Պատմության կեղծարարնե՞ր

[Սահակ]

Ռիչարդ Հովհաննիսյանի պատասխանը պատմության կեղծարարներին՝

http://lragir.am/armsrc/society-lrahos29965.html

Շատ ամոթ է, որ Արամ Սիմոնյանի պես անգրագետ մի մարդ կարող է լինել Երևանի Պետական Համալսարանի ռեկտորը։

[Lion]

Խնդրին վերջնական լուծում տալու համար անհրաժեշտ է ծանոթանալ հիշատակված գրքին, բայց այ մեկ հարցում ես համաձայն եմ պարոն Սիմոնյանի հետ և համաձայն չեմ պարոն Հովհաննիսյանի պնդմանը -

Այժմ մնում է Քրիստոնեության ընդունման տարեթվի վերաբերյալ հարցը, որը, ըստ պարոն Սիմոնյանի, “ազգային անվտանգության” հարցի մի մասն է: Հատորի իր գլխում պրոֆեսոր Նինա Գարսոյանը գրել է, որ գիտնականները Քրիստոնեության ընդունման տարեթիվը նշում են 284 եւ 314 թվականների միջեւ, “սակայն Անանյանի մանրակրկիտ ուսումնասիրությունն այժմ նշում է վերջին (314) թվականը”: Գարսոյանը համառոտ ներկայացնում է Պ. Անանյանի պնդումները, թե ինչու չէր կարող հավանական լիներ ավելի վաղ վկայակոչվող մի տարեթիվ: Սա, իհարկե, նոր մեկնաբանություն չէ եւ կարելի է սրա հետ համաձայնել կամ` ոչ, բայց մի՞թե սա “ազգային անվտանգության” հարց է, որը պահանջում է ժամանակակից Ինկվիզիցիայի կոչ հնչեցնել:

Այո, սա հենց ազգային անվտանգության հարց է, քանի որ այն կասկածի տակ է դնում հայերի` առաջին քրիստոնյա ազգ լինելու գաղափարը

[Սահակ]

Այո, սա հենց ազգային անվտանգության հարց է, քանի որ այն կասկածի տակ է դնում հայերի` առաջին քրիստոնյա ազգ լինելու գաղափարը

Վա՜յ էն ազգին ում ազգային անվտանգությունը կախված է առաջին քրիստոնյա ազգ լինելու գաղափարից։

Նինա Գարսոյանը և Պ. Անանյանը պնդում են, որ քրիստոնեության ընդունումը չէր կարող հավանական լիներ 314 թվականից ավելի վաղ։
Ի՞նչ կարծիք ունես Անանյանի մանրակրկիտ ուսումնասիրությունների մասին։
Իսկ ո՞ր երկիրն է ընդունել Քրիստոնեությունը 314 թվականից ավելի շուտ։

[Սահակ]

Խնդրին վերջնական լուծում տալու համար անհրաժեշտ է ծանոթանալ հիշատակված գրքին

Դու այդ գրքին ծանո՞թ ես։

[Philosopher]

Այո, սա հենց ազգային անվտանգության հարց է, քանի որ այն կասկածի տակ է դնում հայերի` առաջին քրիստոնյա ազգ լինելու գաղափարը

Ասենք` երկրորդը լինեիք, հիմա պիտի կամուրջների մոտ հերթ լինե՞ր

[Lion]

Վա՜յ էն ազգին ում ազգային անվտանգությունը կախված է առաջին քրիստոնյա ազգ լինելու գաղափարից։

"Վայ"-ի խնդիր չկա Խնդիրն այն է, որ դա մերն է, ողջ աշխարհը գիտի, որ մենք ենք առաջին քրիստոնյա ազգը և այժմ, խլելով մեզնից դա, մենք լուրջ վնաս ենք հասնցնում մեր ազգային հեղինակությանը և, հետևաբար նաև, ազգային անվտանգությանը,...

Ի՞նչ կարծիք ունես Անանյանի մանրակրկիտ ուսումնասիրությունների մասին։

Կարծիք չունեմ, քանի որ դրանց ծանոթ չեմ: Եթե կարող եք, շարադրեք այդ ուսումնասիրություններն այստեղ և մենք դրանք կքննարկենք: Ես ուղղակի գիտեմ, որ, համաձայն Ագաթանգեղոսի, Տրդատը քրիստոնեությունը ընդունեց իր թագավորության 15-րդ տարում, ընդ որում այստեղ նկատի է ունեցվում նրա` երկրորդ անգամ Մեծ Հայքի արքա հռչակվելու փաստը (առաջինը 274-276 թվականներին էր): Տրդատ II Մեծը երկրորդ անգամ Մեծ Հայքի արքա է դարձել 287 թ-ին, այսինքն նրա թագավորության 15-րդ տարին գալիս է 301 թ-ը: Ինձ այս ամենը հավանական և ամուր է թվում, այնպես որ անձամբ ես առայժմ հիմքեր չեմ տեսնելու վիճարկել այս թվականը...

Իսկ ո՞ր երկիրն է ընդունել Քրիստոնեությունը 314 թվականից ավելի շուտ։

Մոտ 305 թվականին, այսինքն երկրորդը, եղել է Իբերիայի թագավորությունը, իսկ 313 թ-ին Միլանի էդիկտով քիրստոնեությունը թույլատրվել է պաշտել Հռոմեական կայսրության տարածքում այլ կրոնների հետ հավասար:

Դու այդ գրքին ծանո՞թ ես։

Ոչ, դրա համար էլ այդպես եմ գրել

Ասենք` երկրորդը լինեիք, հիմա պիտի կամուրջների մոտ հերթ լինե՞ր

Ոչ: Շատ հարցերում մենք ոչ միայն առաջինը չենք, այլ նաև վերջինն տեղերում ենք, բայց "հերթ չենք կանգնում": Ուղղակի քննարկվող դեպքում մենք բոլոր հիմքերն ունենք համարվելու առաջինը և, հրաժարվել դրանից, ուղղակի անիմաստ է

[Շինարար]

Վա՜յ էն ազգին ում ազգային անվտանգությունը կախված է առաջին քրիստոնյա ազգ լինելու գաղափարից։

Նինա Գարսոյանը և Պ. Անանյանը պնդում են, որ քրիստոնեության ընդունումը չէր կարող հավանական լիներ 314 թվականից ավելի վաղ։
Ի՞նչ կարծիք ունես Անանյանի մանրակրկիտ ուսումնասիրությունների մասին։
Իսկ ո՞ր երկիրն է ընդունել Քրիստոնեությունը 314 թվականից ավելի շուտ։

Վայ, էն ազգին, որ չի հավատում սեփական պատմությանը:

Ասենք` երկրորդը լինեիք, հիմա պիտի կամուրջների մոտ հերթ լինե՞ր

Իսկ դու ի՞նչ ազգ ես:
Զարմանում են, թե սա ինչ միտումներ են, մի կողմից ինչ կա-չկա ասելու հայկական է, մյուս կողմիցդ եղած մի փոքրն էլ մերժելու:
Որոշ գրառումներ մեծ ցավով եմ կարդում, մի՞թե մենք մեզ այդ աստիճան չենք սիրում:

[Philosopher]

Իսկ դու ի՞նչ ազգ ես:
Զարմանում են, թե սա ինչ միտումներ են, մի կողմից ինչ կա-չկա ասելու հայկական է, մյուս կողմիցդ եղած մի փոքրն էլ մերժելու:

Հայ եմ, որի ազգային ինքնաիդենտիֆիկացիան չի որոշվում ոչ քրիստնեությամբ, ոչ էլ այն ընդունել-չընդունելու ժամանակագրությամբ Հիմա կետ առ կետ նշիր, թե ես որտեղ եմ դրսևորել հետևյալ երևույթների վերբալ ձևերը: Եթե չես կարող նշել, ուրեմն հեռացրու հռետորական բացականչությանդ ու իմ գրառման վիզուալ կապը

Զարմանում են, թե սա ինչ միտումներ են, մի կողմից ինչ կա-չկա ասելու հայկական է, մյուս կողմիցդ եղած մի փոքրն էլ մերժելու:

[Ambrosine]

Ռիչարդ Հովհաննիսյանի պատասխանը պատմության կեղծարարներին՝

http://lragir.am/armsrc/society-lrahos29965.html

Շատ ամոթ է, որ Արամ Սիմոնյանի պես անգրագետ մի մարդ կարող է լինել Երևանի Պետական Համալսարանի ռեկտորը։

Նոր եք միայն սա հասկանու՞մ Պիտի Ղազինյանը հաղթեր ռեկտորի ընտրություններում, ոչ թե Սիմոնյանը: Ավելի ամոթ է, որ կառավարման խորհրդի նախագահն էլ մեր նախագեն ա: Այսինքն՝ ԵՊՀ-ն պետության համար ձեռքի խաղալիք է: Եթե պետք է ինչ-որ քաղաքական քարոզչություն ծավալել, ԵՊՀ-ից էլ ձեռնտու տարբերա՞կ: Բա չեք կարծու՞մ, թե ինչի են ԵՊՀ-ի <<կարկառուն>> դեմքերը հանրապետական, ինչու՞ սկսեցին դասախոսները ընտրություններից առաջ <<բարգավաճել>> Իսկ դասախոսությունների ժամանակ էլ ասում են տեսականով մի բան, պրակտիկում օրինակ բերում մի այլ բան: Երբ պոլիտեխնիկի երեխեքը <<Ազատություն>> գոռալով մեր շենքի մոտով անցնում էին, դասախոսները հոգեխանգարմունքի մեջ ընկած գոռում էին՝ պատուհանները փակեք: Էս էլ մայր բուհ կոչվող թյուրիմացությունը:

Իսկ խնդրո առարկայի շուրջ ասեմ, որ թվականը կասկածելի է նրանով, որ մինչև 305 թիվը Հռոմի կայսրը հալածել է քրիստոնյաներին, այսինքն՝ չէր կարող քրիստոնեություն ընդունվել Հայաստանի կողմից: Իսկ նշում են 314 թիվը, քանի որ Միլանի հրովարտակը 313-ին ա ընդունվել: Բայց իմ կողմից ասեմ, որ հռոմեական աղբյուրներին հավատալ այնքան էլ պետք չէ: Իրենք համաշխարհային եկեղեցական ժողովների լատինական մասերում հետագայում ուղղումներ են արել, իրենց սկսել են կոչել կաթոլիկ, որը նշանակում է առաջին: Հետևաբար, երկու դեպքում էլ կասկածելի է: Հատկապես, որ մեր պատմիչն էլ այդ դարի պատմիչ չէ, այլ հաջորդ:

[Lion]

Իսկ խնդրո առարկայի շուրջ ասեմ, որ թվականը կասկածելի է նրանով, որ մինչև 305 թիվը Հռոմի կայսրը հալածել է քրիստոնյաներին, այսինքն՝ չէր կարող քրիստոնեություն ընդունվել Հայաստանի կողմից:

Իրականում ոչ մի կասկածելի բան չկա: Ավելին, քո ասած սխեման ուղղակիորեն հաստատվում է պատմական փաստերով -

Համաձայն Եվսեբիոս Կեսարացու (“Եկեղեցական պատմություն”). “Բացի այդ բռնակալի (Մաքսիմինոս Դայա համակայսեր (305-313) – Մ.Հ.) ձեռքով պատերազմ հարուցվեց արմենների դեմ… որովհետև քրիստոնյա էին նրանք… Արդ նա հենց ինքը իր բանակի հետ արմենների դեմ պատերազմելիս ջախջախվեց”:

Այսինքն Եվսոբիոս Կեսարացին ոչ միայն ուղղակի կերպով կրկին հաստատում է Ագաթանգեղոսին այն կոնտեքստով, որ հայերը Հռոմից առաջ էին քրիստոնեությունը ընդունել, այլև այդ փաստը կապում է Մաքսիմինոս Դայայի հետ: Հռոմի այս համակայսեր դեմ ճակատամարտի թվականի մասին Եվսեբիոս Կեսարացին ոչինչ չի ասում, բայց կարելի է ենթադրել, որ այն եղել է 311 թ-ին: Հենց այս թվականին Հռոմի արևելյան պրովինցիաներում լիակատար իշխանության հասած Մաքսիմինոս Դայան հալածանքներ սկսեց քրիստոնյաների դեմ: Կարելի է կարծել, որ արդեն իսկ չարացած լինելով քրիստոնյաների, հետևաբար նաև Մեծ Հայքի թագավորության վրա, վերջինս մարտական գործողություններ է սկսել Մեծ Հայքի դեմ այն բանից հետո, երբ Տրդատ II Մեծը մերժել է նրա պահանջը ռազմական օգնություն ցույց տալ իրեն Հռոմի կենտրոնական պրովինցիաներում լիակատար իշխանության հասած Տրդատ II Մեծի երբեմնի ընկեր ու բարեկամ Լիկինոսի դեմ մղվող պայքարում: Հայտնի է, որ 311 թ-ին Մաքսիմինոս Դայայի և Լիկինոսի միջև բանը ընդհարման չհասավ ու նրանք համաձայնության եկան ազդեցության ոլորտների բաժանման հարցում: Այս ամենի ֆոնի վրա կարելի է կարծել, որ հենց դրանից հետո է Դայան մարտական գործողություններ սկսել Մեծ Հայքի դեմ:

Հետևաբար, երկու դեպքում էլ կասկածելի է: Հատկապես, որ մեր պատմիչն էլ այդ դարի պատմիչ չէ, այլ հաջորդ:

Ընդհանրացնելով այս ամենը կարելի է ասել, որ Ագաթանգեղոսի հաղորդումը կասկածի տակ դնելու լուրջ հիմք չկա...

[Շինարար]

Հայ եմ, որի ազգային ինքնաիդենտիֆիկացիան չի որոշվում ոչ քրիստնեությամբ, ոչ էլ այն ընդունել-չընդունելու ժամանակագրությամբ

Իհարկե, չի որոշվում կրոնական պատկանելությամբ, մանավանդ հայ-թուրքական հարաբերությունների ներկա վիճակում, երբ գիտենք, թե որքան մուսուլման հայեր կան Թուրքիայում:

Հիմա կետ առ կետ նշիր, թե ես որտեղ եմ դրսևորել հետևյալ երևույթների վերբալ ձևերը: Եթե չես կարող նշել, ուրեմն հեռացրու հռետորական բացականչությանդ ու իմ գրառման վիզուալ կապը

Իսկ բացականչությունս վերաբերում է երկու դրսևորումներ արտահայտող բոլոր գրառումներիչն իրենց շնորհակալություններով հանդերձ… Թերևս քո գրառումը որևէ ռեալ նման բան չէր արտահայտում, ուղղակի կարող էր տարբեր ձև ընթերցվել:
Ամեն դեպքում, այս գրառումս ինչ-որ չափով չեզոքացնում է նախորդը, որից ես չեմ հրաժարվում, եթե քեզ չի վերաբերվում, ես միայն ավելի ուրախ եմ… Ինքս շատ հարցերում Լիոնի հետ ամենաանզիջում բանավիճողներից եմ, բայց ունենք փաստ, որից հրաժարվելու իմաստը չեմ տեսնում, անկախ այն բանից, թե այդ փաստի չլինելը որևէ բան փոխում է, թե ոչ: Փաստը կա
Ես նույնիսկ համոզվեցի, որ Լիոնի գործունեությունը ինչ-որ առումով, նույնիսկ իր ծայրահեղ դրսևորումներով շատ կարևոր է մանավանդ հիմա:

[Philosopher]

Հմմմ... Երևի արժի մտածել նաև որևէ բանի մասին լուրջ խոսելու մշակույթ ձեռք բերելու մասին: Երկու պատասխաններդ էլ միայն խիստ մասամբ էին կապված իմ գրառումների հետ: Ֆորումային բանավեճը գիտություն է: Դե ասենք Պլատոնի դիալոգների նման: Ոչ թե գիտականություն, այլ գիտություն: Չեմ անդրադառնում մտքերիդ, դրանց մեջ խնդիր չեմ տեսնում ոչ հայ ազգի ներկայի, ոչ էլ ապագայի համար: Լիոնի աշխատանքների նկատմամբ բարձ գնահատականիդ էլ մոտենում եմ ըմբռնմամբ

[Lion]

Իմ վերաբերյալ արտահայտված կարծիքների համար, ինչքան էլ որ դրանք վերապահումներով լինեին, մերսի:

Ուղղակի խնդիրն այն է, որ ծայրահեղությունները ոչ մի դեպքում ճիշտ չեն - երկուսն էլ խեղում են իրականությունը և հետևաբար չեն արտահայտում օբյեկտիվ ճշմարտությունը: Եվ այն ճիշտ չէ, ո ասենք Պյութագորասը հայ է, և այն, որ մենք առաջին քրիստոնյա ազգը չենք - երկու դիրքորոշումներն էլ իրենց հիմքում ունեն հոգեբանական բարդույթի սկզբունքորեն նույն լուծումը - մեկը գերագնահատում է իր ազգը, մյսւոը` թերագնահատում...

Ըստ իս 301 թ-ը ամուր հիմնավորվածություն ունի...

[Տրիբուն]

Ըստ իս 301 թ-ը ամուր հիմնավորվածություն ունի...

Իսկ ըստ իս, ու այս պատասխանը որոշակիորեն ուղղված է նաև Փիլիսոփային, պաշտոնապես առաջին քրիստոնե ազգ լինելու հաստատված կամ չհաստատված փաստը, մեր ազգային ինքնությունը որոշող գործոններից մեկն է: Ուշադրություն դարձնենք թեկուզ հենց այն բանին, թե որքան ենք մենք դրանով հպարտանում, ու թե որքան անդրադարձ կա դրան մեր պատմության ու գրականության մեջ: Ինքս հազար անգամ եղել եմ իրավիճակներում, երբ ազգությունս հարցնելուց հետո, օտարազգիների առաջին արձագանքը եղել է հետևյալը "աաաա, դուք եք չէ՞, որ առաջինն եք քրիստոնեություն ընդունել": Ու ես դրանից միշտ ինձ շատ լավ եմ զգացել, թեկուզև համոզված եմ եղել, որ զրուցակիցս, այդ փաստից բացի, հայերի մասին ուրիշ ոչինչ համարյա չգիտի:

[Philosopher]

Տրիբուն, ես իմ մասին եմ գրել: Իմ ազգային ինքնաիդենտիֆիկացիան քրիստոնեությամբ ես չեմ որոշում: Իսկ լավ զգալը ազգային ինքնաիդենտիֆիկացիային ոչ համարժեք է, ոչ էլ կարող է փոխարինել