Պատչ Ադամս

[Sambitbaba]

Իմ դիտանկյունից դու ամեն տողովդ ապացուցում ես իմ տեսակետը, որ էդ ամեն ինչը բնական էր

Մնացածի մասին խոսելն արդեն ավելորդ է դառնում, Արտ ջան, չնայած ես էլ քեզ հետ շատ մեծ հաճույքով եմ զրուցում:

Կարևորը, որ դու կռահեցիր ամենակարևորը...

Ճիշտ ես, ես երբեք չեմ ասել, որ ինչ-որ անբնական բան կա այս աշխարհում: Կամ անհավանական: Կամ անհնարին...

Շատ շնորհակալ եմ քեզ սրա համար, իսկ մնացածը` հեչ...

[Sambitbaba]

Ճիշտն ասած ճանաչում եմ մարդկանց, ովքեր քիչ ծխելը դրական են համարում (չարաշահելը՝ ոչ): Նաև ճանաչում եմ բազումների, ովքեր ծխախոտի վնասներին լուրջ չեն վերաբերվում, այլ կերպ ասած վատ բան չեն համարում: Ուրեմն ինչու՞ թարգեն: Ճանաչում եմ շատերին, ովքեր վատ բան են համարում ու ծխում են: Ճանաչում եմ շատերին, ովքեր վատ բան են համարել ու թարգել են կամ փորձում են թարգել:

Ու սրանք բոլորն էլ բնական են

Մենք մեկին կարող ենք դրական վերաբերվել, մեկին բացասական, մեկին անտարբեր: Բայց բոլոր դեպքերն էլ խիստ բնական են:

Նույն ձևի պայքարի համար: Ամեն մեկը մի մոտեցում ունի, մի աշխարհընկալում ունի: Բնական է, որ մի մասը խնդիրը դարձնում են իրենց համար ամենակարևորը ու խառնվածքից ելնելով պայքարում դրա համար, ու բնական է, որ կան էնպիսիք, ովքեր անտարբեր են խնդրին, կան այնպիսիք, ովքեր համարձակություն չունեն պայքարելու, կան էնպիսիք, ովքեր չեն հավատում պայքարի արդյունքին ու չեն պայքարում:

Էլի վերադառնամ հին օրինակիս: Բնական է, որ կան մարդիկ, ովքեր ամաչում են մերկությունից ու կան էնպիսիք, ովքեր չեն ամաչում: Երկուսն էլ բնական են: Այլ հարց, որ էս էն հարցերից ա, որ միջավայրը շատ է ազդում մարդկանց վրա, դրա համար սովորաբար այս կամ այն կերպ մտածողները կենտրոնանում են մի տեղում, որ ասենք Երևանում գրեթե բոլորն են ամաչում: Նույն կերպ բնական է, որ կան մսակերներ, ու բնական է, որ կան բուսակերներ: Ու քանի որ էս հարցում միջավայրի ազդեցությունն էդ աստիճանի ազդեցիկ չի, բնական է, որ իրար կողքի են ապրում երկու տիպի մարդիկ էլ, հարևաններ են, ընկերներ, նստում են նույն սեղանի շուրջը, մեկը միս է ուտում, մյուսը միայն բուսական սնունդ:

Ես սա չեմ ասում նրա համար, որ դու էլ նույն կերպ մտածես, Արտ ջան: Ու քարոզ էլ չեմ կարդում: Ուղղակի, քանի որ նախորդ պատասխանի մեջ գրեցի որ դու ճիշտ ես այն հարցում, որ ես նույնպես ամեն ինչ բնական եմ համարում, - այս մի պատասխանիս մեջ տեղին գտա բացատրել, թե ինչու է դա այդպես:

Ես այն հաստատուն կարծիքին եմ, որ մենք ֆիզիկական աշխարհ ենք գալիս որոշակի փորձ ապրելու համար: Գալիս ենք մեր կյանքի ամենաբարձրագույն կետից, այսինքն լույսից: Ու մենք ինքներս էլ լույս ենք:
Գալիս ենք մեր կյանքի ամենացածրագույն կետը և սկսում ենք խարխափել մթի մեջ: Ինչու մթի՞... Որովհետև լույսից լույս գալու իմաստ բոլորովին չկա: Որովհետև, եթե ամեն տեղ լույս լինի, մենք չենք հասկանա, թե ինչ է լույսը: Լույսը հասկանալու համար մութ է անհրաժեշտ: Եվ, ելնելով այս տեսակետից, մութն էլ նույնքան բնական է, որքան լույսը: Այս պատճառով է, որ անբնական բան չկա:
Ամենը, ինչ մենք անում ենք մեր մթից լույսը վերադառնալու ճանապարհին, դա էլ հենց մեր մթից լույսը վերադառնալու ճանապարհն է, և բնական է սկզբից մինչև վերջ: Որովհետև հենց դա է այն փորձը, որի համար մենք ֆիզիկական աշխարհ ենք եկել:

Կրկնում եմ, սա իմ տեսանկյունն է հարցի վերաբերյալ: ՈՒ եթե էն քեզ ծանոթ մարդիկ էլ այս տեսանկյունից են նայում հարցին, ես կհամաձայնվեմ, որ այս վերևում թվարկածներդ իրոք բնական բաներ են:
Ւսկ եթե ոչ, ուրեմն, Արտ ջան, իմ անունից նրանց փոխանցիր, որ իրենք դեմոգոգիայով են զբաղված:

Պարզեմ միտքս:
Թույլ տուր այս անգամ ես էլ հետևեմ մեր ակումբցիներից շատերի օրինակին և քո այդ ծանոթներից գիտական փաստարկներ պահանջեմ այն մասին, որ որոշակի քանակությամբ ծխելը օգտակար է մարդու առողջության համար: Կամ թե կուզես` խմելը: Եվ հետո, քո այդ ծանոթներից որևէ մեկը, որպես հոգատար ու սիրող ծնող, իր երեխաների առողջության խաթր, նրանց ծխել կսովորեցնի՞:
Եթե կսովորեցնի, ուրեմն համաձայն եմ, որ իր համար էլ ամեն ինչ բնական է, իսկ եթե ոչ, - կպնդեմ նորից, որ դեմագոգիայով է զբաղված...

[Sambitbaba]

Սամ, էռնեկ քեզ:

Մեռսի, Բյուռ ջան:
Քեզ էլ:

[Sambitbaba]

Ոչ, Սամ, դու շատ սխալ ես միացնում իմ երկու մտքերը: Էդպես դու իմ ասածից կիլոմետրերով հեռանում ես, ու իմ չարտահայտած մտքի շուրջը կառուցում քո դաշտը: Սխալ հիմքը սխալ շինության երաշխավորն է: Քո էս ամբողջ գրածին կարելի էր չանդրադառնալ էդ սխալ հիմք վերցնելուդ պատճառով:

Արտ ջան, սրանք չե՞ն քո տողերը.

Հիմա դու ասում ես, որ կա ինչ-որ բան, որ քո դուրը չի գալիս, որ փոխել է պետք: Օք, ես էլ կուզեմ, որ փոխվի: Ես ինքս կուզեմ փոխվել ու դառնալ էդպիսին:
Բայց խոսում ենք ցանկությունների՞ց, թե՞ իրատեսությունից:
Ես ասում եմ, որ ինչքան էլ մենք ցանկանանք, ահագին բան կա, որ տեսանելի ապագայում չի փոխվելու: Ոչ թե ես չեմ ուզում, որ փոխվի, ոչ թե ես դրան նպաստող բան չեմ անում, այլ ինչքան էլ անեմ, չի փոխվելու:

Ի՞նչ է նշանակում "ցանկություններ թե իրատեսություններ"... Ի՞նչ է նշանակում " Ես ինքս կուզեմ փոխվել ու դառնալ էդպիսին":

Եթե դու ձեռնարկում ես ցանկություններդ ռեալ աշխարհ բերելը, հենա արդեն սկսել ես փոխվել, էլ փոխվելս ո՞նց է լինում... Դա նկատի ունեի, երբ ոչ թե մեկ անգամ հիշատակեցի քո` Ակումբը ստեղծելը: Կներես, մնացածի մասին չգիտեի, դու շատ ես գաղտնապահ... Ու հիմա էս ամեն ինչն ես լույս աշխարհ հանում... Հետո էլ ասում ես` քի՞չ է... Մի հոգով մեզանից քանի՞ հարյուր հոգու ես հայատառ գրելու երջանկությունը պարգևել... Քի՞չ բան ես արել: Պատկերացնու՞մ ես, որ մեզանից ամեն մեկը իր ուժերին հավատա և հարյուր հոգու երջանկություն նվիրի...

Այս նորություններն իմանալուց հետո, մի բան կարող եմ ասել քեզ, եղբայրս. դու առավել ևս մեղավոր ես: Մեղավոր ես, որ այդ ամենից հետո չես հավատում, որ քո ցանկությունների իրականացումը տեսանելի ապագայում է լինելու: Դու շատ լավ տեսնում ես դա սեփական փորձիցդ ու չես թույլատրում քեզ հավատալ դրան, որովհետև համարում ես, որ դրան հավատալը կլիներ "անբնակա՞ն"...

Դու ինձ հիշեցնում ես ֆիլմի այն պահը, երբ Պատչը հավաքեց իր փասափուսեն և ուզում էր հրաժարվել իր կյանքի մեծագույն նպատակից...
Բայց մեր բոլորի շուրջն էլ լիքը թիթեռնիկներ են պտտվում:

(Իմիջիայլոց, ինձ համար շատ հուզիչ էր թիթեռնիկի հետ այդ տեսարանը... Որովհետև թիթեռնիկը Պատչի կյանքում նույն դերը խաղաց, ինչ խաղաց իմ Զատիկը իմ կյանքում: )

[Chuk]

Թույլ տուր այս անգամ ես էլ հետևեմ մեր ակումբցիներից շատերի օրինակին և քո այդ ծանոթներից գիտական փաստարկներ պահանջեմ այն մասին, որ որոշակի քանակությամբ ծխելը օգտակար է մարդու առողջության համար: Կամ թե կուզես` խմելը: Եվ հետո, քո այդ ծանոթներից որևէ մեկը, որպես հոգատար ու սիրող ծնող, իր երեխաների առողջության խաթր, նրանց ծխել կսովորեցնի՞:
Եթե կսովորեցնի, ուրեմն համաձայն եմ, որ իր համար էլ ամեն ինչ բնական է, իսկ եթե ոչ, - կպնդեմ նորից, որ դեմագոգիայով է զբաղված...

Սամ ջան, որ էդ ծանոթներիս տեսնես, կհարցնես
Բայց դե մեր մեջ ասած ես էլ եմ համարում, որ քիչ ծխելը, ասենք օրական մեկ-երկու հատ, օգտակար ա: Բայց որևէ գիտական հիմնավորում չունեմ, ուղղակի ինտուիցիա ա: Կարող ա և սխալվում եմ: Էդ ոչինչ, ես մեկ ա չեմ ծխում: Բայց որ չափավոր խմելն օգտակար ա, վստահ եմ, էլի առանց գիտական հիմնավորումների, չնայած սրա հիմնավորումներ ժամանակի ընթացքում շատ եմ հանդիպել: Իսկ կարևորը, փաստեր եմ տեսել: Երեխեքիս էլ չեմ սովորացնի, որտև վստահ եմ, որ շատ քչերն են, որ կարող են մեկ-երկուսի սահմանում մնալ, աստիճանաբար շատացնելու են

Ակադեմիկոս, ճարտարապետ Վարազդատ Հարությունյանին հիշեցի: Խեղճ մարդը 99 տարեկանում վախճանվեց՝ 100-ին չհասնելով: Մինչև կյանքի վերջը մնալով կենսուրախ, առույգ, աշխատասեր: Մենակ վերջին տարիներին էնքան մասնագիտական, լուրջ գրքեր գրեց, որ ասելու չի: Էդ գիտեմ, որտև մասնակցում էի իրա գրքերի էջադրման գործերին: Ուրեմն կյանքի վերջին ամիսներն էին, ինքը էլ տենց առույգ, բան, մի հատ լրագրող գնում ա իրա հետ ռեպորտաժ սարքելու. ջահել աղջիկ էր: Ու իրա դիլետանտ հալով փորուձ ա ուղղորդի պարոն Հարությունյանին:

- Պարոն Հարությունյան, կբացե՞ք ձեր երկարակեցության գաղտնիքը, դուք չեք ծխում, չեք խմում, դրանից ա չէ՞:
- Աղջիկ ջան, ես օրս սկսում եմ մի բաժակ տնական օղի խմելով, վերջացնում եմ խմելով, ու ամբողջ օրը ծխում եմ, - ծիծաղում է Հարությունյանը:

Սամ ջան, ես սա որպես ապացույց չեմ բերում: Ուղղակի իրան էլ կարող ես հանգիստ դեմագոգ անվանել: Ի դեպ իրա տղան՝ Ռաֆայել Հարությունյանը, չէր խմում ու չէր ծխում: Գոնե ես իրան երբևէ չտեսա խմելուց ու ծխելուց: Ինքն էլ էր իմ պատվիրատուներից: Մահացավ հորից մեկ թե երկու տարի հետո, վաթսունքանի տարեկան հասակում:

[Chuk]

Արտ ջան, սրանք չե՞ն քո տողերը.

Սամ ջան, շնորհակալություն որ մեջբերեցիր: Դե նորից կարդա: Հստակ գրել եմ «Ես ասում եմ, որ ինչքան էլ մենք ցանկանանք, ահագին բան կա, որ տեսանելի ապագայում չի փոխվելու: Ոչ թե ես չեմ ուզում, որ փոխվի, ոչ թե ես դրան նպաստող բան չեմ անում, այլ ինչքան էլ անեմ, չի փոխվելու»: Այսինքն իմ բերած օրինակում ես քայլեր արել ու անելու եմ, որ հայատառը տարածվի ու ես գիտեմ, որ նաև իմ գործի շնորհիվ է, որ X քանակի մարդիկ անցել են հայատառի: Բայց նստեի ու կարծեի, որ իմ արածի արդյունքում տրանսլիտը վերանալու է, էդ կլիներ ուտոպիա:

Սամ ջան, ես հավատում եմ ինձ ու իմ արածին, ուղղակի չեմ գերանահատում

[StrangeLittleGirl]

Սամը ստեղ նամյոկներ էր անում գիտական հիմնավորումների ու եսիմինչերի մասին, ասեցի՝ գամ, ասեմ: Չուկի բերած օրինակները ստատիստիկ չեն, ու չես կարող որևէ երևույթի մասին եզրակացություն անել հիմնվելով մեկ-երկու դեպքերի վրա: Ընտրանք ա պետք, քանակ ա պետք:

Էդքանով հանդերձ, նախ էկեք պարզենք, թե ինչ ա նշանակում «օգտակար» ու «վնասակար»: Աշխարհում չկա բացարձակապես ոչինչ, որը բացարձակ «օգտակար» կամ բացարձակ «վնասակար» լինի: Հիմա ծխելու վնասների մասին գիտենք: Իսկ որո՞նք են օգուտները: Ինչու՞, օրինակ, չի կարելի համարել, որ ներվային ժամանակ ծխելու արդյունքում հանգստանալն օգուտ չի: Կան նաև հետազոտություններ, որոնք ցույց են տալիս, որ ծխողներն ավելի հազվադեպ են միգրեն ունենում:

Կամ ալկոհոլը: Էլի վնասների մասին շատ ենք լսել: Ինչու՞ չենք կարող համարել, որ լարված աշխատանքային օրվանից հետո ընկերների հետ մեկ-երկու բաժակ գարեջուրը, որը թուլացնում, սթրեսը հանում ա, օգտակար ա: Իսկ էդ քանակի ալկոհոլը շաբաթը մեկ-երկու անգամ, համենայնդեպս, վնաս չի:

Ինչևէ, էս ուղղակի կողքից, անկապ մեջ մտա էս խոսակցությանը, բայց դե Սամը «կանչում» էր:

[Chuk]

Չուկի բերած օրինակները ստատիստիկ չեն, ու չես կարող որևէ երևույթի մասին եզրակացություն անել հիմնվելով մեկ-երկու դեպքերի վրա:

Ուղղակի նշեմ, որ էդ օրինակներս օգտակարություն ապացուցելու համար չէի բերել, ընդամենը օրինակներ էին: Ես էլ գիտեմ, որ իրենք ստատիստիկ չեն

[Sambitbaba]

Հասնում եմ վերջերին: Լավ ա էդ
Սամ ջան, ըստ իս ամբողջ հարցն էն ա, որ դու իմ ասածը սխալ ես ընկալում: Քեզ թվում ա, որ ես ասում եմ «քանի որ բան չի փոխվելու, պետք չի բան անել»: Ես իմ ամբողջ գիտակից կյանքում ճիշտ հակառակն եմ մտածել: Որ պետք ա մարդն ինքն իրա մասովը անի: Ակումբի հետ կապված գովեստիդ համար, շնորհակալ եմ: Մենակ ակումբի դեպքում չի, որ ես էդ մոտեցումով եմ գործում: Բազում են ոլորտները:

Ոչ, Արտ ջան: Ինձ այդպես չի թվում: Ես ասում եմ, որ դու համ նալին ես խփում, համ մեխին: Ասում ես, որ տեսանելի ապագայում անհնար է ինչ-որ բան փոխել: Բայց դա քեզ, կոնկրետ քեզ, չի խանգարում քո արածն անել, դու քո նալը, միևնույն է, խփում ես ուր պետք է: Ես էլ անընդհատ կրկնում եմ կոնկրետ քո վերաբերյալ: Միայն Ակումբից էի տեղյակ` դա էի ասում: Հիմա, որքան շատ ինֆորմացիա տաս, այնքան շատ կկրկնեմ ավելի մեծ հաճույքով:

Բայց ուրիշնե՞րը... Ինքդ ես ասում, որ անհավատներն ու անկյալներն ավելի շատ են: Համաձայն եմ: Բայց կան նաև նրանք, ովքեր արդեն երկմտանքի մեջ են, ում օրինակ է անհրաժեշտ ինչ-որ գործունեություն սկսելու համար... Որովհետև այնքան էլ վստահ չեն իրենց ուժերի վրա, իրենց որոշակի դոպինգ է անհրաժեշտ: Այսինքն նրանք, ում պատչադամս դառնալը մազից է կախված. հրես` կդառնան, հիասթափեցնես` ամեն ինչ վարի կգնա: Ու երբ դու, այսքան բան ձեռնարկածդ ու այսքան բաների հասածդ, գործունեությանդ պտուղներն էլ վայելողդ, ասում ես, որ ոչ մի բան հնարավոր չէ տեսանելի ապագայում...

Իմ ամբողջ կռիվը սա է, եղբայրս... Այս պարագային կարելի է մի քիչ էլ ուտիպիստ լինել: Ոչ թե քեզ համար, - ուրիշների...

Չնայած այս դեպքում էլ մի խնդիր է ծագում. ստիպված ես լինելու Ակումբն ու մնացած գործունեությունդ էլ ուտոպիա համարել...

Սամ ջան, չհասկացա թե ինչն է սխալ ասել: Ասե՞մ, թե ովքեր են քո նման մարդիկ: Գրեթե բոլոր ակումբցիները, թերևս չնչին բացառություններով: Գոնե նրանք, ովքեր այս կամ այն պահին ակտիվ են եղել ու հասցրել ենք ճանաչել: Բոլորը ստեղծող են, բոլորը քայլ առաջ անող են: Իհարկե ամեն մեկն իր հետաքրքրությունների շրջանակում, իհարկե ամեն մեկն իր ոլորտում: Նրանցից շատերը հաստատ Ադամսին «ցնդած բիձուկ» են համարելու, ու էդ կապ չունի: Որտև մենակ Ադամսի արածը չի, որ լավ բան է ու հեչ պարտադիր չի, որ բոլորը նույն կերպ մտածեն ու նույն ուղղությամբ գնան:

Սերունդից էիր խոսում: Մենք, կարծում եմ, ազատականության սերունդն ենք: Մեզնից մեկը կարող է ժխտել Ադամսի մոտեցումը, մյուսը հիանալ: Ու հենց դա էլ ապահովելու է առաջ գնալը, թե որ ուղղությամբ, էհ, սաղ մնանք՝ կտեսնենք:

Միակ սխալը` չտեսնելն է, որ նոր սերունդը լրիվ ուրիշ մարդկություն է: Ուրիշ քաղաքակրթություն է:

Ես (իմ սերունդը) միջանկյալն է: Երկու տարբեր մարդկությունները կապողը: Սա ոչ արժանապատվություն է, ոչ թերություն: Ուղղակի ժամանակի բերումով այդ պահին ես (իմ սերունդը) եմ այստեղ գտնվել: Ու ստացվել է այնպես, որ նոր մարդկություն աշխարհ բերողը հենց ես եմ (իմ սերունդը) որ կամ: Իմ զավակների (քո սերնդի) մեջ: Եվ այդ պատճառով, բավական էր հասկանայի, թե ինչ է տեղի ունենում, որ ինձ համար պարզ դառնար, որ դուք` նոր մարդիկ եք:

Դու (քո սերունդը)` նոր մարդկության առաջիններն ես: Նոր մարդկության մեջ դու (քո սերունդը)` նա ես, ով ամենամոտն է կանգնած հին մարդկությանը: Եվ այդ պատճառով դեռևս կրում ես քո մեջ բազմաթիվ հին արժանիքներ: Կամ քեզ թվում է առայժմ, թե կրում ես: Օրինակ, դու համարում ես, որ իմ ու քո տարբերությունը նրանում է միայն, որ դու, որպես նոր սերունդ, քիչ ավելի առաջադեմ ես ու քիչ ավելի զարգացած: Բայց շուտով (տեսանելի ապագայում) կտեսնես, որ այդպես չէ: Ներկայիս քո այդ կարծիքը քեզ փոխանցվել է ինձանից (հին մարդկությունից), սերունդների տարբերությանն այդպես նայելը լրիվ նորմալ օրինաչափություն էր մեզ համար, նույնիսկ ավելին, մեր ամբողջ կյանքի իմաստն այն էր, որ մեր զավակները մեզանից ավելի իմաստուն լինեն: Մի այլ օրինակ էլ: Համարելով, որ ինձանից ոչինչով չես տարբերվում, դու համարում ես նաև, որ գիտելիքներ պետք է ձեռք բերես ինձ պես, սովորելով ծնողներիցդ, դպրոցում, համալսարանում և այլն: Բայց դա իմ (հին մարդկության) ճանապարհն է, այլ ոչ քո (նոր մարդկության): Իսկ դու այս աշխարհ ես եկել արդեն իսկ քո գիտելիքներով հանդերձ: Քեզանից ոմանք արդեն սովորել են բացահայտել դա քո մեջ, բայց առայժմ քչերը: Այդ պատճառով դու դեռևս չես համաձայնվում ինձ հետ: Բայց դու այլ տարբերակ չունես: Քանզի արդեն եկել են քո զավակները:

Քո զավակներն արդեն իրենց մեջ չեն կրում հին մարդկության հատկանիշները: Նրանց գիտակցությունն արդեն սահմանափակ չէ, ինչպես իմը: Քո գիտակցությունն էլ, որպես նոր մարդու, արդեն սահմանափակ չէ: Ուղղակի (համարիր հնուց եկած հիվանդություն) դու կողպել ես այն: Իսկ քո զավակները կողպեքներ չունեն ու շուտով քո կողպեքներն էլ կջարդեն: Եվ այդ անկողպեք երեխեքը հենց նրանք են, ովքեր մեծ հնարավորություն ունեն իմ ու քո բոլոր ցանկություններն իրականացնել տեսանելի ապագայում:

Սխալ ասելով, սա նկատի ունեի, Արտ ջան...

[Sambitbaba]

Սամ ջան, որ էդ ծանոթներիս տեսնես, կհարցնես
Բայց դե մեր մեջ ասած ես էլ եմ համարում, որ քիչ ծխելը, ասենք օրական մեկ-երկու հատ, օգտակար ա: Բայց որևէ գիտական հիմնավորում չունեմ, ուղղակի ինտուիցիա ա: Կարող ա և սխալվում եմ: Էդ ոչինչ, ես մեկ ա չեմ ծխում: Բայց որ չափավոր խմելն օգտակար ա, վստահ եմ, էլի առանց գիտական հիմնավորումների, չնայած սրա հիմնավորումներ ժամանակի ընթացքում շատ եմ հանդիպել: Իսկ կարևորը, փաստեր եմ տեսել: Երեխեքիս էլ չեմ սովորացնի, որտև վստահ եմ, որ շատ քչերն են, որ կարող են մեկ-երկուսի սահմանում մնալ, աստիճանաբար շատացնելու են

Ակադեմիկոս, ճարտարապետ Վարազդատ Հարությունյանին հիշեցի: Խեղճ մարդը 99 տարեկանում վախճանվեց՝ 100-ին չհասնելով: Մինչև կյանքի վերջը մնալով կենսուրախ, առույգ, աշխատասեր: Մենակ վերջին տարիներին էնքան մասնագիտական, լուրջ գրքեր գրեց, որ ասելու չի: Էդ գիտեմ, որտև մասնակցում էի իրա գրքերի էջադրման գործերին: Ուրեմն կյանքի վերջին ամիսներն էին, ինքը էլ տենց առույգ, բան, մի հատ լրագրող գնում ա իրա հետ ռեպորտաժ սարքելու. ջահել աղջիկ էր: Ու իրա դիլետանտ հալով փորուձ ա ուղղորդի պարոն Հարությունյանին:

- Պարոն Հարությունյան, կբացե՞ք ձեր երկարակեցության գաղտնիքը, դուք չեք ծխում, չեք խմում, դրանից ա չէ՞:
- Աղջիկ ջան, ես օրս սկսում եմ մի բաժակ տնական օղի խմելով, վերջացնում եմ խմելով, ու ամբողջ օրը ծխում եմ, - ծիծաղում է Հարությունյանը:

Սամ ջան, ես սա որպես ապացույց չեմ բերում: Ուղղակի իրան էլ կարող ես հանգիստ դեմագոգ անվանել: Ի դեպ իրա տղան՝ Ռաֆայել Հարությունյանը, չէր խմում ու չէր ծխում: Գոնե ես իրան երբևէ չտեսա խմելուց ու ծխելուց: Ինքն էլ էր իմ պատվիրատուներից: Մահացավ հորից մեկ թե երկու տարի հետո, վաթսունքանի տարեկան հասակում:

Հա, Արտ ջան, ես էլ լավ գիտեմ անցյալ դարից եկած լոզունգը. "Кто не курит и не пьет, - тот здоровеньким умрет"

Ինչո՞վ է օգտակար քիչ ծխելը: Ուղեղդ ավելի լա՞վ է աշխատում: Զուգարան ավելի լա՞վ ես գնում... (Քեզ վրա չվերցնես, չէ՞ որ դու չես ծխում: )

Հարցն այստեղ ոչ թե անհատականությունն է և հումորը: Հարցը մարդու գիտակցության փոխակերպումն է:

Ժամանակն է դադարել ներողամիտ լինել սեփական թուլությունների հանդեպ: Ժամանակն է վերջը դնել մեր միջի մոլախոտների: Թե չէ, իհարկե, կարելի է մի քիչ ծխող լինել, մի քիչ խմող լինել, և այսպես շարունակ` մի քիչ ստախոս, մի քիչ բամբասկոտ, մի քիչ նախանձ, մի քիչ դավաճան, մի քիչ գող, մի քիչ...

Այդ միքիչներն են հենց, որ չեն թողնում, որ մեր ցանկությունները տեսանելի դառնան:

[Sambitbaba]

Սամը ստեղ նամյոկներ էր անում գիտական հիմնավորումների ու եսիմինչերի մասին, ասեցի՝ գամ, ասեմ: Չուկի բերած օրինակները ստատիստիկ չեն, ու չես կարող որևէ երևույթի մասին եզրակացություն անել հիմնվելով մեկ-երկու դեպքերի վրա: Ընտրանք ա պետք, քանակ ա պետք:

Էդքանով հանդերձ, նախ էկեք պարզենք, թե ինչ ա նշանակում «օգտակար» ու «վնասակար»: Աշխարհում չկա բացարձակապես ոչինչ, որը բացարձակ «օգտակար» կամ բացարձակ «վնասակար» լինի: Հիմա ծխելու վնասների մասին գիտենք: Իսկ որո՞նք են օգուտները: Ինչու՞, օրինակ, չի կարելի համարել, որ ներվային ժամանակ ծխելու արդյունքում հանգստանալն օգուտ չի: Կան նաև հետազոտություններ, որոնք ցույց են տալիս, որ ծխողներն ավելի հազվադեպ են միգրեն ունենում:

Կամ ալկոհոլը: Էլի վնասների մասին շատ ենք լսել: Ինչու՞ չենք կարող համարել, որ լարված աշխատանքային օրվանից հետո ընկերների հետ մեկ-երկու բաժակ գարեջուրը, որը թուլացնում, սթրեսը հանում ա, օգտակար ա: Իսկ էդ քանակի ալկոհոլը շաբաթը մեկ-երկու անգամ, համենայնդեպս, վնաս չի:

Ինչևէ, էս ուղղակի կողքից, անկապ մեջ մտա էս խոսակցությանը, բայց դե Սամը «կանչում» էր:

Սամը միշտ էլ քեզ կանչում է, Բյուր ջան, էն ա որ դու չես գալիս...

Դեռ չէի կարդացել գրածդ ու պատասխանեցի Չուկին, ասածիդ կապակցությամբ:

Բայց կաշխատեմ չմոռանալ էս ասածդ ու մի անգամ հիշեցնել քեզ այս մասին, երբ դու լրիվ հակառակն ես ասում:

[StrangeLittleGirl]

Սամ, էս ի՞նչ նոր-հին մարդկության մասին պատմություն ա: Էդ ինչի՞ց ես վերցրել: Ինչու՞ հենց Չուկի սերունդը, ոչ թե հարյուր տարի առաջվանը:

[Chuk]

Այդ միքիչներն են հենց, որ չեն թողնում, որ մեր ցանկությունները տեսանելի դառնան:

Այ մարդ, ես չեմ ձգտում իդեալական լինել: Էդ միքիչները որ չլինեին, էլ ինչի՞ եմ ապրում: Որ մնացածի՞ն ավելի լավ լինի: Ներող, ես տենց բարձր նկրտումներ չունեմ:

[Sambitbaba]

Սամ, էս ի՞նչ նոր-հին մարդկության մասին պատմություն ա: Էդ ինչի՞ց ես վերցրել:

Բյուր ջան, դա երկար պատմություն է, ու այդ երկար պատմությունը ես կրկնել եմ Ակումբում ոչ թե մեկ անգամ: Հիմա նորից կրկնելու ոչ ժամանակ ունեմ, ոչ էլ հավես: Առավել ևս, որ հավանաբար գիտես, թե ինչ մասին է խոսքը: Իսկ եթե չգիտես էլ ու լուրջ հետաքրքրված ես, կգտնես ու կկարդաս: Իսկ ես իմ ասածն այս էջում արդեն ասացի: հիմա Չուկին էլ պատասխանեմ ու գնամ:

Ինչու՞ հենց Չուկի սերունդը, ոչ թե հարյուր տարի առաջվանը:

Նախ: դու քեզ Չուկից մի բաժանիր:
Հետո, ժամանակի բերումով է այդպես ստացվել: Ուրիշ կոնկրետ պատճառներ չկան: Այնպես ստացվեց, որ հենց այդ պահին մարդկությունը պատրաստ եղավ նրան, որպեսզի առաջին նոր մարդիկ գան Չուկի (և քո) սերնդի մեջ:

[Sambitbaba]

Այ մարդ, ես չեմ ձգտում իդեալական լինել: Էդ միքիչները որ չլինեին, էլ ինչի՞ եմ ապրում:

Եվ նորից. ընտրության հարց է:
Մարդու էությունն է դա, նա չի կարող մնալ տեղում կանգնած, անպայման պետք է շարժվի, իսկ թե ո՞ր կողմ, դա ինքն է որոշում:

Եթե Նիցշեի խոսքերով ասենք, Մարդը` կամուրջ է կենդանու և հրեշտակի (Նիցշեն գերմարդ էր ասում) միջև, և միշտ, սպանելով իր մեջ մարդուն, շարժվում է այս երկուսից մեկի ուղղությամբ:

Այլ կերպ ասած` մարդու կյանքը` զոհաբերությունների շարան է: Մենք միշտ զոհաբերում ենք ինչ-որ բան:

Գոյություն ունի կանխամտածված զոհաբերություն, որը մենք կատարում ենք մեր "կայանալու" ճանապարհին` մենք հեշտությումբ զոհաբերում ենք մի քիչ մեր ուժից, մի քիչ մեր ժամանակից, առողջությունից և այլն: Բայց հոգևոր աճի համար մեզ անհրաժեշտ է հասկանալ, որ միայն մեր մեջի լավը զոհաբերելը քիչ է, նույնիսկ հակառակը, առաջին հերթին, մեզ պետք է մեր մեջի վատը զոհաբերել. էգոիզմը, նախանձը, փառասիրությունը, հպարտությունը... ինքդ շարունակիր, մեր մեջ լիքը բացասական բաներ կան:

Իսկ ամենից շատ մենք ձգվում ենք դեպի մեր ցածրագույն էգոն:
Ինչպե՞ս եք դուք ցանկանում ինչ-որ վեհ բաներ ծնել, եթե կառչած եք մնում ձեր ցածրագույն էգոյից:
Այդ էգոն պետք է զոհաբերվի:
Դա բարեշրջման սկզբունքն է:

Մարդ, եթե իրոք ցանկանում է բարեշրջվել, պետք է զոհաբերի ոչ թե իր մեջի բարձրը, այլ ցածրը:
Սա է բարեշրջումը` էվոլյուցիան:

Որ մնացածի՞ն ավելի լավ լինի: Ներող, ես տենց բարձր նկրտումներ չունեմ:

Իհարկե, մնացածին լավ չլինելու համար կարելի անգամ սեփական լավը սպանել: Էգոիզմը` ցածրագույն էգոյի ամենասուրբ գանձերից է:
Բայց իր` մարդու համար, դա արդեն ոչ թե էվոլյուցիա է, այլ դեգրադացիա:
Կրկնում եմ, մարդ չի կարող մնալ տեղում կանգնած: Նա պետք է շարժվի այս երկուսից մեկի ուղղությամբ:

Իր ընտրությամբ: