Ավարայրի ճակատամարտ 451 թ.։ Հաղթանա՞կ, թե՞ պարտություն

[Amaru]

Ընդհանրապես՝ մեր պատմության մեջ շատ կան սպիտակ, այսինքն՝ դատարկ էջեր, որոնց «պարունակության» մասին ճշգրիտ պատկերացում կազմել չենք կարող:

Եկեղեցին խոշոր ավատատեր էր, և հենց նա ճակատամարտը հրահրեց: Ինչքան գիտեմ, վրաց թագավորները ժամանակ առ ժամանակ մե՛կ ընդունում էին այլ կրոններ, մե՛կ վերադառնում իրենց կրոնին... Ձեռնտու էր: Չեմ կարծում, թե մի ազգ, որը ընդամենը մեկ ու կես դար առաջ էր ՈՒՐԱՑԵԼ իր իսկական կրոնը, ինչ-որ բան կկորցներ՝ նորից կրոնափոխվելով:

Պետք է դասեր քաղել պատմությունից, իսկ մենք անընդհատ նույն մանգաղի վրա ենք գիտակցաբար կանգնում՝ հույս ունենալով, որ մանգաղի պոչը այս անգամ կարճ կլինի ու ճակատին չի հասնի...

[asho]

Իմ կարծիքով մենք հաղթել ենք: Եթե հաղթած չլինեինք, հիմա մենք հայերեն չէինք խոսա, քրիստոնեա չէինք լինի և մի շարք այլ բաներ:

[otar]

ըստ իս դա պարտություն էր... ու քննարկել անգամ պետք չի. ինչ ա նշանակում ԲԱՐՈՅԱԿԱՆ հաղթանակ... մեռնել հանուն հայրենիքի չի նշանակում հաղթել

[Vishapakah]

Իրանք մահանում էին, կրոնափոխ չլինելու համար եւ հաջորդաբար Հայից պարսիկ չդառնալու համար. Ամբողջ պատերազմի իմաստը դա էր. Հայերին հաջողվեց պարսկացումից զերծ մնալ, իսկ պարսիկները իրենց կրոնը չկարողացան տարածել, ուրեմն պարտվեցին.

Պրիմիտիվ եւ պարզ.

Բայց այս ամենին կարելի մեկ այլ կողմից մոտենալ, որի մասին չեմ հանդիպել որ խոսվի.

Արդյոք մենք պարսիկ կդառնաինք, եթե ընդունեինք զրադաշտականությունը, եթե չեմ սխալվում, այն ժամանակ այս կրոնն էին փորցում մեզ պարտադրել.

Օրինակ պարսիկները, փենջաբները, թուրքալեզուները եւ մի շարք էթնո խմբեր, ընդունել են իսլամը, բայց արաբ չեն դառցել.

Ինչու ենք մենք կրոնափոխությունը ընկալում, ազգափոխությանը համարժեք?

Մենք մի անգամ արդեն կրոնափոխ եղել ենք, կորցնելով միայն մեր մշակույթը.

[Artgeo]

Իրանք մահանում էին, կրոնափոխ չլինելու համար եւ հաջորդաբար Հայից պարսիկ չդառնալու համար. Ամբողջ պատերազմի իմաստը դա էր. Հայերին հաջողվեց պարսկացումից զերծ մնալ, իսկ պարսիկները իրենց կրոնը չկարողացան տարածել, ուրեմն պարտվեցին.

Վարդանին պարսկական ծեսերով են թաղել:

Արդյոք մենք պարսիկ կդառնաինք, եթե ընդունեինք զրադաշտականությունը, եթե չեմ սխալվում, այն ժամանակ այս կրոնն էին փորցում մեզ պարտադրել.

Հայերի կողմից սիրված Աջարիայում մուսուլման վրացիներ են ապրում:

[Lion]

Ավարայրի ճ-մ-ում մենք միանշանակ հաղթանակ ենք տարել...

Ըստ Եղիշեի. □Ոչ մի կողմը հաղթեց, ոչ մյուս, այլ քաջերը քաջերի դեմ դուրս գալով երկու կողմն էլ պարտվեցին: Բայց քանի որ սպարապետը ընկել էր կռվի դաշտում… ուստի հայոց զորքը ցրվեց□ : Այս զգացմունքային և անորոշ բնորոշումը մեր պատմագետներին հիմք է տալիս ասելու, որ Ավարայրի դաշտում հայերը պարտություն կրեցին: Հետագայում, կարծես արդարանալով, առաջ քաշվեց բարոյական հաղթանակ-ռազմական պարտություն բանաձևը: Ճակատամարտը, իրոք, խոշոր բարոյական հաղթանակ էր: Այն Հայկյան ոգու ցասումն էր, որը հայոց պետականության կորստից հետո ապացուցեց, որ հայը երբեք ստրուկ չի լինի, իսկ հայ ռազմիկը և հայոց զենքը ունեն այնպիսի հատկություններ, որոնց հետ հաշվի չնստելը կարող է ծանր հետևանքներ ունենալ ցանկացած թշնամու համար: Այն դրեց մի գաղափարախոսության, մի ոգու հիմք, որը պահեց և պահպանեց մեր ազգը հետագա ծանր փորձություններում` ընդհուպ մինչև մերօրյա Արցախյան հերոսամարտը, որի մարտիկները մեկ անգամ ևս փայլուն կերպով ապացուցեցին, որ Վարդանանց ոգին անմար է: Բայց արդյո՞ք այն ռազմական պարտություն էր: Մեր կարծիքով՝ միանշանակ ոչ: Հարցը լուսաբանելու համար պարզենք, թե ըստ ռազմական պատմաբանների հին աշխարհում և միջնադարում որն է համարվել բանակի պարտություն: Դա այն վիճակն է, երբ կողմերից մեկը մյուսի համեմատ կրում է 1,5-ից ավել անգամ կորուստ և (կամ) թողնում է մարտադաշտը, դիմելով փախուստի, որից հետո դադարում է բանակի և (կամ) երկրի դիմադրությունը: Օր.՝ Գավգամելայի ճակատամարտում Աքեմենյանների, Խառանի ճակատամարտում հռոմեացիների, Ոսխայի ճակատամարտում Սասանյանների կրած պարտությունները դրա դասական օրինակներ են: Իսկ ի՞նչ եղավ Ավարայրում: Ըստ Եղիշեի մթնելուց հետո կողմերը վերադարձան ելման դիրքեր: Պարտության մասին խոսք չկա և այստեղ պետք չէ Եղիշեին սխալ հասկանալ: Հայոց զորքը չէր պարտվել և անտեր չէր: Պահեստազորը, իսկ Վարդանի մահից հետո նաև ողջ զորքը, ղեկավարող Համազասպ Մամիկոնյանն ու Արշավիր Կամսարականը հրավիրեցին ողջ մնացած նախարարների խորհրդակցություն: Արդյունքում որոշվեց, որ հայերը հասել են սպարապետի դրած նպատակին, այսինքն թշնամին խիստ արյունաքամ էր եղել:
Այլևս իմաստ չուներ շարունակել ճակատամրտը հաջորդ օր, մանավանդ, որ հայերի վիճակն էլ թեթև չէր: Սակայն այստեղ միանշանակ սխալ կլիներ խոսել հայերի պարտության մասին: Հայերը լիակատար մարտակարգով նահանջեցին գետի մյուս ափը և պարսիկներ չկարողացան հասնել իրենց նպատակին՝ ջախջախել հայերին: Ավելին. հայերն էին հասել իրենց նպատակին՝ արյունաքամ անելով թշնամու բանակին: Այլևս ճակատամարտը հայերի կողմից շարունակելն իմաստ չուներ: Այս իմաստով է Եղիշեն նշում, որ հայերը ցրվեցին: Այսինքն ոչ թե պարտվեցին, ջախջախվեցին և ցրվեցին, այլ պլանավորված, գիտակցաբար, մարտավարական խնդիրներից ելնելով, քանի որ կատարել էին իրենց մարտական առաջադրանքը, մասնատեցին ուժերը: Իրոք. սպասվող պարտիզանական լեռնային պայքարում իմաստ չուներ պահել մեծ և կենտրոնացած բանակ: Պետք էր ստեղծել փոքրաթիվ, բայց արագաշարժ և ճկուն 500-600 հոգանոց ջոկատներ՝ պայքարը շարունակելու համար, որն էլ կատարվեց: Հատկանշական է, որ պարսկական բանակը այն աստիճան էր թուլացել, որ նույնիսկ փորձ չարեց խանգարել հայերի նահանջը կամ հետապնդել նրանց: Ի դեպ ստրատեգիական տեսանկյունից մեծ է Ավարայրի ճակատամարտի նմանությունը Բորոդինոյի ճակատամարտի հետ, երբ ռուսները, արյունաքամ անելով թշնամուն, թողեցին Մոսկվան՝ խնայելով բանակը և շարունակելով պայքարը: Ոչ մի պատմաբան այժմ չի համարձակվի Բորոդինոյի ճակատամարտը համարել ռուսների պարտություն:
Այսպիսով կարելի է տալ Ավարայրի ճակատամարտի արդյունքի հետևյալ բնորոշումը. այն տակտիկական առումով անորոշ, բայց ավելի շատ հօգուտ հայկական ուժերի տեղի ունեցած ճակատամարտ էր (պարսիկները երեք անգամ ավել կորուստ տվեցին), իսկ ստրատեգիական առումով հայերը շահեցին այն և դրա, ինչպես նաև երկրում ծագած կատաղի պարտիզանական պայքարի հետևանքով, հաղթեցին պատերազմում, քանի որ շուտով պարսկական բանակը հեռացավ երկրից և վերականգվեց նախկին վիճակը, որն այն պայմաններում հավասարազոր էր հաղթանակի: Ի դեպ զուտ ռազմա-ստրատեգիական առումով մեծ է Վարդանանց պատերազմի նմանությունը Չեչենական առաջին պատերազմի հետ: Ոչ ոք այժմ չի կարող ասել, որ ռուսները հաղթեցին այդ պատերազմում: Սակայն կրկին եմ ցանկանում ընդգծել, որ նմանությունը վերջանում է սրանով: Իրոք. եթե հայերը պայքարում էին ազգի գոյության, ասիմիլյացիային դիմադրելու և ինքնապահպանման համար, ապա չեչենները զոհ գնացին միջազգային ինտրիգներին և ազգային սնափառությանը՝ դուրս գալով հզոր պետության դեմ: Դա թույլատրելի է միայն այն դեպքում, երբ դրված է ազգի լինել-չլինելու հարցը: ԵՎ եթե այդ դեպքում ազգը անպայման կհաղթի, ապա այլ պարագայում ջախջախումն անխուսափելի է:

[NoemI]

Վարդանանց պատերազմը ամբողջ մառդկության պատմության ընթացքում առաջին է, որ եղել է հանուն հավատքի. Դրա նպատակը հողեր գրավելը կամ մարդկանց գերեվարելը չի եղել. Իմ անդձնական կարծիքով Վարդանը չեի կարող պարտվել ինչքան էլ թույլ լիներ իսկ նրա մահը լրիվ բնական եմ համարում, քանի որ այսպիսի համեմատություն անեմ՝ եթե սերմը չի ընկնում ապա պտուղ չի տալիս.

[Tigran Adunts]

Իհարկե ՀԱՂԹԱՆԱԿ ենք տարել: Պարսիկները չհասան իրենց նպատակին, իսկ մենք հասանք
Մինչև հիմա քրիստոնյա ենք.... Բա դա հաղթանակ չի, որ ուրիշ պետության տիրապետության տակ չենք

Հ,Գ.
Հաղթանակը՝ ճակատամարտից հետո 2 կողմերից ողջ մնացած զինվորների տարբերության առավելությունը չի

Ավելացվել է 8 րոպե անց

Պետք է դասեր քաղել պատմությունից, իսկ մենք անընդհատ նույն մանգաղի վրա ենք գիտակցաբար կանգնում՝ հույս ունենալով, որ մանգաղի պոչը այս անգամ կարճ կլինի ու ճակատին չի հասնի...

Մանգաղի վրա կանգնելով հաստատ պոչը ճակատիտ չի կպնի, այլ ոտտ կկտրես: Երևի խոսքը եղանի մասին էր

Ավելացվել է 10 րոպե անց

ինչ ա մեռնել հանուն հայրենիքի չի նշանակում հաղթել

Ղարաբաղի պատերազմին ինչքան ԼԱՎ ՏՂԵՔ ենք կորցրել: Միթե նրանք չեն հաղթել?

[Ambrosine]

Վարդանանց պատերազմը ամբողջ մառդկության պատմության ընթացքում առաջին է, որ եղել է հանուն հավատքի. Դրա նպատակը հողեր գրավելը կամ մարդկանց գերեվարելը չի եղել. Իմ անդձնական կարծիքով Վարդանը չեի կարող պարտվել ինչքան էլ թույլ լիներ իսկ նրա մահը լրիվ բնական եմ համարում, քանի որ այսպիսի համեմատություն անեմ՝ եթե սերմը չի ընկնում ապա պտուղ չի տալիս.

Իսկ կարող եք ասել, թե ուրիշ ինչ պատերազմ ա եղել հանուն հավատքի? Եվ ոչ էլ սա է հանուն հավատքի եղել: Երեխեք, լավ էլի. հերիք ա հավատաք Եղիշեի գրածներին, որը Մամիկոնյան տան գրող ա եղել: Այս պայքարը վերածվել էր գահի համար պայքարի: Ուղղակի շատ երկար ա, մի օր որ հավես ունենամ, մանրամասն կգրեմ:

[Lion]

Իսկ կարող եք ասել, թե ուրիշ ինչ պատերազմ ա եղել հանուն հավատքի? Եվ ոչ էլ սա է հանուն հավատքի եղել: Երեխեք, լավ էլի. հերիք ա հավատաք Եղիշեի գրածներին, որը Մամիկոնյան տան գրող ա եղել: Այս պայքարը վերածվել էր գահի համար պայքարի: Ուղղակի շատ երկար ա, մի օր որ հավես ունենամ, մանրամասն կգրեմ:

Ես ինձ թույլ կտայի չհամաձայնել պատմության ուսումնասիրության ձեր մեթոդի հետ: Դա, պատկերավոր ասած, նման է նրան, որ քրեական գործով դատավորն ասի - այս վկային չեմ հարցաքննելու, քանի որ նա շահագրգռված անձ է... Իրավաբանները կհամաձայնեն, որ դա անընդունելի է - վկային անպայման ՊԵՏՔ է հարցաքաննել, այլ հարց է, թե ինչպես պետք է մոտենալ նրա հայտնած տեղեկություններին հաշվի առնելով նրա շահագրգռված լինելը...

Նույնը Եղիշեի դեպքում է.

Երբ հարմար գտնեք, ես Ձեր հետ հաճույքով կզրուցեմ այդ իրադարձությունների մասին, որոնց վերաբերյալ, ինչ մեղքս թաքցնեմ, նույնիսկ հրատարակած գիրք ունեմ

[Ջուզեպե Բալզամո]

Մանգաղի վրա կանգնելով հաստատ պոչը ճակատիտ չի կպնի, այլ ոտտ կկտրես: Երևի խոսքը եղանի մասին էր

Խոսքն իրականում փոցխի մասին է

Իսկ թեմայի մասին… Վարդանին խիստ եք դատում ցավալի է: Փորձեք ուրիշ տեսանկյունից էլ տեսնել նրան:Զուտ զինվորականի, հրամանատարի… Սպարապետն է,ուխտել է պաշտպանել երկիրը ու ժողովրդին: Հուսահատ ազգ ու բանակի համար, ոգին բարձրացնող վերմարդկային ու գերմարդկային մի քայլի է գնացել: Իր տոհմի արժանի զավակն է,իրոք հրաշք զորավարներ են տվել, դարերով՝հավատարիմ ծառայել են իրենց հյուրնկալած ազգին ու թագավորությանը,դառել էդ ազգի առավել քան արժանի որդիները(շատ ու շատ Հայկազուններից արժանի) ու մեր էսօրվա հպարտանալիքներից:
Ավարայրը Վարդան Մարդու ճակատամարտն է տհասության,ստորության ու նենգության դեմ: Վարդանը հաղթել է…
Տերտերներն էլ իրենց են վերագրել էդ հաղթանակը… գրիչն իրենց ձեռքում էր… ինչ կուզեին՝կգրեին… դուք տողերի արանքներում կարդացեք…

[Lion]

Կեցցես - ոչ միայն ճիշտ բաներ ես գրում, այլև ոճդ է լավը...

Ինձ թույլ կտայի միայն չհամաձայնել Մամիկոնյանների օտար երկրից գալու տեսության հետ, որը այժմ արդեն հերքված է...

[Նորմարդ]

Վարդանին պարսկական ծեսերով են թաղել:

Տո դու ի՞նչ գիտես ներկա եղել ե՞ս:

Հայերի կողմից սիրված Աջարիայում մուսուլման վրացիներ են ապրում:

Հենց էդ մուսուլման վրացիները վաղը Վրաստանի կործանման պատճառ կդառնան

Ինձ թույլ կտայի միայն չհամաձայնել Մամիկոնյանների օտար երկրից գալու տեսության հետ, որը այժմ արդեն հերքված է...

Եթե հնարավոր է ավելի մանրամասն կներկայացնես քո տեսությունը դա ինձ շատ հետաքրքրեց ու եթե հնարավոր է ապա առանձին թեմայում

[Ջուզեպե Բալզամո]

Կեցցես - ոչ միայն ճիշտ բաներ ես գրում, այլև ոճդ է լավը...

Ինձ թույլ կտայի միայն չհամաձայնել Մամիկոնյանների օտար երկրից գալու տեսության հետ, որը այժմ արդեն հերքված է...

Շնորհակալ եմ…
Բայց,Նորմարդու պես, ինձ էլ է հետաքրքիր էդ նոր տեսությունը:Իմ իմացած Մամգունը Ճենաց (Չինա՞ց)կողմերից էր…բա Գիսանե՞ն…բա… էլի մի 2 բան:Սրանք արդեն հերքված ե՞ն:Ու՞մ կողմից… Խնդրում եմ հիմնավոր պատասխան:

[Lion]

Մեջբերում:
Lion-ի խոսքերից
Կեցցես - ոչ միայն ճիշտ բաներ ես գրում, այլև ոճդ է լավը...

Ինձ թույլ կտայի միայն չհամաձայնել Մամիկոնյանների օտար երկրից գալու տեսության հետ, որը այժմ արդեն հերքված է...

Շնորհակալ եմ…
Բայց,Նորմարդու պես, ինձ էլ է հետաքրքիր էդ նոր տեսությունը:Իմ իմացած Մամգունը Ճենաց (Չինա՞ց)կողմերից էր…բա Գիսանե՞ն…բա… էլի մի 2 բան:Սրանք արդեն հերքված ե՞ն:Ու՞մ կողմից… Խնդրում եմ հիմնավոր պատասխան:

Բարեկամներ, ես սիրով կպատասխանեմ Ձեր հարցերին: Ստորև մեջբերում եմ հատված արդեն իսկ տպված իմ գրքից`<< Հայ ժողովրդի ռազմական տարեգիրք, Գիրք 7, մ.թ.ա. 95-65>>, Երևան 2007, էջ 35-36

<< Այստեղ որոշակիորեն թեմայից շեղվելով՝ կուզենայի մասնագետների ուշադրությունը հրավիրել այն հանգամանքի վրա, որ սխալ է սկսած Խորենացու առաջին կրկնակողներից և նրա աշխատությունից առաջինը օգտված պատմիչներից մինչ այսօր գրականության մեջ տարածված այն տեսակետը, թե Մամիկոնյան տոհմի հայրենիքը Չինաստանն է և, որ նրանք եկել են Հայաստան III դարի կեսերին:
Ինչպես ցույց է տալիս Մովսես Խորենացու բերած տվյալների (Գիրք 2, գլուխ 81) ուշադիր վերլուծությունը, նրանք ոչ թե ''եկել են Հայաստան'', այլ ընդամենը տեղաշարժվել են Հայաստանի մի գավառից մյուսը: Ըստ Պատմահոր Մամիկոնյանները տեղաշարժվել են. ‘‘… արևելյան հյուսիսային քաջատոհմիկ ու գլխավոր աշխարհից` Ճենաստանից, որ ես (Մովսես Խորենացին – Մ.Հ.) բոլոր հյուսիսային ազգերի մեջ առաջինն եմ համարում'': Ինչպես տեսնում ենք Խորենացին նկատի ունի մի տարածք, որը գտնվում է Հայաստանից (V դարում ապրած Խորենացու իր ժամանակին բնորոշ ''Հայաստան''-ի հյուսիսային սահմանի մի մասը Պարխարյան լեռներն էին) հյուսիս-արևելք: Ոչ մի ակնարկ չկա Հայաստանից արևելք գտնվող Չինաստանի մասին: Իսկ ''Ճենաստանը'' (իրականում Փոքր Հայքի Խաղկտիք գավառը, որը իրոք ''հյուսիսային գլխավոր աշխարհն էր'') աշխարհագրորեն իրոք գտնվում է ''Խորենացու Հայաստանի'' հյուսիսում և հյուսիս-արևելքում, այն դեպքում, երբ Մամիկոնյանների տոհմական կալվածքները, մինչև Տարոնին տիրելը և այն իրենց կալվածքների կենտրոն դարձնելը, գտնվում էին Տայքում` Խաղկտիքի սահմանում, կենտրոն ունենալով Էրախանի ամրոցը և իրենց որոշ մասով ընդգրկելով նաև Պարխարյան լեռները: Այսինքն պատմիչը նկատի ունի Տայքի հյուսիսը` Պարխարյան լեռները, որոնք երկար ժամանակ այնտեղ բնակված ճաների անունով խոսակցականում կոչվում էին ''Ճենաստան'':
Լրիվ տրամաբանական այս սխեմայից զատ կարելի է բերել նաև մի քանի այլ ուղղակի և անուղղակի ապացույցներ.
1. հռոմեական աղբյուրները Լուկոլլոսի արշավանքի ժամանակ որպես Տիգրանակերտի կայազորի հրամանատար հիշատակում են Մամիկին, որը ըստ Ն. Ադոնցի ''Մամիկոնյան'' անվանման կրճատ ձևն է,
2. մ.թ.ա. 51 թ-ին Հայկական բանակը առաջնորդել է Վասակ իշխանը, իսկ 62 թ-ի գարնան Հռանդեայի ճ-մ-ին ու դրան նախորդած իրադարձություններին մասնակցել է ևս մեկ Վասակ իշխան` մի անուն, որը բնորոշ էր Մամիկոնյաններին,
3. վաղ միջնադարում և հատկապես V դարում մեր պատմիչները հստակ պատկերացում չունեին Չինաստանի մասին և ըստ նրանց արևելքում ''աշխարհը վերջանում էր'' Հնդկաստանով, առավել ևս, որ այդ ժամանակաշրջանում Չինաստանը հաճախ չուներ ներկայիս Չինաստանի սահմանները և սահմանափակվում էր միայն ներկայիս Չինաստանի հարավ-արևելքով՝ Հուանհե և Յանցզի գետերի հովիտներով,
4. քիչ հավանական է, որ եկվոր փախստականներին Տրդատ II Մեծը հանձներ այնպիսի մի կարևորագույն պաշտոն, ինչպիսին սպարապետությունն է, թեկուզև Սլկունիների տոհմին հաղթելուց ու նրանց ամրոցը գրավելուց հետո, այսինքն ողջ բանակը, իր և իր երկրի ապագան դներ եկվոր, օտար ու ըստ էության չստուգված և առանձնակի հեղինակության չհասած և միայն իրենց խորամանկությամբ աչքի ընկած անձանց տիրապետության տակ, քանի որ Ողականը եկվորները գրավեցին ու Սլկունիներին ոչնչացրին ըստ էությամբ խորամանկությամբ,
5. օտար տոհմը չէր կարող միանգամից այնքան սիրել, նվիրվել իր նոր հայրենիքին, նրանում մի քանի տարում ուղղակի չէր հասցնի ձևավորվել այն տոհմական հայասիրական-հայրենասիրական մթնոլորտը` տարոնականությունը, որով դաստիարակվել և որը մարտի դաշտում միանգամից դրսևորում են Մամիկոնյան հենց առաջին ժառանգական սպարապետները` Վաչեն, Վասակը, Մուշեղը և այլն:
Այսպիսով, ընդհանրացնելով վերը բերված բոլոր ապացույցները, կարելի է գալ միանշանակ հետևության, որ Մամիկոնյանների տոհմը տոհմիկ հայկական է և նրանց ''եկվորության'' մասին որևէ տվյալ ուղղակի չկա, այլ այդ թեզը առաջ է եկել զուտ ''ճեն'' բառը որպես ''չին'' սխալ մեկնաբանելուց:>>

ԲԱրեկամներ, հուսով եմ ամեն ինչ պարզաբանեցի: Եթե կառաջանան նոր հարցեր կամ որևէ նոր մեկնաբանության կարիք կլինի, ես միշտ այստեղ եմ