Հարցը էնա, որ էդ անգրագետից լավ թեկնածու չի էլ լինում, ես գյուղապետի ընտրության անձամբ չեմ մասնակցել, բայց գյուղերի հետ շփում ունեմ ու գիտեմ, որ մարդիկ ընտրում են՝ իմանալով, որ անգրագետ ա, լավը չի, որովհետև ավելի հարմար թեկնածու չի էլ լինում: Գյուղի լեզվով ասած՝ եղածից լավլավուճ են անում:Mephistopheles-ի խոսքերից
Վերջին խմբագրող՝ Շինարար: 29.11.2009, 02:10:
անգրագետ դեռևս չի նշանակում հաստագլուխ էշի տղա.....շատ դեպքերում ընտրում են նրա նկատմամբ ունեցած վստահության ու մարդկային արժանիքների համար.... բայց էտ մարդը մեղավոր չի որ հնարավորություն չի ունեցել ուսում ստանալու...... մեղավոր չի, որ իրան մարզպետարանում ամեն անգամ շինում են ու տուն են ուղարկում մենակ նրա համար, որ հասարակ փաստաթղթաշրջանառություն չի կարում կազմակերպի...... համաձայն եմ, որ էտ շինողներն են հաստավիզ ապուշներ, բայց........
գյուղապետի համար կրթական ցենզ կա սահմանաված, բայց գերակշիռ մասում այդ ցենզը չի պահպանվում..... ու օբյեկտիվ պատճառներով... համապատասխան կադրեր չկան..... եղածներն էլ քաղաքներում են աշխատանք փնտրում.... ոչ ոք չի գնա 70 հազարով գյուղապետարանի ողջ հոգսը իր ուսերի վերցնի......
Շինարար (29.11.2009)
Քո կարծիքով բարձրագույն կրթությամբ մարդը պիտի նստեր գյուղում՝ վար ու ցանքի ժամանակը իմանա՞ր, եթե քաղաքում պաշտոն ուներ: Էդքանը դժվար չի թեկուզ ընթացքում սովորելը, բարձրագույն սովորելն ա դժվար: Ես էլ իմ կարճ խելքով մոտավոր գիտեմ՝ ինչը երբ ա լինում, ինչ մնաց՝ գյուղում ծնվածը չիմանա:
Գյուղացիները էդքան գալիս էին մեր մոտ ու բողոքվում գյուղապետից, հետո էլի գնացին ու իրեն ընտրեցին... նույն հանրապետության նախագեի ընտրության մինի տարբերակն ա
Հայերիս էլ խորհուրդ կտամ Ուկրաինայի հարցին նայել Հայաստանի պետականության տեսանկյունից, ոչ թե պրո- կամ հակառուսական տեսանկյունից… (c) Mephistopheles
Դե իմ ասելն էլ այդ էր էլի, որ կրթություն ունեցող մարդը գյուղում չի մնում, քո բարեկամին չէին էլ ընտրի, ու ընտրեին էլ, իմ կարծիքով, ինքը էլ չէր կարողանա գյուղացու հետ աշխատել: Իսկ գյուղի ընտրություներից ես տեղյակ եմ, Կիրովականն էլ մի քիչ ավելի մեծ տարբերակն ա էլի, ինչ անենք, ու՞մ ընտրենք, երբ որ ունեցած ոչ լավագույն տարբերակից բացի իրանց թեկնածությունն են դնում վատագույն տարբերակները…Քո կարծիքով բարձրագույն կրթությամբ մարդը պիտի նստեր գյուղում՝ վար ու ցանքի ժամանակը իմանա՞ր, եթե քաղաքում պաշտոն ուներ: Էդքանը դժվար չի թեկուզ ընթացքում սովորելը, բարձրագույն սովորելն ա դժվար: Ես էլ իմ կարճ խելքով մոտավոր գիտեմ՝ ինչը երբ ա լինում, ինչ մնաց՝ գյուղում ծնվածը չիմանա:
Գյուղացիները էդքան գալիս էին մեր մոտ ու բողոքվում գյուղապետից, հետո էլի գնացին ու իրեն ընտրեցին... նույն հանրապետության նախագեի ընտրության մինի տարբերակն ա
Վերջին խմբագրող՝ Շինարար: 29.11.2009, 02:10:
Ամեն դեպքում կրթվածը կփորփրի, ինչ-որ նորամուծություններ էլ կանի... իսկ անգրագետը տեղում կդոփի: Իսկ մեր երկրին շարժ ա պետք, ի դեպ՝ դրական:
Էդ ոչ լավագույն և վատագույն թեկնածուների դեպքում կա՝ դեմ եմ բոլորին տարբերակը:
Հայերիս էլ խորհուրդ կտամ Ուկրաինայի հարցին նայել Հայաստանի պետականության տեսանկյունից, ոչ թե պրո- կամ հակառուսական տեսանկյունից… (c) Mephistopheles
Շինարար (29.11.2009)
ԿԱՐԱԲԱՂՅԱՆ ՀԱՐՑԻ ԿԱՐԳԱՎՈՐՄԱՆ ՍԿԶԲՈՒՆՔՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ (ՆՈՐ ՀԱՅԱՑՔ)
khustup
November 12th, 23:59 Չկա ավելի պրակտիկ բան,
քան ճիշտ տեսությունը
Լևոն Օրբելի
Մոտ տասնութ տարի է անցել այն օրից, երբ ամբողջ աշխարհը ցնցվեց Կարաբաղից1 ու Երևանից ստացված լուրերից: Ու, փաստորեն, հենց այդ օրվանից էլ միջազգային ու տեղական տարրբեր մակարդակներում սկսվեցին հարցի լուծման ռազմական ու քաղաքական, արյունոտ ու անարյուն միջոցների փակ և բաց քննարկումները, առաջարկություններն ու կիրառումները:
Կյանքը, սակայն, ցույց տվեց, որ ունիվերսալ համարվող “հակամարտության կողմերի պարիտետության”, “տարածքային ամբողջականության պահպանման” և “ազգերի ինքնորոշման իրավունքի” սկզբունքները, որոնց վրա հենվելով ու համադրելով և, որոնց սահմաններում փոխզիջումներով փորձում են գտնել խնդրի լուծումը, տվյալ դեպքում չեն աշխատում: Չեն աշխատում, որովհետև չեն համապատասխանում խնդրի բնույթին:
Այս հոդվածի սահմաններից դուրս մնացող վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ մենք և միայն մենք` հայերս ենք շահագրգռված խնդրի իրատեսորեն վերջնական լուծման մեջ: Դա էլ մեզ ստիպում է իսկապես փնտրել խնդրի լուծման բանալին, այլ ոչ թե իմիտացնել այդ գործընթացը:
Ուրեմն, առաջին հերթին, եկեք պարզենք, թե ինչպիսի բնույթ է կրում կարաբաղյան հակամարտությունը, ինչն էլ կթելադրի այն սկզբունքները և միջոցները, որոնց կիրառումը հնարավորություն կընձեռի մեզ հասնել այդ հարցում հաջողության:
***
- Սկսենք նրանից, որ կարաբաղյան հակամարտությունը ակնհայտորեն կրոնական չէ, ինչպես դա փորձում էին ներկայացնել ադրբեջանցի կոչվող բաքվեցի մուսուլմանները: Կարծում եմ այս պնդումը ապացուցելու կարիք չկա:
- Այն նաև միջպետական չէ (ինչպես դա փորձում են ներկայացնել և դիտարկել այլք): Դա այդպես չէ, քանի որ միջպետական պատերազմների դեպքում հակամարտության մեջ ներքաշված ժողովուրդները, սովորաբար չեն ատում միմյանց: Ի հակառակը դրան մեր դեպքում մեզ դիմակայում է մի ազգ-ժողովուրդ, որի ատելությունը մեր նկատմամբ հասնում է չգիտակցված անասնական մոլուցքի: Այդ է վկայում մեր հարաբերությունների ողջ պատմությունը` կոտորածների և կռիվների մի շարք: Իսկ վերջին դրսևորումներն էին հայ սպայի գազանաբարո, մաքուր թուրքական սպանությունը Հունգարիայում և ինչն ավելի բնութագրական է. այդ մարդասպանի հերոսացումը Հարավ-Արևելյան Կովկասում բնակվող իր ազգակիցների կողմից: Իսկ բոլորովին վերջերս ստացվեց ևս մեկ ապացույց. Կիպրոսում միջազգային մրցումների բացման արարողության ժամանակ ադրբեջանցի երիտասարդ սպորտսմենների քստմնելի խուլիգանական հարձակումը հայ մարզիկների վրա: Դա իրենց բնակավայրում տիրող հակահայկական հիստերիայի չգիտակցված կենսաբանական արտացոլումն էր:
Իսկ որպես միջպետական պատերազմի դասական օրինակ կարելի է նշել Ֆրանսիա-Ռուսաստան պատերազմը, որն ավելի հայտնի է Նապոլեոնի արշավանք անվանբ: Ֆրանսիացիները կոտորածներ և հալածանքներ չէին իրականացնում ռուս ժողովրդի նկատմամբ, ոչ օկուպացված Ռուսաստանում, ոչ էլ այդ պահին Ֆրանսիայում բնակվող ռուսների նկատմամբ: Մեր ժամանակներում նույնպիսի միջպետական պատերազմներ էին գնում ԱՄՆ-ի և Վիետնամի, ԱՄՆ-ի և Հարավսլավիայի, ԱՄՆ-ի և Իրաքի, Իրաքի և Իրանի միջև: Այս շարքը կարելի է շարունակել:
Բացի դա, գոյություն չունի պետական որոշում պատերազմական գործողություններ սկսելու մասին: Անգամ եթե հիմա Ադրբեջանի Հանրապետություն կոչված վարչա-տարածքային միավորի իշխող վերնախավը Հայաստանի Հանրապետությանը պատերազմ հայտարարի, միևնույն է, դա կկրի ոչ թե միջպետական, այլ ազգամիջյան բնույթ: Որովհետև նպատակը կլինի հայ ժողովրդի ոչնչացումը որպես ազգ: Այդ են վկայում Բաքվում ամենաբարձր պաշտոններ գրավող տարբեր մարդկանց հայտարարությունները, որոնց ընդհանուր իմաստն այն է, թե իբր քսան տարուց տարածաշրջանում հայեր չեն ապրելու: Կարևորն ու հատկանշականն այս պարագայում ոչ միայն և ոչ այնքան ինքնին հայտարարություններն են, որքան ադրբեջանական հասարակության ցնծագին ռեակցիան:
Այսպիսով`
1. Ըստ ԷՈՒԹՅԱՆ “կարաբաղյան” կոչվող հայ-ադրբեջանական հակամարտությունը զուտ ազգամիջյան հակամարտություն է:
Կարծում եմ, որ կարիք կա հստակեցնելու “ազգ” եզրույթի մեր ըմբռնումը, որտեղից էլ պարզ կդառնա “ազգամիջյան հակամարտություն” հասկացությունը:
Ի տարբերություն արևմտյան քաղաքական ավանդույթի, որն “ազգ” հասկացությունն այս կամ այն ձևով կապում է պետականության առկայության հետ (այստեղից “ազգային” և “պետական” բառերը որպես հոմանիշներ օգտագործելու սովորությունը` ազգային բանակ, ազգային ժողով, ազգային անվտանգություն, ազգային գրադարան, ազգային հավաքական և այլն), մենք, զարգացնելով Մեծն Նժդեհի միտքը, ազգը սահմանում ենք հետևյալ կերպ`
Ցեղային ինքնագիտակցություն ունեցող ժողովուրդը կոչվում է ազգ
Հետևաբար, կասեն մեզ, համարյա ամեն ժողովուրդ կարելի է համարել ազգ: Այո, բայց տարբեր չափի դրսևորումներով: Այնպես ինչպես ամեն գործնականում առողջ մարդ կարող է անձ-անհատականություն համարվել, սակայն տարբեր` ուժեղ կամ թույլ, վառ կամ միջակ, զարգացած կամ նոր ձևավորվող: Այլ կերպ ասած, “ազգ” հասկացությունը այնպես է հարաբերվում “ժողովուրդ” հասկացության հետ, ինչպես “անձ” (անհատականություն, личность) հասկացությունը հարաբերվում է “մարդ” (կենսաբանական օրգանիզմ) հասկացության հետ: Ինչպես անձը բնութագրում է ոչ թե մարդու ֆիզիկական ուժը, մարդաբանական այլ տվյալները, ոչ էլ անգամ նրա խելքը, այլ մարդու հոգեբանական տիպը, նրա բարոյա-կամային հատկանիշները, նրա անհատականության առանձնահատկությունները` դաստիարակվածության և կրթվածության մակարդակը, գիտելիքների ընդհանուր պաշարը, կենսափորձն ու կենսագործունեության առանձնահատկությունները և այլն, այնպես էլ ազգը բնութագրում է ժողովրդի հոգեբանական տիպը և նրա բարոյա-կամային հատկանիշները, նրա իմաստնության մակարդակը, անցած պատմական ուղին, համամարդկային քաղաքակրթության ու մշակույթի զարգացմանն ու հարստցմանը նրա բերած ավանդը և այլն: (Այս մասին առավել մանրամասն կարելի է կարդալ. Վահրադյան Վ.Գ. Ազգային-քաղաքական որոշ հասկացությունների շուրջ, “Գարուն”, 2003 թ., № 7-8, էջ 4-9):
“Ազգամիջյան հակամարտություն” ասելով մենք նկատի ունենք հակամարտություն երկու հոգեբանական տիպերի և երկու բարոյա-կամային համակարգերի միջև:
Այսպիսով, կարելի է ասել, որ կարաբաղյան հարցի շուրջ հայ-ադրբեջանական հակամարտության մեջ բախվել են երկու մտածելակերպ, երկու աշխարհայացք, երկու բարոյախոսություն, երկու ազգային գաղափարախոսություն, երկու քաղաքակրթական տիպ, երկու մշակույթ: Այդ է վկայում, օրինակ, հայկական մշակութային արժեքների ոչնչացումը ողջ “Ադրբեջանի հանրապետության” տարածքում և, մասնավորապես, վերջերս Նախիջևանում ինչպես նաև ադրբեջանական հանրագիտարանից համաշխարհային ճանաչում ստացած հայկական ազգանունների ջնջումը քննարկվող այս հակամարտության ադրբեջանական կողմի գլխավոր հրամանատարի` Ալիևի ուղղակի հրամանով:
Մեր դեպքը` ազգամիջյան հակամարտությունը, բնականաբար, ոչ եզակի է մարդկության պատմության մեջ, որպես երևույթ, ոչ էլ այսօրվա դրությամբ միակն է աշխարհում: Ազգամիջյան բնույթ է կրում, օրինակ, նաև ռուս-չեչենական հակամարտությունը: Դա պայքար է երկու կենսաձևերի միջև, որը պայմանավորված է երկու կենսափիլիսոփայությունների տարբերությամբ: Ավազակաբարո ազգը պայքարում է իբր “ազատության” և “անկախության” համար: Իրականում դա պայքար է պետական մակարդակով անպատիժ ավազակությամբ զբաղվելու համար: Նրան դիմակայում է ընդհանուր առմամբ օրինապաշտ մտածելակերպ ունեցող մի ազգ-ժողովուրդ, որն ունի երեք հարյուրամյակ շարունակաբար չընդհատվող կայսերական նկրտումներ:
Ինչ վերաբերվում է կարաբաղյան հակամարտության մեջ ներգրավված կողմերի ազգային բնութագրերին, ապա պետք է ասել, որ մի կողմում հայերն են` ինը հազարամյակ առաջ աշխարհում հնագույն պետականությունը հիմնող և մարդկային քաղաքակրթության զարգացման գործում ու համամարդկային մշակութային գանձարան աներևակայելի մեծ ավանդ ունեցող մի ազգ2: Մյուս կողմում ընդհամենը 80-85 տարվա պատմություն ունեցող արհեստածին, կրկնում և ընդգծում ենք. Արհեստածին3, դեռ լրիվ չձևավորված մի ազգ-թե-ժողովուրդ (Այս մասին առավել մանրամասն կարելի է կարդալ. Էլմար Հուսեյնովի4 Բաքվում հրատարակվող “Մոնիտոր” պարբերականում տպագրված “Համրերի երկիրը” հոդվածը, “Գոլոս Արմենիի” թերթում արտատպված, 2005 թ., մարտի 5, էջ 5, որի անգամ անունն է գտնվում ձևավորման փուլում: Մինչև 1920 թ. նրանց` արևելյան անդրկովկասում ապրող թյուրքական և իրանական ծագում ունեցող քոչվոր ու կիսաքոչվոր մահմեդական ցեղախմբերին անվանում էին կովկասյան թաթարներ (ուրիշ հավաքական անվանում չլինելու պատճառով), սովետական տարիներին նրանց սկսեցին անվանել ադրբեջանցի կամ ռուսերեն հնչողությամբ ազերբայդժանցի (նպատակը հարմար պահին դեպի Իրանի հյուսիսային շրջանները սովետական ինտերվենցիային