած։ Բայց դոգմատիզմն ու քարացած մտածողությունը նույնպես վայել չէ գիտնականին ու մտավորականին։ Գիտնականը պիտի լայն մտածողություն ունենա։ Հենց թեկուզ էն առումով, որ պիտի չմոռանա, որ իր տեսությունը այնուամենայնիվ հիմնվել է ինչ–որ աքսիոմների վրա, որոնք կարող են և սխալ լինել։ Այսինքն՝ միշտ պիտի պատրաստ լինի իր իմացածի սխալ դուրս գալուն, չբացառի ու չմերժի էս պահին իր համար անհասկանալի այլ տարբերակը։

Հ. Գ.
Իմիջիայլոց, որքան գիտեմ Դարվինը իր կյանքի վերջում ընդունել է իր իսկ հիմնած տեսության խիստ թերի լինելը։ Բայց դե դարվինիզմի ջատագովները դա համարեցին ծերունական զառանցանք, անցան առաջ։

[Jarre]

իսկ դոգմատիկնեին էլ կարծում եմ սխալ է համարել անազնիվ: օրինակ մենք բոլորս այժմ համոզված ենք, որ Երկիրը պտտվում է Արևի շուրջը: սա կարելի է համարել դոգմատիկ պատկերացում: իսկ եթե հակարծ մի հազար տարի հետո ապացուցվի որ մենք ապուշություն ենք դուրս տվել: հետո ինչ՞, մեզ համարելու են անազնիվ՞: չեմ հասկանում լոգիկան: անազնիվը դա իսկզբանե գիտակցված խաբելն է:

Իսկապես դա այդպես է։ Սակայն ինչ որ մի բան կարծելը կամ մի բանում համոզված լինելը ու անզիջող, ամեն գնով իր ճիշտը ապացոցող, փաստերը իր օգտին աղավաղող լինելը, համաձայնվիր որ շատ տարբեր բաներ են։

Եթե մի բանի մասին սխալ կարծիք ունենք դա բացարձակապես անազնվություն չէ։ Բայց եթե մենք գիտակցաբար մերժում ենք մեր կարծիքին հակառակ կարծիք լսելը և բերված ապացույցները քննելը, ու այդ մարդուն պիտակավարում ենք, որպես աննոռմալ կամ հիմար..., ապա դա արդեն մեծատառով անազնվություն է։

[dvgray]

dvgray ջան, այդ տրամաբանությամբ կարելի է պնդել, որ անհավատ տերտեր չկա, որովհետև տերտերը պարտավոր է հավատացյալ լինել ու եթե չի հավատում, դադարում է հոգևորական լինել։ Բայց դե բոլորս էլ գիտենք, որ լիքը անհավատ տերտերներ կան։ …

Արշակ ջան: Սա և մնացծը էնքան հիմնավոր ես ասել, որ վիճելու էլ տեղ չես թողել

Հիմա մեկ ասում ես, որ գիտնականը նա է, ով աշխատում է ակադեմիական միջավայրում, իր գործերն էլ «փորձաքննություն են անցնում ակադեմիական հրատարակչություններում», այսինքն՝ խոսքը գնում է պաշտոնապես գիտնականի մասին, մեկ էլ ասում ես, որ չէ, պաշտոնի ու կոչման մասին չի խոսքը։

Ճիշտ ես ասում: ինքս իմ ասածին հակասել եմ, այստեղ:

dvgray, նկատի ունես աշխարհի քաղաքական պատմությու՞նը որպես գիտության ճյուղ, որը որպես օրինակ բերեցի, թե՞ գիտության պատմությունը։

Ինկատի ունեի պատմությունը որպես գիտության ճյուղ: որ ես պատմությունը գիտություն չեմ համարում, անկախ նրանից, թե ինչքան օբեկտիվորեն է աշխատել պատմաբանը ներկայացնել դեպքերը ու դեմքերը:

[dvgray]

Իսկապես դա այդպես է։ Սակայն ինչ որ մի բան կարծելը կամ մի բանում համոզված լինելը ու անզիջող, ամեն գնով իր ճիշտը ապացոցող, փաստերը իր օգտին աղավաղող լինելը, համաձայնվիր որ շատ տարբեր բաներ են։

Ամեն դեպքում փաստերը դիտավորությամբ աղավաղելը անազնի է, և ոչ գիտական: այսիքն այդ մարդը այլևս հայտնվում է գիտությունից դուրս տարածքներում:
մի բան էլ ասեմ, որ գիտականը փորձաքննվում է ոչ միյան այլ գիտնականների կողմից, այլ նաև ինժեներների ու տեխնոլոգնորի մի հզոր բանակի կողմից: սա գիտնականին ոչ մի ծակ չի թողնում դուրս պիծնելու:

Եթե մի բանի մասին սխալ կարծիք ունենք դա բացարձակապես անազնվություն չէ։ Բայց եթե մենք գիտակցաբար մերժում ենք մեր կարծիքին հակառակ կարծիք լսելը և բերված ապացույցները քննելը, ու այդ մարդուն պիտակավարում ենք, որպես աննոռմալ կամ հիմար..., ապա դա արդեն մեծատառով անազնվություն է։

ընդանուր առմամբ համաձայն եմ ասվածիտ հետ: բայց պետք է չմոռանանք նաև հայտնի պրեցեդենտը, որ ինչպես էին երկար ժամանակ "հավերժական շարժիչի" նախագծեր քննում բավականին պատկառազդու խմբով, մինչև որ բռնեցին ու ուժային մեթոդնորով թեման փակին

[Jarre]

Ասածս վերաբերվում է մեր այս գեղեցիկ կյանքի համարյա թե բոլոր ոլորտներին։ Ինտելեկտուալ անազնիվ մարդիկ հաճախ առաջնորդվում են հետևյալ սկզունքով. «Այն ինչ առաջին անգամ է, ավելի լավ է չլինի»։