Հայոց պատմություն: Այլ լույսի ներքո

[Malxas]

Վասակ Սյունուն կարելի է վերագրել մեկ անվիճելի արժանիք: Մինչ հայոց մեծերը վհատված մտածում էին, թե ինչպես հեռանան Հայաստանից ու փրկություն գտնեն Բյուզանդիայում (Վարդան Մամիկոնյանը ներառյալ) Վասակ Սյունին միակն էր, ով ապստամբության կոչ արեց:
Անկախ ամեն ինչից այն համոզմունքին եմ, որ Վասակը իր ժամանակի մեծ քաղաքագետ էր:
Մնացած հարցերում դեռ հստակ կարծիք չունեմ:

[Lion]

Դե հիմա պինդ բռնվի:

Բռնվելը բռնվեցի, բայց դու արդար չես վարվում - իմ հարցին չպատասխանած հարցեր ես տալիս:

Վասակի գործին համարժեք մարդիկ, որոնք եկեղոցու կողմից դավաճանի պիտակ չեն ստացել` ըստ ժամանակագրության, հետընթաց

Իրանք Վասակի մասշտաբի դավաճանության չեն ձգում - հո ամեն մեկին չէին դնելու, նզովի?

1. Արտաշես Գեղամյան - 1988թ.-ին այս "մարդը" դհոլն առած մարդկանց տուն էր քշում "ինչ անկախություն, ինչ բան? գնացեք տուն, դուք բան ու գործ չունեք?" Հիմա էլ նույն դհոլով (բայց ավելի մեծ չափերի ) ժողովրդավարություն ա երգում:
Վասակի հետ զուգահեռները` Երևանի քաղսովետի նախագահն էր, ասել է թե Հայաստանը ստրկացրած "պարսիկ" ռուսների դրածոն ու պաշտոնատար անձ էր և փորձում էր խոչընդոտել ազգային ազատագրական շարժմանը, ինչպես նաև պաշտպանում էր ժողովրդի վրա տանկեր հանած ռեժիմին: Դավաճան չի? Ոչ, քանի որ եկեղեցին այս կոնֆլիկտում լոյալ էր` մասնակից չէր:

Չես կարա ասես...

2. "Զորավար Վարդան" զրահագնացքի անձնակազմ - 1-ին ՀՀ-ն ծանր վիճակում էր, իսկ էդ զինվորները աբստամբություն բարձրացրին` օտար գաղափարների և օտար ուժերի աջակցության համար: Դավաճան չեն? Ոչ, քանի որ եկեղեցին այս կոնֆլիկտում լոյալ էր` մասնակից չէր:

Միանշանակ դավաճան են:

3. Բյուզանդական Հայազգի զորավարներն իրենց հայազգի զինվորներով (սրանց մասին տոննով գրած ունես), որոնք օտար տիրակալի անունից ճնշում էին Հայոց աշխարհի անկախության ձգտութմներն ու նպաստում ազգի ասիմիլյացիային:Դավաճան չեն? Իհարկէ, ոչ, քանի որ եկեղեցին այդ կոնֆլիկտի վրա ըստ էության թքած ուներ, նունիսկ ավելին` դա իրեն ձեռ էր տալիս: Էլ ինչի էդ "գյոզալ" գեներալներին նզովեին?

Մեծապես ճիշտ ես, բայց եկեղեցին, պայքարելով քակեդոնականության դեմ, պայքարում էր նաև սրանց դեմ:

4. Շահակ Ա Մանազկերտցի - ըստ էության ՀԱԵ առաջին սեփականաօծյալ կաթողիկոսը, որին Պապ թագավորն արգելեց գնալ օծվելու Կեսարիայի մետրոպոլիտի կողմից: Ու փոխանակ ՀԱԵ-ն շնորհակալ լիներ, հակառակը` Պապ արքային դարձրին, խելագար ու չգիտեմ եսիմ ինչ:

Իհարկե եկեղեցին սխալ է:

Նույնիսկ մեղադրում էին Ներսես Ա կաթողիկոսին թունավորելու մեջ (սրան էլ են սրբացրել ): Ու սա պարզ փողի բազառ էր: Թագավորը ՀԱԵ-ին կզարան էր կանչել ու հարկերը չէր մուծում, հողերը վերցրել էր: Հետո ինչ? Պիտի նզովքենրի արժանացնեյին Հայոց արքային? Ի դեպ կան շատ հիմքեր մտածելու, որ Տրայանոսի կողմից Պապի դավադրաբար սպանության գործում լավ էլ խառն էր կաթողիկոսի մատը: Դավաճան չի? Իհարկէ ոչ, քանի որ իսկական դավաճանն ու նզովյալը Պապն էր, որը սպանել էր սուրբ Ներսեսին

Չէ: Ի դեպ, Տերենտոս, Տրայանոս չէ

5. Պետրոս Գետամեջ կաթողիկոս - բառիս բուն իմաստով երկիրը ծախեց ուրիշի, բայց երբեք էլ եկեղեցու կոմղից դավաճան և նզովյալ չհայտարարվեց, որովհետև եկեղեցուն չէր կպել, ուղղակի թագավորության գլուխը կերավ: Դավաճան չէ? Իհարկէ, ՀԱԵ հովվապետը չի կարող ազգի դավաճան լինել, նա ուղղակի սխալ խորհուրդներ է տվել: Ոնց կարելի է օծյալին նզովել? Դավաճանը Հովհաննես-Սմբատն էր

ԲՏ էր բառիս ամենաբուն իմաստով, ոնց իր արքան:

6. Գրիգոր Պարթև (Լուսավորիչ) - ամենաչալաղաջ դավաճանը, որի արարքները մեկին մեկ համընկնում են Վասակ Սյունու արածին (ըստ Եղոյի), սակայն քանի որ նա իր գործի մեջ հաջողեց, ոչ միայն դավաճան չէ, այլև սուրբ է (ես դրա...)
Զուգահեռները Վասակի հետ.
ա. Նույնպես, ինչպես Վասակը ապրել, մեծացել և դաստիարակվել էր Հայաստանին թշնամի երկրում
բ. գալով Հայաստան հասավ բարձր դիրքերի, և փաստացի զավթեց երկրի իշխանությունը
գ. Վասակի նման (էլի ըստ Եղոյի) ցանկացավ հրի և սրի ուժով կրոնափոխ անել հայ ազգին ու արեց` քանդեց, թալանեց, վառեց, սպանեց ու հասավ իր ուզածին:

Չես կարա ասես...

Կարող ես երևույթա-տրամաբանական տսանկյունից հերքել գոնե մեկը?

Հա, որոշների մասինա րդեն նշեցի, բայց դրանք բոլորն առանձին քննարկման թեմա են:

Ի վերջո մեր "գրածո" պատմությունից պարզ երևում է, որ եկեղեցին նզովել և դավաճանների շարքն է դասել միայն այն մարդկանց, ովքեր ուղակիորեն սպառնացել են եկեղեցուն շահերին: Սա կարող ես հերքել?

Խնդիրն այն է, որ ազգի ու եկեղեցու շահերը հաճախ համընկնում էին - իսկ միջնադարում այլ կերպ հնարավոր չէր:

Ու ըստ այդմ Վասակին երբեք էլ դավաճան չէին հռչակի, եթե նա հասներ հաջողության իր նախաձեռնությունում ու եկեղեցուն կրնկի տակ պահեր կամ էլ քոքը կտրեր:

Չէր հասնի հաջողության, դրա սոցիալ-գաղափարական հիմքերն այն ժամանակ չկային:

Բայց քանի որ եկեղեցու ահնդեպ ոտնձգություններ կատարած անձանց դավածան լինել-չլինելը որոշում է հենց եկեղեցին, ուստի քանի ՀԱԵ-ն կա, Վասակը դավաճան է ու վերջ:

Եկեղեցին կապ չունի - նա կոնկրետ ռազմական հանցագործություններ կատարեց: Այս թեմայում արդեն այդ մասին գրել եմ, ժխտում առայժմ չեմ տեսել:

Դե հիմա իմ հարցին պատասխանի, որ մնաց անպատասխան:

[Lion]

Լիոն ձյա, պարզ չի? Մեջբերածս կտորում խոսում ես ինչ որ Հայաստանյան ներքին տեղաշարժերի մասին, որոնց մասին Խորենացին ոչ մի բառ չի գրել: Ու էդ 81-րդ գլուխը շատ պարզ է գրված ինֆորմացիա է, ու ոչ մի խորացված վերլուծության կարիք չունի` պարզ ու հասարակ տեքստ է: Այնպես որ գրածդ հեքիաթը հենց դա էր, մեկ էլ են, որ Վասակը մամիկոնյաններին բնորոշ անուն էր, ինչի մասով Վասակ Սյունեն երևի քեզ հետ կվիճեր

Պարզա, ըհը - ծերից-ծեր հեքիաթա - իսկ Խորենացին ուղղակի սխալվել է, կամ էլ լեգենդն են գունազարդել, այլ երկրից գալու պահով - եկեք չմոռանանք, որ IV Դարում Մամիկոնյաններն արդեն ոտք էին մեկնում արքաների հետ ու իրենց նման մի բան պետք էր...

Ընդանուր եևրույթը կողքից նայողի աչքերով ճիշտ ես նկարագրում, բայց դե զուտ մեր ազգային պատմության տեսանկյունից սա ուղղակի հայկազունիներից սերված տոհմերի ոչնչացումն է ավելի երիտասարդ կամ օտար տոհմերի կողմից:

Իհհ, այ ախպեեեր, լաավ էլի - ի դեպ ասեմ, Սլկունիները հեչ Հայկազունի էլ չէին:

Բա դու երբ ես ազատ?

Եսիմ?

Որտեղից քեզ այդ փաստերը, որ նշածդ ճակատամարտերին Մատյան գունդը մասնակից է եղել?

Փաստորեն հորինում եմ, հա Varzor ձա

Լավ էլի, "շատ սովորական" Եղոն ուրիշ բան ա ագրել

Ինչ?

Եղոն դրանց մասին մենակ լսած պիտի որ լիներ ու կյանքում տեսած չլիներ:

Հա, երևի ինքը Ավարայրի ճակատամարտին էլ ներկա չի եղել...

Ի դեպ միջնադարյան մանրանկարներում ոչ մի ձևով չես կարողանում առանձնացնել, թե որոնք են վարդանանք, որոնք են Մատեան գունդը` իրար ահավոր նման են Փղերն ու խաչը չլինեն, չես էլ գլխի ընկնի, թե ով ով է:

Դրանք դատարկ բաներ են թեմայի տեսակետից և ոչ մի ռազմագիտական արժեք չունեն - XV դարի մանրանկարչի պատկերացրածն են...

Փաստ ունես?

Դե լավ, էլի, ապեր, այդ ակնըայտն էլ կժխտես?

Եղբայր, չես զգում, որ ես էլ հենց դրա վրա եմ շեշտադրում կատարում` "խնդիր չի ունեցել": Ավելի ճիշտ չի ասել "խնդիր չէին դրել"? Եղոն գրել է մենակ այն մասերը, որոնք որ պետք է եղել: Խի քո ջոգելով էն թվերին զակազով էչին գրում?

Խնդիր չէին դրել, բայց դա չի նշանակում, որ նա անպայման որոշ փաստեր է բաղ թողել...

[Lion]

Վասակ Սյունուն կարելի է վերագրել մեկ անվիճելի արժանիք: Մինչ հայոց մեծերը վհատված մտածում էին, թե ինչպես հեռանան Հայաստանից ու փրկություն գտնեն Բյուզանդիայում (Վարդան Մամիկոնյանը ներառյալ) Վասակ Սյունին միակն էր, ով ապստամբության կոչ արեց:
Անկախ ամեն ինչից այն համոզմունքին եմ, որ Վասակը իր ժամանակի մեծ քաղաքագետ էր:
Մնացած հարցերում դեռ հստակ կարծիք չունեմ:

Հա դե, իհարկե, մեծ քաղաքական գորիչ լինելը դեռ չի նշանակում, որ մարդը դավաճան չէ, թեև անձամբ իմ կարծիքով այդտեղ ոչ մի մեծություն էլ չկար - այդ "մեծը" նույնիսկ չկարողացավ հաշվարկել իր քայլերի հետևանքները և, ոչ միայն քաղաքական, այլև անձնական ֆիասկո ապրեց

[Varzor]

Բռնվելը բռնվեցի, բայց դու արդար չես վարվում - իմ հարցին չպատասխանած հարցեր ես տալիս:

Լիոն ձյա, էդ որ հարցիդ չեմ պատասխանել? Եթե խոսքը այս հարցի

Կներես, բայց ինչ հեքիաթ դու տեսար իմ գրածների մեջ? Այն, ինչ դու ասացիր, ինքս էլ կարող եմ հաստատել - չհասկացա???!!!

մասին է, ապա պատասխանել եմ
[QUOTE=Lion;2330095]Իրանք Վասակի մասշտաբի դավաճանության չեն ձգում - հո ամեն մեկին չէին դնելու, նզովի?[QUOTE]
Է լավ էլի, որն է տարբերությունը Գրգոր Պարթևի արածի ու Վասակի արածի մեջ? Երկուսն էլ բռնի ուժով ուզում էին հավատափոխ անել հայերին, մեկաը կարողացավ, մյուսը` տապալվեց:

Չես կարա ասես...

Լիոն ձյա, Գեղամյանի խոսքերը բազմիցս իմ ականջով լսել եմ, տեսագրություններն էլ բազմիցս տեսել եմ, հեռուստատեության արխիվում ել մինչև հիմա կա: Էդքան լավ հայրենասեր-ժողովրդավար տղա էր ուր էր կոմունիստական ռեժիմի հետևը բռնած ժողովուրդ ցրում? Քաղսովետի նախագահը ինքը չէր? Ոնց ես ասում չես կարա ասես? Փաստորեն իմ ապրած տարիներինը չեմ կարա ասեմ, բայց դու կարաս Եղոյի գրածի համար ասես?

Միանշանակ դավաճան են:

70 տաի հերոս էին համարվում Հիմա էլ նրանց հերոս համարողներ կան:

Մեծապես ճիշտ ես, բայց եկեղեցին, պայքարելով քակեդոնականության դեմ, պայքարում էր նաև սրանց դեմ:

Այ ախպեր, ում դեմ էր պայքարում? դու էլ հո տոննաներով գրած ունես դրանց մասին քո տարեգրությունում:

Իհարկե եկեղեցին սխալ է:

Հըլը եկեղեցուն հարցրա: Էդ քո կարծիքն ա չէ?

Չէ: Ի դեպ, Տերենտոս, Տրայանոս չէ

Էխ ախպեր ջան, ծերացել ես, Տերետնիոսին փոխարինած Տրայանոսն է հրավիրում Պապին ընթրիքի ու դավադրաբար սպանում: Տերենտիոսը Տարսոնի "օպերացիայի" մասնակիցն էր
Էսի Հոռոմի կեսար Տրայանոսը չի

ԲՏ էր բառիս ամենաբուն իմաստով, ոնց իր արքան:

Դուք ստանում եք տուգանային միավոր
Արքան ուղղակի խրտվիլակ էր` ոչ խելք ուներ, ոչ մեղք ուներ:

Չես կարա ասես...

Դու հերքում ես Լուսավորչի պատմությունը?? Զգուշ, քեզ էլ չնզովեն
Ախպերս ինչը չեմ կարա ասեմ?
ա. Հայաստանին թշնամի երկրում չէր մեծացել ու դաստիարակվել?
բ. Հայաստան գալով բարձր դիրքի չեր հասել?
գ. հրի ու սրի ւոժով հայերին կրոնափոխ չարեց? տաճարներ չքանդեց? գրքեր չվառեց? քրմեր ու քրմական տոհմեր չսպանեց?
Ինչը չեմ կարա ասեմ

Խնդիրն այն է, որ ազգի ու եկեղեցու շահերը հաճախ համընկնում էին - իսկ միջնադարում այլ կերպ հնարավոր չէր:

Էդ հեքիաթին դու էլ ես հավատում? Ազգի շահերը շատ պարզ են` ազատություն, թեթև կյանք, լավ ուտելիք-հագնելիք, ուրախ ժամաց: Սրանցից որն էր եկեղեցու շահերից բխում, եթե եկեղեցին կեղեքում ու իշխում էր, պաս-մաս էր դեմ տալիս, հագուստը սահմանափակում էր, ժամանցներից էլ որոշները չէր էլ խրախուսում, եթե իրա "տաղավարից" չէին:

Չէր հասնի հաջողության, դրա սոցիալ-գաղափարական հիմքերն այն ժամանակ չկային:

Դե փաստացի այդպես է` ձախողվեց ու տապալվեց: Այստեղ եթեներ այլևս չկան

Եկեղեցին կապ չունի - նա կոնկրետ ռազմական հանցագործություններ կատարեց: Այս թեմայում արդեն այդ մասին գրել եմ, ժխտում առայժմ չեմ տեսել:

Ժխտում չի էլ լինի, որովհետև ժխտելու համար բավարար գրավոր փաստեր չկան: Ու արի չբացառենք, որ ոնց որ Պապի գլխին է եկեղեցին սարքել (բառիս բուն իմաստով զրպարտել են, լավա իրա բախտից օտար պատմիչներն էլ են մի քանի բան գրել իրա մասին), տենց էլ կարող էին սարքել Վասակի գլխին` նախատիպը կա, իսկ դա բացառել չի կարելի: Ինչպես և կա հայ ականավոր իշխաների կողմից պետական դավաճանության նախատիպը, ուստի Վասակի դավաճան լինելն էլ բացառել չի կարելի

Դե հիմա իմ հարցին պaտասխանի, որ մնաց անպատասխան:

????

[Lion]

Խոսքն էս հարցի մասինա, ապեր

Ի դեպ, մեր հարգարժան վասակասերներին, որոնք փորձում են այդ շարքային դավաճանի գործունեույթան մեջ որևէ խորքային իմաստ տեսնել, կուզենայի հետևյալ հարցն ուղղել – որն է Վասակի և այս մյուս դավաճանների տարբերությունը, որ Վասակին արդարացնում եք, իսկ իրենց` ոչ:

Մեհրուժան Արծրունի և Վահան Մամիկոնյան, հանդես եկան պարսիկների կողմում հայերի դեմ 360-370-ական թվականներին,
Գդիհո Սյունի, հանդես եկավ 481-485 թթ. ապստամբության դեմ, մարտնչեց պարսիկների կողմում, զոհվեց մարտում,
Ֆիլիպ Սյունի, հանդես եկավ 572-591 թթ. ապստամբության դեմ, մարտնչեց պարսիկների կողմում,
Հերակլ Ավագ Հայ և Համազասպ Մամիկոնյան, հանդես եկան 592 և 593 թ-ի ապստամբությունների դեմ, մարտնչեցին բյուզանդացիների կողմում և խեղդեցին ապստամբությունները,
Սահուռ Անձևացի և Վարդիկ Մոկացի, դեպի Հայաստան արաբների առաջին արշավանքի ժամանակ հանդես էին գալիս թշնամու կողմում և նպաստեցին հայկական ուժերի պարտությանը,
Մուշեղ Մամիկոնյան, 652-653 թ-ի պատերազմի ժամանակ հանդես եկավ բյուզանդացիների կողմում հայերի դեմ,
Անձևաց իշխան, հայտնի Տաճատ Անձևացու որդին, որը արաբների դեմ 849-855 թ-ի ապստամբության ժամանակ հանդես էր գալիս արաբների կողմում և խեղդեց խութեցիներին?

Հը, սրանք ևս “խորքային իմաստներ” ու “վեհ նպատակներ” ունեին, թե չէ? Իսկ եթե այնուհանդերձ չէ, ապա որն է նրանց ու Վասակի տարբերությունը?

[Lion]

Լիոն ձյա, Գեղամյանի խոսքերը բազմիցս իմ ականջով լսել եմ, տեսագրություններն էլ բազմիցս տեսել եմ, հեռուստատեության արխիվում ել մինչև հիմա կա: Էդքան լավ հայրենասեր-ժողովրդավար տղա էր ուր էր կոմունիստական ռեժիմի հետևը բռնած ժողովուրդ ցրում? Քաղսովետի նախագահը ինքը չէր? Ոնց ես ասում չես կարա ասես? Փաստորեն իմ ապրած տարիներինը չեմ կարա ասեմ, բայց դու կարաս Եղոյի գրածի համար ասես?

Ինքն էդ մասշտաբը չուներ, հասկանում ես, պեշկա էր, ոնց որ այդ թվի շարքային հայ մլիցեն...

70 տաի հերոս էին համարվում Հիմա էլ նրանց հերոս համարողներ կան:

Ես տենց հերոսների... մեղմ ասած... մաման լացացնեմ...

Այ ախպեր, ում դեմ էր պայքարում? դու էլ հո տոննաներով գրած ունես դրանց մասին քո տարեգրությունում:

Քաղկեդոնականության:

Հըլը եկեղեցուն հարցրա: Էդ քո կարծիքն ա չէ?

Իհարկե իմնա - ով ասեց, որ եկեղեցին ամեն ինչում ճիշտա?

Էխ ախպեր ջան, ծերացել ես, Տերետնիոսին փոխարինած Տրայանոսն է հրավիրում Պապին ընթրիքի ու դավադրաբար սպանում: Տերենտիոսը Տարսոնի "օպերացիայի" մասնակիցն էր
Էսի Հոռոմի կեսար Տրայանոսը չի

Թյուու... Խայտառակ եղանք...

Դու հերքում ես Լուսավորչի պատմությունը?? Զգուշ, քեզ էլ չնզովեն
Ախպերս ինչը չեմ կարա ասեմ?
ա. Հայաստանին թշնամի երկրում չէր մեծացել ու դաստիարակվել?
բ. Հայաստան գալով բարձր դիրքի չեր հասել?
գ. հրի ու սրի ւոժով հայերին կրոնափոխ չարեց? տաճարներ չքանդեց? գրքեր չվառեց? քրմեր ու քրմական տոհմեր չսպանեց?
Ինչը չեմ կարա ասեմ

Դե տեղ գործը պետական մակարդակով էր - Պետականորեն էր որոշվել կրոնափոխվել...

Էդ հեքիաթին դու էլ ես հավատում? Ազգի շահերը շատ պարզ են` ազատություն, թեթև կյանք, լավ ուտելիք-հագնելիք, ուրախ ժամաց: Սրանցից որն էր եկեղեցու շահերից բխում, եթե եկեղեցին կեղեքում ու իշխում էր, պաս-մաս էր դեմ տալիս, հագուստը սահմանափակում էր, ժամանցներից էլ որոշները չէր էլ խրախուսում, եթե իրա "տաղավարից" չէին:

Դե եկեղեցին, ինչպես ցանկացած իշխանություն, երկակի դեր ունի - կեղեքող ու ղեկավարող

Ժխտում չի էլ լինի, որովհետև ժխտելու համար բավարար գրավոր փաստեր չկան: Ու արի չբացառենք, որ ոնց որ Պապի գլխին է եկեղեցին սարքել (բառիս բուն իմաստով զրպարտել են, լավա իրա բախտից օտար պատմիչներն էլ են մի քանի բան գրել իրա մասին), տենց էլ կարող էին սարքել Վասակի գլխին` նախատիպը կա, իսկ դա բացառել չի կարելի: Ինչպես և կա հայ ականավոր իշխաների կողմից պետական դավաճանության նախատիպը, ուստի Վասակի դավաճան լինելն էլ բացառել չի կարելի

Չէ դե - իրանք քֆրտում էին Պապի անձնական կյանքը, իսկ Վասակը ավելի հանրային գործեց - էդ երկրորդը հորինելը ռեալ չի...

[Varzor]

Պարզա, ըհը - ծերից-ծեր հեքիաթա - իսկ Խորենացին ուղղակի սխալվել է, կամ էլ լեգենդն են գունազարդել, այլ երկրից գալու պահով - եկեք չմոռանանք, որ IV Դարում Մամիկոնյաններն արդեն ոտք էին մեկնում արքաների հետ ու իրենց նման մի բան պետք էր...

Ապար, արդեն իրար չենք հասկանում: Դու ասում էիր, որ Հայաստանից են, ես էլ ասում եմ, որ միակ աղբյուրը, որը այդ մասին պատմում է Խորենացին է, որը նստակ նշում է որ եկվոր են, և նաև ասում է, թե որտեղից են եկել:
Իհարկե նույն խորենացին նաև նշում է, որ նրանք ջերմ ընդունվվեցին Տրդատի կողմից, սակայն Տրդատը նրանցց իր հետ չտարավ պարսկական պատերազմին, այլ թողեց Հայաստանում և ապահովեց նրանց ապրուստը:
ՉԻ բացառվում, որ ջերմ ընդունելության պատճառը "խոպանից հետ եկած" ազգակցին դիմավորելն էր: Սակայն խորենացին նշում է, որ Ճենաց երկրից էին, հյուսիսային ազգերից մեծագույնից:
Ստեղ ակամայից միտս է գալիս Խորենացու ողբը "...հյուսիսային ազգերից վեհագույնդ ...": Սենց հայերին էր չէ դիմում?
Բա ինչի ուղղակի չէր ասել, որ հայեր էին ու կստացվեր, որ Ճենաց երկրում էլ մեծագույն ազգը հայերն էին:
ՄԻ խոսքով` ուղղակի միտքը ասում է, որ եկվոր են:

Իհհ, այ ախպեեեր, լաավ էլի - ի դեպ ասեմ, Սլկունիները հեչ Հայկազունի էլ չէին:

Փաստորեն դու Պատմահորից լավ գիտես
Մարդը պարզ գրել ա, որ հիշում է ահարկու այր Սլաքին, որի մասին հաստավ չի կարող ասել Հայկի ցեղից էր, թե այս երկրում ավելի վաղ ժամանակներում ապրող մարդկանցից էր սերում, որոնց մասին պատմում են հին ավանդույթները:

Եսիմ?

Բա որ դու չգիտես ում հարցնեմ?

Փաստորեն հորինում եմ, հա Varzor ձա

Չես հորինում, ենթադրում ես ու արտահայտվում: Վարկած ես առաջ քաշում, միտք ես պնդում: "Հորինելը" քեզ չի սազում

Ինչ?

Էլի ինձ չհասկացար, անցանք...

Հա, երևի ինքը Ավարայրի ճակատամարտին էլ ներկա չի եղել...

Ենթադրենք ներկա եղել է: Հիմա որ դու Ստալինգրադին ներկա լինեյիր Վերմախտի ու ՍՍ-ի էլիտար գնդերը կտարբերեյիր?

Դրանք դատարկ բաներ են թեմայի տեսակետից և ոչ մի ռազմագիտական արժեք չունեն - XV դարի մանրանկարչի պատկերացրածն են...

Հենց ձեռ չի տալիս` դատարկ են

Դե լավ, էլի, ապեր, այդ ակնըայտն էլ կժխտես?

Փաստորեն` չունես

Խնդիր չէին դրել, բայց դա չի նշանակում, որ նա անպայման որոշ փաստեր է բաղ թողել...

Լիոն ձյա, լավ էլ նշանակում է: Ինչպես և իր նախորդ շատ պատմիչներ, որոնք զակազով գրելով շատ փաստեր խեղաթյուրել էին, նույն կերպ էլ Եղոն` 100% անոց չի: Ու մանավանդ փոլոր հիմքերը կան , որպեսզի նա անկողմնակալ չլինի.
1. Վարդապետի աստիճան ուներ
2. Վարդան մամիկոնյանի քարտուղար-գրագիրն էր
3. Պատմությունը գրել է քահանա Դավիթ Մամիկոնյանի պատվերով, ճգնավոր եղած ժամանակ (աչքիս կարգին վախեցել էր փղերից )
4. Եղիշեն ակամայից վկայում է, որ երկրում պիտի մեծ իշխանություն ունենան եկեղեցին ու հոգևորականները: Դե բնական է` խազեինը ինչ ասել էր, դա էլ վկայում է:
5. "Իմացյալ մահ անմահություն է" գաղափարը գրավոր հնչեցնելով ևս մեկ անգամ վկայում է, որ հայրենիքի եկեղցու ու հավատքի համար մեռնողին սպասվում է անմահություն: Իսկ այդ ժամանակներում անմահությունը ասքերի և մանավանդ գրականության միջոցով էր դիտվում: Յանի, որ ՀԱԵ համար մեռնի, նրա մասին գրքեր են գրելու

[Varzor]

Խոսքն էս հարցի մասինա, ապեր

Լիոն ձյա, ի տարբերություն քեզ, ես ինձ իրավունք չեմ վերապահում այդ մարդկանց մասին պիտակավորող, կամ արդարացնող եզրակացություններ անել: Առավել ևս իրենց խորքային նպատակների միասն խոսել: Տնաշեն իսկի ԼՏՊ-ի արածներն են ընդամենը 10 տարի է անցել բայց դարբեր ձևի մեկնաբանում: Դու ուզում ես, որ 1000 տարի առաջվա եղածների վերաբերյալ մեկնաբանություններ և որակումներ տամ?
Ես կարող եմ ընդամենը իմ ենթադրություններն ու պատկերացումները ներկայացնել` այս կամ այն ինֆորմացինա հիմք վերցնելով: Բայց արդյոք դա դոգմա է?

[Lion]

Ապար, արդեն իրար չենք հասկանում: Դու ասում էիր, որ Հայաստանից են, ես էլ ասում եմ, որ միակ աղբյուրը, որը այդ մասին պատմում է Խորենացին է, որը նստակ նշում է որ եկվոր են, և նաև ասում է, թե որտեղից են եկել:
Իհարկե նույն խորենացին նաև նշում է, որ նրանք ջերմ ընդունվվեցին Տրդատի կողմից, սակայն Տրդատը նրանցց իր հետ չտարավ պարսկական պատերազմին, այլ թողեց Հայաստանում և ապահովեց նրանց ապրուստը:
ՉԻ բացառվում, որ ջերմ ընդունելության պատճառը "խոպանից հետ եկած" ազգակցին դիմավորելն էր: Սակայն խորենացին նշում է, որ Ճենաց երկրից էին, հյուսիսային ազգերից մեծագույնից:
Ստեղ ակամայից միտս է գալիս Խորենացու ողբը "...հյուսիսային ազգերից վեհագույնդ ...": Սենց հայերին էր չէ դիմում?
Բա ինչի ուղղակի չէր ասել, որ հայեր էին ու կստացվեր, որ Ճենաց երկրում էլ մեծագույն ազգը հայերն էին:
ՄԻ խոսքով` ուղղակի միտքը ասում է, որ եկվոր են:

Ես ասում եմմ, որ Խորենացին սխալվել է, սխալ է մեկնաբանել եղած ինֆորմացիան, այսքան բան...

Փաստորեն դու Պատմահորից լավ գիտես
Մարդը պարզ գրել ա, որ հիշում է ահարկու այր Սլաքին, որի մասին հաստավ չի կարող ասել Հայկի ցեղից էր, թե այս երկրում ավելի վաղ ժամանակներում ապրող մարդկանցից էր սերում, որոնց մասին պատմում են հին ավանդույթները:

Ըհը, տես - ես հենց դա նկատի ունեմ - իրենց Հայկազունի լինելու պահը լուրջ հարցական է, ամենայն հավանականությամբ` դրանք մինչև Հայկազունիները Հայաստանում իշխած արքայատոհմի մնացորդներն էին - հիշում ես Սլկունի Մեծ քրմերին... որոնց հայերը. "...դրանից հետո այդպես էլ չսիրեցին"

Բա որ դու չգիտես ում հարցնեմ?

Կոնկրետ պահին կերևա

Չես հորինում, ենթադրում ես ու արտահայտվում: Վարկած ես առաջ քաշում, միտք ես պնդում: "Հորինելը" քեզ չի սազում

Ախր Varzor ջան, ստեղ ես վարկած առաջ չքաշեցի, այլ ուղղակի պնդում արեցի - իսկ նման բաները ես երբեք անհիմն չեմ անում: Մի խոսքով, մասնակցել են

Ենթադրենք ներկա եղել է: Հիմա որ դու Ստալինգրադին ներկա լինեյիր Վերմախտի ու ՍՍ-ի էլիտար գնդերը կտարբերեյիր?

Շատ հնարավոր է, եթե ես թեմայով լուրջ հետաքրքրվեի ու լինեի Կարմիր բանակի շտաբին մոտ կանգնած մարդ...

Հենց ձեռ չի տալիս` դատարկ են

Ախր, ապեր, էդ փաստա, որ դրանք հազարամյակ ուշ են նկարվել - ինձ ֆորումներում շատ են այդ թեմայով հարցրել, դրա համար է այն ինձ մոտ ծեծված...

Փաստորեն` չունես

Այսինքն, իր երկը գրելուց հետո Եղիշեն այն գաղտնի է, հա պահել? Դու դա հավանական համարում ես?

Լիոն ձյա, լավ էլ նշանակում է: Ինչպես և իր նախորդ շատ պատմիչներ, որոնք զակազով գրելով շատ փաստեր խեղաթյուրել էին, նույն կերպ էլ Եղոն` 100% անոց չի: Ու մանավանդ փոլոր հիմքերը կան , որպեսզի նա անկողմնակալ չլինի.
1. Վարդապետի աստիճան ուներ
2. Վարդան մամիկոնյանի քարտուղար-գրագիրն էր
3. Պատմությունը գրել է քահանա Դավիթ Մամիկոնյանի պատվերով, ճգնավոր եղած ժամանակ (աչքիս կարգին վախեցել էր փղերից )
4. Եղիշեն ակամայից վկայում է, որ երկրում պիտի մեծ իշխանություն ունենան եկեղեցին ու հոգևորականները: Դե բնական է` խազեինը ինչ ասել էր, դա էլ վկայում է:
5. "Իմացյալ մահ անմահություն է" գաղափարը գրավոր հնչեցնելով ևս մեկ անգամ վկայում է, որ հայրենիքի եկեղցու ու հավատքի համար մեռնողին սպասվում է անմահություն: Իսկ այդ ժամանակներում անմահությունը ասքերի և մանավանդ գրականության միջոցով էր դիտվում: Յանի, որ ՀԱԵ համար մեռնի, նրա մասին գրքեր են գրելու

Հա, էդի կա, բայց եթե տենցա, ուրեմն մարդը հաստատ ստախոսա?

[Lion]

Լիոն ձյա, ի տարբերություն քեզ, ես ինձ իրավունք չեմ վերապահում այդ մարդկանց մասին պիտակավորող, կամ արդարացնող եզրակացություններ անել: Առավել ևս իրենց խորքային նպատակների միասն խոսել: Տնաշեն իսկի ԼՏՊ-ի արածներն են ընդամենը 10 տարի է անցել բայց դարբեր ձևի մեկնաբանում: Դու ուզում ես, որ 1000 տարի առաջվա եղածների վերաբերյալ մեկնաբանություններ և որակումներ տամ?
Ես կարող եմ ընդամենը իմ ենթադրություններն ու պատկերացումները ներկայացնել` այս կամ այն ինֆորմացինա հիմք վերցնելով: Բայց արդյոք դա դոգմա է?

Ահաաա... փաստորեն դավաճան չեն, հա? Իսկ, ընդհանրապես, կարող ես մեր պատմության մեջ որևէ մի դավաճանի անուն տալ?

[Varzor]

Ինքն էդ մասշտաբը չուներ, հասկանում ես, պեշկա էր, ոնց որ այդ թվի շարքային հայ մլիցեն...

Դե ինչ ասեմ, եթե դու մտածում ես, որ Երևանի քաղսովետի նախագահը պեշկա էր ու սովորական միլիցու հավասար, էլ ինչ ասեմ...

Ես տենց հերոսների... մեղմ ասած... մաման լացացնեմ...

Դե հիմա, դու լացացրում,մյուսներն էլ թող հերոսի տեղ դնեն: Հլը որ մի 30 տարի առաջ լացացնեիր, սիբիրում շոգեն կարող աչգիմանայիր:

Քաղկեդոնականության:

Հա, բա ոնց?

Իհարկե իմնա - ով ասեց, որ եկեղեցին ամեն ինչում ճիշտա?

Ըհը, բայց դու հըլը իրանց հարցրու

Թյուու... Խայտառակ եղանք...

Չեղար, չեղար, ոչ մեկս էլ ռոբոտ չենք

Դե տեղ գործը պետական մակարդակով էր - Պետականորեն էր որոշվել կրոնափոխվել...

Վասակինը պետականորեն չէր? Մոռանու ես, որ երկրի տերը Պարսից արքան էր, դե էլ չեմ ասում մարզպան Վասակն էլ գործի մեջ կար:
Չեմ ջոգում Տրդատը թագավոր էր, Հազկերտը չէ? Էն ժամանակ "թագաավորին" դեմ դուրս եկողներ չեղան? Ուղղակի տակ տվեցին:
Համ էլ, իմ անձնական կարծիքով, երկիրն այդ ժամանակ արդեն ղեկավարում էր ոչ թե արքան, որը իրականում խամաճիկ էր դարձել, այլ Գրիգորիսը (ես դրա...)

Դե եկեղեցին, ինչպես ցանկացած իշխանություն, երկակի դեր ունի - կեղեքող ու ղեկավարող

Բա էլ մեզ պետ էր? Զգում ես, չէ, որ ոչ մի ժողովրդի շահեր հենց այնպես չեն համընկնում իր կրոնավորների և դրանց կառույցի շահերի հետ:

Չէ դե - իրանք քֆրտում էին Պապի անձնական կյանքը, իսկ Վասակը ավելի հանրային գործեց - էդ երկրորդը հորինելը ռեալ չի...

??? թագավորին տարան փուռը տվին, էտի հանրային գործել չէր?

[Գեա]

մի հատ օֆթոփեմ գնամ, կարող ա հավերժության դատապարտվածի էջ եմ ընկել, Վառզոր, Լիոն, Վառզոր, Լիոն, բա էս շուխուռի մեղավորն ուր ա? փղերը կերել են??? Մի քիչ սպասեք էլի, ուզում եմ հասցնեմ ամբողջը կարդամ...

[Lion]

մի հատ օֆթոփեմ գնամ, կարող ա հավերժության դատապարտվածի էջ եմ ընկել, Վառզոր, Լիոն, Վառզոր, Լիոն, բա էս շուխուռի մեղավորն ուր ա? փղերը կերել են??? Մի քիչ սպասեք էլի, ուզում եմ հասցնեմ ամբողջը կարդամ...

Չէ, դուք հլը սպասեք, այ կուղարկի մի օր ինձ Հայկն իր հուշերի շարունակությունը, այդ ժամանակ հաստատ կտեսնենք, ով այդ տարիներին իրականում ովա եղել...

Դե ինչ ասեմ, եթե դու մտածում ես, որ Երևանի քաղսովետի նախագահը պեշկա էր ու սովորական միլիցու հավասար, էլ ինչ ասեմ...

Հա, ապեր, պեշկա էր - դաժե իրա շեֆերն էին պեշկա...

Դե հիմա, դու լացացրում,մյուսներն էլ թող հերոսի տեղ դնեն: Հլը որ մի 30 տարի առաջ լացացնեիր, սիբիրում շոգեն կարող աչգիմանայիր:

Հարուր տոկոս:

Ըհը, բայց դու հըլը իրանց հարցրու

Այ էդ հարցում միանում եմ Ձեր քննադատությանը - ժամանակակից ՀԱԵ-ից ես ինքս շատ դժգոհ եմ:

Չեղար, չեղար, ոչ մեկս էլ ռոբոտ չենք

Ախր ես... ինչպես

Վասակինը պետականորեն չէր? Մոռանու ես, որ երկրի տերը Պարսից արքան էր, դե էլ չեմ ասում մարզպան Վասակն էլ գործի մեջ կար:
Չեմ ջոգում Տրդատը թագավոր էր, Հազկերտը չէ? Էն ժամանակ "թագաավորին" դեմ դուրս եկողներ չեղան? Ուղղակի տակ տվեցին:

Էդ էն, մեր ազգային պետությունը չէր, էլի...

Համ էլ, իմ անձնական կարծիքով, երկիրն այդ ժամանակ արդեն ղեկավարում էր ոչ թե արքան, որը իրականում խամաճիկ էր դարձել, այլ Գրիգորիսը (ես դրա...)

Լավ, գոնե էն մարդկանց զգացմունքները խնայիր, ում համար Գրիգորը սուրբ է...

Բա էլ մեզ պետ էր? Զգում ես, չէ, որ ոչ մի ժողովրդի շահեր հենց այնպես չեն համընկնում իր կրոնավորների և դրանց կառույցի շահերի հետ:

Իհհհ, այ ախպեեեր, որ տաճարները մնային էլ, նույն բանն էր լինելու:

??? թագավորին տարան փուռը տվին, էտի հանրային գործել չէր?

Էհ, հոպ, չհասկացար - ասում եմ Պապի անձնական կյանքի վրով կարելի էր հեշտությամբ ստեր հորինել, բայց Ավարայրում Վասակի ունեցած դերի պահը չես հորինի:

[Varzor]

Ես ասում եմմ, որ Խորենացին սխալվել է, սխալ է մեկնաբանել եղած ինֆորմացիան, այսքան բան...

հա, բա սխալվել է: Ուրիշ աղբյուր ունես? Քո ոճով ասեմ: Հիմք ունես, որ սխալվել է? Քեզ քանի գրավոր ինֆորմատիվ աղբյուներ նշեմ, որ համոզվես, որ Ճեն-Չեն երկիր եղել է, դա տարածք է եղել: Դա դեռ չի նշանակում, թե այդտեղ կոնկրետ մի ազգ է ապրել, նույնիսկ կան փաստեր, որ այդ տարածնքերում բազմաթիվ ազգեր են միախառնվել, հերթով իշխելով:
Նորից կրկնեմ` չեմ բացառում, որ Մամգոնը արիական ծագում է ունեցել:Այդ Ճեն-Չեն երկրի մասին շատ վկայություններում դա հաստատվում է, որ հնում այդտեղ իրանական ցեղեր էին իշխում: Ավեստայում էլ դրա մասին կա գրված, դու էլ հո գիտես: Նույնիսկ "մեծ գետը" որպես սահման Արիանաց երկրի ու Չեն երկրի, որը ամենայն հավանականությամբ Ամուդարյա գետն է, ըստ լեգենդների արիների արքաներից մեկն է փորել տվել` որպես սահմանազատող ջրանցք:
Խորենացին ինչն ա սխալ ասել? գալու տեղը, գալու ժամաակը, թե այն, որ եկել են?
Նորից հարցնեմ` այլ աղբյուր ունես?
Որքան ես գիտեմ կա 3 ազբյուր` Խորենացի, Սեբեոս, Հովնան Մամիկոնյան: Ի դեպ վերջինս վաբշե իրենց տոհմի ծագումը կապում է հին հեթանոսական Գիսանե և Դեմետր աստվածների հետ, որոնք եկել էին Հնդկաստանից:

Ըհը, տես - ես հենց դա նկատի ունեմ - իրենց Հայկազունի լինելու պահը լուրջ հարցական է, ամենայն հավանականությամբ` դրանք մինչև Հայկազունիները Հայաստանում իշխած արքայատոհմի մնացորդներն էին - հիշում ես Սլկունի Մեծ քրմերին... որոնց հայերը. "...դրանից հետո այդպես էլ չսիրեցին"

Տարբերակ է, որը միանշանակ ոչ հաստատել կարելի է, որ էլ հերքել:

Կոնկրետ պահին կերևա

Դե իմաց կտաս:

Ախր Varzor ջան, ստեղ ես վարկած առաջ չքաշեցի, այլ ուղղակի պնդում արեցի - իսկ նման բաները ես երբեք անհիմն չեմ անում: Մի խոսքով, մասնակցել են

Դե լավ, անցանք:

Շատ հնարավոր է, եթե ես թեմայով լուրջ հետաքրքրվեի ու լինեի Կարմիր բանակի շտաբին մոտ կանգնած մարդ...

մոռացար շեշտել "բայց ռազմական գործից ոչինչ չհասկացող և հոգևորական մարդ "

Ախր, ապեր, էդ փաստա, որ դրանք հազարամյակ ուշ են նկարվել - ինձ ֆորումներում շատ են այդ թեմայով հարցրել, դրա համար է այն ինձ մոտ ծեծված...

Հա, 14-15-րդ դարերի էն: Բայց մոռացել ես, որ մեր մատենագրության ավանդույթների մեջ ոչ միայն զրոյիկ գրելն էր, ոյլև հին գործը վերարտադրելը` copy-paste ?

Այսինքն, իր երկը գրելուց հետո Եղիշեն այն գաղտնի է, հա պահել? Դու դա հավանական համարում ես?

Ինքը չի գաղտնիք պահել, այլ զակազչիկը: Մոռացար, որ քարայրումէ գրել? Հնարավոր է, որ նույնսիկ հսկողության տակ: Դե կոմպ էլ չուներ, որ իրա գրած ֆայլերը ֆացեբուքում քցեր: Ի օրինակ է եղել, այն էլ Դավիթ Մամիկոնյանը ևս է արել: Արի չմոռանանք, որ այդ թվերին մագաղաթագիր գիրքը հսկայական կարողություն արժեր:

Հա, էդի կա, բայց եթե տենցա, ուրեմն մարդը հաստատ ստախոսա?

Չեմ ասում ստախոս է, ասում եմ կողմնակալ է: Նույնիսկ դատարանում բարեկամի վկայություններին այդքան էլ ուղղակիորեն չեն նայում: