Մշակութային շոկ

[Նաիրուհի]

Ուրիշ երկրում չեմ ապրել, բայց մեկ է՝ Հայաստանում մշակութային շոկի մեջ եմ 13 տարեկանից, ինչ էստեղ եմ ապրում։ Շատ բաների հարմարվել եմ, շատ բաներ էլ դեռ խեղդում են, ֆոբիանրս էլ մյուս կողմից։

Հետադարձ շոկն էլ գյուղ գնալիս է լինում, անգամ երբ երկու օրով եմ գնում։

Բայց անգամ էսքան չհարմարված՝ էլի ուզում եմ դուրս գնալ։ Հետաքրքիր է՝ տակից դուրս կգա՞մ։

[AniwaR]

Ես էի ուզում ասել: Ինչ ծնվել եմ Հայաստանում, մշակութային շոկեր ա, որ ապրում եմ:

[StrangeLittleGirl]

Շատ մատչելի բացատրում ա

[StrangeLittleGirl]

Ասեցի՝ էս թեման ակտիվացնեմ, մանավանդ որ մոտ ժամանակներս բլոգումս մշակութային շոկի մասին գրառումների շարք եմ սկսելու:

Ու մեկ էլ հիմա Դանիան ա: Ես հա ինձ զգոն եմ պահում, թե՝ շատ մի ուրախացի, դեռ մեղրամսային փուլում ես: Հեսա եղանակները վատանան, ժամանակն էլ անցնի, դեպրեսիաները կսկսվեն: Բայց դե համ էլ աշխատում եմ հնարավորինս շուտ առօրյա ու շրջապատ ձևավորել, որ երբ գան «վատ ժամանակները», փախնելու տեղ ունենամ:

Հետաքրքիր ա, ես սա հուլիսին եմ գրել: Էկել եմ ասելու, որ երևի էդպես էլ Դանիայում մշակութային շոկ չունենամ:

Էս վերջերս մշակութային շոկի մասին մի սեմինարի էի գնացել, որտեղ զանազան էքսպատներ սարսափ պատմություններ էին պատմում, թե ինչերի միջով են անցել: Որը սուիցիդալ ա էղել, որը օրերով տնից դուրս չի էկել, որը վատացել ա էն մտքից, որ ինքը բլանդինկա չի ու երբեք չի դառնա: Ու սենց լիքը բաներ: Ստեղ սկսեցի ինքս ինձնից գոհ ըլնել, որ էս մութ ու ցուրտ օրերին էս կարգի լավ եմ: Մյուս ամիս էլ սեմինարին երևի որոշ խորհուրդներով կկիսվեմ:

Ամեն դեպքում, երբ մի սթրեսորի միջով մի քանի անգամ անցնում ես, արդեն հեշտանում ա: Իրոք կա տենց բան:

[StrangeLittleGirl]

Հիմա էլ որոշել եմ բլոգումս ծավալվել: Թե հավես ունեք, միացեք:

[One_Way_Ticket]

Փուլերը բավական լավ են նկարագրած, համենայն դեպս իմ փորձի հետ բռնում է, բնականաբար որոշակի ճշգրտումներով։
Առաջին փուլը կապված է եղել ոչ այնքան մշակույթի, որքան ծովի մոտ ապրելու ու տուն կահավորելու հետ։ Հայաստանում ես նման հնարավորություն երբեք չեն ունեցել, իսկ այստեղ բնակարանները դատարկ են վարձակալվում։ Կա միայն խոհանոցի ու բաղնիքի կահույք, մեկ էլ կարող է լինել աման լվացող մեքենա և օդորակիչ։ Երկար֊բարակ չափ ու ձև էի անում, պտտվում կահույքի ու տեխնիկայի խանութներով, ընտրում, գնում, հավաքում։ Այո այո, կահույքը մեծամասամբ տուփի մեջ է մասերով, ինքդ պիտի հավաքես։ Ամեն նոր կահույքի կտոր բնակարանում ավելացնելիս էյֆորիայի զգացում էր։
Երկրորդ փուլում ուղեղը դադարեց ամեն օր էյֆորայի դոզա ստանալ, որին արդեն սովորել էր։ Գումարած մենակության զգացումը։
Երրորդ փուլը սկսվեց ոչ թե մեկ֊երկու տարի, այլ արդեն չորս ամիս հետո։ Ես լավ էի պատկերացնում, թե ուր եմ գնում ու ինչու եմ գնում։

[Նարե]

Շոկ-անշոկ պայքարում ես պահին ամենամեծ թշնամիս ես եմ ու իմ կոմպլեքսները։ Ինքս ինձ չեմ կարողանում հաղթել, դժվար է գալ նոր երկիր ու ամեն ինչ սկսել զրոյից, նոր շրջապատ, նոր միջավայր, ու հազիվ ես զսպում գայթակղությունը ավելին չասել քո մասին, քան դիմացինիդ հետաքրքրում է, որ ինչ որ ձև հասկացնես, որ դու արդեն կայացած մարդ ես եկել այս երկիր։ Ու հոլանդերեն խոսել երկրում, թեկուզ և ջարդրտված կարողությունները, որպեսզի լեզուդ բացվի ու ադապտացվես։ Բայց ամեն անգամ էլ խոսում եմ անգլերեն, որովհետև առանց այդ էլ կասկածելի հայացքով կարող են երկրորդ սորտի մարդ համարել, իսկ ես բնավ հնարավորություն չունեմ բացատրելու, որ ոչ թե երկար տարիներ եմ այստեղ ու ունակ չեմ լեզուն սովորել, այլ կարճ ժամանակվա ձեռքբերումներս են։

[StrangeLittleGirl]

Շոկ-անշոկ պայքարում ես պահին ամենամեծ թշնամիս ես եմ ու իմ կոմպլեքսները։ Ինքս ինձ չեմ կարողանում հաղթել, դժվար է գալ նոր երկիր ու ամեն ինչ սկսել զրոյից, նոր շրջապատ, նոր միջավայր, ու հազիվ ես զսպում գայթակղությունը ավելին չասել քո մասին, քան դիմացինիդ հետաքրքրում է, որ ինչ որ ձև հասկացնես, որ դու արդեն կայացած մարդ ես եկել այս երկիր։ Ու հոլանդերեն խոսել երկրում, թեկուզ և ջարդրտված կարողությունները, որպեսզի լեզուդ բացվի ու ադապտացվես։ Բայց ամեն անգամ էլ խոսում եմ անգլերեն, որովհետև առանց այդ էլ կասկածելի հայացքով կարող են երկրորդ սորտի մարդ համարել, իսկ ես բնավ հնարավորություն չունեմ բացատրելու, որ ոչ թե երկար տարիներ եմ այստեղ ու ունակ չեմ լեզուն սովորել, այլ կարճ ժամանակվա ձեռքբերումներս են։

Ես էսքան տարի դրսում ապրելու ընթացքում մենակ մի բան եմ սովորել. ոչ ոք քեզ երկրորդ սորտի մարդ չի համարում, եթե ինքդ քեզ էդպիսին չես համարում: Ու հա, պետք ա ասել ավելին, քան հետաքրքրում ա, որովհետև մեկ էլ սկսում են հանկարծակի ավելի շատ հետաքրքրվել քեզնով

[Շինարար]

Ես էսքան տարի դրսում ապրելու ընթացքում մենակ մի բան եմ սովորել. ոչ ոք քեզ երկրորդ սորտի մարդ չի համարում, եթե ինքդ քեզ էդպիսին չես համարում: Ու հա, պետք ա ասել ավելին, քան հետաքրքրում ա, որովհետև մեկ էլ սկսում են հանկարծակի ավելի շատ հետաքրքրվել քեզնով

Ես էլ չեմ բացարձակ դա զգացել: Փոքր-ինչ ազգայնական մարդիկ հանդիպել են, բայց էդ մարդկանց ազգայնականությունը կոնկրետ իմ դեմ չի, այլ ավելի ընդհանրական ա: Ինձ թվում ա՝ երրորդ սորտի մարդու պահը գալիս ա մեր մեջ առկա որոշ արատավոր երևույթներից: նարե ջան, ասածս կոնկրետ քեզ չի վերաբերվում, ուղղակի փորձում եմ էդ մտայնության արմատները գտնել: Ու քանի որ Հայաստանում կան մարդիկ, ովքեր այլազգիներին վերաբերվում են որպես երրորդ սորտի մարդ՝ թուրքերը էստեղ էին, ինչ լավ էր, հավաքարարություն էին անում, եզդիները, մալականները և այլն, պարսիկները վերջապես (էս պարսիկների հանդեպ մեծամտությունը ընդհանրապես ուղեղս չի մտնում, համաշխարհային քաղաքակրթության հիմնասյուները ստեղծող ազգերից մեկն են, որ մեկ-մեկ ասում ենք՝ մենք, մեր պատմությունը, ախր պիտի հիշենք՝ կողքներս պարսիկներն են ապրում, ու ձեններս կտրենք, սուս անենք, ու եթե ինչ-որ բաներ էլ մենք ունենք մեր պատմության ընթացքում ստեղծած վայթե էդ պարսիկներից մեզ վրա ընկած շողքի ազդեցությունն ա, մեր սաղ պատմության մեջ 3000ամյա չհաշված Վարդան Մամիկոնյանի բարոյական հաղթանակը ոչ էնքան բարոյական կամ ոչ միայն բարոյական մեկ էլ մի թագավոր ա երբևէ հաղթել որևէ պատերազմում, ու ինքը իր ողջ կյանքը ապրել, կրթվել, սովորել ա Իրանում և այլն), մի խոսքով՝ մեզանից ա գալիս, եթե մենք այլազգիներին երրորդ սորտի չհամարենք, մտքներովս էլ չի անցնի, որ մեզ կարան երրորդ սորտի համարեն: Ինձ տենց ա թվում:

[StrangeLittleGirl]

Ես էլ չեմ բացարձակ դա զգացել: Փոքր-ինչ ազգայնական մարդիկ հանդիպել են, բայց էդ մարդկանց ազգայնականությունը կոնկրետ իմ դեմ չի, այլ ավելի ընդհանրական ա: Ինձ թվում ա՝ երրորդ սորտի մարդու պահը գալիս ա մեր մեջ առկա որոշ արատավոր երևույթներից: նարե ջան, ասածս կոնկրետ քեզ չի վերաբերվում, ուղղակի փորձում եմ էդ մտայնության արմատները գտնել: Ու քանի որ Հայաստանում կան մարդիկ, ովքեր այլազգիներին վերաբերվում են որպես երրորդ սորտի մարդ՝ թուրքերը էստեղ էին, ինչ լավ էր, հավաքարարություն էին անում, եզդիները, մալականները և այլն, պարսիկները վերջապես (էս պարսիկների հանդեպ մեծամտությունը ընդհանրապես ուղեղս չի մտնում, համաշխարհային քաղաքակրթության հիմնասյուները ստեղծող ազգերից մեկն են, որ մեկ-մեկ ասում ենք՝ մենք, մեր պատմությունը, ախր պիտի հիշենք՝ կողքներս պարսիկներն են ապրում, ու ձեններս կտրենք, սուս անենք, ու եթե ինչ-որ բաներ էլ մենք ունենք մեր պատմության ընթացքում ստեղծած վայթե էդ պարսիկներից մեզ վրա ընկած շողքի ազդեցությունն ա, մեր սաղ պատմության մեջ 3000ամյա չհաշված Վարդան Մամիկոնյանի բարոյական հաղթանակը ոչ էնքան բարոյական կամ ոչ միայն բարոյական մեկ էլ մի թագավոր ա երբևէ հաղթել որևէ պատերազմում, ու ինքը իր ողջ կյանքը ապրել, կրթվել, սովորել ա Իրանում և այլն), մի խոսքով՝ մեզանից ա գալիս, եթե մենք այլազգիներին երրորդ սորտի չհամարենք, մտքներովս էլ չի անցնի, որ մեզ կարան երրորդ սորտի համարեն: Ինձ տենց ա թվում:

Քանի խոսք բացվեց ազգայնականությունից, սորտերից ու զանազան բաներից, ասեմ: Ուրեմն էս Դանիայում ամենածանր մշակութային շոկը տանում են ամերիկացիներն ու անգլիացիները ու ընդհանրապես անգլախոս մասսան: Նախ իրանց ուղեղի մեջ չի տեղավորվում, որ մարդիկ պարտավոր չեն անգլերեն իմանալ: Էքսպատների խմբում մեկ էլ կկարդաս. «Էսօր զանգել էի բժշկին, պատկերացնու՞մ եք, հետս անգլերեն չէր խոսում»: Ու իրանք որպես կանոն իրանց առաջին սորտի մարդ են համարում, դանիացիներին՝ երկրորդ, ու ստեղ կրակն են ընկնում, որովհետև դժբախտ մարդիկ իրանք են:

Չգիտեմ, կարծում եմ՝ նոր երկիր գնալիս շատ կարևոր ա փորձել հասկանալ, թե մարդիկ ոնց են մտածում, ինչ արժեքներ ունեն: Դանիացիներն ինչքան էլ լավ անգլերեն խոսեն, ազգայնական են, ու դա ինձ ինչ-որ տեղ դուր ա գալիս: Վախենում են, որ օտարները կգան, իրանց գրեթե կատարյալ երկիրը կգրավեն (կատարելությունը ստեղ ուրիշ հարց ա, բայց դե): Ու հաճախ լինում ա, որ գալիս են տրամադրված, որ հեսա ինձ «երկրորդ սորտի» մարդ են հանելու: Հարցաքննությունը սկսվում ա սենց. «Դանիան դուրդ գալի՞ս ա»: Ասում եմ՝ հա՜, շատ: Հաջորդ հարցը. «Կուզեի՞ր մնալ էստեղ»: Պատասխանս. «Դեմ չեմ, բայց չգիտեմ՝ գիտությունն ինձ ուր կտանի»: Ու երբ հետն էլ Շվեդիայի ու Նորվեգիայի անուն եմ տալիս, միանգամից մոռանում են, որ մի քիչ առաջ ինձ ուզում էին ստորացնել:

[Շինարար]

Քանի խոսք բացվեց ազգայնականությունից, սորտերից ու զանազան բաներից, ասեմ: Ուրեմն էս Դանիայում ամենածանր մշակութային շոկը տանում են ամերիկացիներն ու անգլիացիները ու ընդհանրապես անգլախոս մասսան: Նախ իրանց ուղեղի մեջ չի տեղավորվում, որ մարդիկ պարտավոր չեն անգլերեն իմանալ: Էքսպատների խմբում մեկ էլ կկարդաս. «Էսօր զանգել էի բժշկին, պատկերացնու՞մ եք, հետս անգլերեն չէր խոսում»: Ու իրանք որպես կանոն իրանց առաջին սորտի մարդ են համարում, դանիացիներին՝ երկրորդ, ու ստեղ կրակն են ընկնում, որովհետև դժբախտ մարդիկ իրանք են:

Չգիտեմ, կարծում եմ՝ նոր երկիր գնալիս շատ կարևոր ա փորձել հասկանալ, թե մարդիկ ոնց են մտածում, ինչ արժեքներ ունեն: Դանիացիներն ինչքան էլ լավ անգլերեն խոսեն, ազգայնական են, ու դա ինձ ինչ-որ տեղ դուր ա գալիս: Վախենում են, որ օտարները կգան, իրանց գրեթե կատարյալ երկիրը կգրավեն (կատարելությունը ստեղ ուրիշ հարց ա, բայց դե): Ու հաճախ լինում ա, որ գալիս են տրամադրված, որ հեսա ինձ «երկրորդ սորտի» մարդ են հանելու: Հարցաքննությունը սկսվում ա սենց. «Դանիան դուրդ գալի՞ս ա»: Ասում եմ՝ հա՜, շատ: Հաջորդ հարցը. «Կուզեի՞ր մնալ էստեղ»: Պատասխանս. «Դեմ չեմ, բայց չգիտեմ՝ գիտությունն ինձ ուր կտանի»: Ու երբ հետն էլ Շվեդիայի ու Նորվեգիայի անուն եմ տալիս, միանգամից մոռանում են, որ մի քիչ առաջ ինձ ուզում էին ստորացնել:

Ես էդպիսի բան չեմ զգացել էստեղ, որովհետև գյուղում շոտլանդացի հարևաններս տարիքով մարդիկ են, իրանք ընդհակառակը ամեն կերպ ուզում են օգտակար եղած լինեն, ուր մնաց, թե փորձեն քեզ ստորացնել և այլն: Բայց փարթի-մարթիների ժամանակ ազգայնական շոտլանդացիների բախվել եմ, ու նույն իրանց անկախության պահով՝ եթե անգլիացիների հետ խոսալուց սկսում եմ ցույց տալ, թե իրանց տեսակետները Շոտլանդիայի պահով որքան նման են Ռուսաստանի մոտեցմանը Ուկրաինային, այսինքն՝ ըստ էության լրիվ հասկանում են անկախություն ուզեցող շոտլանդացիներին, բայց երբ էդ ընգծված ազգայնականներից մեկը մի փարթիի ժամանակ մի տեսակ գլուխը շատ բարձր էր քայլում ու շատ բարձր ձայնով էր խոսում, երևի՝ յանի ես եմ էս երկրի տերը, գուցե ուղղակի ինձ թվաց, գուցե էդ չէր իր նպատակը, բայց ուղղակի մեղմորեն հետաքրրքվեցի, թե ինչ ազգ են շոտլանդացիները, ինչով ա պայմանավորված իրանց ազգային ինքնությունը, որն ա իրանց մայրենի լեզուն, ու երբ ինքը նշեց մեկը, հետաքրքրվեցի՝ գուցե էս մյո՞ւսը, ու հետաքրքրվեցի, թե խոսում ա արդյոք էդ լեզուներից որևէ մեկով, ու ոնց ա եղել, որ իրանք իրանց լեզուն մոռացել են, այսինքն՝ ես ինձ ընդգծված մեծամիտ պահեցի, մարդը ուղղակի ինձ չհավանեց, բայց ոնց-որ թե էլ չնկատեցի, թե տենց բարձր ձայնով խոսար խնջույքի մնացած մասում: Քո նկարագրած ազգայնականության մեջ ոչ մի լավ բան չեմ տեսնում, մի այլ կարգի ինձ դուր չեկավ, որ մարդիկ այլազգի տեսնելով կմոտենան իրան ստորացնելու նպատակով: Հայերն էլ ունեն տենց բան, բայց դա անթույլատրելի ա: Իմ տեսած էստեղի ազգայնականությունը էս նկարագրածիս տիպի բաներ են, կամ մի ծանոթ շոտլանդուհի ասում ա՝ իր ընկերը իսպանացի ա՝ արևելքցու նման, հարևանները չեն բարևում, այսինքն՝ էդ ա իմ ասած ազգայնականությունը, էդ էլ չեմ տեսել, լսել եմ ուղղակի

[Շինարար]

Մի բան էլ հիշեցի, թեմայից դուրսոտ ա, բայց էլի հայկական ազգայնականության բնորոշող մի հատկանիշ ա: Էս Շոտլանդիայի անկախությունը որ չստացվեց, մեր հայերից ֆեյսբուքներում ստատուս էին գրել, թե դա նրանից ա, որ ինչքան թափթփուկ (կամ ավելի կոպիտ որակումներ) ազգ կա, բերել լցրել են ու քվեարկելու իրավուքն են տվել, դրա համար էլ չհաղթեցին: Շոտլանդիան չէր անկախացել, հայերի ազգային զգացումներն էին խոցվել: Էստեղ շոտլանդացիներից ում հետ խոսում եմ, ոչ ոք միգրանտներին չի մեղադրում, հիմնական մեղքը ըստ իրանց ԲԻԲԻՍի-ինն ա, որ մարդկանց ուղեղները լվանում ա ու ավագ սերնդի վրա շատ ուժեղ ա հեռուստատեսության ազդեցությունը, իսկ ովքեր նախընտրում են ինտերնետից նորությունները իմանալ, տեսնում են, թե որքան կեղծիք կա ԲիԲիՍի-ի լուրերում, ու վստահ են, որ հաջորդ հանրաքվեն երբ լնի, ևս մի սերունդ կգա, ովքեր ազատ կմտածեն ու արդեն կհաղթեն: Մի խոսքով՝ թեմային վերադառնալով՝ երրորդ սորտի մարդու հասկացություն պիտի գոյություն չունենար, որ մտքովդ չանցնի, թե երրորդ սորտի մարդիկ են լինում, որ հանկարծ մի օր չմտածես, թե վայթե ինձ երրորդ սորտի մարդու տեղ դրեցին: