Զանազան լեզվական հարցեր

[Նարե91]

հայեր հիմի ո՞վ ինձ հաստատ կասի ասվա՞լտ ա, թե՞ ասֆալտ...

ասֆալտն է ճիշտը, բայց հիմնավորել չեմ կարող.... հայոց լեզվի շտեմարանից եմ հիշում

[_Հրաչ_]

հայեր հիմի ո՞վ ինձ հաստատ կասի ասվա՞լտ ա, թե՞ ասֆալտ...

ասֆալտն է ճիշտը, բայց հիմնավորել չեմ կարող.... հայոց լեզվի շտեմարանից եմ հիշում

Հաստատ ասֆալտն է ճիշտը: Արմատը հունական է (άσφαλτος _ սարի խեժ):

Իսկ ինձ մոտ միշտ անորոշ մնաց. վերջապես ո՞րն է ճիշտ՝ պատճե՞, թե՞ պատճեն: Եվ որո՞նք են հիմնավորումները:

[Նարե91]

Իսկ ինձ մոտ միշտ անորոշ մնաց. վերջապես ո՞րն է ճիշտ՝ պատճե՞, թե՞ պատճեն: Եվ որո՞նք են հիմնավորումները:

Միանշանակ՝ պատճեն... պատճենահանել տարբերակը լսած կլինեք երևի... պատճեահանել չենք ասում

[_Հրաչ_]

Միանշանակ՝ պատճեն... պատճենահանել տարբերակը լսած կլինեք երևի... պատճեահանել չենք ասում

Ասելն ուրիշ խնդիր է, հնարավոր է «ն» տառը որպես աճական ավելանա «պատճենահանել» բառի մեջ: Ուղղակի բառի ծագումն ու մեկնաբանությունն եմ ուզում իմանալ:

[Ուլուանա]

Հաստատ ասֆալտն է ճիշտը: Արմատը հունական է (άσφαλτος _ սարի խեժ):

Իսկ ինձ մոտ միշտ անորոշ մնաց. վերջապես ո՞րն է ճիշտ՝ պատճե՞, թե՞ պատճեն: Եվ որո՞նք են հիմնավորումները:

Հիմնավորումներ չունեմ, բայց ճիշտը պատճենն է, հաստատ։

[_Հրաչ_]

Հիմնավորումներ չունեմ, բայց ճիշտը պատճենն է, հաստատ։

Իսկ ես արդեն ունեմ հիմնավորումներ:

«Հայերեն բացատրական բառարան»
Ստ. Մալխասյանց։ Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչություն, Երևան, 1944



Հ. Գ. Հետո էլ ծաղրում էինք «Նայիրի» բառարանը:

[Ռուֆուս]

Ես եմ պարանոյի՞կ, թե ուրիշներին էլ ա հունից հանում որոշ հայերի էս էշ խասյաթը, որ, օրինակ, պետական մարմինները չեն կարում նորմալ տրանսլիտ անեն։
ոչ թե esgitem, այլ yesgitem, ոչ թե echmiadzin, այլ ejmiatsin, ոչ թե hovtamedj, այլ hovtamej:

Թեմայից դուրս ա, բայց շատ ա ներվայնացում, չդիմացա։

Ես էլ եմ ահավոր նյարդայնանում սխալ տրանսլիտից: Ու սխալ տրանսլիտ անողների մեծ մասը ռուսական կրթություն ունեն ու առանց լատինական այբուբենի կանոնները իմանալու, բառերը ոնց ուզում տրանսլիտավորում են:

Չուկը ճիշտ ա ասում, հստակ կանոններ չկան, բայց տրանսլիտ անելու ընդունված ձևեր կան, որոնք պետք է պահպանել, հատկապես հատուկ անունները՝ տեղանուններ, անուն-ազգանուններ տրանսլիտ անելու համար:

Օրինակ «ե»-ն, եթե «յ» հնչույթը լսվում է, պետք է տրանսլիտել «ye»:
խ-ն kh, այլ ոչ թե x
ջ-n j, այլ ոչ թե dj
ը-ն y, այլ ոչ թե @
ժ-ն zh, այլ ոչ թե j
ծ-ն ts
ձ-ն dz
ղ-n gh
ճ-n tch կամ ch
յ-ն y
շ-ն sh
չ-ն ch
ց-ն ts այլ ոչ թե c
ք-ն k այլ ոչ թե q
և այլն

Ինչ վերաբերվում է Էջմիածնի տրանլիտին, ապա ավելի ընդունված ձևը ոչ թե Ejmiatsin է (Գուգլում 550,000 արդյունք), այլ Echmiadzin-ը (Գուգլում 604,000 արդյունք) ու պատճառը էստեղ ոչ թե սխալ տրանսլիտն է, այլ արևմտահայերենի արտասանությունը: Համենայն դեպս երկու ձևով էլ կարելի ա գրել, բայց ես միշտ օգտագործել եմ Echmiadzin տարբերակը:

[Varzor]

Ես էլ եմ ահավոր նյարդայնանում սխալ տրանսլիտից: Ու սխալ տրանսլիտ անողների մեծ մասը ռուսական կրթություն ունեն ու առանց լատինական այբուբենի կանոնները իմանալու, բառերը ոնց ուզում տրանսլիտավորում են:

Չուկը ճիշտ ա ասում, հստակ կանոններ չկան, բայց տրանսլիտ անելու ընդունված ձևեր կան, որոնք պետք է պահպանել, հատկապես հատուկ անունները՝ տեղանուններ, անուն-ազգանուններ տրանսլիտ անելու համար:

Օրինակ «ե»-ն, եթե «յ» հնչույթը լսվում է, պետք է տրանսլիտել «ye»:
խ-ն kh, այլ ոչ թե x
ջ-n j, այլ ոչ թե dj
ը-ն y, այլ ոչ թե @
ժ-ն zh, այլ ոչ թե j
ծ-ն ts
ձ-ն dz
ղ-n gh
ճ-n tch կամ ch
յ-ն y
շ-ն sh
չ-ն ch
ց-ն ts այլ ոչ թե c
ք-ն k այլ ոչ թե q
և այլն

Ինչ վերաբերվում է Էջմիածնի տրանլիտին, ապա ավելի ընդունված ձևը ոչ թե Ejmiatsin է (Գուգլում 550,000 արդյունք), այլ Echmiadzin-ը (Գուգլում 604,000 արդյունք) ու պատճառը էստեղ ոչ թե սխալ տրանսլիտն է, այլ արևմտահայերենի արտասանությունը: Համենայն դեպս երկու ձևով էլ կարելի ա գրել, բայց ես միշտ օգտագործել եմ Echmiadzin տարբերակը:

Իսկ կասես, թե էդ կանոնները որտեղից??
Նախապես նշեմ, որ մեր երկրում գործում են տրանսլիտի մի քանի ընդունված տարբերակներ, մասնավորապես` Անձնագրային բաժին, բանկայնի փոխանցման համակարգեր (ըդն որում ամենմեկն իրենն ունի, բայց հիմքը SWIFT-ն է )

Chishtn asac indz el e misht heraqrqrel, te vor tarberakn e chisht, bayc de miasnakan tarberak chem gtel

[Ռուֆուս]

Իսկ կասես, թե էդ կանոնները որտեղից??
Նախապես նշեմ, որ մեր երկրում գործում են տրանսլիտի մի քանի ընդունված տարբերակներ, մասնավորապես` Անձնագրային բաժին, բանկայնի փոխանցման համակարգեր (ըդն որում ամենմեկն իրենն ունի, բայց հիմքը SWIFT-ն է )

Chishtn asac indz el e misht heraqrqrel, te vor tarberakn e chisht, bayc de miasnakan tarberak chem gtel

Սեփական դիտարկումներից, թե անուններն ու տեղանունները ոնց են տրանլիտացնում

[Vaio]

Chishtn asac indz el e misht heraqrqrel, te vor tarberakn e chisht, bayc de miasnakan tarberak chem gtel

Վաաաաայ, էս ինչ լուրջ ՉՊ-յա: Ուզում ես մոդերների կողմից BAN ստանաս?

[Աթեիստ]

Ես էլ եմ ահավոր նյարդայնանում սխալ տրանսլիտից: Ու սխալ տրանսլիտ անողների մեծ մասը ռուսական կրթություն ունեն ու առանց լատինական այբուբենի կանոնները իմանալու, բառերը ոնց ուզում տրանսլիտավորում են:

Չուկը ճիշտ ա ասում, հստակ կանոններ չկան, բայց տրանսլիտ անելու ընդունված ձևեր կան, որոնք պետք է պահպանել, հատկապես հատուկ անունները՝ տեղանուններ, անուն-ազգանուններ տրանսլիտ անելու համար:

Օրինակ «ե»-ն, եթե «յ» հնչույթը լսվում է, պետք է տրանսլիտել «ye»:
խ-ն kh, այլ ոչ թե x
ջ-n j, այլ ոչ թե dj
ը-ն y, այլ ոչ թե @
ժ-ն zh, այլ ոչ թե j
ծ-ն ts
ձ-ն dz
ղ-n gh
ճ-n tch կամ ch
յ-ն y
շ-ն sh
չ-ն ch
ց-ն ts այլ ոչ թե c
ք-ն k այլ ոչ թե q
և այլն

Ինչ վերաբերվում է Էջմիածնի տրանլիտին, ապա ավելի ընդունված ձևը ոչ թե Ejmiatsin է (Գուգլում 550,000 արդյունք), այլ Echmiadzin-ը (Գուգլում 604,000 արդյունք) ու պատճառը էստեղ ոչ թե սխալ տրանսլիտն է, այլ արևմտահայերենի արտասանությունը: Համենայն դեպս երկու ձևով էլ կարելի ա գրել, բայց ես միշտ օգտագործել եմ Echmiadzin տարբերակը:

Ռուֆ, ես էս քո մի քանի տառերի հետ համաձայն չեմ, որտև տրանսլիտ անելուց տարբեր տառեր չպիտի նույն տառով ներկայացվեն, եթե կ = k, ուրեմն ք = q, որ նույնը չլինի։ Նույն կերպ եթե ծ=ts, ուրեմն Ց=c: Տրասլիտը վերջը լատինատառ ա, ոչ թե անգլերեն, իսկ լատիներենում լավ էլ կարաս գրես Ց հենց c-ով։

Էջմիածինն էլ ամեն մարդ կարող ա մի ձև արտասանել (այդ թվում և սխալ), բայց հո չի կարելի էդ սխալների պատճառով ծ-ն դարձնել ձ, ջ-ն էլ՝ չ։
Ստեղ ոչ թե տրանսլիտն ա սխալ, այլ մարդիկ հենց անունն են սխալ արտասանում։ Սխալ անունն էլ սխալ էլ տրանսլիտում են։

[Rammstein]

Ռուֆ, ես էս քո մի քանի տառերի հետ համաձայն չեմ, որտև տրանսլիտ անելուց տարբեր տառեր չպիտի նույն տառով ներկայացվեն, եթե կ = k, ուրեմն ք = q, որ նույնը չլինի։ Նույն կերպ եթե ծ=ts, ուրեմն Ց=c: Տրասլիտը վերջը լատինատառ ա, ոչ թե անգլերեն, իսկ լատիներենում լավ էլ կարաս գրես Ց հենց c-ով։

Էջմիածինն էլ ամեն մարդ կարող ա մի ձև արտասանել (այդ թվում և սխալ), բայց հո չի կարելի էդ սխալների պատճառով ծ-ն դարձնել ձ, ջ-ն էլ՝ չ։
Ստեղ ոչ թե տրանսլիտն ա սխալ, այլ մարդիկ հենց անունն են սխալ արտասանում։ Սխալ անունն էլ սխալ էլ տրանսլիտում են։

Արտ, բայց պիտի՞ լինի ինչ-որ լեզու, որի կանոններով տրանսլիտը պիտի կարդացվի: Թե՞ մի հատ էլ կարդալու կանոններ հորինենք (ինչպես հորինել են, որ @-ն ը-ն ա, 4-ն չ-ն ա եւն):

Ինչ վերաբերում է Էջմիածնին, ասեմ. ըստ իմ դիտարկման, Echmiadzin ձեւը եկել է ռուսերեն Эчмиадзин-ից: Երեւի դեռ խորհրդային ժամանակ է էդպես տրանսլիտացվել ու մնացել է: Նույն ձեւով, օրինակ, Վիկտոր Համբարձումյանի ազգանունը անգլերեն միշտ գրվել է Ambartsumian, քանի որ էն ժամանակ ռուսերենից են լատինատառացրել:

[Եղիայեան]

Ես էլ եմ ահավոր նյարդայնանում սխալ տրանսլիտից: Ու սխալ տրանսլիտ անողների մեծ մասը ռուսական կրթություն ունեն ու առանց լատինական այբուբենի կանոնները իմանալու, բառերը ոնց ուզում տրանսլիտավորում են:

Չուկը ճիշտ ա ասում, հստակ կանոններ չկան, բայց տրանսլիտ անելու ընդունված ձևեր կան, որոնք պետք է պահպանել, հատկապես հատուկ անունները՝ տեղանուններ, անուն-ազգանուններ տրանսլիտ անելու համար:

Օրինակ «ե»-ն, եթե «յ» հնչույթը լսվում է, պետք է տրանսլիտել «ye»:
խ-ն kh, այլ ոչ թե x
ջ-n j, այլ ոչ թե dj
ը-ն y, այլ ոչ թե @
ժ-ն zh, այլ ոչ թե j
ծ-ն ts
ձ-ն dz
ղ-n gh
ճ-n tch կամ ch
յ-ն y
շ-ն sh
չ-ն ch
ց-ն ts այլ ոչ թե c
ք-ն k այլ ոչ թե q
և այլն

Ինչ վերաբերվում է Էջմիածնի տրանլիտին, ապա ավելի ընդունված ձևը ոչ թե Ejmiatsin է (Գուգլում 550,000 արդյունք), այլ Echmiadzin-ը (Գուգլում 604,000 արդյունք) ու պատճառը էստեղ ոչ թե սխալ տրանսլիտն է, այլ արևմտահայերենի արտասանությունը: Համենայն դեպս երկու ձևով էլ կարելի ա գրել, բայց ես միշտ օգտագործել եմ Echmiadzin տարբերակը:

Նախ թէ՛ Աթէիստը, թէ՛ Ռուֆուսը քիչ մը,- շատ չէ,- հայանալու պէտք ունիք:
Սկսած՝ Աթէիստիէն. «Ես եմ պարանոյի՞կ...»: Պէտք է ըլլայ՝ ե՞ս եմ...: «Ուրիշներին էլ ա հունից հանում...»: Պէտք է ըլլայ՝ ուրիշներին էլ է հունից հանում: «Էս էշ խասեաթը...»: Պէտք է ըլլայ՝ էս էշ բնաւորութիւնը, հակումը, սովորութիւնը և այլն:«Նորմալ տրանսլիտ անեն...»: Պէտք է ըլլայ՝ բնական ձևով տառադարձեն: «Թեմայից դուրս ա, բայց շատ ա ներվայնացնում...»: Բնաբանէն դուրս է, բայց շատ կը ջղայնացնէ:
Գալով Ռուֆուսին՝ ապա հայեցի դիմագիծը պահպանելու համար պէտք է գրել՝ ոչ թէ տրանսլիտ, տրանսլիտ անող, տրանսլիտ անել, տրանսլիտաւորում ըսել ու գրել, այլ՝ տառադարձութիւն, տառադարձող, տառադարձել, տառադարձում և այլն:
Աւելի անդին՝ «Ինչ վերաբերվում է...»: Այս կոտոշաւոր սխալն ալ պէտք է ուղղել՝ Ինչ վերաբերում է:
Երկուքդ ալ պէտք է օրական գոնէ ժամ մը կրկնէք՝ է,է,է,է,է,է,է,է,է,է,է,է էական բայը, որպէսզի մոռնաք ա,ա,ա,ա,ա,ա,ա,ա,ա,ա անասնաբայը:

[Moonwalker]

Նախ թէ՛ Աթէիստը, թէ՛ Ռուֆուսը քիչ մը,- շատ չէ,- հայանալու պէտք ունիք:
Սկսած՝ Աթէիստիէն. «Ես եմ պարանոյի՞կ...»: Պէտք է ըլլայ՝ ե՞ս եմ...: «Ուրիշներին էլ ա հունից հանում...»: Պէտք է ըլլայ՝ ուրիշներին էլ է հունից հանում: «Էս էշ խասեաթը...»: Պէտք է ըլլայ՝ էս էշ բնաւորութիւնը, հակումը, սովորութիւնը և այլն:«Նորմալ տրանսլիտ անեն...»: Պէտք է ըլլայ՝ բնական ձևով տառադարձեն: «Թեմայից դուրս ա, բայց շատ ա ներվայնացնում...»: Բնաբանէն դուրս է, բայց շատ կը ջղայնացնէ:
Գալով Ռուֆուսին՝ ապա հայեցի դիմագիծը պահպանելու համար պէտք է գրել՝ ոչ թէ տրանսլիտ, տրանսլիտ անող, տրանսլիտ անել, տրանսլիտաւորում ըսել ու գրել, այլ՝ տառադարձութիւն, տառադարձող, տառադարձել, տառադարձում և այլն:
Աւելի անդին՝ «Ինչ վերաբերվում է...»: Այս կոտոշաւոր սխալն ալ պէտք է ուղղել՝ Ինչ վերաբերում է:
Երկուքդ ալ պէտք է օրական գոնէ ժամ մը կրկնէք՝ է,է,է,է,է,է,է,է,է,է,է,է էական բայը, որպէսզի մոռնաք ա,ա,ա,ա,ա,ա,ա,ա,ա,ա անասնաբայը:

Օ՜, փաստորեն հայալեզու համացանցային միջավայրում էլ կարելի է հանդիպել grammar nazi-ների (քերականական ազգայնամո՞լ):

Հ.Գ. Heil Spëlltszcheck! Grammatik macht frei!