ԱՊՐԻԼԻ 6-ի ՀԱՆՐԱՀԱՎԱՔԻ ԱՌԻԹՈՎ
ՀԱԿ-ի կազմակերպած վերջին հանրահավաքի մասին անընդհատ ուզում եմ գրեմ, բայց անընդհատ էլ հետաձգում եմ: Որովհետեւ գիտեմ` շատերին, որոնց սովորաբար ուրախացրել եմ իմ տեքստերով, հիմա տխրացնելու եմ: Բայց եթե չգրեմ` ես ինքս տխրությունից կմեռնեմ:
Ապրիլի 6-ի հանրահավաքը սկզբում ոնց որ թե սովորական էր, հետո դարձավ անսովոր: Մատենադարանի հարթակում «Ազատություն քաղբանտարկյալներին» շատ էին գոռացել, բայց որ նիգերիացին գար ու աֆրիկյան ինքնամոռացությամբ անգլերեն գոռար` Freedom, հետո նույն ինքնամոռացությամբ հայերեն գոռար` Ազատություն, դեռ ոչ մի անգամ չէր եղել: Բայց էդ սկիզբն էր ընդամենը: Նոբելյան մրցանակակիր Շիրին Էբադին խոսեց, պաղեստինցի իրավապաշտպանը խոսեց, ֆրանսիացի իրավապաշտպանը խոսեց, FIDH-ի տիկին նախագահը խոսեց: Բոլորը ոգեւորվեցին: Լավ, բոլորի անունից չխոսեմ, բայց իմ կողքին գտնվողները, մանավանդ երիտասարդները, շաաատ ոգեւորվեցին` էդ հաստատ: Բայց ես քիչ կլինի ասել թե չէի կարողանում ոգեւորվել, ես տխուր էի: Իսկ վերջում, երբ որ Լեւոնը խոսեց, իմ տխրությունը դարձավ ուղղակի անտանելի: «Եթե մինչեւ վերջերս տարբեր երկրների կամ միջազգային կազմակերպությունների ներկայացուցիչները Հայաստանի կապակցությամբ խուսափում էին քաղբանտարկյալ տերմինից…, ապա այժմ ուղղակի ու միանշանակորեն արտասանում են այդ տերմինը։ Անշուշտ, սա մի կողմից Հայ ազգային կոնգրեսի եւ հանձինս ձեզ մեր ողջ ժողովրդի համառ ու հետեւողական պայքարի արդյունքն է, իսկ մյուս կողմից Սերժ Սարգսյանին ուղղված նախազգուշացում՝ հայ–թուրքական հարաբերությունների եւ Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հարցերում վերջինիս հնարավոր տատանումներն ու խուսանավումները կանխելու նպատակով»:
Վերեւի մեջբերման մեջ նշված «համառ ու հետեւողական պայքարին» ես էլ եմ մի քիչ մասնակցել: Հենց սկզբից եմ մասնակցել` երբ որ դեռ մարդիկ չէին զոհվել, երբ որ դեռ քաղբանտարկյալները չկային, մադրիդյան սկզբունքներն էլ երեւի կային արդեն, բայց ուշադրության կենտրոնում չէին: 2008 թվականի նախագահական ընտրությունների ժամանակ, Սերժ Սարգսյան-Լեւոն Տեր-Պետրոսյան այլընտրանքային զույգից ես ընտրել եմ երկրորդին: Ինչո՞ւ եմ ընտրել: Որովհետեւ Տեր-Պետրոսյանը տվեց համակարգային փոփոխությունների խոստում եւ կարողացավ ստեղծել դրա համար անհրաժեշտ ամենակարեւոր գործոնը` ակտիվ հասարակություն: Բայց ապրիլի 6-ի հանրահավաքը վերջնականորեն ու միանշանակ ցույց տվեց, որ մարտի 1-ից հետո ստեղծված Հայ ազգային կոնգրեսը հասարակության ակտիվությունն ուղղորդում ա լրիվ ուրիշ ուղղությամբ` ծառայացնելով Ղարաբաղի հարցը ինչքան հնարավոր ա արագ լուծելու նպատակին:
ՀԱԿ-ի հռչակագիրը հանդիսավոր կարդացվել ա 2008 թվականի օգոստոսի 1-ի հանրահավաքում` բազմահազար մարդկանց ներկայությամբ: Դրանում նշված ա սահմանադրական կարգի հաստատումը` որպես Կոնգրեսի մեջ մտնող ուժերին միավորող հիմնական նպատակ: Հռչակագրում թվարկված են նաեւ հինգ ուրիշ խնդիրներ, որոնց ուղղությամբ պետք ա աշխատի Կոնգրեսը: Ղարաբաղի հարցի մասին ոչ մի խոսք չկա: Ուրեմն ինչի՞ վրա հենվելով ա Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը ապրիլի 6-ի հանրահավաքում որպես ԴՐԱԿԱՆ արդյունք նշում էն հանգամանքը, թե «Կոնգրեսի եւ մեր ողջ ժողովրդի համառ ու հետեւողական պայքարի արդյունքում» տարբեր երկրներ էսօր հաջողությամբ ճնշում են Սերժ Սարգսյանին, թույլ չեն տալիս Ղարաբաղի հարցում խուսանավել, այսինքն թե` պարտադրում են զիջել:
Որպես համաժողովրդական շարժման մասնակից, հետո նաեւ Հայ ազգային կոնգրեսի անդամ, ես մանդատ չեմ տվել Լեւոն Տեր-Պետրոսյանին` իմ պայքարը ծառայացնելու Ղարաբաղի հարցը շուտափույթ լուծելու խնդրին: Ոչ մեկը առաջին նախագահին նման մանդատ չի տվել:
Եթե Տեր-Պետրոսյանը ավազակապետությունը կազմաքանդելու կարգախոսից ուզում ա հրաժարվել եւ վերադառնալ ավելի հին` «մինչեւ Ղարաբաղի հարցը չլուծվի, Հայաստանում ոչինչ չի փոխվի» հայտնի կարգախոսին, ուրեմն թող դրա մասին հստակ հայտարարի, որ ՀԱԿ-ն էդ փոփոխությունը քննարկի, ՀԱԿ-ի համակիրներն էլ կողմնորոշվեն: Բայց էդ դեպքում բնական հարց կառաջանա` եթե առանց Ղարաբաղի հարցի լուծման Հայաստանը հնարավոր չի փոխել, ուրեմն ի՞նչ տրամաբանության վրա էր հենված ավազակապետությունը կազմաքանդելու խոստումը: Թե՞` բան էր, ասեցինք, հիմա էլ մոռանանք: Իսկ ես չեմ ուզում ոչինչ մոռանալ:
Իմ տրամաբանությունն ինձ հստակ ասում ա, որ
նախ պետք ա Հայաստանում ուղղել վիճակը, հետո նոր` արդեն ուժեղի դիրքերից, լուծել Ղարաբաղի հարցը: Էսօր Հայաստանի դիրքերը շատ թույլ են, նույնիսկ ավելի թույլ են, քան 2007-ին` համաժողովրդական շարժումից առաջ:
Ես շարժմանը միացել եմ, որ ունենամ ավելի ազատ ու ավելի ուժեղ Հայաստան: Բայց քանի որ շարժումը, իրա առաջ դրած նպատակներին չհասած, կեսից կասեցվեց, էսօր մենք ի՞նչ ունենք. զոհեր, քաղբանտարկյալներ, ոչ լեգիտիմ նախագահ, Ղարաբաղի հարցում առավելագույնի հասած արտաքին ճնշումներ: Պարզ ասած` մենք ունենք ավելի անազատ ու ավելի թույլ Հայաստան, քան շարժումը սկսելուց առաջ էր: 2008-ի աշնանը, երբ որ մարտի 1-ից հետո նոր թափով բարձրացող շարժումը հանկարծ, աշխարհաքաղաքական զարգացումները պատճառ բռնելով, վերեւից սկսեցին կասեցնել, ես ինձանից կախված ամեն ինչ արեցի` էդ կասեցումը թույլ չտալու համար:
Բանավոր զրույցներում շատերն էին իմ գրածների հետ համաձայն, բայց շարժման առաջնորդին բացահայտ հակաճառել համարձակվեցին հատուկենտ մարդիկ: Մյուսները գերադասեցին ձայն չհանել ու լուռ նայել, թե ոնց ա
Հայ ազգային կոնգրեսի նոր մարտավարությունը դառնում սպասելը: Բայց ինչի՞ն ենք մենք սպասում: Մենք սպասում ենք աղետի: Էդ աղետը երեք հիմնական բաղադրիչ ունի: Առաջին երկու բաղադրիչները մոտեցող տնտեսական կոլապսն ու իշխանության ներսում առաջացած ճաքերն են, որոնց մասին խոսվում ա անխտիր բոլոր հանրահավաքներում: Իսկ երրորդ ու հիմնական բաղադրիչը էն ա, ինչը Տեր-Պետրոսյանը ապրիլի 6-ի ելույթում ձեւակերպեց որպես «Ղարաբաղի խնդրի աղետալի հանգուցալուծման վերահաս իրողություն»: Մի քիչ անհասկանալի ա իհարկե, թե ոնց դեռ չկատարված բանը կարելի ա անվանել «իրողություն», բայց սպասման ընդհանուր տրամաբանությունը շատ պարզ ա. երբ որ Ղարաբաղում աղետ լինի, մնացած երկու բաղադրիչները կգումարվեն դրան, եւ իշխանությունը ներսից կպայթի: Էն ժամանակ էլ հենց ժողովրդին ոտքի հանելով` «մենք կհաղթենք»: Բայց Ղարաբաղը կորցնելու եւ Հայաստանի տնտեսական կոլապսի գնով ձեռք բերված «մենք հաղթեցինք»-ը չի լինի հաղթանակ, այլ կլինի պարտություն, ու էն «մենքը», որը դրան հաղթանակ կասի, կլինի մարգինալ մի հատ «մենք»:
Փետրվարյան պայծառ օրերին հանրային հեռուստատեսության քարոզչամեքենան զրպարտում էր Ազատության հրապարակում հավաքվածներիս` մեզ անվանելով չարացածներ: Բայց ով փետրվարին եղել ա Ազատության հրապարակում, գիտի, որ օդի մեջ ոչ թե չարությունն էր իշխողը, այլ երջանկության զգացողությունը: Բոլորն իրանց զգում էին ազատ, ուժեղ ու երջանիկ: Ես շատերից եմ լսել, թե էդ փետրվարյան օրերը երազ էին, էլ չեն կրկնվի: Ապրիլի 6-ի հանրահավաքի երեկոյան ծանոթներիցս մեկը, ոգեւորության արցունքները հազիվ զսպելով, ասեց` «ոնց որ փետրվարը լինի»: Երջանկությունը պայծառ բան ա, ու եթե խոսքը վերաբերեր անձնական ոլորտին, ես ինձ իրավունք չէի վերապահի մեղադրել մարդուն, որն ուզում ա երջանիկ լինել` խաբկանքի գնով: Բայց տվյալ դեպքում խոսքը վերաբերում ա ինքնախաբեության էն տեսակին, որը հանրային բնույթ ունի, այսինքն կարող ա հանգեցնել հանրային աղետի:
Երբ որ ապրիլի 6-ի երեկոյան նիգերիացի Իբուցբուկբու Օբաբուենի Էզակիեն բարձրացավ Մատենադարանի հարթակ, տեսավ իրան նայող բազմահազար աչքերն ու ոգեւորվեց, իրա ոգեւորությունն անկեղծ էր ու սիրուն: Ինքը զուտ պատահականորեն էր հայտվել Երեւանում, կոնֆերանսի էր եկել անծանոթ մի երկիր ու հանդիպել էր «հրաշքի»` հազարավոր անծանոթներ գոռում էին իրան ծանոթ ու հարազատ կարգախոսներ: Ու գտնվեցին իմ ծանոթների մեջ մարդիկ, որոնք միջազգային իրավապաշտպանների հայտնվելը Մատենադարանի հարթակում համարեցին հաղթանակ, համարեցին, որ 2008-ի շարժումը վերջապես միջազգային ճանաչում ա ստանում:
Էս տրամաբանությամբ` ինչքան անազատ լինի Հայաստանը, էնքան մեծ կլինի շարժման միջազգային ճանաչումը: Բայց չէ՞ որ շարժման նպատակը միջազգային ճանաչումը չէր, այլ Հայաստանն ավելի ազատ եւ ուժեղ դարձնելը: 2008-ի շարժման նպատակը նաեւ քաղբանտարկյալների ազատումը չէր, ոմանք ոնց որ թե արդեն մոռացել են, որ քաղբանտարկյալները շարժման արդյունքում հայտնվեցին բանտում: Եթե նիգերիացու ելույթի, Շիրին Էբադիի բանտային այցելությունների կամ Սերժ Սարգսյանի հետ FIDH-ի տնօրենի հանդիպման շնորհիվ բոլոր քաղբանտարկյալները վաղը ազատվեն (չնայած դրա նշանները ինչ-որ չկան), դա չի նշանակի, թե շարժումը մոտենում ա իրա առաջ դրած նպատակների իրագործմանը:
Ես չգիտեմ` ճշգրիտ քանի՞ հայաստանցի կար 2008-ի փետրվարին Ազատության հրապարակում` 200 հազա՞ր, ավելի քի՞չ, թե ավելի շատ: Ես հաստատ գիտեմ ուրիշ բան` ուրախությունը, որ բոլորով ապրում էինք էդ օրերին, խաբկանք չէր: Մենք տեսնում էինք, որ ազատություն ուզող մարդիկ շատ են, որ ազատ Հայաստանը հնարավոր ա, եւ ուրախությունը դրանից էր գալիս:
Ազատ Հայաստանը էսօր էլ ա հնարավոր, ուղղակի պետք ա վերջ տալ ինքնախաբեությանը եւ ինչքան էլ դառը լինի` խոստովանել, որ շարժմանը փոխարինելու եկած Հայ ազգային կոնգրեսը շարժման մասնակիցների ակտիվությունը պատանդ վերցրեց ու տարավ դեպի փակուղի:
Ուրեմն պետք ա ստեղծել նոր շարժում: Եւ ամենակարեւորը` շարժման առջեւից պետք ա գնան էն տեսակ մարդիկ, որոնք տեր կկանգնեն իրանց տված խոստումներին, իսկ կատարել չկարողանալու դեպքում` կընդունեն իրանց սխալն ու կհեռանան:
ՄԱՐԻՆԵ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ
http://www.lragir.am/armsrc/comments34392.html
Էջանիշներ