օրինական տեսք տալն էր` թե միավորում ենք մի ազգի տարբեր հատվածներ), հիմա նրանց սկսել են անվանել ազերներ կամ որոշ կիսագրագետ հայ լրագրողների թեթև ձեռքով ազերի (азеры - азербайджан բառի կրճատումով, սակայն բանից անտեղյակ, այսպես կոչված, “միջազգային հանրության” համար պատրանք ստեղծելով, թե “Ազերբայդժան” բառը առաջացել է “ազեր” բառից և իբր նշանակում է ազերների երկիր, նման այն բանին թե ինչպես է առաջացել, օրինակ, “Ֆինլանդիա” բառը): Այս վերջին` “ազերի” անվանումը շրջանառության մեջ դնելու նպատակն է նորաթուխ այդ ազգ-ժողովրդի անունը նմանեցնել Իրանի հյուսիսային շրջաններում բնակվող զուտ իրանական ծագում և հնդեվրոպական հնագույն մշակույթ ունեցող, բայց հիմա թյուրքալեզու ազարի ցեղի անվանմանը: Այդ քայլի հեռահար նպատակն ակնհայտ է` նույնացնելով ազերի և ազարի ցեղերին, հավակնել Իրանի հյուսիսային` մերձկասպյան տարածքներին: Այսպիսով ցամաքային կապ կստեղծվի միջինասիական և արևմտասիբիրյան թյուրքալեզու ցեղերի հետ: (Այս մասին առավել մանրամասն կարելի է կարդալ Վ.Վահրադյանի “Ցեղասպանության հայեցակարգ” հոդվածում. “Գարուն” ամսագիր, 2004 թ., №4, էջ 3-10
Մաս 1 Շարունակելի
Որպես կանոն, մարդու մասին կարելի է դատել նրանով, թե ինչի վրա է նա ծիծաղում:
***
- Կարաբաղյան հակամարտությունը տարածքային վեճ չէ երկու պետությունների, ոչ էլ երկու ազգերի միջև, ինչպես դա փորձում են ներկայացնել Բաքվի կառավարիչները: Դա այդպես չէ, քանի որ մեզ համար դա հայրենիքի ազատագրում է, իսկ հակառակորդի համար դա միայն մի էտապ է մեր դեմ իրականացվող ցեղասպանությունն ավարտին հասցնելու ճանապարհին: Սա ըստ էության: Իսկ ըստ ձևի (ֆորմալ առումով)` Ադրբեջանի Հանրապետությունը ըստ գոյություն ունեցող և մինչ օրս գործող միջպետական պայմանագրերի այդ տարածքների (ներառյալ Նախիջևանը) վրա միջազգային իրավունքի տեսակետից հավակնելու ոչ մի իրավունք չունի: (Այդ մասին կարելի է մանրամասնորեն կարդալ А.С. Манасян «Карабахский конфликт. Ракурсы правового подходаե. Ереван, 1997 գրքում):
- Կարաբաղյան հակամարտությունը նաև ազգային ինքնորոշման հարց չէ, ինչպես դա պնդում էին ու մինչև հիմա էլ պնդում են հայաստանյան քաղաքական ուժերի մեծամասնությունը: Դա ազգային ինքնորոշման հարց չէ երկու պատճառով:
Առաջին. ազգը (ինչպես և անձը) մոնադ է` ամբողջություն: Չի կարող ազգի մի մասը ինքնորոշվելով միանալ (կամ անջատվել) ազգի մի ուրիշ մասին, որովհետև դա առանց այդ էլ այդպես է: Եվ եթե ինչ որ հանգամանքներում ժողովուրդը բռնի կերպով կամ մի այլ պատճառով տրոհվել է երկու կամ ավել մասերի, որոնք ստիպված էին ապրել մեկը մյուսից անջատ, ապա ազգը տրոհել չի լինում` ուղղակի հնարավոր չէ, քանի որ եթե փորձենք ազգը տրոհել երկու կամ ավել մասերի, ապա կստացվեն, կառաջանան երկու կամ ավել ազգեր: (Ինչպես դա տեղի է ունեցել ռուսների, բելոռուսների և մալոռոսների-ուկրաինացիների ինչպես նաև սերբերի, խորվաթների և, այսպես կոչված, (սերբ) մուսուլմանների պարագայում: Նույնն է նաև քրդերի ու եզդիների պարագան: Եվ հիմա բելոռուսների և ռուսների վերամիավորման փորձ է կատարվում: Տեսնենք ինչ կստացվի
Երկրորդ. տարածքային հարցերում ազգային ինքնորոշումը նույնպիսի անհեթեթություն է ինչպես և նախորդ կետում: Անիմաստ է ինքնորոշվել այն հարցում թե քո հայրենիքը քոնն է: Ստացվում է, որ ինքնորոշվելուց առաջ դա քո հայրենիքը չէր: Անհեթեթություն, այլ որակում չկա:
Որքան էլ զարմանալի թվա, բայց, մեղմ ասած, ոչ բոլոր հայաստանաբնակ քաղաքական գործիչները կարող են հստակ բացատրել թե ինչ են իրենք հասկանում “հայրենիք” բառի տակ և ինչ կապ կա “հայրենիք” և “ազգ” հասկացությունների միջև: Հենց դա էլ մեր կարծիքով պատճառն է այն թյուրըմբռնումների, որոնք ի հայտ են գալիս կարաբաղյան հակամարտության “խաղաղ կարգավորման” գործընթացում հայկական կողմի մոտեցումներում տարբեր տիպի “փոխզիջումների” վերաբերյալ:
Այսպիսով, օգտագործվող “հայրենիք” եզրույթը ճշգրտորեն սահմանելու, ինչպես նաև այդ հասկացությունը գիտական անաչառ վերլուծության ենթարկելու առարկայական անհրաժեշտություն կա:
“Հայրենիք” հասկացությունն ազգի ձևավորման ու կայացման աշխարհագրական ու պատմական հանգամանքների ամբողջությունն է:
“Հայրենիք” հասկացությունը անքակտելիորեն կապված է “ազգ” հասկացության հետ: Կարելի է ասել մեկն առանց մյուսի գոյություն չունի: Պարզ է, որ մեր ընդունած ժողովուրդ-ազգ և մարդ-անձ զուգահեռության շրջանակներում “հայրենիք” հասկացությունը պետք է ինչ որ կերպ առնչվի “ծննդավայր” հասկացության հետ: (Այս մասին առավել մանրամասն կարելի է կարդալ. Վ.Գ. Վահրադյանի “Ազգային-քաղաքական որոշ հասկացությունների շուրջ” հոդվածում, “Գարուն” ամսագիր, 2003 թ., № 7-8, էջ 4-9):
“Ծննդավայր” հասկացությունը կապված է ամեն մարդու ոչ միայն և ոչ այնքան ծնվելու կոնկրետ տեղի, որքան վաղ հասակից ապրելու տեղանք-միջավայրի հետ: Այն արտացոլում է ամեն մարդու հիշողություններն իր, ոչ թե հենց ծնվելու տեղի, այլ մանկության մասին, այն միջավայրի մասին, որում նա մեծացել, դաստիարակվել ու հասունացել է, որտեղ ձևավորվել է նրա անձ-անհատականությունը: Այսպիսով,
“Ծննդավայր” հասկացությունն ամեն մարդու անձ-ամհատականության ձևավորման ու կայացման հանգամանքներրի ամբողջությունն է:
Ակնհայտ է դառնում, որ հայրենիք-ծննդավայր հարաբերությունը ներդաշնակորեն ընդգրկվում է վերոհիշյալ զուգահեռության մեջ հետևյալ կերպ` ժողովուրդ-հայրենիք-ազգ և մարդ-ծննդավայր-անձ: Այլ կերպ ասած, հայրենիքը ազգի ծննդավայրն է:
Հայրենիքը հավաքական բնույթ ունի, կապված է ամեն ժողովրդի անցած պատմական ուղու, այդ ազգի ձևավորման հանգամանքների հետ ի տարբերություն ծննդավայրի, որն անհատական բնույթ ունի:
Այսպիսով, անկախ այն բանից, թե որտեղ է անհատապես ամեն հայ մարդու ծննդավայրը և ներկայիս բնակության վայրը` Հայաստանի Հանրապետությունում, Կարաբաղում, Ջավախքում, Թուրքիայում, Իրանում, Ռուսաստանում, Ֆրանսիայում, Լիբանանում, ԱՄՆ-ում թե այլուր, հավաքականորեն բոլոր հայերի, այն է`
բոլոր իրենց հայ զգացող, հայկական ազգային ինքնագիտակցություն ունեցող մարդկանց ՀԱՅՐԵՆԻՔԸ մեկն է` ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԼԵՌՆԱՇԽԱՐՀԸ:
Եվ, ուրեմն, այն մարդիկ ովքեր Հայկական Լեռնաշխարհի ցանկացած մասը դիտարկում են որպես ոչ թե իրենց էության անքակտելի մաս, այլ ընդամենը որպես քաղաքական առևտրի համար հարմար ապրանք (թեկուզ և անվանելով դա անվտանգության գոտի, կամ որևէ այլ կերպ) ու պատրաստ են զիջել այն որևէ մեկին, առավել ևս իր ազգի դեմ ցեղասղպանության ակտեր իրականացրած վայրագ թշնամուն, ինչոր այլ բանի դիմաց (օրինակ, խաղաղության կամ կարգավիճակի) այդքանով նրանք հրաժարվում են իրենց հայկական ազգային պատկանելիությունից: Նրանք դառնում են աշխարհաքաղաքացի (կոսմոպոլիտ)` անազգ-անհայրենիք, այլ կերպ ասած, ոչլիարժեք անձինք` թերի մարդկային բնույթով, ավելի վառ արտահայտված կենդանական բնազդով, որոնք լավագույն դեպքում ունեն ծննդավայր, իսկ մեծամասամբ ունեն միայն բնակավայր կամ միայն աշխատավայր:
Այսպիսով, անհեթեթություն է խոսել այն մասին, որ կարաբաղյան հակամարտությունը ծագել է այն պատճառով, որ կարաբաղցիները ազգովի ինքնորոշվել են մայր-հայրենիքում ապրող իրենց հայրենակիցներին միանալու միտումով` թե° ազգային-մշակութային, թե° տարածքային առումներով: Նրանք առանց այդ, այսպես կոչված, ինքնորոշման էլ, ապրում են իրենց ծննդավայր-հայրենիքում` Հայկական Լեռնաշխարհի մի հատվածում և նույնքան հայ են որքան ցանկացած ուրիշ մի հայ` հայաստանաբնակ կամ այլաբնակ:
Խնդրի հիմքում ընկած է օտարի (այն էլ ցեղասպան օտարի) վարչական լծից ազատվելու, ցեղասպանության նոր ակտերից փրկվելու ու նաև ողջ հայրենիքն այդ վայրենուց ազատագրելու բնական մղում-ցանկությունը:
Այլ կերպ ասած,
2. Ըստ ՁԵՎԻ կարաբաղյան հակամարտությունը դա պայքար է պատմական ճշմարտությունը վերականգնելու և անցյալ դարում մեր ազգի դեմ իրագործված իրավա-քաղաքական հանցագործությունները ճանաչելու, դատապարտելու և նրանց հետևանքները վերացնելու համար:
Պատմական ճշմարտության հետ կապված հարցերը հետևյալն են`
- Ի՞նչ պատճառով մեր հայրենիքի մեծ մասում և, մասնավորապես` քննարկվող հակամարտության առիթով, Քուռ գետի միջին հոսանքի ավազանում, հիմա հայեր չեն ապրում;
- Ինպե՞ս արևելյան հայկական տարածքները հայտնվեցին այլ պետությունների վարչական կազմում;
- Ինչպե՞ս ուղղել պատմական սխալները, իսկ ավելի ճիշտ արտահայտվելով, չեղյալ համարել իրավա-քաղաքական հանցագործությունների այն շարքը (Բրեստ-Լիտովյան, Մոսկովյան 21 թ. մարտի 16-ի, և այլ խայտառակ պայմանագրեր ու որոշումներ), որ կատարվել է բոլշևիկյան պարագլուխների (Տրոցկի, Լենին, Ստալին և այլք) կողմից հայ ազգի դեմ;
- Ինչպե՞ս ազատագրված մեր հայրենի տարածքները հայերով վերաբնակեցնել;
- Արդյո՞ք միջազգային իրավունքի տեսակետից գոյության իրավունք ունի Ադրբեջան կոչված հանրապետությունը.
o Եթե ոչ, ապա ինչպե՞ս դեմոնտաժի ենթարկել անօրինական այդ կառույցը,
o Եթե այո, ապա ի՞նչ սահմաններում և ի՞նչ կառուցվածքով;
Մաս 2 Շարունակելի
Որպես կանոն, մարդու մասին կարելի է դատել նրանով, թե ինչի վրա է նա ծիծաղում:
Սրա ձևը մեկն ա… Սերժը պտի գնա ու պտի գնա ժողովրդի միջոցով… եթե ժողովրդի միջոցով չգնաց տեղը Մուկն ա նստելու ու էդ վախտ Սերժին երանի ենք տալու…
Էսօր միավորվելու խնդիր կա ու օրեցօր դա դառնում ա ավելի ու ավելի անհրաժեշտ ու յուրաքանչյուր անցած օր ավելի ա խրում մեզ ճահճի մեջ… Միանալը ոնց որ հասկանում եմ անհնար ա… Դաշնակներն անկեղծ չեն… ԼՏՊ-ի հետ էլ սաղ պրոբլեմ ունեն. մի մասը որ չի հաղթել, մյուս մասը անձնական անտիպատիա ունի, մյուս մասը շահերից ու իշխանատենչությունից ելնելով… բոլորն էլ արդարացված են… բայց ոնց որ հասկանում ենք ինչքան էլ արդարացված լինեն Ղարաբաղը մանդրից պլստալով մատներիս արանքից փախնում ա… սրա միակ լավ բանը գիտե՞ք որն ա… էն որ Ղարաբաղը կորցնելուց հետո ոչ մեկս էլ մեղավոր չենք լինի… ես կասեմ արտասահմանում էի, մյուսը կասի ԼՏՊ-ի թմին չեմ սիրում… Դաշնակի ոռը ծակ ա (իսկականից ծակ ա) … իսկ մեղավորը Սերժն ա ու իրա թայֆեն… ինչ վատ ա ՞ որ չէ՞…
Ժող մենք էլ շատ տարբերակներ չունենք… մեր տարբերակները քանի գնում քչանում են ես կասեի մի հատ ա մնացել… եթե իհարկե գյուղապետ դաստիարակելն էլ հաշվենք 2 տարբերակ ա…
Սփյուռքը ունի բարոյական լծակ ու բավականին հզոր ազդելու իշխանությունների վրա… բայց Սփյուռքահայերը չունեն… Այո Սփյուռքի մեծահարուստներն իրենց նեցուկը եթե հետ քաշեն, Հովնանյաններ, Լինսը, Շառլերը ու մնացածները, հնարավոր ա որ դրանց ոտները գետնից մի քիչ կտրվեն, բայց էդ հովնանյանների ու մնացածների վրա սովորական սփյուռքահայը ոչ մի լծակ չունի…
Մաս 3
- Կարաբաղյան հակամարտության կողմերին չի կարելի մոտենալ պարիտետության սկզբունքով:
Ամենազարմանալին դիտարկվող հակամարտության հայկական կողմի պահվածքում դա մեր վզին դեռ Կրեմլի կողմից փաթաթած պարիտետության սկզբունքին անշեղորեն հետևելն է:
Մենք շատ լավ հիշում ենք, թե ինչպես Սումգաիթում իրականացվող ցեղասպանությունը Գորբաչովի կողմից որակվեց ցինիկ արտահայտությամբ. “Сцепились два народа” Հասկանալի է, որ այդ սրիկան չէր կարող մեղադրել Ադրբեջանական ԽՍՀ ղեկավարությանը ցեղասպանության մեջ, քանի որ անձամբ իր կամ իր մերձավոր աշխատակիցների մատն էլ էր խառը այդ ծանրագույն հանցագործության կազմակերպման մեջ: Հասկանալի է, որ այդօրինակ, այդ մասշտաբով գործողության հղացումը և նախապատրաստական աշխատանքները չէին կարող վրիպել ՊԱԿ-ի ամենատես աչքից, այն էլ սկսվող հակամարտության գոտում: Իհարկե համապատասխան զեկույցները դրվում էին ՊԱԿ-ի ղեկավարների սեղաններին, իհարկե, նրանք իրենց հերթին տեղեկացնում էին ՔաղԲյուրո-ին և, իհարկե, անձամբ Գորբաչովին: Դե իսկ ԽՍՀՄ ամենաբարձր պաշտոնյաների, եթե ոչ ուղղակի հրամանով, ապա կասեցման հրահանգի բացակայությամբ փաստորեն անպատժելիություն խոստացվեց մեր ազգի դարավոր, ցեղասպան թշնամուն: Եվ նա հերթական անգամ լրիվ դրսևորեց իր իսկական` թուրքական բնույթը: Տեղի ունեցավ այն ինչ տեղի ունեցավ: Իսկ հայկական կողմը չկարողացավ հասնել սումգաիթյան իրադարձությունների ճիշտ որակմանը` ցեղասպանություն: Հենց այստեղից էլ սկսվեց մեր քաղաքական-գաղափարական պարտությունների շարքը:
Խորհրդային պաշտոնական բոլոր փաստաթղթերում ամրագրվեց զոհի և հանցագործի իրավահավասարության անբարո մոտեցումը: Այդ մոտեցումը մեխանիկորեն ընդունեց և միջազգային հանրությունը ի դեմս ՄԱԿ-ի, ԵվրոԽորհրդի, ԵԱՀԿ-ի և այլն: Մանավանդ, որ Հայաստանի այնժամանակվա ղեկավարությունը “երիտ-հայկական-նոր-բոլշևիկ-դերմոկրատական”` Լևոն-ելցինյան էր: Երբ Անդրկովկասում անկախացած երեք հետխորհրդային հանրապետություններին միաժամանակ ընդունում էին ՄԱԿ, ապա ոչմի հարցի առջև չկանգնեցին: Չքննարկվեցին մեր` հայերիս տեսակետից այնպիսի կարևորագույն հարցեր ինչպիսիք են`
• Ի՞նչ պատճառով Ազգերի Լիգայի կողմից 1918-20 թվականներին չէր ճանաչվել մուսավաթական (այսպես կոչված, “դեմոկրատական”) Ադրբեջանի հանրապետությունը, որի իրավահաջորդն էլ իրեն հռչակել է մերօրյա, փաստորեն, անօրինական Ադրբեջանի հանրապետություն կոչվող վարչատարածքային միավորը:
• Ինչպիսի՞ ահավոր հանցանքներում է մեղադրվում այդ հանրապետության ցեղասպան հասարակությունը, որն, իհարկե, մի գիշերվա մեջ չէր կարող փոխված լինել:
Այստեղ ամենացավալին ու զարմանալին այն է, որ մեր պետությունը, ի դեմս նրա ղեկավարության, ոչ մի ձայն չհանեց այդ ուղղությամբ: Լուռ ու մունջ ստորագրեց իր համաձայնությունը ՄԱԿ-ին Ադրբեջանի հանրապետության անդամակցության փաստաթղթի տակ: Դրանով նա ստորագրեց մեր միջև առկա հակամարտության մեջ մեր երկու կողմերի պարիտետության տակ:
Անհրաժեշտ է, վերջապես, հրաժարվել կոնկրետ այս հակամարտության կողմերի միջև պարիտետային մոտեցումներից:
Որովհետև հակաբարոյական է դիտարկել միևնույն հարթության վրա քաղաքակիրթ ու արարչագործ զոհին և ցեղասպան ռեցիդիվիստ-հանցագործին (լինեն դրանք անձիք թե ազգեր):
Որովհետև հակատրամաբանական և հակաիրավական է մեղադրողին ու մեղադրյալին (լինեն դրանք անձիք թե ազգեր) ստիպել, որ իրար հետ լեզու գտնեն բանակցությունների սեղանի շուրջ:
Որովհետև իմաստազուրկ է բանակցել մի պետության հետ, որը ոչ միայն անցյալում` իր ստեղծման օրվանից, անընդհատ ցեղասպանության քաղաքականություն է վարել (բոլորին քաջ հայտնի է, թե կոնկրետ երբ և որտեղ են այդ ակտերը տեղի ունեցել և այդ պատճառով երկար այդ ցուցակը այստեղ չենք բերում), ոչ միայն չհայտարարված անբարո պատերազմ է սանձազերծել մեր ազգի դեմ, այլև բացեիբաց հայտարարում է իր ցեղասպանական նկրտումների մասին և ոչ միայն հայտարարում է, այլ լիամասշտաբ իրականացնում է դրանք: Այդ, այսպես կոչված, հանրապետության վարչա-տարածքային սահմաններում բնակվող հասարակության մեջ չի դադարում հակահայկական գազանաբարո հիսթերիան: Ամբողջ նոր մի սերունդ է դաստիարակվել այդ պայմաններում, որի դրսևորումը մենք տեսանք Բուդապեշտում մարդասպանության տեսքով, ինչպես նաև կիպրոսյան մրցաշարում ադրբեջանցի երիտասարդների այլանդակ վարքում: Այդ, եթե կարելի է այդպես անվանել, պետության ղեկավարն ինքն է դրդում, ոչ, հրահանգում` ջնջել իրենց հանրագիտարանից բոլոր հայերի անունները, գիտությունների ակադեմիայի առջև խնդիր է դնում վերասրբագրել պատմության դասագրքերն այնպես, որ հայ կամ Հայաստան բառերն այնտեղ չլինեն: Պետական բանակային միավորումը զինված քանդելու գործիքներով ոչնչացնում է համամարդկային մշակութային արժեք համարվող հայկական խաչքարերը, որոնք (Քեմալի, Տրոցկու և Լենինի ջանքերով) ադրբեջանական վարչա-տարածքային տիրակալության տակ հայտնվելով, հասանելի են դարձել մերօրյա այդ վանդալներին: Ի՞նչ է սա եթե ոչ գիտա-մշակութային ցեղասպանություն: Մենք այսպես ենք անվանում դա, որովհետև այդ հանցագործությանը մարդկությունը դեռ անուն չի դրել: Մարդու ուղեղում այդ այլասերումը ուղղակի չի տեղավորվում:
Շարունակելի
Որպես կանոն, մարդու մասին կարելի է դատել նրանով, թե ինչի վրա է նա ծիծաղում:
Մաս 4
Դիտարկենք կարաբաղյան հակամարտության կարգավորման մեր կողմից առաջարկվող մոտեցումը: Նրա հիմքում ընկած են հետևյալ սկզբունքները`
Քանի որ “կարաբաղյան” կոչվող հայ-ադրբեջանական հակամարտությունը դա զուտ ազգամիջյան հակամարտություն է, ապա այն անքակտելիորեն կապված է ՀԱՅՐԵՆԻՔԻ (ազատագրման) գաղափարի հետ:
Այս սկզբունքի կիրառումը ստիպում է դիտարկել հակամարտության կողմերի որպես ազգերի ով և ինչպիսի լինելը, պարզել նրանց ծագումնաբանությունը: Այդքանով մենք կկարողանանք հստակ (կամ մոտավոր հստակությամբ) սահմանագծել նրանց հայրենի տարածքները: Դա էլ տարածքային խնդիրների շուրջ բանակցությունների հիմք կդառնա: Միանգամից ճշտենք, որ խոսքն այստեղ ադրբեջանցիների հետ բանակցելու մասին չէ, այլ միջազգային իրավասու կառույցների:
Արձանագրենք, որ խնդրո առարկան դա հակամարտություն է դարերով կայացած, վաստակաշատ հայ ազգի և դեռ հստակ անուն չունեցող, դեռ որպես ազգ չձևավորված, բայց իրեն արդեն որպես ցեղասպան դրսևորած ժողովրդի միջև:
Այլ կերպ ասած, խոսքն այն մասին է, որ իրերի բերումով հակամարտության մեջ են մտել մի կողմից պատմական անհիշելի ժամանակներից Հայկական լեռնաշխարհում ձևավորված ու անընդմեջ հազարամյակներով այստեղ բնակվող և հայրենիքի խոր, պատմականորեն սրբագործված զգացում ունեցող և նրա սահմանները հստակ գիտակցող, ազգային բարձր արժանապատվություն ու ինքնագիտակցություն մշտապես դրսևորող հայ ազգը և մյուս կողմից ընդհամենը 85 տարի առաջ քոչվոր և, հետևաբար, անհայրենիք խաշնարած ցեղախմբերի հետնորդներից ստեղծած մի արհեստական հասարակություն, որում ի սկզբանե դավանվող բարձրագույն արժեքը հայ սպանելն է` իր ենթակայության տակ հայտնված տարածքները հայազերծ անելը:
Այսպիսով`
ՀԱՅԵՐԻՍ ՀԱՅՐԵՆԻՔԸ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԼԵՌՆԱՇԽԱՐՀՆ Է, որի աշխարհագրական սահմանները հստակ են և քաջ հայտնի բոլորին:
