Ավարայրի ճակատամարտ 451 թ.։ Հաղթանա՞կ, թե՞ պարտություն

[Տրիբուն]

Տրիբուն

Եղբայր, ստեղ էլ կպանք իրար...

Մենակ զգույշ չցավացնենք: Համ էլ ինչ կպնել, ասում խոսում ենք էլի:

Նորմալ և իրական թվեր: Իսկ ինչ է, 4580-ին հավատում ես??



Իսկ տենց խոշոր ճակատամարտեր հաճախ չէին լինում: Օրինակ 5-րդ դարում դրանիցից հայտնի են միայն Ավարայրը և Կատալաունյան դաշտերի ճակատամարտերը: Ի դեպ, երկուսն էլ 451 թ-ին, մի քանի ամսվա տարբերությամբ...

Կոնկրետ էսքան, թե մի իքչ ավել կամ պակաս, չգիտեմ, բայց այս թիվն ինձ համար ավելի տրամաբանական է, քան 140.000-ը:

Իսկ մեկ տարում այն էլ մի քանի ամսվա տարբերությամբ 200.000 –ից ավելի մարդու գլուխ ուտելը քի՞չ է:

Մի ուրիշ տիպի /այսինքն արմատապես/ համաձայն չեմ: Եղբայր, դու կյանքում ոչխար մորթած կաս?? Իսկ տապարով կամ գուրզով մարդու գլուխ ջնջխել ես?? Իսկ բանակում ԱԿ-74-ից կրակած կաս? Եթե գոնե երկուսը հա է, ապա համեմատիր զգացածդ, երբ 300 մետրի վրա խոցում ես թիրախդ Ակ-74-ից և մորթում ես մի ոչխար /էլ չեմ ասում տապարով գլուխ ջնջխելու մասին/...

Բա ես ոնց համաձայն չեմ: Ոչխար էլ մորթած կամ, ավտոմատից էլ կրակել եմ: Ավել կամ պակաս հումանիստական ասելով ես ի նկատի չունեմ թե ինչ մեթոդներով էին մարդիկ իրար սպանում (ասենք թուրը վերցնում ու մտցնում ես ասպետաբար դիմացինիդ փորը, թե հազար մետրից առանց թշնամու աչքերի մեջ նայելու մի կրակահերթով պառկացնում ես մի տաս հոգու): Ի նկատի ունեմ թե որքան մարդ, որոշակի կոնկրետ ժամանակահատվածում, կարելի է սպանել նետ ու աղեղով, կամ փղով ու որքան մարդ ավտոմատով ու տանկով:

Հիմա ասենք նետաձիգ Գևորը րոպեն մեկ կարողանում է նետ դնել աղեղի վրա ու շատ դիպուկ արձակել նետը ուղիղ թշնամու ուղղությաբ, - մեկ նետ, մեկ մարդու համար: Իսկ պուլիմյոտչիցա Անկան, փոսի մեջից մեկ րոպեում արձակում է 200 հատ 12 կալիբրի փամփուշտ , ու մաղում է ճանապարհին ամեն ինչ, որ շարժվում է իր ուղղությամբ: Իսկ եթե չի շարժվում ուղարկում է Պետկային, որ մի հատ բռթի, տեղից շարժի ու հետո էլի մաղում է:

Ու վերջին հաշվով ո՞վ էր ավելի հումանիստ, Սպիտակ տանը նստած Տրումենը, որ իր աչքերով, մորթվող ոչխարի պես, չտեսավ հերոսիմայի հարյուր հազարարով զոհերին, ու դրանից հետո ծնված ռախիտ երեխաներին, Ճապոնիայի վրա ատոմային ռումբ գցելուց հետո, թե պարիսց շահը, իր քսան դանդալոշ փղերով: Ինձ որ հարցնենք, պարսից շահն իր բոլոր փղերով ու բանակով մի կողմից, հայերն էլ իրենց երկու միլիոնանոց բանակով (էս թիվը նոր եմ հայտանգործել, հատուկ քո համար) մյուս կողմից, ժամանակակից “հումանիստների” համեմատ հրեշտակներ էին:

Անալոգիան ընդհանրապես որպես ՀԻՄՆԱԿԱՆ ապացույց կիրառելը ճիշտ չէ... Իսկ անալոգիայով դիտարկել 20-րդ դարի և 5-րդ դարի ճակատամարտերը ես ընդհանրապես համարում եմ անընդունելի:

Շատ տեղին և տրամաբանված անալոգիա է, հաշվի առնելով այն ժամանակվա ու հիմիկվա զենքերի սպանողունակությունը (լա՞վ բառ էր), կարճ ասած ՕԳԳ-ն, բնակչության թիվը, ճակատամարտի տևողությունը և այլն: Ոնց եղավ, որ քսան փիղը պիտի 2000 տանկից ավելի շատ մարդ սպանի 14 ժամվա ընթացքում:

Իսկ հսկայական բանակներ մարտադաշտ հանած մոնղոլները դրանից ընդամենը 600 տարի հետո հազիվ հաշվվում են մեկ միլիոն մարդ:

Մոնղոլները արշավանքի էին գնում սաղ ազգ ու տակով, ոչխարի հոտով, տնով տեղով, գնում հասնում ու լռվում էին, տեղում ասիմիլացվում էին կամ ասիմիլացնում էին, եթե պետք էր կրոնափոխ էին լինում, ռեսկի: Դրա համար էլ բուն Մոնղոլստանում մարդ չէր մնում: Հայերը կարծեմ սենց բաներ չեն արել:

Ի դեպ, սովորաբար զենքի տակ են դնում ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ 10-15 տոկոսը, բայց դե բացառիկ դեպքերում թիվը կարող է հասնել մինչև 45-50 տոկոս;

Ու էլի հանգում ենք նույն հարցին: Բա ով էր մնում տունը, որ էսքան մարդուն կերակրեր ու զիներ: Երկրի ողջ տնտեսական պոտենցիալը դնում ենք զենի տակ, բա ով էր արտադրելու:

[Lion]

Մենակ զգույշ չցավացնենք: Համ էլ ինչ կպնել, ասում խոսում ենք էլի:

Կոնկրետ էսքան, թե մի իքչ ավել կամ պակաս, չգիտեմ, բայց այս թիվն ինձ համար ավելի տրամաբանական է, քան 140.000-ը:

4.580-ը... տրամաբանական է??? Հետաքրքիր է: Իսկ ինչ կասեք այն մասին, որ օրինակ 1.036-ը վերաբերվում է ՄԻԱՅՆ ՆԱԽԱՐԱՐԱԿԱՆ ՏՈՀՄԵՐԻՆ: Ձեր կարծիքով զոհեր տվեցին միայն նախարարները??

<<Հատված <<Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 14>>-ից

<<Ըստ Եղիշեի. □Իսկ ուրացողների կողմից այն օրն ընկան 3.544□ ռազմիկ (գլուխ 5), այն դեպքում, երբ □քաջ նահատակներ□-ը կորցրեցին 1.036 ռազմիկ:
Արտահայտությունը այս տեսքն ունի Ե. Գ. Տեր-Մինասյանի խմբագրությամբ լույս տեսած □Վարդանի և Հայոց պատերազմի մասին□ Երևանի պետական համալսարանի 1989 թ-ի հրատարակությունում, որտեղ աշխարհաբարին զուգահեռ տրվող գրաբար կրկնօրինակում հիշատակված բառերը համապատասխանաբար հնչում են. □իսկ ի կողմանե ուրացելոցն…□ ձևով, 1980 թ-ին հրատարակված □Հայ ժողովրդի պատմության քրեստոմատիա□-ում, ինչպես նաև մեկ տասնյակից ավել այլ հրատարակություններում:
Հետաքրքիր է սակայն, որ մի քիչ այլ տեսք ունի Եղիշեի գրվածքի այդ մասը մեկ միակ հրատարակության մեջ` նույն Ե. Գ. Տեր-Մինասյանի խմբագրությամբ լույս տեսած □Վարդանի և Հայոց պատերազմի մասին□ 1946 թ-ի հրատարակությունում: Այստեղ արտահայտությունն ունի. □Իսկ ուրացողների և հեթհանոսների կողմից…□ տեսքը:
Այն թեզին կողմ, որ Եղիշեի երկում խոսքը գնում է միայն □ուրացողներ□-ի մասին և դրա տակ պետք չէ հասկանալ պարսիկներին, խոսում են հետևյալ փաստարկները.
1. Երևանի պետական համալսարանի 1989 թ-ի հրատարակության աշխարհաբար տարբերակում ուղղակիորեն նշված է միայն □ուրացողներ□-ի մասին,
2. նույն հրատարակության գրաբար տարբերակում կրկին խոսքը ուղղակիորեն գնում է միայն □ուրացողներ□-ի մասին,
3. 1980 թ-ին հրատարակված □Հայ ժողովրդի պատմության քրեստոմատիա□-ն, մեջբերելով Եղիշեի երկի համապատասխան հատվածը, կրկին պահպանում է. □Իսկ ուրացողների կողմից…□ ձևը,
4. մեկ տասնյակից ավել այլ հրատարակություններում խոսքը միայն □ուրացողների□ մասին է,
5. Եղիշեն, լինելով կրոնական պատմիչ, առաջին հերթին պետք է նշեր 3.544 ուրացողի և 1.036 նահատակի մասին՝ հակադրելով առաջինների սրբապղծությունը և վերջինների սրբակրոնությունը միմյանց,
6. 214.000 և 100.000-անոց բանակները մոտ տասնչորս ժամ ընդհարվելով այնպիսի կատաղի ճակատամարտում, ինչպիսին Ավարայրը եղավ, չէին կարող ընդհանուր հաշվով տալ 4.580 զոհ: (սրա մասին մանրամասն` ստորև):
Նույն թեզին դեմ կարելի է բերել.
1. Ե. Գ. Տեր-Մինասյանի խմբագրությամբ լույս տեսած 1946 թ-ի հրատարակությունը,
2. Ղազար Փարպեցու տեղեկությունը, որտեղ □3.544□-ը վերագրված է պարսիկներին:
Իմ կարծիքով վերը բերված փաստարկների համեմատական վերլուծությունից ակնհայտ է, որ.
1. Ե. Գ. Տեր-Մինասյանի խմբագրությամբ լույս տեսած 1946 թ-ի հրատարակության մեջ տեղի է ունեցել այս կամ այն կերպ բացատրելի թյուրիմացություն, քանի որ վերջինիս համապատասխան տողի նույն տեղում խոսվում է նախ □ուրացողներ□-ի և միայն դրանից հետո` □հեթհանոսներ□-ի մասին: Այս կապակցությամբ պետք է նշել, որ Եղիշեի երկի 1946 թ-ի հրատարակությունը հիմք է ընդունել Եղիշեի բնօրինակի այսպես կոչված □Անձևյաց օրինակ□-ը` հանդիսանալով ըստ էության ընդամենը կողմնակի մի տարբերակի աշխարհաբար թարգմանություն: Իսկ հիշատակված □Անձևյաց օրինակ□-ում արտահայտության նման տեսք ունենալը կարող է բացատրվել ամենատարբեր կերպ, սկսած հենց Եղիշեի երկը կրկնակողների անփութությունից:
2. Ղազար Փարպեցու տեղեկությունը հակադրվում է Եղիշեի տեղեկությանը: Երկուսն էլ պատմիչներ են, սակայն Եղիշեն հանդիսացել է ականատես և այժմ անկասկած ընդունվում է, որ Փարպեցին մեծապես օգտվել է Եղիշեից: Այս պայմաններում, երբ մի պատմիչի խոսքը հակադրվում է մյուսին, ես, հաշվի առնելով վերևում բերված և ներքևում բերվելիք փաստարկների ամբողջությունը, միանշանակ հակված եմ ընդունելու Եղիշեի տեղեկության ճշմարտացիությունը:
Այսպիսով բոլոր կողմ և դեմ փաստարկները վերլուծելուց և ի մի բերելուց հետո գալիս ենք միանշանակ հետևության. այն է` □ուրացող□ բառով Եղիշեն կարող էր կոչել միայն և միայն պարսիկների կողմում կռվող հայերին ու այստեղ երկու կարծիք լինել չի կարող:
Վերը նշվածի ֆոնի վրա նոր տեսք են ստանում նաև Ավարայրի ճակատամարտում կողմերի կորուստների վերաբերյալ ավանդականորեն ընդունվող թվերը: Արդեն հիմնավորվեց, որ ավանդականորեն ընդունվող □3.544□-ը իրականում վերաբերվում է միայն թշնամու կողմում գտնվող ուրացողներին: Սակայն ավելի զարմանալի արդյունք է ստացվում, երբ սկսում ենք ուսումնասիրել □1.036□-ը:
Ուշադիր ուսումնասիրողը հեշտությամբ կարող է նկատել, որ Եղիշեն Ավարայրի ճակատամարտի նկարագրման վերջում նշում է միայն նախարարական տոհմերը և տալիս է միայն նրանց, այլ ոչ թե ողջ Հայկական բանակի տված զոհերի թվերը (օրինակ` Մամիկոնյան ցեղից` 133 ռազմիկ): Այսպիսով Եղիշեն փաստորեն խոսում է միայն նախարարական տոհմերի տված զոհերի մասին, այն դեպքում, երբ հասարակ ռազմիկների և աշխարհազորի տված կորուստները նա չի նշել, քանի որ չէր էլ կարող իմանալ դրանց նույնիսկ մոտավոր թվերը: Իրոք. եթե նախարարական տոհմերի կորուստները պարզելը հեշտ էր, քանի որ զոհվածները հայտնի անձիք էին հայտնի տոհմերից, ապա նույն ձևով համարյա անհնար էր պարզել հասարակ ռազմիկների և աշխարհազորի կորուստները: Եղիշեն հաստատ չէր քայլի ճակատամարտի գիշերը և հաջորդ օրը մարտի դաշտում ու հատ-հատ հաշվի սպանվածներին: Իր հերթին բացառված էլ է, որ պարսիկների կորուստը նա կճշտեր Նիսալվուրտից: Բացի այդ, և սա հատկապես կարևոր է արձանագրել, այնպիսի նպատակ, ինչպիսին ռազմական մանրամասների լուսաբանումն է, Եղիշեն սկզբունքորեն չի էլ դրել:
Այսպիսով կարելի է գալ ևս մեկ խիստ կարևոր հետևության. Եղիշեն չի խոսում ոչ միայն պարսիկների, այլև հայ հասարակ ռազմիկների կորստի մասին:>>

Հետո - երևի ուշադրություն չեք դարձրել, որ չարչրկված 3.544 էլ... վերաբերվում է, չեք հավատա, ՈՒՐԱՑՈՂՆԵՐԻ, այլ ոչ թե պարսիկների կորուստներին...

[Lion]

Իսկ մեկ տարում այն էլ մի քանի ամսվա տարբերությամբ 200.000 –ից ավելի մարդու գլուխ ուտելը քի՞չ է:

Չէ, բայց մի մոռացեք, որ դրանից հետո Եվրոպայում և Առաջավոր Ասիայում այլևս նման մասշտաբի ընդհարում բավականին երկար ժամանակ չի լինում:

Բա ես ոնց համաձայն չեմ... ուղարկում է Պետկային, որ մի հատ բռթի, տեղից շարժի ու հետո էլի մաղում է:

<<Հատված <<Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 14>>-ից

<<Պատկերացրու Ավարայրի դաշտը, ընթերցող` մի լայնարձակ տարածություն, որը Տղմուտ գետի երկու ափերով, սկսվելով Արաքս գետի աջ ափից, տարածվում է արևելքից արևմուտք և, վերջանալով Մակվի բարձրավանդակի մոտ, ամենակոպիտ հաշվարկով ունի ոչ պակաս քան 45 կմ լայնություն: Սակայն բնականաբար մարտը տեղի չի ունեցել ողջ այդ տարածության երկայնքով, այլ եղել է դրա ընդամենը մի հատվածում: Այս հարցի վերաբերյալ ոչ Եղիշեն և ոչ էլ Փարպեցին որոշակիորեն ոչինչ չեն ասում` մեզ թողնելով մոդելավորման մեթոդի միջոցով հարցը պարզելու գործը:
Մինչև հրազենի ի հայտ գալը հարթ և թևերից չսահմանափակված դաշտում շարված մարտակարգերը, 100.000 և ավել ռազմիկ հաշվվելու դեպքում, ունենում էին ոչ ավել, քան 12 կմ ճակատային լայնություն: Սա կարելի է ասել առավելագույնն էր, քանի որ սրանից ավել կազմելու դեպքում գրեթե անհնար էր դառնում արդեն իսկ այս պայմաններում խիստ բարդացող բանակի կառավարման գործը: Բացի այդ ճակատի երկարացումը սկսում էր իր հերթին լրջորեն սպառնալ նաև մարտակարգի խորությանը: Մարտնչող ուժերի հարաբերակցության տեսակետից Ավարայրի ճակատամարտին առավել մոտ և միաժամանակ ռազմական պատմության ամենահայտնի ճակատամարտերից մեկում` մ.թ.ա. 547 թ-ի Սարդեսի ճակատամարտում լիդիական 360.000-անոց բանակը, որը, ի հաշիվ ճակատի լայնության, դասավորված էր մեծ խորությամբ, ճակատից կազմում էր մոտ 7,4 կմ (Քսենոփոն □Կյուրոպեդիա□, Երևան 2000), այն դեպքում, երբ վերջինիս հակառակորդ, 254.000-անոց միացյալ պարսկական, մարական և Հայկական բանակի մարտակարգի լայնությունը ճակատից կազմում էր մոտ 9 կմ: Մեկ այլ օրինակ` 589 թ-ի օգոստոսի Հերաթի ճ-մ-ում իրար դեմ կանգնած պարսկական 82.000-անոց և թյուրքուտական 300.000-անոց բանակները լայնքով զբաղեցրել էին Հերաթի ողջ հովիտը, որն ունի 12 կմ լայնություն:
Հաշվի առնելով այս ամենը` կարելի է ենթադրել, որ մեր կողմից ուսումնասիրվող դեպքում պարսկական 214.000-անոց բանակը ձգվել է ամենակոպիտ հաշվարկով ոչ պակաս, քան 10 կմ: Իր հերթին Հայկական բանակն էլ թևերից չշրջանցվելու համար բնականաբար պետք է իր կողմից անպայման ապահովեր ճակատի նույն երկարությունը:
Այսպիսով, ընթերցող, պատկերացրու. Տղմուտ գետի հյուսիսային և հարավային ափերին, սկսած մոտավորապես Արաքս գետի մոտ գտնվող ճահճուտներից, իրար դեմ հանդիման 10 կմ երկարությամբ ձգվող և իրարից մոտ 500 մետր հեռավորության վրա գտնվող զուգահեռ շարքերով կանգնած են փոխադարձաբար միմյանց ոչնչացնել ձգտող երկու բանակներ` 214.000 և 100.000-անոց կազմով: 10 կմ, ընթերցող, ուշադրություն դարձրու այս հանգամանքի վրա: Եվ այդ 10 կմ տարածքի վրա ողջ ճակատի երկարությամբ իրար դեմ կանգնած 214.000 և 100.000 ռազմիկներ, որոնք անսահմանորեն ատում են իրար, պատկանում են տարբեր ազգերի, մինչ այդ բազմիցս ընդհարվել են մեկ մեկու հետ ու լրջորեն չեն սիրում իրար, մեկը մյուսին հեթհանոս, հետևաբար նաև այն ժամանակվա պատկերացումներով □ոչ մարդ□ են համարում, 14 ժամ շարունակ ամենայն անկեղծությամբ ձգտում են սպանել և ոչնչացնել իրար: Եվ այս պայմաններում զոհվում է ընդամենը… 4.580 մա՞րդ: Բայց չէ որ եթե որպես ճշմարտություն ենք ընդունում այս թիվը, ապա ստացվում է, որ 14 ժամ տևած մարտի ամեն մի ժամում սպանվել է միջինը ընդամենը 327 ռազմիկ, այսինք 1 րոպեում զոհվել է մոտ 6 մարդ:
Իսկ այժմ պատկերացրու, ընթերցող, որ 10 կմ, այսինքն 10.000 մետր երկարություն ունեցող ողջ ճակատով իրար դեմ, հաշվի առնելով միջշարքային տարածությունները ջոկատների միջև և ամեն ռազմիկի համար միջինը ընդունելով առավելագույնը 1 մետր տարածք, միաժամանակ իրար դեմ կարող են մարտնչել յուրաքանչյուր կողմից ամենակոպիտ հաշվարկներով 10.000-ական ռազմիկ: Այսինքն մարտը սկսվելուն պես ամեն մի կողմից ճակատի ողջ լայնությամբ իրար են մոտենում փոխադարձաբար իրար անկեղծորեն ոչնչացնել փորձող 10.000-ական մարդ և սկսում են սպանել իրար: Եվ այս պայմաններում մեկ րոպեում սպանվում է 6 մարդ, իսկ մեկ ամբողջ ժամ մարտնչելուց հետո` միայն 327-ը: Համաձայնիր, ընթերցող, որ դա իրական չէ: Այս տողերը կարդացող յուրաքանչյուր ոք, ով երբևէ մասնակցել է խմբակային տուրուդմփոցի, կհաստատի, որ իրականում նման դեպքերում իրադարձությունները զարգանում են չափազանց դինամիկ, իսկ փոխադարձ հարվածները հասցվում են մեծ հաճախականությամբ, ատելությամբ ու հարվածային ուժով: Ու թեև հիշատակված տուրուդմփոցների ժամանակ կողմերը որպես կանոն չեն ունենում թրեր, նիզակներ, դաշույններ, տապարներ, աղեղներ կամ գուրզեր և ըստ էության չեն էլ ձգտում լուրջ մարմնական վնասվածք հասցնել հակառակորդ կողմին, սակայն նույնիսկ այդ դեպքում ընդհարման առաջին իսկ վայրկյաններից ի հայտ են գալիս ուղեղի ցնցում ստացած, ինչպես նաև ջարդված գլխով, քթով և վերջույթներով մարդիկ:
Վերջնականապես ասածը հաստատելու համար բերենք Ավարայրի ճակարատամարտին իրենց հիմնական չափանիշներով մոտ մի քանի այլ ճակատամարտեր, որտեղ կողմերից գոնե մեկի կրած կորուստների թիվը հաստատապես հայտնի է.
ա) 451 թ-ի Կատալաունյան դաշտի ճ-մ: Ընդհարվեցին Աթիլլայի գլխավորած հոների ու նրանց դաշնակիցների 500.000-անոց և Հռոմեական կայսրության ու նրա դաշնակիցների համարյա նույնաթիվ բանակները: Մոտ 14 ժամ տևած կատաղի ճակատամարտի արդյունքում կողմերը կորցրին 180.000-ական զինվոր,
բ) մ.թ.ա. 218 թ-ի դեկտեմբերի Տրեբիա գետի ճ-մ: Իրար հանդիպեցին 40.000-անոց կարթագենյան և 32.000-անոց հռոմեական բանակները: Մի քանի ժամ տևած մարտի արդյունքում պարտություն կրած հռոմեական բանակը կորցրեց 22.000 զինվոր,
գ) մ.թ.ա. 216 թ-ի օգոստոսի 2-ի Կաննի ճ-մ: Ընդհարվեցին 50.000-անոց կարթագենյան և 86.000-անոց հռոմեական բանակները: Ողջ օրը տևած մարտի արդյունքում պարտություն կրած հռոմեական բանակը կորցրեց 48.000 զինվոր,
դ) մ.թ.ա. 190 թ-ի դեկտեմբերի 22-ի Մագնեսիայի ճ-մ: Մարտի դաշտում հանդիպեցին 70.000-անոց հռոմեական և 75.000-անոց Սելևկյան բանակները: Ողջ օրը տևած մարտի արդյունքում ի վերջո պարտություն կրած Սելևկյան բանակը կորցրեց 50.000 զինվոր:
ե) 589 թ-ի օգոստոսի Հերաթի ճ-մ: Ողջ օրը տևած համառ մարտի արդյունքում պարտություն կրած 300.000-անոց թյուրքուտական բանակը կորցրեց 200.000 զինվոր:
Կարելի է բերել նաև այլ օրինակներ:
Իսկ երբ կրկին վերադառնում ենք Եղիշեի գրվածքին և այն ուսումնասիրում արդեն այս ամենի լույսի տակ, ի հայտ ենք բերում նոր հանգամանքներ, որոնք մնացել են ստվերում:
Պարզվում է, որ Մուշկան Նիսալվուրտը, □ստացել էր սաստիկ հարվածներ□ (Եղիշե, գլուխ 5) և □նրա ուժն ու զորությունը կոտրվել էր ու սիրտը չէր հանգստանում□ (Եղիշե, գլուխ 5), իսկ. □նրա (Հազկերտի – Մ.Հ.) ուժն ու զորությունը շատ կոտրվեց□ (Եղիշե, գլուխ 5):
Պատկերացնո՞ւմ ես, ընթերցող, 3544, այն էլ օտարազգի, զոհը 214.000-անոց բանակով զորավարի և առավել ևս մոտ 300.000-անոց բանակ ունեցող արքայի համար համարվում է ծանր, սիրտը չհանգստացնող և զորությունը կոտրող հարված: Բայց չէ՞ որ դա ընդամենը մի շարքային ճակատամարտում կրած կորստի չափ կորուստ է: Դրա կեսից ավելի, և այն էլ յուրայինների կորուստ, պարսկական բանակը կրեց միայն Ավարայրի ճակատամարտից մի քանի օր առաջ տեղի ունեցած Զարավանդ գավառի 2 ճակատամարտերում, սակայն պարսից զորավարն ու արքան կարծես նույնիսկ չնկատեցին էլ դա…
Պետք է անել ևս մի կարևոր դիտողություն:
Պարսից թագավորությունը, սկսած արդեն Վահրամ V-ի (421-439) գահակալումից և Հազկերտ II-ի (439-457) գահակալման հիմնական մասում լուրջ վերելք էր ապրում: Սակայն արդեն 451 թ-ից հետո վերելքի այս փուլը ընդհատվում է և վերջինս թևակոխում է լուրջ դժվարությունների ու ներքին ցնցումների մի դարաշրջան: 451-480 թվականներին Պարսից թագավորությունը դժվարությամբ էր պահպանում իր ներքին կայունությունը (Պերոզ I-ի (459-484) պայքարը Որմիզդ III-ի (457-459) դեմ) և իր արևելյան ու հյուսիսային սահմանների պաշտպանությունը (հոների ներխուժումը Ատրպատական և անհաջող նվաճողական պատերազմը Հեփթաղական թագավորության դեմ): Վիճակն ավելի բարդացավ 480-500 թվականներին, երբ սկսվեցին ավելի լուրջ արտաքին պարտությունները (լիակատար ջախջախմամբ ավարտված արշավանքը հեփթաղների դեմ), ներքին գահակալական պատերազմները (Վաղարշը (484-488) ընդդեմ Զարեհի (485), Ջամասպը (496-498) ընդեմ Կավատ I-ի (488-496, 498-531)), քաղաքացիական ընդհարումները (Մազդակյան շարժում) և ապստամբությունները (Մարզպանական Հայաստանի II, III, IV ապստամբություններ և այլն): Այս կապակցությամբ կարելի է գալ համարձակ հետևության, որ հենց Ավարայրի ճակատամարտում տված հսկայական զոհերն ու Տղմուտի արյունոտ ափերին ընկած պարսկական բանակի ընտրանու լուրջ կորուստն էր, որ ընդհատեց Պարսից թագավորության վերելքի դարաշրջանը և սկզիբ դրեց ճգնաժամի երկար տարիներին: Այս անուղղակի դիտարկումը ևս մեկ անգամ ապացուցում է, որ պարսկական բանակը Ավարայրի ճակատամարտում աննախադեպ հսկայական կորուստներ է կրել:
Այսպիսով, ընթերցող, մոռանալով □3.544□ և □1.036□ թվերի, որպես կողմերի կորուստներն արտահայտող բացարձակ ցուցանիշների մասին, փորձենք ի վերջո պարզել կողմերի իրական կորուստները:
Դա կարող ենք անել հետևյալ կերպ.
1. 6.000 ռազմիկ կազմող ուրացողները տվեցին 3.544 զոհ, այսինք կորցրեցին իրենց կազմի մոտ 59 %-ը,
2. Ուրացողների կորուստների տոկոսային հարաբերությունը, համեմատած իրենց ընդհանուր թվի հետ, կարելի է տարածել ողջ պարսկական բանակի վրա, քանի որ, ինչպես երևում է մարտի նկարագրությունից և ռազմական պարզ տրամաբանությունից (երբ պարսիկների համար □էժան արյուն□ հանդիսացող ուրացողները անպայման անխնա կերպով կօգտագործվեին` մի կողմից ի խնայումն պարսկական բանակի, իսկ մյուս կողմից էլ թշնամին կուզենար դրանով առավելագույնս թուլացնել հենց ուրացողներին, վերջիններիս հետագա ըմբոստությունները կանխելու համար) ուրացողները գրեթե անընդհատ մասնակցություն են ունեցել մարտին:
3. ուրացողները տվեցին մոտ 3.4 անգամ ավել զոհ, քան նահատակները, հետևաբար ողջ պարսկական բանակը տվեց 3,4 անգամ ավելի զոհ, քան Հայկականը:
Ընդհանրացնելով վերը շարադրվածը` կարելի է գալ կողմերի իրական կորուստը արտացոլող թվերի և ամրագրել, որ պարսկական 214.000-անոց բանակը ու նրա կազում գտնվող ուրացողները կորցրեցին իրենց կազմի 59 %-ը, այսինքն 129.800 ռազմիկ (այդ թվում 3.544 ռազմիկ ուրացողներից), իսկ Հայկական բանակը` 129.800-ից մոտ 3,4 անգամ պակաս, այսինքն 38.176 ռազմիկ (այդ թվում 1.036 ռազմիկ նախարարական տոհմերից):>>

[Lion]

Մեջբերում:
Lion-ի խոսքերից

Անալոգիան ընդհանրապես որպես ՀԻՄՆԱԿԱՆ ապացույց կիրառելը ճիշտ չէ... Իսկ անալոգիայով դիտարկել 20-րդ դարի և 5-րդ դարի ճակատամարտերը ես ընդհանրապես համարում եմ անընդունելի:


Շատ տեղին և տրամաբանված անալոգիա է, հաշվի առնելով այն ժամանակվա ու հիմիկվա զենքերի սպանողունակությունը (լա՞վ բառ էր), կարճ ասած ՕԳԳ-ն, բնակչության թիվը, ճակատամարտի տևողությունը և այլն: Ոնց եղավ, որ քսան փիղը պիտի 2000 տանկից ավելի շատ մարդ սպանի 14 ժամվա ընթացքում:

Չէ - ախր 5 և 20 դարերի ճակատամարտերը ՈՉ ՄԻ ՆՄԱՆՈՒԹՅՈՒՆ չունեն: Այս պայմաններում էլ արդար չէ դրանք որևէ չափանիշով համեմատելը...

Մոնղոլները արշավանքի էին գնում սաղ ազգ ու տակով, ոչխարի հոտով, տնով տեղով, գնում հասնում ու լռվում էին, տեղում ասիմիլացվում էին կամ ասիմիլացնում էին, եթե պետք էր կրոնափոխ էին լինում, ռեսկի: Դրա համար էլ բուն Մոնղոլստանում մարդ չէր մնում: Հայերը կարծեմ սենց բաներ չեն արել:

Համաձայն եմ: րա համար էլ ասում եմ, որ ազգի ներկայիս վիճակից ելնելով ճիշտ չէ դատել նրա անցյալի մասին: Ալանները, ևվս մի օրինակ: Մի ժամանակ տիրում էին ներկայիս Հարավային Ռուսաստանին, Հյուսիսային Կովկասին, Ուկրաինային, Մոլդովային և Ռումինիային, իսկ այժմ ունեն մի բուռ տարածք...

եջբերում:
Lion-ի խոսքերից


Ի դեպ, սովորաբար զենքի տակ են դնում ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ 10-15 տոկոսը, բայց դե բացառիկ դեպքերում թիվը կարող է հասնել մինչև 45-50 տոկոս;

Դրա համար էլ 45-50 տոկոսին հանգում են ԲԱՑԱՌԻԿ, կենաց ու մահու դեպքում, երբ, եթե գյուղացին բանակում չլինի, ապա ԻՐ ԴԱՇՏՈՒՄ ԿԶՈՀՎԻ: Իսկ 10-15 տոկոսի դեպքում հաստատ դաշտում աշխատող կգտնվի...

[Տրիբուն]

Lion, էսքան մեջբերումներ անելուդ իմաստը չեմ հասկանում: Ինչ ես ակնկալում, որ հիմա ես ու դու մանրամասն, քո հեղինակած գիրքը գլուխ առ գլուխ վերլուծե՞նք:

Մի քանի անգամ ասել եմ, մի անգամ էլ կրկնում եմ. գտնում եմ, որ ֆորումային քննարկումներին մասնակացելիս, սեփական ասելիքը սեփական գրիքց մեջբերումներով ներկայացնելը, արդարացի չէ մյուս քննարկողների, տվյալ դեպքում իմ, նկատմամբ:

[Lion]

Lion, էսքան մեջբերումներ անելուդ իմաստը չեմ հասկանում: Ինչ ես ակնկալում, որ հիմա ես ու դու մանրամասն, քո հեղինակած գիրքը գլուխ առ գլուխ վերլուծե՞նք:

Մի քանի անգամ ասել եմ, մի անգամ էլ կրկնում եմ. գտնում եմ, որ ֆորումային քննարկումներին մասնակացելիս, սեփական ասելիքը սեփական գրիքց մեջբերումներով ներկայացնելը, արդարացի չէ մյուս քննարկողների, տվյալ դեպքում իմ, նկատմամբ:

Եղբայր, ինձ թվում է դու իզուր ես այդ մեջբերումների վրա էդքան կենտրոնանում: Ավելի լավ է անդրադարձիր դրանցում բերված փաստերին: Ես մեջբերումներում եմ խոսում, որովհետև ԴՐԱՆՑՈՒՄ ԲՅՈՒՐԵՂԱՑԱԾ ԵՆ ՈՉ ՄԵԿ ԺԱՄՎԱ և ՆՈՒՅՆԻՍԿ ՈՉ ՄԵԿ ՕՐՎԱ մտորումներս այս ամենի վերաբերյալ: Ես ուղղակի ժամանակ չունեմ հիմա նոր բան գրելու այս թեմայով: Հետո այդ նոր բանն էլ, որ ծնվում է հենց հիմա, համակարգչի առաջ, դժվար թե այն որակն ու տեսքը ունենա, ինչ գրքից մեջբերումները:

Գուցե քեզ դուր չեն գալիս հենց նշումները, թե դրանք որ գրքից են? Բայց դա էլ արդար չէ, քանի որ եթե արդեն այդ ամենը տպագրված է, ապա արդար չէ ՏԱՌԱՑԻ հղում անելիս աղբյուրը չնշել:

Մի խոսքով - այդքան երևի պետք չէ այդ ամենի վրա կենտրոնանալ: Ավելի լավ է կարդա իմ վերլուծությունը և ասա, թե ինչի հետ ես համաձայն, ինչի հտ ոչ...

[Տրիբուն]

Եղբայր, ինձ թվում է դու իզուր ես այդ մեջբերումների վրա էդքան կենտրոնանում: Ավելի լավ է անդրադարձիր դրանցում բերված փաստերին: Ես մեջբերումներում եմ խոսում, որովհետև ԴՐԱՆՑՈՒՄ ԲՅՈՒՐԵՂԱՑԱԾ ԵՆ ՈՉ ՄԵԿ ԺԱՄՎԱ և ՆՈՒՅՆԻՍԿ ՈՉ ՄԵԿ ՕՐՎԱ մտորումներս այս ամենի վերաբերյալ: Ես ուղղակի ժամանակ չունեմ հիմա նոր բան գրելու այս թեմայով: Հետո այդ նոր բանն էլ, որ ծնվում է հենց հիմա, համակարգչի առաջ, դժվար թե այն որակն ու տեսքը ունենա, ինչ գրքից մեջբերումները:

Գուցե քեզ դուր չեն գալիս հենց նշումները, թե դրանք որ գրքից են? Բայց դա էլ արդար չէ, քանի որ եթե արդեն այդ ամենը տպագրված է, ապա արդար չէ ՏԱՌԱՑԻ հղում անելիս աղբյուրը չնշել:

Մի խոսքով - այդքան երևի պետք չէ այդ ամենի վրա կենտրոնանալ: Ավելի լավ է կարդա իմ վերլուծությունը և ասա, թե ինչի հետ ես համաձայն, ինչի հտ ոչ...

Որ մի քիչ էլ շարունակեմ քննարկելը, մի երկու ամսից ողջ աշխատությունդ, բոլոր հատորներով, ակումբում էլեկտրոնային տարբերակով կունենանք

Ավելացվել է 16 րոպե անց

Չէ - ախր 5 և 20 դարերի ճակատամարտերը ՈՉ ՄԻ ՆՄԱՆՈՒԹՅՈՒՆ չունեն: Այս պայմաններում էլ արդար չէ դրանք որևէ չափանիշով համեմատելը...
...

Լավ էլ արդար է: Ժամանակները թողնենք մի կողմ: Կա պարզ տրամաբանություն, բնակչություն տվյալ թվաքանակով, զենքի տվյալ հզորությամբ, ճակատամարտի տվյալ տևողության պայմաններում, փաստացի քանի հոգու կարելի է սպանել… մեղա-մեղա

Ես շատ պարզ ասում եմ միտքս, եթե տանկով ու սամալյոտով, ավտոմատով ու բոմբով 30 օրվա ընթացքում հնարավոր է սպանել 250.000 մարդ, ապա թուր ու թվանքով, նետ ու աղեղով, փղով ու կոկորդիլոսով,14 ժամվա ընթացքում 140.000 մարդ սպանել հնարավոր չէ:

Համաձայն եմ: րա համար էլ ասում եմ, որ ազգի ներկայիս վիճակից ելնելով ճիշտ չէ դատել նրա անցյալի մասին: Ալանները, ևվս մի օրինակ: Մի ժամանակ տիրում էին ներկայիս Հարավային Ռուսաստանին, Հյուսիսային Կովկասին, Ուկրաինային, Մոլդովային և Ռումինիային, իսկ այժմ ունեն մի բուռ տարածք...
..

Բա ես ոնց եմ համաձայն: Ուրեմն ասել, որ մոնղոլների թվաքանակը Մոնղոլստանում դարերի ընթացքում նվազել է, բայց ժամանակին նրանք մի միլիոն հոգով, բանակով, ազգ ու տակով արշավանքի էին գնում, ու դա ներկայացնել որպես ապացույց այն բանի, որ նստակյաց ժողովուրդներն էլ կարող էին նման մեծ թվեր հանել արշավանքի, ու հետո իրենց երկրում մարդ չմնար, ճիշտ չէ: Մոնղոլները հատուկ դեպք են:

Դրա համար էլ 45-50 տոկոսին հանգում են ԲԱՑԱՌԻԿ, կենաց ու մահու դեպքում, երբ, եթե գյուղացին բանակում չլինի, ապա ԻՐ ԴԱՇՏՈՒՄ ԿԶՈՀՎԻ: Իսկ 10-15 տոկոսի դեպքում հաստատ դաշտում աշխատող կգտնվի...

Lion ջան, 50%-ը բնակչության հալալ կեսն է: Ուրեմն եթե ենթադրենք, որ բնակչության կեսը տղամարդ է կեսը կին, ու սովորաբար հենց այսպես էլ լինում է, կնշանակի մոտավորապես, որ ողջ տղամարդ բնակչությունը դուրս է գալիս կենաց մահու պայքարի, չհաշված դեզերտիրներին: Ողջ տղամարդ բնակչության մեջ մտնում են նորածին տղաներից սկսած մինչև զառամյալ ծերունիները: Էս ի՞նչ թվեր ես կրակում, ընգեր:
10-15 տոկոսն էլ ըստ էության ողջ աշխատունակ բնակչությունն է, քանի որ բանակ թուլիկ մուլիկ դաշտում անկապ վեր ընգած համբալին չեն տանում, տանում են նրան ով կարող է կռվել, այսինք ֆիզիկական աշխատանք անել: Մի հատ ճակատամարտի, կամ Տիգրան մեծի արշավանքի համար, տնտեսապես ակտիվ ողջ բնակչությանը, տնից տեղից կտրում ու քցում ենք սար ու ձոր: Դաժե մոբիլիզացիայի հիմիկվա տեխնոլոգիաների ու ժամանակակից ինդուստրիալիզացիայի պայմաններում սենց բա չեն կարա անեն: Էլ ուր մնաց այն ժամանակ, երբ ամեն ինչ ձեռքով էր արվում: Էլի եմ ասում, եթե Հայաստանում կոմբայններ ու տրակտորներ չկային:

[!!Sinner!!]

Էս հըլը բանավիճում ե՞ք զորքերի, զոհերի քանակի մասին
Չեք կարծու՞մ, որ թեման սպառվել է արդեն:

[Lion]

Որ մի քիչ էլ շարունակեմ քննարկելը, մի երկու ամսից ողջ աշխատությունդ, բոլոր հատորներով, ակումբում էլեկտրոնային տարբերակով կունենանք

Է թող տենց լինի... ես առանձնակի պրոբլեմ չեմ տեսնում

Լավ էլ արդար է: Ժամանակները թողնենք մի կողմ: Կա պարզ տրամաբանություն, բնակչություն տվյալ թվաքանակով, զենքի տվյալ հզորությամբ, ճակատամարտի տվյալ տևողության պայմաններում, փաստացի քանի հոգու կարելի է սպանել… մեղա-մեղա

<< Այսպիսով, ընթերցող, պատկերացրու. Տղմուտ գետի հյուսիսային և հարավային ափերին, սկսած մոտավորապես Արաքս գետի մոտ գտնվող ճահճուտներից, իրար դեմ հանդիման 10 կմ երկարությամբ ձգվող և իրարից մոտ 500 մետր հեռավորության վրա գտնվող զուգահեռ շարքերով կանգնած են փոխադարձաբար միմյանց ոչնչացնել ձգտող երկու բանակներ` 214.000 և 100.000-անոց կազմով: 10 կմ, ընթերցող, ուշադրություն դարձրու այս հանգամանքի վրա: Եվ այդ 10 կմ տարածքի վրա ողջ ճակատի երկարությամբ իրար դեմ կանգնած 214.000 և 100.000 ռազմիկներ, որոնք անսահմանորեն ատում են իրար, պատկանում են տարբեր ազգերի, մինչ այդ բազմիցս ընդհարվել են մեկ մեկու հետ ու լրջորեն չեն սիրում իրար, մեկը մյուսին հեթհանոս, հետևաբար նաև այն ժամանակվա պատկերացումներով □ոչ մարդ□ են համարում, 14 ժամ շարունակ ամենայն անկեղծությամբ ձգտում են սպանել և ոչնչացնել իրար: Եվ այս պայմաններում զոհվում է ընդամենը… 4.580 մա՞րդ: Բայց չէ որ եթե որպես ճշմարտություն ենք ընդունում այս թիվը, ապա ստացվում է, որ 14 ժամ տևած մարտի ամեն մի ժամում սպանվել է միջինը ընդամենը 327 ռազմիկ, այսինք 1 րոպեում զոհվել է մոտ 6 մարդ:
Իսկ այժմ պատկերացրու, ընթերցող, որ 10 կմ, այսինքն 10.000 մետր երկարություն ունեցող ողջ ճակատով իրար դեմ, հաշվի առնելով միջշարքային տարածությունները ջոկատների միջև և ամեն ռազմիկի համար միջինը ընդունելով առավելագույնը 1 մետր տարածք, միաժամանակ իրար դեմ կարող են մարտնչել յուրաքանչյուր կողմից ամենակոպիտ հաշվարկներով 10.000-ական ռազմիկ: Այսինքն մարտը սկսվելուն պես ամեն մի կողմից ճակատի ողջ լայնությամբ իրար են մոտենում փոխադարձաբար իրար անկեղծորեն ոչնչացնել փորձող 10.000-ական մարդ և սկսում են սպանել իրար: Եվ այս պայմաններում մեկ րոպեում սպանվում է 6 մարդ, իսկ մեկ ամբողջ ժամ մարտնչելուց հետո` միայն 327-ը: Համաձայնիր, ընթերցող, որ դա իրական չէ: Այս տողերը կարդացող յուրաքանչյուր ոք, ով երբևէ մասնակցել է խմբակային տուրուդմփոցի, կհաստատի, որ իրականում նման դեպքերում իրադարձությունները զարգանում են չափազանց դինամիկ, իսկ փոխադարձ հարվածները հասցվում են մեծ հաճախականությամբ, ատելությամբ ու հարվածային ուժով: Ու թեև հիշատակված տուրուդմփոցների ժամանակ կողմերը որպես կանոն չեն ունենում թրեր, նիզակներ, դաշույններ, տապարներ, աղեղներ կամ գուրզեր և ըստ էության չեն էլ ձգտում լուրջ մարմնական վնասվածք հասցնել հակառակորդ կողմին, սակայն նույնիսկ այդ դեպքում ընդհարման առաջին իսկ վայրկյաններից ի հայտ են գալիս ուղեղի ցնցում ստացած, ինչպես նաև ջարդված գլխով, քթով և վերջույթներով մարդիկ:>>

Արդեն գիտես հղումը որտեղից է

Ես շատ պարզ ասում եմ միտքս, եթե տանկով ու սամալյոտով, ավտոմատով ու բոմբով 30 օրվա ընթացքում հնարավոր է սպանել 250.000 մարդ, ապա թուր ու թվանքով, նետ ու աղեղով, փղով ու կոկորդիլոսով,14 ժամվա ընթացքում 140.000 մարդ սպանել հնարավոր չէ:

- տանկով ու սամալյոտով, ավտոմատով ու բոմբով 30 օրվա ընթացքում հնարավոր է սպանել 250.000 մարդ նաև մեկ ժամում... ու հենց դրա համար էլ անալոգիան տեղին չէ...

Բա ես ոնց եմ համաձայն: Ուրեմն ասել, որ մոնղոլների թվաքանակը Մոնղոլստանում դարերի ընթացքում նվազել է, բայց ժամանակին նրանք մի միլիոն հոգով, բանակով, ազգ ու տակով արշավանքի էին գնում, ու դա ներկայացնել որպես ապացույց այն բանի, որ նստակյաց ժողովուրդներն էլ կարող էին նման մեծ թվեր հանել արշավանքի, ու հետո իրենց երկրում մարդ չմնար, ճիշտ չէ: Մոնղոլները հատուկ դեպք են:

Իմ կարծիքով մոնղոլական արշավանքի ելած բանակները 13 դարի կեսերին կազմել են առավելագույնը 200.000 ռազմիկ: Իսկ ընդհանրապես քոչվորների մեջ ռեկորդակիրը կարծես Լենկ-Թեմուրն է, թեև Աթիլան է, ճիշտ է, դաշնակիցների հետ, փոքր բանակ չի ունեցել: Իսկ նստակյաց պետություններից մինչև 16 դարը ամենամեծ բանակը իմ կարծիքով ունեցել է Հռոմը...

Lion ջան, 50%-ը բնակչության հալալ կեսն է: Ուրեմն եթե ենթադրենք, որ բնակչության կեսը տղամարդ է կեսը կին, ու սովորաբար հենց այսպես էլ լինում է, կնշանակի մոտավորապես, որ ողջ տղամարդ բնակչությունը դուրս է գալիս կենաց մահու պայքարի, չհաշված դեզերտիրներին: Ողջ տղամարդ բնակչության մեջ մտնում են նորածին տղաներից սկսած մինչև զառամյալ ծերունիները: Էս ի՞նչ թվեր ես կրակում, ընգեր:

Բոլոր ՌԱԶՄՈՒՆԱԿ տղամարդիկ + կանայք. ու հենց դրա հաշվին է ապահովվում 50 տոկոսը: Բայց կրկնում եմ, դա բացառիկ դեպքերում, երբ, ինչպես սիրում էին ասել սովետի վախտ, <<ժողովուրդը ՄԵԿ ՄԱՐԴՈՒ պես ոտքի կանգնեց...>>

10-15 տոկոսն էլ ըստ էության ողջ աշխատունակ բնակչությունն է, քանի որ բանակ թուլիկ մուլիկ դաշտում անկապ վեր ընգած համբալին չեն տանում, տանում են նրան ով կարող է կռվել, այսինք ֆիզիկական աշխատանք անել:

Հա... բայց մի մոռացիր, որ դրանց կարող ես ցրել ու հետո նորից հավաքել:

Դաժե մոբիլիզացիայի հիմիկվա տեխնոլոգիաների ու ժամանակակից ինդուստրիալիզացիայի պայմաններում սենց բա չեն կարա անեն: Էլ ուր մնաց այն ժամանակ, երբ ամեն ինչ ձեռքով էր արվում: Էլի եմ ասում, եթե Հայաստանում կոմբայններ ու տրակտորներ չկային:

Այն ժամանակ մոբիլիզիացիան էլ իր <<հեշտությունն>> ուներ: Օրինակ, գյուղացիները սաղ կյանքը բնակվում էին մի գյուղում ու հեշտ էր նրանց զենքի տակ դնել ասենք գյուղի քյոխվի միջոցով, որին էլ կհրամայեր գավառի իշխանը - իշխանական վերտիկալ

Sinner ջան - ասում խոսում ենք, էլի...

[Տրիբուն]

- տանկով ու սամալյոտով, ավտոմատով ու բոմբով 30 օրվա ընթացքում հնարավոր է սպանել 250.000 մարդ նաև մեկ ժամում... ու հենց դրա համար էլ անալոգիան տեղին չէ...

Ես սենց դեպք չգիտեմ, դու օրինակ գիտես ասա:

Ես կոնկրետ օրինակ էի բելեր - Կուրսկի ճակատամարտը, սրտեղ երեսուն օրում են էսքան մարդ սպանել:

Հերոսիմա-Նագասակյի վրա ատոմային ռումբեր գցեցին, կարծեմ 80.000 են կազմել ուղղակի զոհերը:

Ամերիկա-բրիտանական զորքերի Նորմանդյան օպերացիայի ժամանակ, դեսանտ իջեցնելուց, կարծեմ եղել է պատմության ընթացքում, կոնրետ կարճ ժամանակահատվածում ամենամեծ զոհերի թիվը, էն էլ երեք օրում ամերիկայն, այսինք հարձակվող կոմից, որին ռեդուտներից պուլիմյոտներով բաց տարածության վրա մաղում էին, կազմել է 80.000:

Lion ջան, էլի եմ ասում, թվերի հետ շատ հեշտ ես խաղեր տալիս: Բոլորս գնահատում ենք քո աշխատանքը, բայց շատ ծայրահեղ բաներ ես կրակում: 140.000 զոհ, մի ճակատամարտում: Էսքան մարդուն մի հատ մեռած շարի իրար կողք էլի: Արտաշատից մինչև Տիզբոն մեռել կլիներ:

Sinner ջան - ասում խոսում ենք, էլի...

հա էլի Sinner ջան, իսկականից, ասում խոսում ենք էլի

Չնայած դու լրիվ ճիշտ ես

[Lion]

Ես սենց դեպք չգիտեմ, դու օրինակ գիտես ասա:

Խնդրեմ կոնկրետ օրինակ - Ուկրաինական 1-ին ճակատ: 04.07.1944 Այլ օրինակ - Նագասակիի վրա գցում են ոչ թե մեկ, այլ 4 ռումբ: Ու հենց դրա համար էլ ասում եմ, որ անալոգիաները տեղին չեն:

Lion ջան, էլի եմ ասում, թվերի հետ շատ հեշտ ես խաղեր տալիս: Բոլորս գնահատում ենք քո աշխատանքը, բայց շատ ծայրահեղ բաներ ես կրակում: 140.000 զոհ, մի ճակատամարտում: Էսքան մարդուն մի հատ մեռած շարի իրար կողք էլի: Արտաշատից մինչև Տիզբոն մեռել կլիներ:

Ապեր, դու խմբակային տուուդմփոցի երբևէ մասնակցել ես??

[Տրիբուն]

Խնդրեմ կոնկրետ օրինակ - Ուկրաինական 1-ին ճակատ: 04.07.1944

անկապ օրինակ, քանի՞ հոգի զոհվեց քանի՞ ժամում

Այլ օրինակ - Նագասակիի վրա գցում են ոչ թե մեկ, այլ 4 ռումբ:

հա էլի, ու քանի՞ հոգի մեռավ
իսկ դու ուզում ես չորս փղով 140.000 հոգի սպանես

Ապեր, դու խմբակային տուուդմփոցի երբևէ մասնակցել ես??

հա, վերջին անգամ, 2006 թվականի սեպտեմբերի 19-ին, զոհվեցին 452.342 հոգի

[Lion]

Է թող լինեն… Կարևորը, որ նաև ՄԵՆՔ կանք…

Ի դեպ, չեմ ուզենա շատ խորանալ այս հարցով, բայց կարող եմ ասել, որ 5-րդ դարի հայը իր էթնոհոգեբանական էությամբ ավելի հարազատ է ներկայիս հային, քան նույն 5-րդ դարի պարսիկը ներկայիս պարսիկին…

Այնպես որ մենք ԱՎԵԼԻ ԿԱՆՔ, քան իրենք…

[Gayl]

Ժողովուրդը անկապ չեր ելնելու պայքարելու այդ պայքարի արդյունքում է, որ մենք հիմա պարսկերեն չեն խոսում պատերազմը չավարտվեց Ավարայրի դաշտում և այնտեղ էլ չեր սկսվել պարզապես Ավարայրը ցույց տվեց, որ Հայը կգերադասի մահը պարսկացումից ու պարսկական բանակի բազմաթիվ զոհերը ասածիս ապացույցն էին:
Հ.Գ.
Վասակ Սյունու նման մտածողներ էլ են եղել որ մեր ազգը հիմա ապրում է 30.000ք.կմ-ի վրա

«Վասակ Սյունու նման մտածողներ էլ են եղել որ մեր ազգը հիմա ապրում է 30.000ք.կմ-ի վրա» բայց փորձը ցույց տվեց,որ Վարդանի նման մտածողների պատճառով ենք ապրում այս փոքր Հայաստանում:
Պետք չէր ընդունել Քրիստոնեությունը և վերջ:

[Lion]

«Վասակ Սյունու նման մտածողներ էլ են եղել որ մեր ազգը հիմա ապրում է 30.000ք.կմ-ի վրա» բայց փորձը ցույց տվեց,որ Վարդանի նման մտածողների պատճառով ենք ապրում այս փոքր Հայաստանում:
Պետք չէր ընդունել Քրիստոնեությունը և վերջ:

Չէի ասի որ պատճառն այդ էր... Հայտնի չէ, որ չընդունեինք հիմա ինչ վիճակում կլինեինք