Շինարար-ի խոսքերից
Սայաթ-Նովա- Սայաթ-Նովան ընդհանրապես համեմատությունից դուրս է՝ ոչ միայն երաժշտության մեջ, այլև պոեզիայում: Չգիտեմ մի բանաստեղծ, որը հասած լինի նրա ունեցած ժողովրդականությանը, նույնիսկ Թումանյանը ճանապարհ ունի անցնելու: Այնքան մեծ է նրա ազդեցությունը մարդկային ուղեղների վրա, որ երգիչները մինչև այսօր «յարից» չեն կարողանում ազատվել: Ի դեպ, Սայաթ-Նովայի «յարը» միշտ չէ, որ աղջիկ է եղել, այլ ավելի հաճախ՝ տղա: «Ինքնագրին» սենսացիոն հետաքննության նոր թեմա, չնայած Սևակն արդեն անդրադարձել է դրան: Նախօրոք զգուշացնեմ, որ համասեռականության հետ կապ չունի Սայաթ-Նովայի «յարի»՝ տղա լինելը:
Կոմիտաս- Կոմիտասի հետ համեմատելուց առաջ որևէ մեկին, եկեք մի հարյուր տարի սպասենք, տեսնենք՝ կունենա՞ այն ազգային արժեքավորությունը, որ այսօր Կոմիտասն ունի: Եթե ինչ-որ ազդեցության կամ առանձին նոտաների մասին է խոսքը, այդ էր պակաս, որ Կոմիտասից ազդեցություն չկրեին:
Մեսչյան- Չեմ սիրում: Ընդհանրապես իմ՝ ոչ երաժշտական էության համար թեթև երաժշտություն ընկալելն ավելի հեշտ է, քան ասենք դասական: Բայց արի ու տես Սայաթ-Նովա ընկալում եմ, սիրում, Կոմիտաս ընկալում եմ, սիրում, Մեսչյան ի վիճակի չեմ լսել: Համենայն դեպս այսօր չեմ տեսնում այն նախադրյալները, որոնք 100 տարի հետո թույլ են տալու նրան Կոմիտասի հետ համեմատել:
Հախվերդյան- Համամարդկային տեքստեր ընկալելի բոլորի համար, ոչ մի խոսք յարի մասին, փոխարենը իմ քնքուշ սևահեր, պարզունակ բառերով սովորական, առօրյա նախադասություններ՝ առանց եսիմինչ սուտի խորիմաստության հավակնության: 100 տարի հետո Հախվերդյանին ավելի մեծ եմ տեսնում, քան Մեսչյանին, չնայած այսօր էլ Մեսչյանը ճանապարհ ունի անցնելու, որ հասնի Հախվերդյանի ժողովրդականությանը: Խոսք գնաց ձայնի մասին, որ Հախվերդյանը ընդհանրապես ձայն չունի և այլն: Հախվերդյանի երգերը ունկնդրելու երգեր չեն, այլ զգալու:
Ուղղակի որոշ մարդիկ շատ են սիրում խոսել եսիմինչ անհասկանալի արժեքներից, որոնց ջատագով են իրենց հռչակում, դրանով իսկ ուռճացնում են իրենց արժեքը, ցույց են տալիս իրենց ավելին, քան են: Միշտ ընդդիմախոսել եմ, երբ Մեսչյանին սկսել են անպատվել միայն իր քաղաքական դիրքորոշման կամ դրա բացակայության համար, բայց իրականում այդ մարդկանց հասկանում եմ, թերացել է նա, ով ամենից շատ է խոսում թերանալու անթույլատրելիության մասին: Հախվերդյանն ավելի մարդկային կերպար է, մեզ նման, սովորական, սխալական, երգերն էլ այդպիսին են:
Գրառմանս իմաստն այն էր, որ չի կարող Մեսչյանը Հախվերդյանի հետ համեմատվել, ուր մնաց Կոմիտասի: Սայաթ-Նովան, էլի եմ ասում, իմհկ անհամեմատելի է, ու խոսքն ամենևին էլ երաժշտության նրբահյուսության մասին չէ, այստեղ թերևս Կոմիտասն ավելի առաջ է, այլ իրենից հետո մինչև այսօր չգերազանցված ժողովրդականության:
Էջանիշներ