ԱԴՐԲԵՋԱՆՑԻՆԵՐԸ ՀԱՅՐԵՆԻՔ որպես այդպիսին ԴԵՌ ՉՈՒՆԵՆ, որովհետև որպես ազգ նրանք դեռ չեն ձևավորվել: Այլ կերպ ասած այդ ժողովուրդը որպես ազգ (ինչպես ցանկացած երեխա որպես անձ) գտնվում է եթե ոչ սաղմնային, ապա սկզբնավորման փուլում: Այդ է վկայում նաև այն, թե ինչպիսի հեշտությամբ են նրանք թութակի նման սուտ ասելով (չզգալով, չհասկանալով, չիմանալով սուտ ասելու վատ լինելը) կրկնում իրենց դեմ ուղղված մեղադրանքները, ուղղելով դրանք իրենց մեղադրողի հասցեին: Հիշենք “խոջալուի մասին” ծիծաղելիի չափ տխուր հեքիաթը ի պատասխան սումգաիթի մեղադրանքին, Հայաստանում գոյություն չունեցող “ադրբեջանական հուշարձանների ավերման մասին” հեքիաթը ի պատասխան Ջուղայի մեղադրանքին, և այլն և այլն: Իմիջիայլոց, որքան էլ զարմանալի թվա, նույնն է թուրքերի պարագան: Հիշենք “թուրքերի ցեղասպանությանը” (իբր հայերի կողմից իրականացրած) նվիրված հուշարձանների կանգնեցումը տարբեր տեղերում: Նրանք ևս որպես ազգ նոր են ձևավորվում (այդ գործընթացը սկսվել է ընդամենը 80-85 տարի առաջ) Քեմալ Աթաթուրքի ժամանակներից: Դրանից առաջ իրենք իրենց ընկալում էին որպես մուսուլմաններ: Թուրքական ինքնագիտակցությունը վերևից` պետական մեքե նայի ճնշման տակ սկսել է ձևավորվել Քեմալի ազգաշեն գործունեության շնորհիվ: Այդ է վկայում Աթաթուրք բառի թարգմանությունը` թուրքերի հայր (համեմատության համար նշենք, որ հայերն իրենց նախահայր են անվանում անհիշելի ժամանակներում ապրած Հայկ Նահապետին):
Ցանկացած մանկական հոգեբան, իհարկե նաև ցանկացած մարդ, ով երեխա է մեծացրել, կհաստատի մանուկներին բնորոշ այդ` մեղադրանքին ակնհայտորեն սուտ մեղադրանքով պատասխանելու երևույթը: Դա պայմանավորված է երեխայի անձ-անհատականության լրիվ ձևավորված չլինելով, կենսափորձի պակասով, բարոյականության մասին պատկերացումների հեղհեղուկ լինելով: Մասնավորապես, այդ մասին գրում է նաև գերմանացի մեծ փիլիսոփա Է. Կանտը երբ դիտարկում է անձի ձևավորման խնդիրը:
Այսպիսով, ադրբեջանցի կոչվողներից անհատապես ամեն մեկը ունի միայն ծննդավայր, որը, որոշ մարդկանց համար, այո, գտնվում է Հայկական լեռնաշխարհում: Բայց միայն այդքանը և ոչ ավելին: Դա այդպես է քանի որ քոչվորների և ղաչաղների (ըստ որոշ աղբյուրների` նաև մարդակերների) տարբեր ցեղախմբեր մեկ-երկու սերունդ ստիպողաբար` Խորհրդային ուժերի կողմից բռնի կերպով (առանց բնականոն զարգացման երկարատև ուղի անցնելու) նստակյաց կենսաձև ընդունելով չեն կարող ձևավորել ոչ ազգ, ոչ էլ հայրենիքի զգացում: Այսպես թե այնպես նրանց ենթագիտակցության մեջ պահպանվում է քոչվորի, ղաչաղի, ավազակի հոգեբանությունը: Նրանց կռիվը երկու նպատակ ունի:
Մեկը` հնարավորինս շատ տարածքներ ձեռք գցելն է և սահմանակից դառնալը մի կողմից Թուրքիային, մյուսից` (Իրանից հող խլելով) Թուրքմենիային: Ի հաստատումն նշենք, որ Բաքվում գործում է խմբակցություն, որն իրեն անվանում է “Երևանի ազատագրման կազմակերպություն” և, այսպես կոչված, “ադրբեջանցիների” համաշխարհային միության երկրորդ համագումարում այդ ծիծաղաշարժ միության պաշտոնապես հայտարարված նպատակն է` “միավորել Հյուսիսյին և Հարավային (Պարսկական) Ադրբեջանները”: Իմիջիայլոց, այդ հայտարարված նպատակի առիթով մեծ աղմուկ էր հանել Բաքվում Իրանի դեսպանության բողոքի նոտան:
Երկրորդ նպատակն է հայերին իրենց տարածքներում բնաջնջելը ու հայերի տներին և ունեցվածքին տիրանալը, ինչպես դա արել են դարեր շարունակ` իրենց այստեղ հայտնվելու օրվանից: Սա է քոչվորի, ղաչաղի հոգեբանությունը, որը պահպանվել է նախասովետական տարիներից ի վեր6:
Այսպիսով, մենք գործ ունենք մանկահասակ ու մանկամիտ` դեռ ձևավորվող մի ազգի հետ: Եթե միջազգային հանրությունը, դրսևորելով բարի կամք, մեզ հետ միասին սկսի այդ անդաստիարակ ու չարամիտ մանուկին դաստիարակելու գործընթացը, ապա մոտ 25-30 տարուց մենք կունենանք հայ-ադրբեջանական (եթե այս անունը նրանք այդքան ժամանակ պահպանեն) հակամարտության լրիվ և բնականոն հանգուցալուծում: Որպեսզի հստակեցնենք խնդրի դրվածքը և ճիշտ մոտեցումներ մշակենք նրա լուծման համար դիտարկենք իրավիճակի պարզեցված մոդելը անձերի մակարդակում:
Շարունակելի
Որպես կանոն, մարդու մասին կարելի է դատել նրանով, թե ինչի վրա է նա ծիծաղում:
Մաս 5
Պատկերացնենք թե ձեր տուն հյուր են եկել և իրենց հետ բերել են 3-ից 5 տարեկան իրենց երեխային: Երեխան սկսում է չարություններ անել և լաց լինել: Որպեսզի նրան հանգստացնեն ծնողները վերցնում են ձեր գրադարակում դրված ձեր դպրոցում ստացած ոսկե մեդալը, տոհմական ճենապակյա գավաթը և այլ ձեզ համար չափազանց թանկարժեք (թե հիշողության առումով և թե բացարձակ արժեքով) իրեր և տալիս են երեխաին: Դուք քաղաքավարությունից դրդված (կամ ինչ-որ այլ պատճառով) չեք առարկում, բայց համակ ուշադրությամբ հետևում եք, որպեսզի երեխան չվնասի այդ թանկարժեք առարկաները: Հյուրասիրությունն ավարտվում է, հյուրերը պատրաստվում են գնալ, իսկ երեխան որոշել է իր նոր խաղալիքները տանել իր հետ, քանի որ նրան թվացել է թե դրանք իրենն են: Դուք փորձում եք ետ վերցնել ձեր իրերը: Հաջողվում է վերցնել մի մասը: Քանի որ երեխան բավականին անդաստիարակ է, նա հիսթերիա է բարձրացնում խաղալիքների համար: Իրեն պատեպատ է տալիս, ջարդում է իր ձեռքին գտնվող այլ “խաղալիքները” և ձեր տան այլ իրեր: Պատրաստ է ձեզ սպանել, որ դուք իր ձեռքից խլում եք “իրեն պատկանող” խաղալիքները: “Իմն է և վերջ: Ես արդեն ինչքան ժամանակ է խաղում եմ նրանցով, ուրեմն իմն են” - հիսթերիկ ճչում է նա, թաքնվելով ծնողների ետևում:
Ծանոթ իրավիճակ է, այնպես չէ՞:
Այն բարդանում է նրանով, որ ծնողներին էլ է ձեռնտու, որ այդ նոր, թանկարժեք “խաղալիքները” հայտնվեն իրենց տանը: Այդ պատճառով էլ նրանք առանձնապես չեն միջամտում վեճին, չեն սաստում երեխային:
Ի՞նչ պետք է անի ստեղծված իրավիճակում առողջ բանականության տեր մարդը: Բանակցել հիսթերիկ նոպայի մեջ գտնվող երեխաի հետ անիմաստ է: Կամ պետք է ուժով վերցնես քո իրերը, կամ պետք է բանակցել միմիայն ծնողների հետ: Եթե բանակցել, ապա ի՞նչ փաստարկներ պետք է ներկայացնել որպեսզի համոզել նրանց վերադարձնեն քո իրերը: Բնական է, որ լուրջ մարդը պետք է փորձի բացատրել ծնողներին ու նրանց հետ միասին նաև երեխային, որ դրանք իր հոգուն շատ հարազատ ու թանկ հիշողություն ներկայացնող և, ընդհանրապես, թանկարժեք իրեր են, որոնք տոհմական են և պետք է փոխանցվեն իր սերունդներին: Եվ այսպես շարունակ և ուրիշ ոչինչ:
Ծիծաղելի կլինի հետևյալ դիրքորոշումը` դե լավ այս մի փոքրիկ իրը, երեխաի մոտ գտնվողներից, որ հաջողվել է հետ վերցնել, պահում եմ ինձ, քանի որ նրա վրա գրված է իմ անունը, իսկ կամակոր երեխայից փրկած-վերցրածներից մնացածը ես հետ եմ տալիս, միայն թե բոլորդ ընդունեք, որ նրա (այդ` հետ վերձրած և ինձ մոտ մնացող փոքրիկ իրի) վրա իմ անունն է գրված: (Որքան էլ ողբերգորեն ծիծաղելի է, բայց հենց այսպիսին է հայկական կողմի պահվածքը բանակցություններում): Բնական է, որ այսպիսի կրավորական դիրք ընդունելիս մեզ համար չպետք է զարմանալի լինի ծնողների լկտի առաջարկը, թե դե լավ այդ փոքրիկ իրը թող ժամանակավոր քո մոտ մնա, բայց մի տասնհինգ րոպեից (կամ օրից, կամ տարուց) մենք մի փորձաքննություն կնշանակենք ստուգելու համար, թե արդյո՞ք քո անունն է գրված այդ առարկայի վրա: Իսկ երեխան ոգևորվելով ծնողների և քո այդպիսի դիրքից ավելի է հիսթերիկություն անում - “Թե ոչինչ չգիտեմ, ամեն ինչն էլ իմն է և հենց հիմա պետք է տաք ինձ և վերջ”:
Ցանկացած հոգեբան կասի, որ ստեղծված իրավիճակում պետք է առաջին հերթին երեխաի հետ լեզու գտնեն ծնողները, այսինքն նրանք, ում հարգում կամ ումից վախենում է երեխան: Եվ, իհարկե, պետք է համբերատարորեն բացատրեն երեխային, որ դրանք իրենը չեն այլ ուրիշինն են և ամենևին էլ խաղալիքներ չեն: Եվ, իհարկե, եթե նա շարունակի կամակորություն անել, ապա խստորեն կպատժվի: Եվ, իհարկե, նրան պետք է խոստանալ ավելի լավ խաղալիքներ: Բնական է, ինչպես բոլոր երեխաները, այնպես էլ այս կամակոր երեխան այդքան հիսթերիկ լացից հետո շատ շուտ մոռանում է իր նեղացածությունը, երբ նրան նոր խաղալիք են նվիրում: Դա տեղի է ունենում այն պատճառով, որ երեխայի անձը դեռ լրիվ չի ձևավորված և նա դեռ չունի հոգևոր արժեհամակարգ, ընդունակ չէ խոր` մնայուն ապրումներ ունենալ, մասնավորապես, խաղալիքների պատճառով:
Ուշիմ ընթերցողի համար, կարծում եմ, արդեն մոտովորապես պարզ է հայ-ադրբեջանական հակամարտության կարգավորման մեր մոտեցումը: Այնուամենայնիվ, փորձենք հստակ ձևակերպել այն:
1920-21 թվականներից Ռուսաստանի բոլշևիկյան իշխանությունները (Լենին, Տրոցկի և այլք) ցանկանալով արտահանել իրենց հակաբնական գաղափարախոսության վրա հենված և այդ պատճառով արյունոտ հեղաշրջումը (որն իրենք մեծ հոկտեմբերյան հեղափոխություն անվանեցին) դեպի Մերձավոր Արևելք և Միջին Ասիա ու նաև դեռ լրիվ չբացահայտված այլ պատճառներով, հանցավոր համաձայնության եկան Թուրքիայի հետ: Այդ քաղաքական հանցագործության արդյունքում նորաստեղծ, թուրքական կառավարություն ունեցող, Ադրբեջանը բոլշևիկյան անեկսիայի ենթարկելու դիմաց (այլ կերպ ասած, նորաթուխ այդ մանկիկին և նրա ծնողներին` Թուրքիային ու Անգլիային հանգստացնելու համար) հայկական` զուտ հայաբնակ ու արդեն մասամբ հայաթափված տարածքները բաժանվեցին Թուրքիայի ու բոլշևիկացված Ադրբեջանի միջև7: Դա արվեց միջպետական պայմանագրի տեսքով: Թուրքերը լավ հասկանալով (դիվանագիտական մեծ փորձ ունեին) Մոսկվայում 1921 թ. մարտի 16-ին կնքված այդ պայմանագրի անօրինական բնույթը պահանջում են և Լենինը պարտավորվում է, նույն պայմանագրի 16-րդ կետով, ստիպել Հայաստանին երկկողմանի առանձին պայմանագիր կնքել Թուրքիայի հետ և ընդունել իր տարածքային կորուստները: Իսկ սա արդեն մարդկության պատմության ողջ ընթացքում չլսված ու չտեսնված քաղաքական ոճիր էր8: Ինչը և կատարվեց հայ բոլշևիկների կողմից Կարսում նույն 1921թ. հոկտեմբերին: (Նրանց` հայ բոլշևիկների այդ արարքին արդարացում չի կարող լինել
Իսկ թե ինչպես է անվանվել և ինչպիսի լկտիությամբ են գծվել այդ ինքնավարության սահմանները Ադրբեջանի ղեկավարության կողմից, մենք կարող ենք տեսնել Խորհրդային քարտեզի վրա: “Հայկական” կամ “ազգային” բառերը “Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզ” անվանման մեջ չկան: Կարծում եմ հասկանալի է, որ սա այն առարկան է, որի վրա մեր անունը պետք է որ գրված լիներ: Ինչպես տեսնում ենք մեր անունը լրիվ չի էլ գրված: Եվ դա էլ երեխայի դերում հանդես եկող ազգի (պետության) ծնողներին (որոնք տվյալ դեպքում հանդես են գալիս “Մինսկի Խումբ” անվամբ) ձևական հիմք է տալիս կասկածելու մեր պնդման հիմնավորվածությանը: Եվ հիմա մենք խնդրում ենք, որպեսզի այդ կամակոր երեխայի ցինիկ ծնողները ընդունեն, որ այդ առարկայի վրա մեր անունն է գրված: Իհարկե, այս ամենը աշխատում է միայն այն դեպքում երբ մենք, չունենալով այս վեճի լուծման սեփական սկզբունքներ, ընդունում ենք հակառակորդի կողմից մշակված խաղի կանոնները: Այսպիսով, մեր կողմից կատարվելիք ճիշտ, խելամիտ քայլերը պետք է լինեն հետևյալները`
• Դադարեցնել բանակցությունները Ադրբեջանի հետ:
• Սկսել նոր բանակցություններ Մինսկի Խումբը կազմող երկրների հետ, ներկայացնելով մեր մոտեցումները: Այն է`
• Քաղաքական ինքնորոշման խնդիր տվյալ պարագայում չկա: Կարաբաղյան հակամարտությունը ազգային-ազատագրական պայքար է ցեղասպանություն իրականացրած և իրականացնող, դեռ որպես ազգ չձևավորված, վայրագ ցեղի վարչական լծից ազատվելու համար:
• Տարածքային առումով մինչև Կուր գետի աջ ափը մեր Հայրենիքի մի մասն է: Հակամարտությունը շարունակվելու է, հնարավոր է ընդմիջումներով, այնքան ժամանակ մինչև մենք չազատագրենք մեր ողջ ՀԱՅՐԵՆԻՔԸ:
• Այդ պահանջը մեր ազգի էությունն է: Եթե մենք հրաժարվենք մեր Հայրենիքի մի մասից, դա նշանակում է, որ մենք հրաժարվում ենք մեր էությունից: Հրաժարվում ենք ինքներս մեզնից: Կա արդյո՞ք աշխարհում որևէ ազգ, որը պատրաստ լինի հրաժարվել սեփական պատմությունից, սեփական էությունից, սեփական հայրենիքից:
• Ինչ վերաբերվում է Ադրբեջանի բնակչությանը, ապա նրանք ունեն միայն ծննդավայր: Դեռ չձևավորված ազգը դեռ չունի և չի էլ կարող ունենալ ոչ հայրենիք, ոչ էլ առավել ևս հայրենիքի պատմականորեն սրբագործված զգացում, քանի որ հայրենիքի զգացումը ձևավորվում է ազգի ձևավորմանը զուգահեռ` մեկը մյուսով պայմանավորված: Դա երկար պատմական գործընթաց է: Երկու սերունդը բավարար չէ ազգ և հայրենիք ձևավորելու համար:
• Այդ պատճառով անհրաժեշտ է առաջարկել Մինսկի Խմբին սկսել համբերատարորեն հասկացնել Ադրբեջանի բնակչությանը, որ այդ տարածքները իրենցը չեն և պարտադիր պետք է վերադարձվեն հայերին: Եթե Ադրբեջսանի բնակչության հետ զանգվածային բացատրական աշխատանք տարվի և կիրառվեն դաստիարակչական մեթոդների ողջ զինանոցը` որ պահին որ պետք լինի պատժվեն, որ պահին որ պետք լինի խրախուսվեն տնտեսական և բարոյական առումներով, ապա բառացիորեն մեկ սերունդից հետո նրանք ոչ թե կհաշտվեն այդ մտքի հետ, այլ ուղղակի կմոռանան Նախիջևանի և Կարաբաղի գոյության մասին:
Իհարկե, անկախ այն բանից թե ինչ դիրք կգրավի այսպես կոչված միջազգային հանրությունը, մենք պարտավոր ենք ինքներս սկսել դաստիարակչական աշխատանքը:
• Այդօրինակ ռազմավարության հաջող կիրառման նախադեպը մեր աչքի առջև է: Տեսեք թե ինչ հաջողությամբ Պուտինը համոզեց չեչեններին զենքերը վայր դնել: Ընդամենը մի քանի հեռուստահաղորդում Չեչնիայում ստրկավաճառության մասին և մի քանի լավ բեմականացված սրտաճմլիկ ահաբեկչական գործողություններ (Բեսլանի դպրոցում, մոսկովյան թատրոնում) և ռուսաստանաբնակ չեչենները սկսեցին ամաչել իրենց չեչեն լինելուց: Առաջինը Կադիրովը արձագանքեց Պուտինի կոչին և մտքափոխվեց անկախություն ձեռք բերելու հարցում: Նրան դարձրեցին Չեչնիայի ղեկավար, հետո առաջնորդ, իսկ հետո էլ սպանելով դարձրին կուռք: Չեչնիան սկսեց գնալ այլ` Ռուսաստանին ձեռնտու ճանապարհով: Ու նրան ամեն կերպ աջակցում ու խրախուսում են թե ֆինանսապես, թե քաղաքականապես և թե բարոյապես:
• Պարտադիր չէ կրկնել Պուտինի քայլերը մեր դեպքում: Ինչպես ասում են` մերն ուրիշ է: Բայց ընդհանուր առմամբ մոտեցումը ընդօրինակելի է: Անհրաժեշտ է միջազգային հանրությանը և, իհարկե, Ադրբեջանի հասարակությանը (առաջին հերթին` ոչ մահմեդական բնակչությանը) ցույց տալ սումգայիթյան իրական սարսափազդու սահմռկեցուցիչ կադրերը, Բաքվի ջարդերի իրական կադրերը: Կարծում եմ Խորհրդային ՊԱԿ-ի տեսա-արխիվներում, որոնք անցել են Ռուսաստանին, ամեն ինչ պահպանվել է: Անհրաժեշտ է շեշտադրված ցուցադրել երեխաների խոշտանգումները: Անհրաժեշտ է դա անել ռուսաստանյան առաջին կամ երկրորդ հեռուստաալիքով:
• Անհրաժեշտ է սկսել ձևականորեն ոչպետական, բայց պետության կողմից ֆինանսապես ու բարոյապես հովանավորվող, հեռուստա-ռադիո հեռարձակումներ մի քանի լեզվով, ուղղված համապատասխան երկրների վրա` Ադրբեջանի, Պարսկաստանի, Թուրքիայի, արաբական երկրների, Վրաստանի, Ռուսաստանի, Գերմանիայի, Անգլիայի, Ֆրանսիայի, Ուկրաինայի և այլն: Անհրաժեշտ է ամոթի ու զզվանքի խորը զգացում առաջացնել այն մարդկանց մոտ ովքեր շփվում ու ընկերություն են անում մահմեդականություն դավանող ադրբեջանցի կոչվողների հետ: Առաջինը ամոթի զգացում կառաջանա ազգությամբ ռուս, ուկրաինացի, գերմանացի և այլ քրիստոնյա ադրբեջանցիների շրջանում: Հետո այն կտարածվի այլ ոչմահմեդական բնակչության շրջանում, իսկ հետո բռնի մահմեդականացված և թուրքացված, բայց ծագունով այլազգի բնակչության շրջանում և այսպես շարունակ: Միաժամանակ պետք է ցույց տալ ալիևյան կլանի անօրինական, հակաժողովրդական ու հանցավոր լինելը: Քանի որ հենց այդ կլանի հիմնադիր Հեյդարն էր “ադրբեջանական ազգայնամոլության” հիմնադիրը: Նա էր որ սկսեց նույնացնել “ադրբեջանի քաղաքացի” վարչա-քաղաքական եզրույթը և “ադրբեջանցի ազգ” կեղծ` գոյություն չունեցող հասկացությունը: Այդօրինակ հանցավոր քաղաքականությունից առաջին հերթին մեծապես տուժեցին այդ խորհրդային հանրապետության տարածքում գրանցված մահմեդականություն դավանող փոքր ազգերը` քրդերը, թալիշները, թաթերը, լեզգինները և այլք: Պաշտոնապես նրանք ուղղակի վերացան: Դրանով նա ձգտում էր ստեղծել-ձևավորել թյուրքական նոր ազգ և հնարավորինս մեծաքանակ դարձնել այն: Լավ հասկանալով, որ առաջին հերթին հայերը և այլ ոչ մահմեդական ազգերը չէին ձուլվելու նոր ստեղծվող ազգի մեջ, նրանց նկատմամբ վարվում էր արտաքսման քաղաքականություն: Դրա շնորհիվ, մասնավորապես, Նախիջևանը իսպառ հայաթափվեց:
“Ադրբեջանցիների հայր” հռչակված Հեյդար Ալիևի որդին և գործի շարունակող` Իլհամը, ունենալով շատ ավելի ցածր մտավոր ընդունակություններ, հույսը դրել է միայն աննախադեպ հակահայկական հիսթերիայի վրա: Հենց դա էլ նրա ուժն է ու թուլությունը միաժամանակ: Մենք կարող և պարտավոր ենք շատ էֆեկտիվ դա օգտագործել:
Վերջ
Որպես կանոն, մարդու մասին կարելի է դատել նրանով, թե ինչի վրա է նա ծիծաղում:
Լեռնցի, դու էս տեղադրածդ կարդացել ե՞ս:
Եթե հա, պատմի էլի: Շատ երկար ա, էդքան կարդալու հավես չկա:
սփյուռքահայերի ավանդական ու հզոր բազան /եթե կարելի ա էտպես ասել/, եղել է Բեյրութը/Լիբանանը:
Ես ինչքան հասկացա լիբանանցիներից, հլա մենք չկայինք էլ , որ իրանք/դաշնակները "կառուսել"-ներ էին անում իրենց տեղական ընտրություններում : Մասնավորապես իրանք էս տարի աշխարհի ծերերից օդանավերով մարդիկ բերին ու քվեարկել տվեցին:
մի խոսքով սփյուռքահայկական համայքային ջոչերը /ու միջին օղակը/ նախ նորմալանալու կարիք ունեն: իրանց ֆռիկների համեմատ սերոժենք մանկապարտեզի ծծկերներ են:
Դավ ջան, բռատ… չեմ մեղադրում որ անգրագետ ա, բայց կարա՞ քեզ գործի ընդունի իրա դմբո աշխատողների փոխարեն, որ համ դու գործ ունենաս, համ ինքը սովորի, համ էլ էդքան դմբոյի իզուր տեղը աշխատավարձ չտան գյուղի բյուդջեից… վատ բան ե՞մ ասում…անգրագետ դեռևս չի նշանակում հաստագլուխ էշի տղա.....
գյուղապետի համար կրթական ցենզ կա սահմանաված, բայց գերակշիռ մասում այդ ցենզը չի պահպանվում..... ու օբյեկտիվ պատճառներով... համապատասխան կադրեր չկան..... եղածներն էլ քաղաքներում են աշխատանք փնտրում.... ոչ ոք չի գնա 70 հազարով գյուղապետարանի ողջ հոգսը իր ուսերի վերցնի......
Ապեր ինչ վերաբերվում ա Մարզպետի կողմից "շինվելուն", ապա կներես ընգեր, ով որ Գյուղապետին շինում ա նրա խոսքն էլ անցնելու ա, ինչքան էլ որ դու նրա "առաջին ուսուցիչը" լինես… ասա տենց չի
Եթե ալարում ես կարդաս մաս5-ը կարդա... եթե հիմնավորումների կարիք զգաս, ամբողջը կկարդաս; Հիմնական միտքը մաս 5-ում է:
Հ.գ Տեսա գրառմանդ շնորհակալությունների քանակը ու զարմացա... փաստորեն պատրաստ եք կարդալ թեմաին չվերաբերվող հազար ու մի գրառումներ ու վիճել դրանց շուրջ, բայց թեմային վերաբերվող կոնկրետ մոտեցում կալարեք կարդալ: Այսինքն պարզ է դառնում, որ շատերն այստեղ են ուղղակի ժամանակ անցկացնելու համար, իսկ խնդիրների շուրջ խոսում են , պարզապես` ձևի համար:
Վերջին խմբագրող՝ Լեռնցի: 29.11.2009, 02:40:
Որպես կանոն, մարդու մասին կարելի է դատել նրանով, թե ինչի վրա է նա ծիծաղում:
mkofranc (29.11.2009)
Այս պահին թեմայում են 2 հոգի. (0 անդամ և 2 հյուր)
Ձեր իրավունքները բաժնում
Մեջբերել
Էջանիշներ