Զանազան լեզվական հարցեր

[Rammstein]

Մեկ էլ ահավոր նեռվայնանում եմ, որ ասում են «բռնըկվել»։ Ահավոր տարածված սխալ է։ Նույնիսկ շատ Հայոց լեզվի մասնագետների գիտեմ, որ պնդում են, որ վերը նշածս ձեւը ճիշտն է։

[ars83]

Մեկ էլ ահավոր նեռվայնանում եմ, որ ասում են «բռնըկվել»։ Ահավոր տարածված սխալ է։ Նույնիսկ շատ Հայոց լեզվի մասնագետների գիտեմ, որ պնդում են, որ վերը նշածս ձեւը ճիշտն է։

Իսկ ճիշտը ո՞րն է, բռընկվե՞լը։

[Rammstein]

Իսկ ճիշտը ո՞րն է, բռընկվե՞լը։

Այո։
Հրաչյա Աճառյանի արմատական բառարանը տալիս է տողադարձի ձեւը` «բըռ-ըն-կիլ»։

[Հայկօ]

Այ, ինչ լավ թեմա տեսա... Մեղմ ասած վատ եմ զգում, երբ մեր հարգարժան ժուռնալիստները չարաշահում են "այլևս" բառը ու այն կիրառում որպես հոմանիշ "արդեն"-ին: Օրինակ, գործընթացը ԱՅԼԵՎՍ անդառնալի է...

Ով է դրանց սովորացնում այդպես խոսել

Մեջբերում Է. Աղայանի «Արդի հայերենի բացատրական բառարանից».

ԱՅԼԵՎՍ, մկ. 1. Այսուհետև, սրանից (դրանից) հետո: 2. Էլ, ևս, բացի դրանից: 3. (հնց.) Դարձյալ, կրկին: 4. (հնց.) Դեռևս, դեռ: 5. (հնց.) Արդեն:

Միանգամայն ճիշտ ու տեղին կիրառություն է: Ինքս շատ հաճախ (գրավոր) գործածում եմ այդ բառը հենց «արդեն, այսուհետև» իմաստով: Գեղեցիկ ոճ է:

[Lion]

Չէ, չես համոզի...

Որն է "Արդեն" և "Այլևս" բառերի տարբերությունը? Ըստ իս այն է, որ արդենը կիրառվում է, երբ գործընթացը գնում, հասնում է իր տրամաբանական ավարտին: Օրինակ.

Գյուղում անցկացրեցին ջրմուղ և գյուղի բոլոր տներում արդեն ջուր կա...

Հիմա նայիր մյուս օրինակը

գյուղում անցկացրեցին ջրմուղ և գյուղի բոլոր տներում այլևս ջուր կա...

Զգում ես տարբերությունը??

Իսկ այժմ օրինակ, երբ տեղին է "Այլևս"-ը, այլ որ թե "արդեն"-ը.

Կարինեն համաձայնեց ընկերություն անել Արմենի հետ, որն այլևս չի տխրի...

Սրա իմաստը որն է. "այլևս" բառով ասվում է, որ Արմենը տխրում էր /գործընթացը գնում էր մի ուղղությամբ/, բայց Կարինեի համաձայնությունից հետո գործընթացի ՈՒՂՂՈՒԹՅՈՒՆԸ փոխվեց...

Այսպիսով - "արդեն"-ը ցույց էտալիս տրամաբանական շարունակություն, իսկ "այլևս"-ը` գործընթացի ուղղության փոփոխությունը. տարբերությունը նուրբ է, բայց էական և հեղինակը պետք է հստակ իմանա - որ բառն է տեղին կիրառել իր մտեքրը արտահայտելու համար...

[Արշակ]

Իսկ ես մինչև հիմա իմացել եմ, որ այլևսը ճիշտ է օգտագործել միայն այն դեպքերում, երբ ժխտում կա՝ այլևս այնպես չի. արդեն այսպես է։
Օրինակ՝ Գուգոն տանից դուրս է եկել ու այլևս չի վերադարձել։
Հայաստանում օրենքն այլևս չի գործում։
…
Հայ ժողովուրդն այլևս չէր կարող համակերպվել ստորացման հետ և ոտքի կանգնելով վերջ դրեց անօրինականությանը։ Հիմա ընտրություններն Հայաստանում այլևս չեն կեղծվում, ոստիկանները խաղաղ քաղաքացիներին այլևս չեն ծեծում։ Հիմա արդեն նրանք միայն կարգ ու կանոնը պահպանելով են զբաղվում…
Վայ, կներեք, ընկել էի երազանքների գիրկը։

[Հայկօ]

Գյուղում անցկացրեցին ջրմուղ և գյուղի բոլոր տներում արդեն ջուր կա...

