Խորենացին եւ մենք
ՀԳՄ նախագահ Լեւոն Անանյանի` «ՀԺ»-ի երեկվա համարում տպագրված խոսքը ընտրություն չթողեց իմ այսօրվա գրելիքի հարցում: Այս պահին վայր եմ դնում գրիչս եւ առաջարկում էլի մեկ անգամ միասին ընթերցել Մովսես Խորենացու «Ողբը», որով եզրափակվում է Քերթողահոր «Հայոց պատմությունը»:
Ողբ` հայոց թագավորության Արշակունյաց ցեղից դադարելու մասին եւ եպիսկոպոսապետության` սուրբ Գրիգորի տոհմից
Ողբում եմ քեզ, հայոց աշխարհ, ողբում եմ քեզ, բոլոր հյուսիսային ազգերի մեջ վեհագույնդ, որովհետեւ վերացան թագավորդ ու քահանադ, խորհրդականդ եւ ուսուցանողդ. վրդովվեց խաղաղությունը, արմատացավ անկարգությունը, խախտվեց ուղղափառությունը, հիմնավորվեց տգիտությամբ չարափառությունը:
Խղճում եմ քեզ, Հայաստանյայց եկեղեցիդ բեմիդ բարեզարդությունից անշքացած, քաջ հովվից եւ հովվակցից զրկված: Այլեւս չեմ տեսնում քո բանավոր հոտը դալար տեղում եւ հանգիստ ջրերի մոտ սնվելիս եւ ոչ էլ փարախի մեջ ժողովված` գայլերից զգուշանալու համար, այլ ցիրուցան եղած անապատներում եւ գահավեժ տեղերում:
Ավա՛ղ այս զրկանքներին, ավա՛ղ այս թշվառ պատմությանը: Ի՛նչպես դիմանամ այս ցավերին, ի՛նչպես ամրապնդեմ միտքս ու լեզուս եւ հայրերիս հատուցեմ խոսքով ծնունդի եւ սնունդի փոխարեն: Որովհետեւ նրանք ինձ ծնեցին եւ սնեցին իրենց տված ուսումով
եւ ուրիշների մոտ ուղարկեցին կատարելագործվելու: Եւ մինչ նրանք սպասում էին մեր դարձին, որ փառավորվեին իմ ամենիմաստ գիտությամբ եւ լիակատար պատրաստությամբ,
եւ մենք էլ Բյուզանդիայից շտապ–շտապ դիմելով, հույս ունեինք հարսանիքում պարել, խիզախ եւ արագ շարժումներով, եւ առագաստի երգեր երգել, այժմ, այդ ուրախության փոխարեն, գերեզմանի վրա ողբեր եմ ասում, ողորմելի հառաչելով, նույնիսկ չհասցրի տեսնել նրանց աչքերի փակվելը, լսել նրանց վերջին ձայնն ու օրհնությունը:
Այսպիսի վշտով խեղդվում եմ, մեր հոր կարոտով մաշվում: Ո՞ւր է այն քաղցր աչքերի հանդարտությունը ուղիղների համար եւ ահավորությունը շեղվածների համար, ո՞ւր է այն զվարթ շրթունքների ժպիտը լավ աշակերտներին հանդիպելիս, ո՞ւր է այն բարյացակամ սիրտը, որ հետեւողներ է գրավում, ո՞ւր է երկայն ճանապարհները հեշտացնող հույսը, նեղություններից հանգստացողը, կորավ ժողովուրդը, ծածկվեց նավահանգիստը, լքեց օգնականը, լռեց խրախուսիչ ձայնը:
Ո՞վ այսուհետեւ պետք է հարգի մեր ուսումը, ո՞վ պետք է ուրախանա իր` աշակերտիս առաջադիմությամբ, ո՞վ հայրական զվարճությունը պիտի արտահայտի` մասամբ իր որդուց հաղթվելով:
Ո՞վ պետք է զսպի առողջ վարդապետությանը հակառակ դուրս եկողների հանդգնությունը, որոնք ամեն բանով քանդված ու քայքայված շատ ուսուցիչներ են փոփոխում եւ բազմաթիվ գրքեր, ինչպես ասաց հայրերից մեկը, ամեն խոսքի առթիվ նրանք հավասարապես նեղանում են, եւ մարդկանց համար չար օրինակ են դարձնում մեզ ծաղրելն ու արհամարհելը, իբրեւ անհաստատ եւ որեւէ պիտանի արվեստից զուրկ: Ո՛վ պետք է նրանց պապանձեցնի սաստելով եւ մեզ սփոփի գովելով եւ չափ դնի խոսքի եւ լռության:
Երբ մտածում եմ այս բաների մասին, սիրտս հառաչում եւ արտասվում է եւ ցանկանում եմ տխրալից եւ սգավոր խոսք ասել: Եւ չգիտեմ ինչպե՞ս հորինեմ իմ ողբը, եւ կամ ո՞ւմ արտասվեմ. արդյոք իմ թշվառ մանուկ թագավորի՞ն, որ վատթար խորհրդակցությամբ իր ցեղով հանդերձ դեն նետվեց եւ նախքան մահով մեռնելը անարգաբար աթոռից կործանվեց, թե՞ ինձ, որի գլխից վերցվեց փառավորող գեղեցիկ կյանքին օգտակար պսակը, արդյոք իմ հորն ու քահանայապետի՞ն, այն վսեմ մտքին, որ ուր գնում, տանում էր կատարյալ խոսքը, որով կառավարում էր եւ բարեկարգում, եւ սանձերը բուռը հավաքած` ուղղություն էր տալիս դեմքերին ու սանձահարում էր օտարոտի լեզուները, թե ինձ` նրա հոգու խանդից զրկվածիս ու տնանկիս, արդյոք իմ ծնողի՞ն, այն վարդապետության աղբյուրը, որ ոռոգում էր արդարությունը եւ իբրեւ հեղեղ դուրս էր քշում ամբարշտությունը, թե ինձ, նրա խրատները խմելու ծարավից ցամաքածիս ու թառամածիս, արդյոք մեր երկրին արդեն եկա՞ծ աղետները, թե ապագայում սպասվողները:
Ուսուցիչները` տխմար ու ինքնահավան, իրենք իրենցից պատիվ գտած եւ ոչ Աստծուց կոչված, փողով ընտրված եւ ոչ սուրբ հոգով, ոսկեսեր, նախանձոտ, թողած հեզությունը, որի մեջ Աստված է բնակվում, եւ գայլ դարձած գիշատում են իրենց հոտերը:
Կրոնավորները` կեղծավոր, ցուցամոլ, սնափառ, պատվամոլ, քան թե աստվածասեր:
Վիճակավորները` հպարտ, դատարկապորտ, դատարկախոս, ծույլ, գիտություններն ու վարդապետական գրվածքներն ատող, առեւտուր եւ կատակերգություններ սիրող:
Աշակերտները` սովորելու մեջ ծույլ, սովորեցնելու մեջ փութաջան, որոնք դեռ չսովորած` աստվածաբան են:
Աշխարհականները` ամբարտավան, ստահակ, մեծախոս, աշխատանքից խուսափող, արբեցող, վնասակար, ժառանգությունից փախչող:
Զինվորականները` անարի, պարծենկոտ, զենք ատող, ծույլ, ցանկասեր, թուլամորթ, կողոպտիչ, գինեմոլ, ելուզակ, ավազակներին համաբարո:
Իշխանները` ապստամբ, գողերին գողակից, կաշառակեր, կծծի, ժլատ, ագահ, հափշտակող, երկիր ավերող, աղտեղասեր, ստրուկներին համախոհ:
Դատավորները` տմարդի, ստախոս, խաբող, կաշառակեր, իրավունքը չպաշտպանող, անկայուն, ընդդիմացող:
Եւ առհասարակ սերն ու ամոթը ամենքից վերացած:
Եւ ի՞նչ կա այս բոլորի դիմաց, եթե ոչ այն, որ Աստված մեզ անտես է արել, եւ տարրերը փոխել են իրենց բնույթը, գարունը երաշտացած, ամառը սաստիկ անձրեւային, աշունը ձմեռ դարձած, ձմեռը սաստիկ ցուրտ, մրրկալից եւ երկարատեւ; Քամիները բքաբեր ու խորշակաբեր, ցավեր տարածող, ամպերը կայծակներ թափող, կարկտաբեր. անձրեւներն անժամանակ եւ անօգուտ, եղանակը դաժան, եղյամաբեր. ջրերի ավելանալը անօգուտ, իսկ պակասելը` չափազանց. հողի պտուղների անբերրիություն եւ անասունների անաճելություն, այլեւ երկրաշարժեր եւ սասանումներ: Եւ այս բոլորի վրա ամեն կողմից խռովություն, համաձայն այն խոսքի, թե ամբարիշտներին խաղաղություն չկա:
Որովհետեւ (մեզ) տիրեցին խստասիրտ ու չար թագավորներ, ո
րոնք ծանր, դժվարակիր բեռներ են բարձում, անտանելի հրամաններ են տալիս, կառավարիչները կարգ չեն պահպանում, անողորմ են, սիրելիները դավաճանված են, թշնամիները զորացած, հավատը ծախվում է այս ունայն կյանքի համար: Ավազակներ են գալիս անհատնում եւ շատ կողմերից, տները թալանվում են, ստացվածքները հափշտակվում, գլխավոր մարդիկ կապվում են, հայտնի անձեր բանտարկվում են, դեպի օտարություն են աքսորվում ազնվականները, անթիվ նեղություններ են կրում ռամիկները, առնվում են քաղաքներ, քանդվում են ամրոցներ, ավերվում են ավաններ, հրդեհվում են շինություններ, անվերջ սովեր եւ հիվանդություններ եւ բազմատեսակ համաճարակներ:
Բիձա-ի խոսքերից
՞
Այդպե՞ս ենք հարգում մեր մայրաքաղաքը: Չե՞ք կարծում, որ դա էլ ինչ-որ առումով գաղափար է: Դե անցեք գործնական քայլերի 
Էջանիշներ