Հայոց պատմություն: Այլ լույսի ներքո

[Ambrosine]

Եթե Վասակն իրոք էն կալիբռի դավաճան լիներ, ոնց որ Եղիշեն ա ասում, ուրեմն պարսիկներից առաջ նրան պտի սպանած լինեին... Ամեն դեպքում Սյունյաց իշանները երբեք վախկոտությամբ ու դավաճանությամբ աչքի չեն ընկել, ինչքան ես գիտեմ, իսկ մամիկոնյանները ժամանակին նույնիսկ նախարարկն տոհմ(եր) են վերացրել, որքան ես եմ հիշում...

Հ.Գ. Լիոն ջան ես քո գրածները կարդացել եմ, ու կարծիքս էլ ասել՝ լավ ես գրում, բայց սիրողական մակարդակում, որպես անձնական վերլուծություններ:

Հ.Հ.Գ. Ադոնց կարդա...

Երևի Վաչե Մամիկոնյանին նկատի ունես: Չեմ կարող ասել, որ սխալ քաղաքականություն է եղել, որովհետև նախարարները ընդվզում էին, չէին ցանկանում կենտրոնական իշխանությանը ենթարկվել, Արշակունի թագավորները այլ ելք չունեին, քան` պատժել նրանց: Մամիկոնյանները` որպես սպարապետ, թագավորի հետ են եղել: Անգամ հետաքրքիր տակտիկա կար. վեճ էին հրահրում անհնազանդ նախարարների մեջ, հետո իրենք միջամտում` որպես դատավորներ: Նախարարներից խլում էին կալվածքները և, որպեսզի չսեփականացնեն ու մյուս նախարարների դժգոհությունը չհարուցեն, նվիրաբերում էին եկեղեցուն: Այ այստեղ էլ թագավորները եկեղեցու հարսցատման ու խոշոր ֆեոդալ դառնալու հիմքը ամրացրին: Ինչի արդյունքում եկեղեցին ավելի ու ավելի սկսեց միջամտել պետական գործերին:

[Lion]

Էս թեման էլ դառավ Լիոնի հարթակ...

Լիոն, հարցն էստեղ էն ա, որ ամեն ժամանակ էլ ունեցել է իր Վասակներն ու Վարդանները և ամեն դարաշրջան նրանց համար պահել է իր գույներն ու հաշիվները: Հիմնվել Եղիշեի գրածների վրա և մարդուն անվանել դավաճան, անխոհեմ ու անշոնրհակալ գործ ա:

Իսկ այլ աղբյուրներ ունեք? Եթե ոչ, ապա ստիպված եք հիմնվել Եղիշեի ու Փարպեցու ասածների վրա - ընդգծում եմ, հիմնվել, այլ ոչ թե նրանց ասածները հալած յուղի տեղ ընդունել:

Մեր եկեղեցին մի անգամ չի, որ պատմության ընթացքում նզովել ա մեր շատ երևելիների՝ ելնելով իրա նեղ անձնական շահերից, ու ես Վասակին նրանցից չեմ առանձնացնում: Եթե Վասակն իրոք էն կալիբռի դավաճան լիներ, ոնց որ Եղիշեն ա ասում, ուրեմն պարսիկներից առաջ նրան պտի սպանած լինեին...

Իսկ դու ապացույց ունես, որ ինքը. "էդ կալիբռի" դավաճան չէր?

Ամեն դեպքում Սյունյաց իշանները երբեք վախկոտությամբ ու դավաճանությամբ աչքի չեն ընկել, ինչքան ես գիտեմ, իսկ մամիկոնյանները ժամանակին նույնիսկ նախարարկն տոհմ(եր) են վերացրել, որքան ես եմ հիշում...

Լավ կամ վատ տոհմեր չեն լինում - նույն Մամիկոնյանների մեջ էլ եղել են դավաճաններ, Սյունիների, մյուսների մեջ էլ - պետք չէ մի տոհմը սևացնել մյուսին գովերգելու համար:

Հ.Գ. Լիոն ջան ես քո գրածները կարդացել եմ, ու կարծիքս էլ ասել՝ լավ ես գրում, բայց սիրողական մակարդակում, որպես անձնական վերլուծություններ:

Իրոք? Կներես, իսկ դու ինչ մակարդակի ես տիրապետում այս հարցերին, որ իմ գրածներին այդ որակումն ես տալիս? ՈՎստահ ես, որ իմ կարդացածի չափ կարդացել ես պատմական գրականություն? Կներես, բայց քո գնահատականը ուղղակի լուրջ չի - տպավորություն է ստեղծվում, որ ասելու բան չունես և ընդամենը դատարկ պիտակներ ես կպցնում:

Հ.Հ.Գ. Ադոնց կարդա...

Դու կարդացել ես? Իսկ Հրանդ Ք. Արմեն? Իսկ Մանադյան? Իսկ Ուլուբաբյան? Իսկ Մելիք Բաշխյան? Իսկ Լեո?

[Lion]

Երևի Վաչե Մամիկոնյանին նկատի ունես: Չեմ կարող ասել, որ սխալ քաղաքականություն է եղել, որովհետև նախարարները ընդվզում էին, չէին ցանկանում կենտրոնական իշխանությանը ենթարկվել, Արշակունի թագավորները այլ ելք չունեին, քան` պատժել նրանց: Մամիկոնյանները` որպես սպարապետ, թագավորի հետ են եղել: Անգամ հետաքրքիր տակտիկա կար. վեճ էին հրահրում անհնազանդ նախարարների մեջ, հետո իրենք միջամտում` որպես դատավորներ: Նախարարներից խլում էին կալվածքները և, որպեսզի չսեփականացնեն ու մյուս նախարարների դժգոհությունը չհարուցեն, նվիրաբերում էին եկեղեցուն: Այ այստեղ էլ թագավորները եկեղեցու հարսցատման ու խոշոր ֆեոդալ դառնալու հիմքը ամրացրին: Ինչի արդյունքում եկեղեցին ավելի ու ավելի սկսեց միջամտել պետական գործերին:

Սա ցանակցած ֆեոդալական երկրում տարածված վիճակ է, պետք չէ այստեղ ինչ-որ մի բացառիկ բան գտնել, հրեշներ կամ հրեշտակներ պատկերացնել...

Համեցեք կողքի թեմա, որտեղ այս մասին գրվել ա չեմ հիշում` քանի անգամ :
Նման վիճահարույց թեմաները պետք է դիտարկել ոչ միայն եկեղեցական դիրքորոշման քարոզչությունը հաշվի առնելով, այլև` խորհրդային շրջանում եկեղեցու հանդեպ տարվող քաղաքականությունը հաշվի առնելով:

Միանշանակ:

Իսկ Վարդանին ազգային հերոսի մակարդակի են բարձրացնում` մոռանալով, որ ինքը այդ ցուցակում, բարեբախտաբար, չկա:

Ինքը բարեբախտաբար այդ ցուցակում կա և ամենապատվավոր տեղերից մեկնա զբաղեցնում:

Մամիկոնյանների տոհմը իմ կողմից շատ հարգված է, ինչ-որ անձնական հակակրանք չկա: Մասնավորապես հենց Սամվելն էլ Մամիկոնյանների մեջ իմ ամենասիրելի կերպարն է: Րաֆֆին շատ խելացի վիպասան է, որը ժամանակի պահանջներին համաձայն գրել է մի վեպ, որով փորձել է դաստիարակել հայ երիտասարդներին ու մղել նրանց` ազատագրվելու: Սամվելի միջոցով Րաֆֆին փորձում է հայրենիքի գինը ցույց տալ ու անգամ նշում է, թե Սամվելը հարազատ մորը սպանեց, մինչդեռ իրականում խորթ մորն էր սպանել:

Ծնողասպան... նեչեգո սեբե սիրած կերպար - անձամբ ես հազիվ եմ ինձ զսպում, որ չատեմ այդ կերպարը:

[Lion]

Լիոն ջան, ես լավ ծանոթ եմ քո գրառումներին: Բայց դե հին, նույն աղբյուրները չե՞ն:

Որ հին են... ինչ?

Lion ջան, ոչինչ չէ, որ ասենք դու ասեցիր են, ինչ մեզ առաջին դասարանից են սովորեցնում, եթե դու քո բերած փաստարկների վրա ես վստահ, ես առհասարակ ոչ մի բանի վրա վստահ չեմ, բայց հարցին երկու կողմից եմ նայում, ու ավելի հավանական է թվում MWMS-ի բերած նյութը` գոնե ինձ համար, ինչևէ, արդեն ծանոթ եմ քո գրածներին էս թեմաների վերաբրեյալ ու ավել բան չեմ գրի, չմտածես թե ես քեզ հակառակ փաստարկներ չեմ բերել, հակառակ փաստեր հենց էս թեմայում արդեն շատ են:

Հակառակ փաստարկներ մեկը ես ընդհանրապես և մասնավորապես այս թեմայում դեռ չեմ տեսել:

[Lion]

Լիոն ջան, դու պատասխաններ ես գրել, բայց անկեղծ ասած այդ պատասխանների հիմնական աղբյուրները հենց հայաստանի հիմնական ու հնագույն դավաճաննեն են` ՀԱԵ-ն:
Ես համաձայն եմ քո տեսակետների և պնդւմների հետ, սակայն մի վերապահումով` դա եղած միակողմանի աղբյուրների հիման վրա արված վերլուծություններ են:
Սակայն իրենց կամքից անկախ (կամ էլ մտածված) պատմիչները Հենզել-Գրետելի հեքիաթի նման հացի փշրանքներից հետք են թողել` շատ փոքր ու աննշան, բայց որ ուշադիր նայում ես կարելի է որոշակի հակասություններ նկատել:

Մենք պարտավոր ենք հիմնվել այն աղբյուրների վրա, որոնք մեզ հասել են - հիմնվել, բայց ոչ հալած յուղի տեղ ընդունել:

Շա հարցերում համաիտ եմ, բայց ներկայումս ոչ մի կապ չունի, թե ով է եղել Վասակը իրականում: Եկեղեցուն ընդամենը պետք էին երկու հակասական կերպարներ` դավաճան, ազգուրաց և հավատուրաց մեկը և նրա հակառակորդը` առաքինի, ազգասեր և եկեղեցասեր, հավատքի համար մեռած մեկը: Տվյալ պարագայում ընտրեցին Վարդան-Վասակ զույգը և այդ կերպարները սկսեցին օգտագործել հետագա սերունդների մեջ "քրիստոնեկական" արժեքների և եկեղեցու մեծության գաղափարների դաստիարակման գործում: Ըստ էության Վասակի բախտը չի բերել և անտեղի տեղը ընկել է եկեղեցական էծերի դրբի տակ:

Համաձայն չեմ - Վասակը կոնկրետ դավաճանական քայլեր արեց:

Ինձ համար միշտ էլ տարօրինակ է եղել, որ Կորյունին այդքան "հարգող և գնահատող" մեր եկեղեցին միշտ ցրել է այն խոսակցությունները, որոնք վերաբերվում էին Կորյունի կողմից Վասակ Սյունուն տրվածխ գնահատականներին: Ակնհայտորեն Կորյունը բավականին դրական է տրամադրված Վասակի հանդեպ և միայն գովեստի ու հիացմունքի խոսքերով է նկարագրում նրան: Միթե Կորյունը չգիտեր, որ Վասակը "դավաճան" է? Հո լուսնից չէր իջել?
Եկեղեցականները սա մեկնաբանում են միայն մի կերպ.
Կորյունը իր աշխատությունը գրել է 440-450թթ միջակայքում և աշխատության ավարտի պահին դեռևս ոչ մի խոսք չկար Ավարայրի ճակատամարտի մասին` դեռ 451թ.-ն չեր եկել: Վասակը, որը մինչ այդ կառուցում ու շենացնում էր երկիրը, նպաստում էր գրերի տարածմանը, շատ լավ գիտակցելով, որ դա նաև կրոնի տարածման և ամրապնգմանն է ուղղված, չգիտես ինչու հանկարծ մտքափոխվեց ու դարձավ դավաճան:

Հա ինչ, նորմալա - լավն էր, հետո վատը դարձավ - ինչ?

Դավաճանության պատճառների մասին մեր "պապիները" լռում են, մայն նշելով, որ Վասակը ձգտում էր իշխանության:

Իսկ որ իր երեխաները Տիզբոնում գերի էին?

Ըստ էության այս վերջին հանգամանքը առկա էր, քանի որ Սյունյաց իշխանները հնուց ի վեր հավակնել են հայոց գահին, այդ մասին է վկայումնաև Պատմահայրը: Սակայն քրիստոնեություն ընդունելուց հետո Հայաստանում սկսեցին թափ հավաքել ու հզորանալ մինչ այդ անհայտ և օտար ծագման տոհմեր, որոնցից ամենամեծ հաջողության հասան Մամիկոնյանները:

Կոպիտ սխալ է - Մամիկոնյանները օտար արմատներ ունեցող տոհմ չէին:

Ակնհայտորեն այդ և հետագա տարիներին հստակորեն երևում է Սյունաց և Մամիկոնյան իշխանների հակամարտություն-մրցակցությունը: (Մամիկոնյաններից հետո սրանց տեղը զբաղեցրին Բագրատունիները):

Այլ տոհմեր ևս կային, որ մրցակցում էին - օրինակ` Արծրունիները:

Վասակի բախտը չի բերել, որ Ավարայրի ճակատամարտում (եթե այն իսկապես եղել է, որովհետև գնալով ավելանում են այն կարծիքները, որ այդպիսի ճակատամարտ ընդհանրապես չի եղել, կամ էլ եղածն ընդամենը մի փոքրիկ բախում էր)

Հլը մի հատ էդ կարծիքն արտահատողներին գտի ու այս ակումբ հրավիրի, էլի, մի երկու հարց կա տալու...

1. Մատյան գունդը Ավարայրի դաշտում էր: Տարօրինակ չի արդյոք? Չէ որ մատյան գունդը արքայի անձնական թիկնազորն էր: Արքային թողել եկել էին խոպան?

Ոչ, տարօրինակ չէ - այն թիկնազոր լինելուց բացի նաև գվարդիական գունդ էր - ինչպես օրինակ ենիչերիները:

2. Չնայած հակառակորդի թվային գերակշռությանը Վարդանն ինքն է նախահարձակ լինում թշնամու կենտրոնով և հանդիպում է մատեան գնդի դիմադրությանը: Կամիկաձե էր պարապում, թե նախօրոք գիտեր, որ եկեղեցին իրեն սրբացնելու է (դե արդեն բիձա մարդ էր, մտածելա մեռնելուց սրբի կայֆերով մեռնեմ )

Դա վկայում է նրա տակտիկական գրագիտության և քաջության մասին:

3. մարտը տևելե է առավոտից (լույսը դեռ չբացված) մինչև երեկո` 10 ժամից ավելի:

Եվ?

[My World My Space]

Իսկ դու ապացույց ունես, որ ինքը. "էդ կալիբռի" դավաճան չէր?

Լիոն ծիծաղելի ա, եթե մեր թաղի Վրթոն ասել ա որ համոն ԲՏ ա, ու ես ապացույցներ չունեմ, որ տենց չի, ուրեմն ինքը ԲՏ ա?

[My World My Space]

Իրոք? Կներես, իսկ դու ինչ մակարդակի ես տիրապետում այս հարցերին, որ իմ գրածներին այդ որակումն ես տալիս? ՈՎստահ ես, որ իմ կարդացածի չափ կարդացել ես պատմական գրականություն? Կներես, բայց քո գնահատականը ուղղակի լուրջ չի - տպավորություն է ստեղծվում, որ ասելու բան չունես և ընդամենը դատարկ պիտակներ ես կպցնում:

Լիոն ջան տիրապետում եմ էնքան, որ դիլետանտությունը և սիրուն արված գործը տարբերակում եմ գիտական լուրջ աշխատանքից:

Բայց մեկ ա, գրածներդ կարդացել եմ հետաքրքրությամբ ու որոշ տեղեր նաև համամիտ եմ հետդ...

Դու կարդացել ես? Իսկ Հրանդ Ք. Արմեն? Իսկ Մանադյան? Իսկ Ուլուբաբյան? Իսկ Մելիք Բաշխյան? Իսկ Լեո?

Հիմա էս պահին Հրանդ Արմեն եմ կարդում... ի դեպ էս թեմայի մասին նույն Հրանդ Արմենը, հույս ունեմ հանդիպել ես, ասել ա.

«Թող ձեր վճիռն ավլե, սրբե այս տարաբախտ, բազմաչարչար Սյունյաց իշխանին ճակատեն անիրավ, անարդար և գեհենային ամբաստանությունը, որ դարերով, այո՛, դարերով, երկու ատելավառ վկաներուն մոլեռանդությունը խարանեց ... »:

[Lion]

Իսկ եթե եթե Ձեր թաղի Վրթոն ասել ա որ համոն ԲՏ ա ու ապացույցներա բերում, դու չես կարող հակառակն ապացուցել, բայց նաև չես կարող ժխտել Վրթոի ասածնեչը, ուրեմն ինքը ԲՏ չի?

Լիոն ջան տիրապետում եմ էնքան, որ դիլետանտությունը և սիրուն արված գործը տարբերակում եմ գիտական լուրջ աշխատանքից:

Կասկածում եմ, որ դու ունես էնքան պատմական մակարդակ, պատմական գիտելիքներ, որ կարողանաս իմ արածը դիլետանտություն որակես - քո գնահատականն ուղղակի արժեք չունի...

Հիմա էս պահին Հրանդ Արմեն եմ կարդում... ի դեպ էս թեմայի մասին նույն Հրանդ Արմենը, հույս ունեմ հանդիպել ես, ասել ա.

Հանդիպել եմ, ոչ միայն դա - ուշադիր կարդացել եմ - դատարկ գործ է, պաթետիկ դատարկություն: Երևի համաձայն չես, չէ? Իրավունք ունես - դե հիմա քո Ադոնցով ու Հրանդով ժխտի այս թեմայում իմ շարադրած ու շարադրելիք փաստարկենրը:

[My World My Space]

Իսկ եթե եթե Ձեր թաղի Վրթոն ասել ա որ համոն ԲՏ ա ու ապացույցներա բերում, դու չես կարող հակառակն ապացուցել, բայց նաև չես կարող ժխտել Վրթոի ասածնեչը, ուրեմն ինքը ԲՏ չի?

Բայց սաղ հարցն էն ա, որ ապացույցներ չկան ստեղ... կա մենակ եկեղեցականի գրություն, որին չեմ հավատում, քանի որ ինքը հենց սկզբից խոստովանում ա, որ իրա երկի նպատակը Վասակին «հավիտենական նզովքի » արժանացնելն ա: դե հմի արի ու ամեն «աբիժնիկի» խոսքը փաստի տեղ ընդունի...

[My World My Space]

Իսկ եթե եթե Ձեր թաղի Վրթոն ասել ա որ համոն ԲՏ ա ու ապացույցներա բերում, դու չես կարող հակառակն ապացուցել, բայց նաև չես կարող ժխտել Վրթոի ասածնեչը, ուրեմն ինքը ԲՏ չի?



Կասկածում եմ, որ դու ունես էնքան պատմական մակարդակ, պատմական գիտելիքներ, որ կարողանաս իմ արածը դիլետանտություն որակես - քո գնահատականն ուղղակի արժեք չունի...

Հանդիպել եմ, ոչ միայն դա - ուշադիր կարդացել եմ - դատարկ գործ է, պաթետիկ դատարկություն: Երևի համաձայն չես, չէ? Իրավունք ունես - դե հիմա քո Ադոնցով ու Հրանդով ժծտի այս թեմայում իմ շարադրած ու շարադրելիք փաստարկենրը:

արի ուրեմն քննարկման առարկա մի դարձրու իմ «անարժեք» գնահատականը.... ես էսքան ժամանակ դա չեմ ասել քեզ, որովհետև գնահատել եմ արածդ գործը, բայց իրականությունից չես փախչի

կարծեմ նոր դու էիր նույն Հրանդի մասին հարցնում, թե կարդացե՞լ եմ.... հետո էլ ես ժխտելու ու հաստատելու առաքելություն չունեմ, դա պատմաբանների գործն ա իրոք, ոչ թե իրավաբանի... Ես պարզապես հնչեցնում եմ հակառակ կարծիք, դատավարության կողմերի իրավունքների հավասարության պահպանման համար...

[Lion]

Բայց սաղ հարցն էն ա, որ ապացույցներ չկան ստեղ... կա մենակ եկեղեցականի գրություն, որին չեմ հավատում, քանի որ ինքը հենց սկզբից խոստովանում ա, որ իրա երկի նպատակը Վասակին «հավիտենական նզովքի » արժանացնելն ա: դե հմի արի ու ամեն «աբիժնիկի» խոսքը փաստի տեղ ընդունի...

Չէ, հոպ Արի չմոռանանք, որ գործ ունենք 5-րդ դարի մարդու, հոգևորականի հետ, ու նրանից 21-դարի մակարդակ չպահանջենք: Երկրորդ - եթե ընդունենք, որ Եղիշեն ստում է, ապա դա անչափ մասշտաբային մի սուտ կլինի - դուրս կգա, որ Եղիշեն համակարգային սուտ է խոսել, այսինքն` Վասակը եղել է հայրենասերների շարքում, ինքը հորինել է այն, որ վասակը Մուշկանի կողմում է եղել և այլն - դու դա հնարավոր համարում ես? Եթե հանկարծ ասես այո, ապա նույն կերպ ստիպված կլինենք մեծ հաջողությամբ կասկածի տակ դենլ ամեն ինչ և յուրաքանչյուրին - դա պատմությանը խորթ մեթոդ է:

կարծեմ նոր դու էիր նույն Հրանդի մասին հարցնում, թե կարդացե՞լ եմ.... հետո էլ ես ժխտելու ու հաստատելու առաքելություն չունեմ, դա պատմաբանների գործն ա իրոք, ոչ թե իրավաբանի... Ես պարզապես հնչեցնում եմ հակառակ կարծիք, դատավարության կողմերի իրավունքների հավասարության պահպանման համար...

Անհամեստ չհնչի, բայց ես վաղուց արդեն ավելի շատ ու լավ եմ պատրաստ Հայոց պատմության բնագավառում, քան պատմաբանի դիպլոմ ունեցող միջին ԵՊՀ շրջանավարտը: Թե կասկածում ես, որ ես վիզ դնեմ, կկարողանամ նման դիպլոմի հասնել, բայց մյուս կողմից էլ... այդ դիպլոմն ինձ ոչինչ նոր չի տա: Արի այդ ամենը մի կողմ թողնենք, մանավանդ որ դու էլ պատմաբան չես: Դու հակառակ կարծիք չես հնչեցնում կամ, ասենք սենց, չես հիմնավորում այդ կարիքը

[My World My Space]

Անհամեստ չհնչի, բայց ես վաղուց արդեն ավելի շատ ու լավ եմ պատրաստ Հայոց պատմության բնագավառում, քան պատմաբանի դիպլոմ ունեցող միջին ԵՊՀ շրջանավարտը: Թե կասկածում ես, որ ես վիզ դնեմ, կկարողանամ նման դիպլոմի հասնել, բայց մյուս կողմից էլ... այդ դիպլոմն ինձ ոչինչ նոր չի տա: Արի այդ ամենը մի կողմ թողնենք, մանավանդ որ դու էլ պատմաբան չես: Դու հակառակ կարծիք չես հնչեցնում կամ, ասենք սենց, չես հիմնավորում այդ կարիքը

նախ, դու արդեն ասեցիր որ գիտնական չես, այլ որ ավելի լավ ես պատրաստ քան ԵՊՀ պատմաբան-շրջանավարտները, ու քո այն պնդումը թե դու կարող ես ավելին ասել քան նույն Ադոնցն ու թեկուզ Հրանդը, առնվազն ընդունելի չի իմ համար քանի որ , էլի եմ ասում, բացի Եղիշեի (համոզված եմ կողմնակալ) կարծիքից բացի փաստեր որպես այդպիսին չունենք, ուրեմն նաև կատեգորիկ պնդել չենք կարող որ դավաճան ա, իմ ասածը սայա: Անմեղ ա, եթե հակառակն ապացուցված չի...

Ու դադարեցրու քո կարծիքին չհամընկնող կարծիքներին անուն կպցնելը, էստեղ քեզ քննարկելու որևէ ցանկություն չունեմ, համապատասխան թեմայում կարծեմ մասնակցել եմ դրանց...

[Lion]

Ես մինիմումն ասացի, մինիմում այդ շրջանավարտի մակարդակ ունեմ, իսկ փաստացի... դա արդեն անհամեստություն կհնչի - ամեն դեպքում ասեմ այսպես, այդ մասնագետներին պետք չէ գերագնահատել:

Վասակի մեղքը շարադրված է պատմական երկերում - կա երկու ճանապարհ, կամ ճարել նոր պատմական երկեր, որը մեծ հաշվով մեզնց կախված չէ, կամ ժխտել Եղիշեին ու Փարպեցուն: Խնդրեմ, ժխտեք, բայց մի ասեք, թե նրանք ստախոս էին, քանի որ... կողմնակալ են:

Էդ նույննա, որ մի աղջկա մեկը բռնաբարի, սա գա վկայություն տա - բռնաբարողի դատապաշտպանն ասի, թե աղջիկը սուբյեկտիվա, իրա խոսքերին պետք չի հավատ ընծայել...

[My World My Space]

Ես մինիմումն ասացի, մինիմում այդ շրջանավարտի մակարդակ ունեմ, իսկ փաստացի... դա արդեն անհամեստություն կհնչի - ամեն դեպքում ասեմ այսպես, այդ մասնագետներին պետք չէ գերագնահատել:

Վասակի մեղքը շարադրված է պատմական երկերում - կա երկու ճանապարհ, կամ ճարել նոր պատմական երկեր, որը մեծ հաշվով մեզնց կախված չէ, կամ ժխտել Եղիշեին ու Փարպեցուն: Խնդրեմ, ժխտեք, բայց մի ասեք, թե նրանք ստախոս էին, քանի որ... կողմնակալ են:

Էդ նույննա, որ մի աղջկա մեկը բռնաբարի, սա գա վկայություն տա - բռնաբարողի դատապաշտպանն ասի, թե աղջիկը սուբյեկտիվա, իրա խոսքերին պետք չի հավատ ընծայել...

Լիոն նման դեպքերում դու լավ գիտես ինչ փորձաքննություններ են անցկացնում:

Իսկ ստեղ փորձաքննություն չես կարա անցկացնես....

Էդ նույնն ա որ Զուրաբյանը Սերժին բերնից գալացածն ասում ա, (որովհետև Պապին ա տենց մտածում, ինքն էլ պապու հետ համամիտ ա) վաղը դա ընկալվի որպես վերին ճշմարտություն.,.. մի ծիծաղացրա էլի... ժխտել գեղերվեստական երկը... ոնց որ իյեգովիստմները դնեն սկսեն Նարեկը ժխտել...

[Varzor]

Մեր եկեղեցին մի անգամ չի, որ պատմության ընթացքում նզովել ա մեր շատ երևելիների՝ ելնելով իրա նեղ անձնական շահերից, ու ես Վասակին նրանցից չեմ առանձնացնում:

Ճիշտա` Պապ թագավորը և Տրդատ 3-րդ ի նախորդները դրա վառ օրինակն են:
Ի դեպ անկողմնակալ ու օբյեկտիվ վերլուծությամբ Պապը ու Խոսրով Ա-ն մ.թ. հայոց մեծագույն արքաներն էին ու ամենահայրենանվեր մարդիկ:
Էլ չեմ ասում ավելի ուշ` Բագրատունիների շրջանի մասին:
Պատահական չէ, որ մեր հայոց արքաների, նունիսկ քրիստոնեական շրջանի արքաներ մասին, մանավանդ գերեզմանների մասին, շատ ավելին քիչ բան է հայտնի, քան ասենք մի քնձռոտ ու դավաճան կաթողիկոսի մասին:
Ուր են մեր թագավորների շիրիմները?
ՀԸ, այ ՀԱԵ?