Նիկոլ Փաշինյան քաղաքական գործիչը: Մտքեր և վերլուծություններ...

[Տրիբուն]

Ախր սենսեյ ջան, հարցն էլ հենց էնա, որ սիստեմի ստեղծումը չեմ տեսնում, է

Մի հատ նկարագրի սիստեմը, հասկանանք էտ ինչ կենդանի ա, որ դու չես տեսնում:

[Sagittarius]

Մի հատ նկարագրի սիստեմը, հասկանանք էտ ինչ կենդանի ա, որ դու չես տեսնում:

օրինակ, ո՞րն ա ավոմեքենանների մաքսազերծումից քաղաքացիների գլխավոր բողոքները
- մաքասազերծման համար անհրաժեշտ քայլերի քանակը
- ինչքան ժամանակ ա խլում այդ պրոցեսը
- այլ բան

կա՞ պետական նշաձող սրանց համար. աշխատողների բոնուսները ու աշխատանքի ապագան պայմանագրով շաղկապվա՞ծ ա էտ նշաձողի հետ


քյասար այս սրանից ա պետք սաղ պետական համակարգին ու իրանց բոնուսներին

[Վիշապ]

Համաձայն եմ Լիոնի (լրիվ իրավիճակ ա փոխվել), Ծլնգի ու Սկեպտի հետ. որ չալարեմ կմանրամասնեն թե ոնց ու ինչ, բայց կարճ ասած' համակարգային չափելի նպատակներ ա պետք ներդրվի ու միայն էտ նպատակների իրականացման ու չիրականցման հիման վրա բոլոր պետական օղակների աշխատողների բոնուսների ու գործ ունենալ չունենալու հարցը լուծվի: Լուկաշենկոյական պոպուլիզմով լուրջ հարցեր չի լուծվի:

Նախ համակարգերն ու նպատակները իրականացնողը նույն ժողովուրդն ա (դեռ արհեստական բանականությունն ու ռոբոտները չեն կառավարում մարդկանց), հետևաբար գոնե էդ իրականացնողների մոտ արժեքներն ու աշխարհայացքը պիտի բռնեն թղթի վրա գրածին, որ իրականացնելու մոտիվացիա լինի: Երկրորդ, փնթիներին հրապարակավ աշխատանքից շպրտելը, կամ այլ դեմոնստրատիվ դաստիարակչական կամ քարոզչական խիստ (ջեբին խփող) միջոցառումները ոչ մի ձև չեն խանգարում համակարգային փոփոխություններին, այլ օգնում են: Այ որ Նիկոլը դիմում գրելու չուղարկեր, այլ ընդհամենը գլխին քարոզ կարդար, ես վստահ եմ՝ Նիկոլին մյուս աշխատողները ընդհանրապես բանի տեղ չէին դնի, իսկի չէին էլ կանգնի (վայթե մտքի մեջ ասեին՝ էս կլոունն ո՞վ ա): Ժողովդրի մեջ մի քյալ զանգված կա, որին մենակ կլիզման կօգնի (կամ վայթե չօգնի էլ) խելք հավաքելու, «մայրը թոշակառու է», «հայրը խոպանչի», «ցածր աշխատավարձ» ու մնացած այլ տիպի բարոյախոսությունները անօգուտ ու հավայի բազարներ են: Խելքը գլխին մարդը եթե նեղն է, ապա ավելի բարձր պատասխանատվության զգացում պիտի ունենա, կամ այլ կերպ ասած՝ վիզ դնի էդ վիճակից դուրս գալու համար:

[Տրիբուն]

օրինակ, ո՞րն ա ավոմեքենանների մաքսազերծումից քաղաքացիների գլխավոր բողոքները
- մաքասազերծման համար անհրաժեշտ քայլերի քանակը
- ինչքան ժամանակ ա խլում այդ պրոցեսը
- այլ բան

կա՞ պետական նշաձող սրանց համար. աշխատողների բոնուսները ու աշխատանքի ապագան պայմանագրով շաղկապվա՞ծ ա էտ նշաձողի հետ


քյասար այս սրանից ա պետք սաղ պետական համակարգին ու իրանց բոնուսներին

Էս ակադեմիական միֆ ա. մենթալ մաստուրբացիա: Կիսատ պռատ աշխտում ա անգլոսաքսոն երկրներում: Որ չքնեմ մի քիչ ուշոտ կասեմ ինչի:

[Sagittarius]

Էս ակադեմիական միֆ ա. մենթալ մաստուրբացիա: Որ չքնեմ մի քիչ ուշոտ կասեմ ինչի:

Տրիբուն ձյա, էտ միֆ չի, էտ էն ա, ինչ ինձ ու աշխարհի միլիոնավոր խորհդատունների ստրուկի նման պախատ անել ա տալի

[Վիշապ]

...

քյասար այս սրանից ա պետք սաղ պետական համակարգին ու իրանց բոնուսներին

Ապեր, «Performance appraisal»-ը մեր բազմազգ ընկերությունում կա, ու ասեմ, հայ աշխատողների համար սա անլուրջ, ձևական, հավայի ժամանակ ծախսելու պես մի բան է, «մի բան լրացնես, գնա» վիճակ ա: Կամ քյաշ փող, կամ կլիզմա, ուրիշ բան չի աշխատում:

[Գաղթական]

օրինակ, ո՞րն ա ավոմեքենանների մաքսազերծումից քաղաքացիների գլխավոր բողոքները
- մաքասազերծման համար անհրաժեշտ քայլերի քանակը
- ինչքան ժամանակ ա խլում այդ պրոցեսը
- այլ բան

կա՞ պետական նշաձող սրանց համար. աշխատողների բոնուսները ու աշխատանքի ապագան պայմանագրով շաղկապվա՞ծ ա էտ նշաձողի հետ

ՈՒզում ես ասել՝ մինչև հիմա մշակված աշխատանքային պրոցես էլ չունեի՞ն:

Այլ հարցա՝ թե որքանով էին հետևում էդ պրոցեսի քայլերին..

[Sagittarius]

Ապեր, «Performance appraisal»-ը մեր բազմազգ ընկերությունում կա, ու ասեմ, հայ աշխատողների համար սա անլուրջ, ձևական, հավայի ժամանակ ծախսելու պես մի բան է, «մի բան լրացնես, գնա» վիճակ ա: Կամ քյաշ փող, կամ կլիզմա, ուրիշ բան չի աշխատում:

կախված թե գնահատումը ոնց ա իրականցվում, եթե իմ վերևի օրինակում բերած չափելու պարամետրերով լինի, ձեր հայ աշխատողներն էլ պախատ կանեն

[Գաղթական]

Ընգեր, մարդը երկու ամիսա մի սենյակում նստելով չի ֆայմում դրոշը գետնից բարձրացնի, դու ասում ես performance appraisal-ով իրա աշխատանքը գնահատենք...

[Վիշապ]

կախված թե գնահատումը ոնց ա իրականցվում, եթե իմ վերևի օրինակում բերած չափելու պարամետրերով լինի, ձեր հայ աշխատողներն էլ պախատ կանեն

Ապեր, որ մենեջերներն էլ են հայ լինում, ապա էդ սաղ պարամետրերը դզմզվող, համակարգին հարմարեցվող են, արխային: Կարող ա քո բախտը չի բերել, մենեջերդ գերմանացի ա:

[Sagittarius]

Ապեր, որ մենեջերներն էլ են հայ լինում, ապա էդ սաղ պարամետրերը դզմզվող, համակարգին հարմարեցվող են, արխային: Կարող ա քո բախտը չի բերել, մենեջերդ գերմանացի ա:

billable hours-ը ո՞նց ես հարմացնելու
եթե քո ՊԵԿի ղեկավարի կողմից ուղիղ նշանակված մենեջերն տենց քյանդրբազությամբ պտի զբաղվեն, ուրեմն թիմդ հավաքիր, թե պտի ամենօր վարչապեի կարգավիճակում շարքային աշխատողների սենյակներով ֆռա

[Lion]

Լիոն ջան, իմ մոտ էս պահը մի քիչ լավ չի տեղավորվում..
Օրինակ դու լինեիր՝ ի՞նչ սիստեմ կստեղծեիր ու ո՞նց, որ չափահաս մարդուն կամ մարդկանց խմբին տեղ հասնի, որ խոզանոցային պայմաններում աշխատելը նորմալ չի, էսթետիկ ու հիգիենիկ չի:
Ի՞նչ գերբնական միջոցներով մարդու գլուխը սիստեմդ կխցկեր, որ պետական պաշտոնյա լինի, թե սվարչիկ, չի կարելի պետական սիմվոլդ գետնին գցած տեսնել ու էդ հանգամանքի վրա թքած ունենալ, առավել ևս եթե էդ սիմվոլը գետնինա գցած քո իսկ կաբինետում:

Եղբայր, ու նաև Տրիբուն - ինձ ըստ էության հարցնում եք, թե ի՞նչ պիտի անի Նիկոլը, որ չի անում: Բարդ հարց եք տալիս ու հատկապես մանրուքների պահով, որովհետև շատ բան կա անելու, որի առայժմ նույնիսկ համակարգված սկիզբը չեմ տեսնում: Փորձեմ պատասխանել՝ ընդհանուրից մասնավորին գալու սկզբունքով, քանի որ թեման շատ երկար է:

Ամենաընդհանուր իմաստով՝ երկրում պետք է ստեղծվի գործուն կառավարման պետական համակարգ, այսինքն՝ արվեն իրավական կոնկրետ փոփոխություններ կոնկրետ իրավական ակտերում, որի արդյունքում պետական ծառայողները հստակորեն կիմանան իրենց իրավունքները և պարտականությունները, հստակորեն կգծագրվի նրանց պաշտոնից նշանակելու ու ազատելու պայմանները, նրանց լիազորությունների ծավալները: Մեր օրինակի վրա ասեմ՝ երևի քչերն են տեղյակ, որ պետական ծառայության էդ մրցույթ կոչվածներն իրականում ծայրահեղ սուբյեկտիվ գործընթացներ են, երբ, ցանկացած դեպքում, աշխատանքի ընդունում է նախարարն ու իր ուզած մարդուն: Որ ցանկանաք, ավելին կմանրամասնեմ, ուղղակի այստեղ բավարավենք սրանով և խնդրում եմ հավատալ բազում նման մրցույթների մասնակցած, պետական ծառայության 14 տարվա ստաժ ունեցող մարդուն: Եվ այսպես՝ կարևորագույն տարրը՝ մրցույթ կոչվածը, այսինքն՝ գործի ընդունվելու ու գործը կորցնելու պայմանները - սրանք պետք ամենահստակ ձևով սահմանվեն, հակառակ դեպքում արժանիներդ միշտ դրսում կմնան, համակարգդ կլցվի ԽԾԲ սկզբունքով ու քո նույնիսկ ամենալավ ձեռնարկումներն էլ արդյունք չեն տա հենց միայն կադրերիդ վատ լինելու պատճառով: Այսինքն, ինչքան ուզում ես մաքսայինի աշխատող հայհոյիր կեղտոտ դրոշի համար, բան չի փոխվի, քանի դեռ համակարգային լուծում չես տվել, քանի դեռ օրենքներդ այնպիսին չեն, որ իրոք արժանին գա, այդ պաշտոնը զբաղեցնի! Սա մրցույթ-պաշտոնական առաջխաղացման պահով, իսկ որպես լուծում՝ լրջորեն վերանայել պետական ծառայություն սահմանող օրենքները հենց այս տեսանկյունից՝ սահմանելով խաղի նոր և հստակ կանոններ: Առանձին, մեծ ու լայն մի թեմա է, սակայն համակարգ ստեղծելու կարևորագույն տարրերից է:

Երկրորդ՝ դատաիրավական բարեփոխումներ և փաստաբանական պալատ: Կրկին, մեծ ու լայն թեմա է, սակայն իմ խորին համոզմամբ մեր դատական համակարգը կարիք ունի լրջագույն վերանայման՝ և կադրերի, և կառուցվածքային, և նույնիսկ բարոյա-հոգեբանական մակարդակում: Ո՞ւր է դատաիրավական բարեփոխումների կոնցեպցիան, ինչի՞ է ձգտում Նիկոլի կառավարությունը, չգիտենք, բայց չէ՞ որ պարզից էլ պարզ է, որ առանց հստակ գործող, անկախ և հնարավորինս անաչառ դատական համակարգի ոչնչի էլ երբեք չենք հասնի, լինի տնտեսության, թե՞ վարչական ու քաղաքացիա-քրեական ոլորտում:

Հարկային բարեփոխումներ: Գաղտնիք չէ, որ մեր հարկային օրենսդրությունը դիտավորյալ այնպես խուճուճ են գրել, որ երբ և որը ոնց ուզեն, հասկանան: Հանաք բան չի, ինձ նման իրավաբանը ու ինձ նման էլ մի հաշվապահ երբեմն նստում, ժամերով քննարկում ենք, այդպես էլ չենք կարողանում հասկանալ որը ոնց է: Ընդ որում ցավն ի՞նչ է - եթե դու այնուհանդերձ մի ձևով հասկացար, միշտ էլ հավականանություն կա, որ հարկայինը մեկ այլ ձևով կհասկանա ու մի օր քեզ կկոճկի կլորիկ մի գումար պարունակող ստուգման ակտով, որն իր հերթին, անցնելով վերևում նշված, չաշխատող դատական համակարգով, արդյունքում ուղղակի ձեռքիցդ կխլի, կտանի բիզնեսդ: Բայց չէ՞ որ սա առաջնային պայման է բիզնես միջավայրի ձևավորման համար:

Եվ այսպես, առաջնայինը՝ պետական գործուն ապարատ իր խաղի կանոններով որպես Նիկոլի վարչական գործիք, դատական համակարգ, որպես օրինականության երաշխավոր, ինչպես նաև հարկային բարեփոխումներ, որպես տնտեսությանը լրացուցիչ շունչ:

Սա կոնցեպցիան է, սրան պետք է ձգտել: Ամանորյա իմ հարցազրույցներից մեկում, հետո 1-in am իմ հարցազրույցում ևս, քննարկելով կառավարության ծրագիրը, ես ոչ մեկ անգամ ասացի, որ կոնկրետություն չկա, ընդ որում դա դեռ ոչինչ, նույնիսկ կոնցեպտուալ մոդել չկա: Օրինակ, ուղղակի ասում են, հասնել օրինականության և վերջ, այն դեպքում, երբ պետք է ասվեր՝ հասնել օրինականության, դրա համար վերափոխելով դատական համակարգը, որպես կոնցեպցիա, և դա անել այսպես ու այսպես՝ որպես մոդել:

Հիմա ես ու ինձ նման մարդիկ ասում ենք - եղբայր, քեզ բաժինա հասել մի հատ չգործող, ի սկզբանե սխալ հավաքած ավտո, ինչքան ուզում ես վարորդին ծեծիր ու հայհոյիր, տո դաժե բենզինն ու անիվները փոխիր, չիիի գնաաա այդ մեքենադ նորմալ, հազիվ քարշ կգա, դու այդ մեքենայով չես հասնի արևմտյան մոդելների հետևից - քանդիր, իհարկե առանց վնասելու, նորից հավաքիր՝ տեղը տեղին: Փոխարենն ինչ ենք տեսնում՝ սիտուատիվ կառավարում, ջղաձիգ շարժումներ ու ոչ մի համակարգ, ոչ մի կոնցեպցիա, իսկ առանց դրա - ոչ մի կերպ չի կարելի:

Էսա ասածս... կարճ ասած

[Տրիբուն]

Եղբայր, ու նաև Տրիբուն - ինձ ըստ էության հարցնում եք, թե ի՞նչ պիտի անի Նիկոլը, որ չի անում: Բարդ հարց եք տալիս ու հատկապես մանրուքների պահով, որովհետև շատ բան կա անելու, որի առայժմ նույնիսկ համակարգված սկիզբը չեմ տեսնում: Փորձեմ պատասխանել՝ ընդհանուրից մասնավորին գալու սկզբունքով, քանի որ թեման շատ երկար է:

Ամենաընդհանուր իմաստով՝ երկրում պետք է ստեղծվի գործուն կառավարման պետական համակարգ, այսինքն՝ արվեն իրավական կոնկրետ փոփոխություններ կոնկրետ իրավական ակտերում, որի արդյունքում պետական ծառայողները հստակորեն կիմանան իրենց իրավունքները և պարտականությունները, հստակորեն կգծագրվի նրանց պաշտոնից նշանակելու ու ազատելու պայմանները, նրանց լիազորությունների ծավալները: Մեր օրինակի վրա ասեմ՝ երևի քչերն են տեղյակ, որ պետական ծառայության էդ մրցույթ կոչվածներն իրականում ծայրահեղ սուբյեկտիվ գործընթացներ են, երբ, ցանկացած դեպքում, աշխատանքի ընդունում է նախարարն ու իր ուզած մարդուն: Որ ցանկանաք, ավելին կմանրամասնեմ, ուղղակի այստեղ բավարավենք սրանով և խնդրում եմ հավատալ բազում նման մրցույթների մասնակցած, պետական ծառայության 14 տարվա ստաժ ունեցող մարդուն: Եվ այսպես՝ կարևորագույն տարրը՝ մրցույթ կոչվածը, այսինքն՝ գործի ընդունվելու ու գործը կորցնելու պայմանները - սրանք պետք ամենահստակ ձևով սահմանվեն, հակառակ դեպքում արժանիներդ միշտ դրսում կմնան, համակարգդ կլցվի ԽԾԲ սկզբունքով ու քո նույնիսկ ամենալավ ձեռնարկումներն էլ արդյունք չեն տա հենց միայն կադրերիդ վատ լինելու պատճառով: Այսինքն, ինչքան ուզում ես մաքսայինի աշխատող հայհոյիր կեղտոտ դրոշի համար, բան չի փոխվի, քանի դեռ համակարգային լուծում չես տվել, քանի դեռ օրենքներդ այնպիսին չեն, որ իրոք արժանին գա, այդ պաշտոնը զբաղեցնի! Սա մրցույթ-պաշտոնական առաջխաղացման պահով, իսկ որպես լուծում՝ լրջորեն վերանայել պետական ծառայություն սահմանող օրենքները հենց այս տեսանկյունից՝ սահմանելով խաղի նոր և հստակ կանոններ: Առանձին, մեծ ու լայն մի թեմա է, սակայն համակարգ ստեղծելու կարևորագույն տարրերից է:

Երկրորդ՝ դատաիրավական բարեփոխումներ և փաստաբանական պալատ: Կրկին, մեծ ու լայն թեմա է, սակայն իմ խորին համոզմամբ մեր դատական համակարգը կարիք ունի լրջագույն վերանայման՝ և կադրերի, և կառուցվածքային, և նույնիսկ բարոյա-հոգեբանական մակարդակում: Ո՞ւր է դատաիրավական բարեփոխումների կոնցեպցիան, ինչի՞ է ձգտում Նիկոլի կառավարությունը, չգիտենք, բայց չէ՞ որ պարզից էլ պարզ է, որ առանց հստակ գործող, անկախ և հնարավորինս անաչառ դատական համակարգի ոչնչի էլ երբեք չենք հասնի, լինի տնտեսության, թե՞ վարչական ու քաղաքացիա-քրեական ոլորտում:

Հարկային բարեփոխումներ: Գաղտնիք չէ, որ մեր հարկային օրենսդրությունը դիտավորյալ այնպես խուճուճ են գրել, որ երբ և որը ոնց ուզեն, հասկանան: Հանաք բան չի, ինձ նման իրավաբանը ու ինձ նման էլ մի հաշվապահ երբեմն նստում, ժամերով քննարկում ենք, այդպես էլ չենք կարողանում հասկանալ որը ոնց է: Ընդ որում ցավն ի՞նչ է - եթե դու այնուհանդերձ մի ձևով հասկացար, միշտ էլ հավականանություն կա, որ հարկայինը մեկ այլ ձևով կհասկանա ու մի օր քեզ կկոճկի կլորիկ մի գումար պարունակող ստուգման ակտով, որն իր հերթին, անցնելով վերևում նշված, չաշխատող դատական համակարգով, արդյունքում ուղղակի ձեռքիցդ կխլի, կտանի բիզնեսդ: Բայց չէ՞ որ սա առաջնային պայման է բիզնես միջավայրի ձևավորման համար:

Եվ այսպես, առաջնայինը՝ պետական գործուն ապարատ իր խաղի կանոններով որպես Նիկոլի վարչական գործիք, դատական համակարգ, որպես օրինականության երաշխավոր, ինչպես նաև հարկային բարեփոխումներ, որպես տնտեսությանը լրացուցիչ շունչ:

Սա կոնցեպցիան է, սրան պետք է ձգտել: Ամանորյա իմ հարցազրույցներից մեկում, հետո 1-in am իմ հարցազրույցում ևս, քննարկելով կառավարության ծրագիրը, ես ոչ մեկ անգամ ասացի, որ կոնկրետություն չկա, ընդ որում դա դեռ ոչինչ, նույնիսկ կոնցեպտուալ մոդել չկա: Օրինակ, ուղղակի ասում են, հասնել օրինականության և վերջ, այն դեպքում, երբ պետք է ասվեր՝ հասնել օրինականության, դրա համար վերափոխելով դատական համակարգը, որպես կոնցեպցիա, և դա անել այսպես ու այսպես՝ որպես մոդել:

Հիմա ես ու ինձ նման մարդիկ ասում ենք - եղբայր, քեզ բաժինա հասել մի հատ չգործող, ի սկզբանե սխալ հավաքած ավտո, ինչքան ուզում ես վարորդին ծեծիր ու հայհոյիր, տո դաժե բենզինն ու անիվները փոխիր, չիիի գնաաա այդ մեքենադ նորմալ, հազիվ քարշ կգա, դու այդ մեքենայով չես հասնի արևմտյան մոդելների հետևից - քանդիր, իհարկե առանց վնասելու, նորից հավաքիր՝ տեղը տեղին: Փոխարենն ինչ ենք տեսնում՝ սիտուատիվ կառավարում, ջղաձիգ շարժումներ ու ոչ մի համակարգ, ոչ մի կոնցեպցիա, իսկ առանց դրա - ոչ մի կերպ չի կարելի:

Էսա ասածս... կարճ ասած

Լիոն, բլա բլա բլա բլա ․․․․ հայեցակարգ, ռազմավարություն, կանցեպտ, համակարգ, տեսլական ․․․․․ լիքը սիրուն բառեր՝ զրո բովանդակությամբ։ Կարա՞ս ասես, ոնց ա լինում, որ մեր տիպի երկրներում բոլոր որտները կարգավորող գրեթե լիարժեք օրենսդարություն կա, դեռ մի բան էլ ավել, պետական ապառատ կա, բոլոր ոլորտները կառավարող դեռ մի բան էլ ավել, բայց երկրում մեկա բառդակ ա։ Ինչ որայա ․․․․ Քանի որ թեման շատ ծավալուն ա, մենակ կարամ ասեմ, որ համաձայն չեմ հետդ

[Lion]

Ապեր, չկա - քեզա թվում, թե մեր տիպի երկրներում բոլոր ոլորտները կարգավորող գրեթե լիարժեք օրենսդրություն կա: Չկա, հասկանում ե՞ս: Դավիթ Հարությունյանի ու իր նման մի քանի ճարպիկ իրավաբանների թեթև ձեռքով մեր երկրի առանձին ոլորտներ կարգավորող օրենսդրական ակտերը արտաքինից սիրուն գրված, սիրուն ստեղծված, բայց իրականում չաշխատող կամ սխալ աշխատող ժամացույցներ են:

Պարզ ասեմ - գրում են, սիրուն, տեղը տեղին, մի հատ էլ վարկ են վերցնում, ասենք քաղ. ծառայության ոլորտի բարեփոխման համար, հետո եվրոպաներ են գնում, ֆռֆռում են, մի քանի տարուց էլ եվրոպաներին ցույց են տալիս արդյունքը՝ ահա, տեսեք գրել ենք: Օրինակ, նույն մրցույթների պահով, տեեեսսս, Դոնաաալդ Տոոուսկ (образно выражаясь, կարար լիներ նաև Ֆեդերիկո Մոգերինի) - ուրեմն, Դոնալդ ջան, սենց ու սենց ընեեեննցցց մի քաղ. ծառայության համակարգ ենք ստեղծել էս օրենքով, որ հեսա Հայաստանը Շվեյցարիա է դառնում: Դոնալդը, բնականաբար, սկզբում կարող է չհավատալ, բայց մերոնք ասում են - ախպեեեր, հլը նայիր ստեղ, սկզբում, ուրեմն թեստավորում են անցնում, հետո՝ հարցազրույց, վերջում էլ, ով հաղթեց, ղեկավարը իրանցից նշանակում է անում: Բայց էդ դեռ լրիվը չիիիի, ապեեերր, գիտե՞ս, 3 տարին մեկ էլ վերապատրաստում են անցնում, համ էլ՝ ատեստացիա: Հա, ու մեկ էլ, գիտեեե՞սսս, ապեր, էն սովետի պահերն էլ չկան, է, որ ասեն՝ դիմումդ գրի, ռադ եղի (չքաղաքականացնել ու չարդիականացնել):

Էս Դոնալդս սենց ուշադիր նայումա, կարդումա, մի բան հասկանումա, մի բան չէ, հետո հիշումա, որ զուգարան ունի, սովածա, էս հայերն էլ հակառակի պես լավ խոհանոց ունեն, էն տղու քոլեջի վարձն ու նոր տան ամսական հիպոթեքի վճարն էլ հակառակի պես էս ամիս չի փակել, ուղեղը գնումա էդ ուղղությամբ... հակառակի պես էլ որոշ հայեր գրպանը մի երկու կոպեկ են խոթում ու... տո դե վաբշե, ո՞վ են, է՞, էս հայերը, որ սրանց պատճառով տնից, տեղից կտրվեմ, գամ իրենց անհասկանալի քաղաքացիական ծառայության օրենքները կարդամ, լավա, ախպեր, լավա, չէ՞ - ըհը, մրցույթ, ըհը, թեստավորում, արդարա, ըհը, հարցազրույց, տո դաժե մեր եվրոպաներում սենց բան չկա, բա էս ատեստավորումն ու վերապատրաստո՞ւմը, տո ախպեր, ո՞նց կարա վաբշե սենց բանը վատը լինի...

Դոնալդը մոտավորապես սենցա մտածում ու պոկվումա իր եվրոպաները, իսկ մեր խելոքներն էլ բավարարված քմծիծաղ են տալիս քթների տակ - սաղ գոհ են, համ եվրոգոմիկները, էդ իրանց տերմիննա, համ պապան՝ ի դեմս ՍՍ կամ ՌՔ, համ էլ իրանք, քանի որ իրանք ճարպիկ իրավաբաններ են ու ամեն մի օրենքի մեջ մի քանի աննկատ, առաջին հայացքից չերևացող ու միայն լավ իրավաբանի համար հասու այնպիսի մեխանիզմներ են դրել, որ իրականում ամեն ինչ վերածվումա... ասիական այլանդակության, մոտավորապես ընենց, ոնց ունենք հիմա:

Սենց տխուր բաներ...

[Տրիբուն]

Տրիբուն ձյա, էտ միֆ չի, էտ էն ա, ինչ ինձ ու աշխարհի միլիոնավոր խորհդատունների ստրուկի նման պախատ անել ա տալի

Էտ միֆ ա, որի վրա լիքը խորհդատուներ փեշով փող են աշխատում, առանց մի սանտիմետր արդյունքի։ Ու հեսա կարճ ասեմ ինչի։

Ուրեմն էս սաղ «համակարգային չափելի նպատակներ» «արդյունքի ուղղվածություն» performance framework, performance measurement, performance orientation ստեղ ընդեղ, ներմուծվել ա 80-90-ականներին սենց կոչված New Public Management-ի շրջանակներում անգլոսաքսոն ակադեմիկների կողմից, կիսատ պռատ ներդրվել ա Ավստրլիայում, Նոր Զելանդիայում, ՄԹ-ում։ Գաղափարը մոտավորապես հետևյալն ա․ մասնավոր ոլորտը աշխատում ա կոնկետ չափելի նպատակների հասնելու սկզբունքով, ու շատ ավելի արդյունավետ ա քան պետական ոլորտը, հետևապես, էն ինչը աշխատում ա մասնավոր ոլորտում, նույն ձևի լավ կաշխատի նաև պետական ոլորտում՝ մի տարբերությամբ․ մասնավոր ոլորտում գկխավոր նպատակը շահույթը մեծացնելն ա, իսկ պետական ոլորտում ծառայություններ մատուցելը, service delivery: Հետագայում պարզվեց, որ էս տարբերությունն էնքան սկզբունքյան ա, որ էտ համակարգը պետական ոլորտում, հատկապես մայրացամաքային եվրոպայի երկրներում, որտեղ նապոլեոնյան պետական կարառավման մոդելն ա գերիշխողը (պետական ծառայության էթիկա, հիերարխիա և վերահսկողություն) ոչ մի կերպ չի կարա աշխատի։ Կարա մի քիչ աշխատի անգլոսաքսոն երկներում, որտեղ մասնավոր ոլորտի contractual relationship-ը կարա որոշ տարբերություններով տեղափոխվի նաև պեական ոլորտ - էսքան տալիս ես, էս չափելի արդյունքներվ, էսքան ստանում ես։

Քանի որ էս թեմայով հատորներով հոդվածներ ու հետազոտություն կա, ու տասնյակ պատճառներ, թե ինչի չի աշխատում էս համակարգը, ես էլ չեմ կարա գիշերվա կեսին էտնքան խորանամ, մի երկու պարզ օրինակ բերեմ։
1) պետական ոլորտը տնտեսության մոտ 30%-ն ա, այսքին ահռելի ա ու խստ բազմազան - կովերի պատվաստումից, մինչև մեքենայի մաքսազերծում։ Էտ ողջ ոլորտի համար ամբողջական performance framework ստեղծելը, լիարժեք աշխատող, պռակտիկորեն անհնար ա, կամ եթե հնարավոր ա, ապա շատ թանկ ա։ Գումարա էտ performance-պետք ա չափվի, ադյունքները ներակայացվեն ու դրա հիման վրա որոշումներ ընդունվեն, այսնիքն բարդ վիճակագրական ու վերլուծական համակարգեր են պետք։ Տեղով գիտական ֆանտաստիկայա։
2) գրեթե բոլոր չափելի ցուցանիշները մի հատ մեծ թերություն ունեն, կոչվում ա perverse incentive, հակառակ խթան, կամ թարս բուսնած խիյար։ Պարզ օրինակ՝ առողջապահության ոլորտում, մեքենա մաքսազերծելու պես դնում ես ցուցանիշ «հիվանդները սպասարկման ժամանակի կրճատում», քանի որ երկար են իրանց հերթին սպասում հիվանդները։ Արդյունքում ժամանակը կրճատվում ա, բայց ինչի՞ հաշվին․ վռազ վռազ հիվանդներին սպասարկելու, այսինքն որակի հաշվին։ Էս սենց պարզագույն օրինակ էր, միտքը տեղ հասցնելու համար։

Սրան հակառակ, պետական կառավարման համակարգի մյուս տարբերակը դա էթիկան ա ու վերահսկողությունը։ Այսինքն, պետական ծառայությունը, հատկապես երբ քաղծառայողը համարվում ա պաշտպանված ատոնյալ դաս, ենթադրում ա որոշակի էթիկայի կանոններ։ Օրինակ՝ քաղաքացուն պետք ա նորմալ դիմավորել, մատուցել ծառայությունը, ու դա կատարել հաճույքով ու առանց մուննաթի, քանի որ դու քաղ ծառայող ես ու վճարվում ես էտ քաղաքացու հարկերից։ Գումարած, դու ունես պաշտոնի անձնագիր, որտեղ քո ֆունկցիաները մանրամասն նկարագրված են, ու դու պարտավոր ես դրանք կատարել, ու ես քեզ վերահսկում եմ։ Էսօր վարչապետը դայա արել, վերահսկել ա ստորին աստիճանի պետական ծառայողի աշխատանքը ու պատժել ա։ Սա տեղավորվում ա էս մոդելի տրամաբանության մեջ, առանց մանրամասների մեջ խորանալու։

Հիմա հարց, էս երկու մոդելներից (ցուցանիշները/պայմանագիր vs էթիկա/վերահսկողություն) որը կարա Հայաստանում աշխատի: Ալամ աշխարհի փորձը ցույց ա տալիս, որ քան դեռ մենք նոր զելանդացի չենք դառել, առաջինը չի աշխատելու։ Եթե նույնիսկ դառնանք էլ կիսատ պռատ կաշխատի։ Երկրորդը, նամուսով կիրառելու դեպքում, կաշխատի, քանի որ օրինակ մեր կարգի երկրներում, ասենք Գերմանիայում, աշխատում ա։