Հիմա նայիր մյուս օրինակը

գյուղում անցկացրեցին ջրմուղ և գյուղի բոլոր տներում այլևս ջուր կա...

Զգում ես տարբերությունը??

Իմ արև՝ թե զգում եմ, Lion ջան: Իմաստային տարբերություն ընդհանրապես չկա. կան միայն ոճական առանձնահատկություններ:

Արշակը ճիշտ նկատեց. բոլորին, չգիտես ինչու, թվում է, որ «այլևսը» պետք է գործածվի միայն ու միայն ժխտական բայաձևերի հետ: Իսկ ինչու՞, եղբա՛յր: Եթե ժխտականի հետ այն նշանակում է «սրանից հետո ինչ-որ բան չի անում», ինչու՞ չի կարող հաստատականի հետ նշանակել «սրանից հետո ինչ-որ բան է անում»: Մի խոսքով՝ ավելորդ բան ենք քննարկում. սա ո՛չ վիճելի հարց է, ո՛չ էլ կարող է ինչ-որ տարաձայնությունների առիթ դառնալ. էստեղ պարզապես իմանալու ու չիմանալու խնդիր է: Ես գիտեմ:

[Chuk]

Կարելի է ես էլ խառնվեմ:
Ուրեմն վստահ եմ, որ ճիշտ է «գործընթացը ԱՅԼԵՎՍ անդառնալի է» նախադասությունը:
Միաժամանակ վստահ եմ, որ սխալ է «գյուղի բոլոր տներում այլևս ջուր կա» նախադասությունը:

Իսկ ընդհանրապես, սա, ըստ իս, ընդամենը լեզվազգացողության խնդիր է և չկա հստակ օրենք, սահմանում, թե որ դեպքերում է ճիշտ «այլևս»-ի արդեն իմաստով օգտագործելը, որ դեպքերում սխալ: Այսպես ասենք, օրենքի տեսակետից բոլոր դեպքերն էլ ճիշտ են:

[Հայկօ]

Կարելի է ես էլ խառնվեմ:
Ուրեմն վստահ եմ, որ ճիշտ է «գործընթացը ԱՅԼԵՎՍ անդառնալի է» նախադասությունը:
Միաժամանակ վստահ եմ, որ սխալ է «գյուղի բոլոր տներում այլևս ջուր կա» նախադասությունը:

Իսկ ընդհանրապես, սա, ըստ իս, ընդամենը լեզվազգացողության խնդիր է և չկա հստակ օրենք, սահմանում, թե որ դեպքերում է ճիշտ «այլևս»-ի արդեն իմաստով օգտագործելը, որ դեպքերում սխալ: Այսպես ասենք, օրենքի տեսակետից բոլոր դեպքերն էլ ճիշտ են:

Ուզու՞մ ես՝ ասեմ, թե ինչու՛ է լեզվազգացողությունդ քեզ հուշում, որ «այլևս ջուր կա»-ն սխալ է: Որովհետև այլևս-ը կիրառվում է փոքր-ինչ ավելի «վերամբարձ» ոճերում, իսկ «գյուղի տներում ջուր կա»-ն սովորական, հողին կպած, նսեմ ոճ է : Ինչը չես ասի լիքը խելոք բառերով լեցուն առաջին օրինակի մասին. գործընթա՜ց, անդառնալի՜: Միանգամից թերթ-հեռուստատեսության հոտ է, չէ՞, գալիս: Էստեղից էլ՝ մյուս պատճառը. առօրյա-խոսակցական լեզվում այլևս-ը գրեթե չի օգտագործվում, այդ պատճառով էլ առօրյա թեմաներին վերաբերող նախադասություններում մի տեսակ խորթ հնչողություն ունի: Ինչ վերաբերում է սխալ-ճշտին. նորից ասեմ՝ երկու նախադասություններն էլ ճիշտ են: Էստեղ երկու կարծիք լինել չի՛ կարող:

[Chuk]

Էստեղ երկու կարծիք լինել չի՛ կարող:

Հայկ, վերջին գրառումները ցույց են տալիս, որ երկու չէ, նույնիսկ երեք կարծիք կա
1. Քո կարծիքը, որ ճիշտ է
2. Lion-ի կարծիքը, որ սխալ է
3. Իմ կարծիքը, որ օրենքի տեսանկյունից ճիշտ է, բայց լեզվազգացողության տեսանկյունից սխալ, ու չի կարելի այդպես օգտագործել

[Rammstein]

Կարելի է ես էլ խառնվեմ:
Ուրեմն վստահ եմ, որ ճիշտ է «գործընթացը ԱՅԼԵՎՍ անդառնալի է» նախադասությունը:
Միաժամանակ վստահ եմ, որ սխալ է «գյուղի բոլոր տներում այլևս ջուր կա» նախադասությունը:

Իսկ ընդհանրապես, սա, ըստ իս, ընդամենը լեզվազգացողության խնդիր է և չկա հստակ օրենք, սահմանում, թե որ դեպքերում է ճիշտ «այլևս»-ի արդեն իմաստով օգտագործելը, որ դեպքերում սխալ: Այսպես ասենք, օրենքի տեսակետից բոլոր դեպքերն էլ ճիշտ են:

Համաձայն եմ, լեզվազգացողությունը մեծ նշանակություն ունի։ Բայց ի՞նչ կարելի է անել, որ մեր լրագրողների (ու ոչ միայն) մեծ մասի մոտ այն, մեղմ ասած, թույլ է զարգացած։ Ընդհանրապես ես ապշում եմ մեր ժողովրդի` մայրենի լեզվի միջին իմացության վրա։ Եթե մարդկանց ահռելի մասը չգիտեն տարրական ուղղագրական կանոնները (էլ չասեմ, որ որոշ մարդիկ էլ չգիտեն բոլոր տառերի տեսքը` Տ եւ Պ տառերը հաճախ հայելաձեւ շուռ են տալիս), էլ ի՞նչ լեզվազգացողության մասին կարելի է խոսել։

[Արշակ]

Ժող, հետաքրքիր էիսկ այլևս, արդեն բառերի արմատական կազմությունն ինչպիսի՞ն է։ Մեկնումեկդ արմատական բառարան ունե՞ք։ Գուցե այլևսի հետ կապված Չուկի ասած լեզվազգացողության պատճառները գտնենք։

[Lion]

Իմ արև՝ թե զգում եմ, Lion ջան: Իմաստային տարբերություն ընդհանրապես չկա. կան միայն ոճական առանձնահատկություններ:

Արշակը ճիշտ նկատեց. բոլորին, չգիտես ինչու, թվում է, որ «այլևսը» պետք է գործածվի միայն ու միայն ժխտական բայաձևերի հետ: Իսկ ինչու՞, եղբա՛յր: Եթե ժխտականի հետ այն նշանակում է «սրանից հետո ինչ-որ բան չի անում», ինչու՞ չի կարող հաստատականի հետ նշանակել «սրանից հետո ինչ-որ բան է անում»: Մի խոսքով՝ ավելորդ բան ենք քննարկում. սա ո՛չ վիճելի հարց է, ո՛չ էլ կարող է ինչ-որ տարաձայնությունների առիթ դառնալ. էստեղ պարզապես իմանալու ու չիմանալու խնդիր է: Ես գիտեմ:

Հայկո ջան, մի հատ այդ գործընթացի պահը նորից կարդա էլի, կոպի փաստ չանեմ իզորւ

[Հայկօ]

Գորշընթացը ի՞նչ ա:

[ars83]

Արդեն, այլևս
Ինձ թվում է, այս բառերի գործածումը միմյանց փոխարեն մեծահզոր ռուսաց լեզվից է գալիս։

Օրինակ՝
Я уже вернулся. (Ես արդեն վերադարձա)
Я уже не вернусь. (=я больше не вернусь) (Ես այլևս չեմ վերադառնա)

Ռուսերենում դա շատ բնական է հնչում, բայց հայերենում, իմ կարծիքով, ոչ։ Ես կողմ եմ Արշակի նշած տարբերակին (այլևս-ը՝ միայն ժխտական կառույցներում)։

Իսկ Չուկի լեզվազգացողությունը հուշում է նրան մերժել երկրորդ տարբերակը ոչ թե «խելոք» բառերի բացակայության, այլ «կա» հաստատական բառի պատճառով։ IMHO