2006 թվականի փետրվարի 28 էր` սումգայիթյան ջարդերի անմեղ զոհերի հիշատակի օրը: Բազմահազարանոց մարդկային բազմությունը դանդաղ երթով բարձրանում էր Ծիծեռնակաբերդի բարձունք` հարգանքի տուրք մատուցելու անմեղ զոհերի հիշատակին:
Երթին մասնակցում էինք նաև մենք` ես ու երկու ընկերներս: Մարդկային բազմությունը այնքան հոծ էր, որ ստիպված զգուշությամբ էի քայլում, որպեսզի հանկարծ պատահաբար որևէ մեկի ոտքը չտրորեմ: Մեր առջևից քայլում էին երկու երիտասարդներ: Քանի որ նրանք ինձ խիստ մոտիկ էին գտնվում, ես պարզ լսում էի նրանց խոսակցությունը: Նրանք խոսում էին երևանյան մականունավոր «հեղինակությունների» «սխրագործությունների» մասին, ու նրանց զրույցում ես մի տեսակ ակնածանք էի նկատում: Նրանց համար այդ մարդիկ կարծես իդեալներ լինեին (ահա թե ինչ է լինում, երբ իսկական արժեքը ստվերում է մնում): Այդ ընթացքում ընկերներս նույնպես զրուցում էին: Զրուցում էին ինչ-որ նոր մեքենաների մասին: Ու բոլորն էին զրուցում, ու բոլորն էլ ինչ-որ առօրյա ու երբեմն էլ անիմաստ թեմաներով: Երբեմն-երբեմն այս ու այն կողմից նույնիսկ ցինիկ քրքջոցներ ու հրհռոցներ էին լսվում: Ոչնչից չէր զգացվում, որ մարդկանց հոգիներում սուգ կա: Այն հրեշը, որից ես այդքան վախենում եմ, քայլում էր ինձ հետ կողք կողքի…
Այո, ԱՆՏԱՐԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆԸ նույնպես այդ օրը մարդկային երթի հետ բարձրանում էր Ծիծեռնակաբերդի բարձունք: Նայեցի շուրջս` հուսալով տեսնել գեթ մի հայացք, որում վշտի գիտակցում ու իսկական կարեկցանք կլիներ: Չտեսա: Միգուցե ուշադիր չնայեցի կամ միգուցե իրոք չկար այդպիսի հայացք: Մարդկանց համար այդ երթը կարծես սովորական զբոսանք լիներ, սովորական առօրյա զբոսանք, ուրիշ ոչինչ: Ակամայից մտածեցի, թե որքա~ն հեշտ է խոսել այլոց տառապանքների մասին ու դատապարտել անօրենների վայրագությունները, և որքա~ն դժվար է իսկապես կարեկից լինել դժբախտների վշտերին: Մտածեցի այդ սարսափելի դեպքերի ու ճակատագրից հալածվածների մասին, նրանց մասին, ովքեր մորթվեցին անասունների նման, և նրանց մասին, ովքեր մազապուրծ փախան` կորցնելով այն ամենը, ինչն ամբողջ կյանքում դառը քրտինքով վաստակել էին... Հոգուս խորքում մի անբացատրելի զգացում ունեցա, որն ավելի շատ ցավ էր հիշեցնում: Հիշեցի Սևակի հայտնի խոսքերը և ինքս էլ չիմանալով, թե ինչպես` ինչքան ձայն ունեի, համարյա գոռալով, ասացի.
«Կա՞ աշխարհում գեթ մի լեզու, որ չունենա այդ «անջատվել» բայը: Թե կա, ես փոխում եմ ազգությունս»:
Բոլորը հայացքները զարմանքով իմ կողմը շրջեցին: Մի կարճ ակնթարթ լռություն տիրեց: Ես նրանց հայացքներում տեսնում էի մի բան. նրանք բոլորը ինձ խելագարի տեղ էին դրել: Այս ու այն կողմից «ռեպլիկներ» եղան, ու բոլորն էլ հեգնական երանգով: Ընկերներս մի պահ շփոթվեցին իմ այդ անսպասելի արարքից, այնուհետև ուշքի գալով` սկսեցին ծաղրանքով կշտամբել ինձ, որ ես իրենց «խայտառակում» եմ: Ես նույնպես շփոթվեցի. անկեղծ ասած ինքս ինձնից նման բան չէի սպասում (բնավորությամբ մի քիչ ամաչկոտ եմ): Բայց հանկարձ մի շատ հաճելի բան տեղի ունեցավ…
Հետևից ինձ մոտեցավ մի կին` շատ պատկառելի տեսքով, և նայելով ինձ` ասաց.
-Այս պահին դրանք միայն Սևակի խոսքերը չէին, դրանք նաև քոնն էին: Ապրես, տղաս:
Հուզմունքը, իհարկե, այդ պահին խանգարեց ինձ հասկանալու նրա խոսքերի իմաստը, բայց ես մինչև հոգուս խորքը շոյվեցի ու նաև հրճվեցի, որ կարողացա ամբոխի մեջ գտնել այն մարդուն, ում փնտրում էի: Նրա աչքերում այդ տխուր օրվա խորհուրդը կար: Հուզմունքը խողդում էր ինձ: Հազիվ կարողացա արտաբերել.
-Շնոր-հակա-լություն…
Նա ներկայացավ. Երևանի դպրոցներից մեկի տնօրենն էր (շա~տ ափսոս, բայց ես չեմ հիշում դպրոցի համարը և տնօրենի անուն-ազգանունը, միայն հիշում եմ, որ տնօրենն ասաց, որ իրենց դպրոցը հրդեհից հիմնովին այրվել, հետո վերականգնվել է): Հետո ձայն տվեց.
-Երեխաներ, այստեղ եկեք:
Մի ակնթարթում ինձ ու նրան շրջապատեցին նրա ղեկավարած դպրոցի սաները, տարբեր տարիքի: Նրանց թիվը բավականին մեծ էր: Տնօրենը ինձ ներկայացրեց իր սաներին և սկսեց գովեստի խոսքեր ասել իմ հասցեին: Խիստ շոյվել էի ու ամոթից կարմրել: Այնքա~ն անսպասելի էր ինձ համար…
Այդ ամենը տեսնելով` ընկերներս կարծես կերպարանափոխվեցին, ու ոչ միայն ընկերներս: Արդեն այս ու այն կողմից դրվատանքի խոսքեր էի լսում: Շրջապատում բուռն քննարկում սկսվեց իմ ասած խոսքերի վերաբերյալ: Ընկերներս նույնիսկ իրենք նույնպես փորձեցին մեր մեծերի խոսքերից հիշել և արտասանել` տիկնոջ ուշադրությանը արժանանալու համար: Ես չհասկացա ինչ տեղի ունեցավ: Մի՞թե մարդկանց հոգիներում ինչ-որ բան շարժվեց, մի՞թե անտարբերությունը դյուզն ինչ զիջեց իր դիրքերը: Ըստ էության ես մեծ բան չէի արել, բայց արդյունքը իմ սպասածից շատ ավելի մեծ էր…
Այնուհետև հուզմունքս կամաց-կամաց անցավ: Ես ու տիկինը երկար զրուցեցինք` միասին քայլելով դեպի Ծիծեռնակաբերդի հուշակոթող: Նա պատմեց ինձ իրենց դպրոցի հետ կատարված դժբախտության մասին (հրդեհի մասին) և մի ամերիկահայ բարերարի մասին, ում միջոցներով դպրոցը լիովին վերականգնվել էր: Վերջում, երբ բաժանվում էինք, նա ինձ հրավիրեց իրենց դպրոց: Ես խոստացա անպայման այցելել, բայց, ցավոք, ժամանակի սղության պատճառով այդպես էլ ինձ չհաջողվեց դա անել…
Հ.Գ. Եթե ինչ-որ մեկը իմացավ, թե որ դպրոցի մասին է խոսքը, խնդրում եմ հիշեցնել ինձ: Կանխավ շնորհակալություն:
Մեջբերել
Էջանիշներ